Acanthus Family

Akantowate (Acanthaceae Juss.) – rodzina roślin zielnych, krzewów, rzadziej drzew należących do rzędu jasnotowców (Lamiales). Rośliny należące do tej rodziny występują w rejonach subtropikalnych i tropikalnych, niektóre gatunki w cieplejszych rejonach strefy umiarkowanej, sięgając po obszar śródziemnomorski (w Europie tylko akant^[2]), Stany Zjednoczone, Australię. Należy do tej rodziny 212 rodzajów i co najmniej 3175 gatunków roślin^[3]. Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne^[2].

Morfologia

Pokrój

Byliny, krzewy i rzadko drzewa (Bravaisia osiąga do 20 m wysokości) lub pnącza (podrodzina Thunbergioideae)^[2].

Liście

Pojedyncze, bez przylistków, zwykle nakrzyżległe, tylko u Nelsonioideae skrętoległe, często z cystolitami i zwykle całobrzegie (u akanta głęboko podzielone), czasem kolczaste^[2][3].

Kwiaty

Obupłciowe, grzbieciste, zwykle wsparte okazałymi i barwnymi przysadkami i podsadkami. Korona kwiatu często dwuwargowa. Kielich zwykle 5-wargowy, rzadziej z 4 lub większą liczbą (do 16) ząbków. Pręciki 2, 4 lub 5, zawsze przynajmniej 1 prątniczek. Dysk miodnikowy poniżej zalążni. Sama zalążnia dwukomorowa, z dwoma lub wieloma zalążkami. Słupek zwykle zakończony podwójnym znamieniem^[3].

Owoce

Zazwyczaj dwukomorowa torebka^[3]. Tylko w rodzaju Mendoncia jednonasienny pestkowiec^[2].

Ekologia

Rośliny w większości zasiedlające tereny otwarte i pustynne. Należą tu jednak także rośliny wodne oraz tworzące namorzyny. Wiele gatunków to typowe rośliny dna lasów tropikalnych^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

jasnotowce

Plocospermataceae

Carlemanniaceae

Oleaceae oliwkowate

Tetrachondraceae

Peltantheraceae

Calceolariaceae

Gesneriaceae ostrojowate

Plantaginaceae babkowate

Scrophulariaceae trędownikowate

Stilbaceae

Byblidaceae byblisowate

Linderniaceae linderniowate

Pedaliaceae połapkowate, sezamowate

Martyniaceae

Acanthaceae akantowate

Bignoniaceae bignoniowate

Schlegeliaceae

Lentibulariaceae pływaczowate

Thomandersiaceae

Verbenaceae werbenowate

jasnotowate Lamiaceae

Mazaceae

Phrymaceae

paulowniowate Paulowniaceae

zarazowate Orobanchaceae

Podział rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

W obrębie rodziny wyróżnia się 4 grupy w randze podrodzin, których relacje filogenetyczne przedstawiają się następująco:

akantowate

Nelsonioideae

Acanthoideae

Thunbergioideae

Avicennioideae

Podrodzina Nelsonioideae Sreemadhavan (syn. Nelsoniaceae Sreemadhavan)

• Anisosepalum E. Hossain
• Elytraria Michaux
• Nelsonia R. Brown
• Saintpauliopsis Staner
• Staurogyne Wallich

Podrodzina Acanthoideae Link

Podrodzina Thunbergioideae Kosteletzky

• Anomacanthus R. D. Good
• Mendoncia Vandelli
• Meyenia Nees
• Pseudocalyx Radlkofer
• Thunbergia Retzius – tunbergia

Podrodzina Avicennioideae Miers

• Avicennia L. – awicenia, rozcięża

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd jasnotopodobne (Lamianae Takht.), rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Acanthineae Engl, rodzina akantowate (Acanthaceae Juss.)^[4].

Linki zewnętrzne

• Aktualna lista rodzajów należących do rodziny akantowatych na stronie ogrodu botanicznego w Missouri
• Lista rodzajów rodziny akantowatych na stronie Integrated Taxonomic Information System
• Akantowate na stronie The Families of Flowering Plants - L. Watson and M. J. Dallwitz

Przypisy