Andawali kaasup tangkal nu ngarambat, manjang hirupna, ajeg, jangkungna ngahontal 15 méter, kaambeuna seukeut, ilaharna hirup dina taneuh nu beueus sarta ngandung loba humus, ieu pepelakan liar téh ayana di leuweung.[2] Watangna sagedé ramo cingir, bintil-bintil rapet sarta rasana pait, daunna tunggal, aya gagangan, wangunna kawas jantung atawa rada buleud jiga endog turta tungtungna léncop, panjangna 7–12 cm, rubakna 5–10 cm, kembangna leutik, kelir héjo ngora, ngawangun turuy semu, andawali ogé bisa dipelak ku cara disték.[3] Ieu pepelakan téh asalna ti Asia kidul-wétan, contona di Indo Cina, Semenanjung Melayu, Filipina sarta Indonésia (Jawa, Bali, Ambon).[4] Di Sumatera, andawali téh dipikawanoh ku ngaran anyar cina; disawaréh Jawa Kulon nyebutna batrawali; di Jawa disebut daun manis, brobos krebo, beunghar kucicing, jukut lokot mala, jeung suket gajahan. Di Kapuloan Maluku disebut kolo, goro-goro cina; di Cina disebut cam cao, ai ye; sedengkeun di Sunda disebut brotowali, andawali.[2]
Dina tangkal andawali, kulit jeung watang andawali ngandung zat-zat kawas alkaloida sarta damar béyé, boga warna konéng keur akarna ngandung zat berberin sarta kolumbin.[4] Eusi alkaloid berberina kapaké pikeun maéhan bakteri dina tatu.[4] Andawali ogé méré mangpaat pikeun nambahan napsu dahar sarta nurunkeun kadar gula.[4] Zat pait pikroretin bisa ngarangsang gawé urat saraf ku kituna pakakas pernapasan nu gawéna kalayan alus sarta leuwih ngabantu patukerna zat, ku kituna bisa nurunkeun panyakit panas.[4] Salian ti éta ogé khasiatna bisa ngubaran rematik, konéngeun, sarta diabétés.[5] Pepelakan andawali ogé bisa jadi ubarpanyakit diséntri, bronkitis, kaguguran, utah getih, sarta pendarahan dina usus.[2]
Pepelakan andawali (Tinospora Crispa) geus lila dipaké ku nini moyang bangsa Indonésia pikeun ngubaran sagala rupa panyakit.[5] Salah sahijina nyaéta minangka ubar panyakit diabétés sarta ngabersihan getih. Pepelakan andawali émang cukup beunghar kalayan eusi bahan kimiana anu méré mangpaat.[5] Di antarana alkaloid, damar beyé, pati, glikosida pikroretosid, zat pait pikroretin, harsa, berberin, palmatin, kolumbin, sarta kokulin. Kalayan rupa-rupa eusi kasebut andawali miboga éfék minangka nu ngajaga rasa gering, antipiretik, ngalancarkeun meredian sarta antineoplastik.[6]
Sipat pepelakan ieu tiis jeung rasa pait ku kituna pas pikeun ngobatan gering diabétés.[5] Dina Nyéngharkeun tanaga alatan getih sanggeus ngalahirkeun, cokot 4 potong andawali, kulub dina 6 gelas cai nepi ka nyésa 2 gelas, terus diinum. Lakukeun 2 x 1 gelas sapoé saacan dahar nepi ka cageur deui.[2]
Dina ngubaran diséntri ogé bisa ku andawali, carana nyaéta: andawali dicampur jeung jahé, dikulub dina 4 gelas cai, nepi nyésa 2 gelas. Diinum 3 x 1 gelas sapoé.[2] Panyakit ayan atawa épilèpsi ogé bisa dicagerkeun ku andawali. Carana: cokot akar andawali sacukupna, 1 rimpang jahé, saeutik gula, terus kulub dina 4 gelas cai, nepi nyésa 2 gelas. Cai kuluban éta terus diinum sapoé 2 x 1 gelas.[2]
Salaku nu kaasup tangkal ubar, andawali bisa dipelak ku cara sték, saperti di handap ieu:
Andawali kaasup tangkal nu ngarambat, manjang hirupna, ajeg, jangkungna ngahontal 15 méter, kaambeuna seukeut, ilaharna hirup dina taneuh nu beueus sarta ngandung loba humus, ieu pepelakan liar téh ayana di leuweung. Watangna sagedé ramo cingir, bintil-bintil rapet sarta rasana pait, daunna tunggal, aya gagangan, wangunna kawas jantung atawa rada buleud jiga endog turta tungtungna léncop, panjangna 7–12 cm, rubakna 5–10 cm, kembangna leutik, kelir héjo ngora, ngawangun turuy semu, andawali ogé bisa dipelak ku cara disték. Ieu pepelakan téh asalna ti Asia kidul-wétan, contona di Indo Cina, Semenanjung Melayu, Filipina sarta Indonésia (Jawa, Bali, Ambon). Di Sumatera, andawali téh dipikawanoh ku ngaran anyar cina; disawaréh Jawa Kulon nyebutna batrawali; di Jawa disebut daun manis, brobos krebo, beunghar kucicing, jukut lokot mala, jeung suket gajahan. Di Kapuloan Maluku disebut kolo, goro-goro cina; di Cina disebut cam cao, ai ye; sedengkeun di Sunda disebut brotowali, andawali.
Bratawali ing basa Latin dikenal kanthi jeneng Tinospora crispa L. Miers.[1][2][3] Bratawali uga nduwé jeneng laladan, ya iku butrawali, batrawali (ing basa Jawa), putrawali, andawali (ing basa Sunda), antawali (ing basa Bali), lan gandel.[2][3] Ing basa Cina, bratawali dikenal kanthi jeneng shen jin wonten ing.[4] Bratawali isih sakulawarga ing Menispermum verricosum Flem.[1][5]
Bratawali duwé godhong kang wernané ijo lan dhapuré kaya jantung utawa pedhang, kaya déné godhong suruh, rada bunder, ambané 6–12 cm.[2][3][6] Godhongé kalebu jinis godhong tunggal, duwé gagang, lan pucuké rada lancip.[2] Kembang bratawali ukurané cilik lan duwé makutha kang cacahé 6.[4][7] Kembange yèn isih mingkup wernane ijo, déné kembange kang megar wernane abang lan putih.[8] Gagang brotowali dawa lan akèh kutilé.[4] Woh brotowali yèn isih nom wernané ijo nom, déné wis mateng wernané jambon.[7]
Wit bratawali bisa tinemu thukul alasan ing alas utawa tegalan. Nanging, amarga kasiyate, akèh warga kang nandur ing latar omah utawa mburi omah.[2] Akèh kang percaya yèn bratawali asalé saka Asia Tenggara lan India.[9] Wit iki kasebar, mligi ing laladan tropis, amarga wit iki seneng urip ing panggonan kang rada panas.[2]
Bratawali duwé alkaloid, damar empuk, pathi, glikosida pikroretosid, zat pait pikroretin, harsa, berberin, lan palmatin. Zat pait pikroretin bisa ngunggahna saraf supaya piranti-piranti pernafasan bisa kerja luwih apik lan mudhunaké panas.[3] Alkaloid berberina bisa matèni bakteri yèn tatu, korèngen, lan kudisen. Saliyané iku, brotowali uga duwé paédah bisa nambah nafsu mangan lan mudhunaké kadar gula.[9] Bratawali uga bisa marekaké lara memar, gatel-gatel, malaria, panas, hépatitis, diabetes, rématik, lan nambah nafsu mangan.[1][2]
Bratawali ing basa Latin dikenal kanthi jeneng Tinospora crispa L. Miers. Bratawali uga nduwé jeneng laladan, ya iku butrawali, batrawali (ing basa Jawa), putrawali, andawali (ing basa Sunda), antawali (ing basa Bali), lan gandel. Ing basa Cina, bratawali dikenal kanthi jeneng shen jin wonten ing. Bratawali isih sakulawarga ing Menispermum verricosum Flem.
गिलोय (अंग्रेज़ी:टीनोस्पोरा कार्डीफोलिया) की एक बहुवर्षिय लता होती है। इसके पत्ते पान के पत्ते की तरह होते हैं। आयुर्वेद में इसको कई नामों से जाना जाता है यथा अमृता, गुडुची, छिन्नरुहा, चक्रांगी, आदि।[1] 'बहुवर्षायु तथा अमृत के समान गुणकारी होने से इसका नाम अमृता है।' आयुर्वेद साहित्य में इसे ज्वर की महान औषधि माना गया है एवं जीवन्तिका नाम दिया गया है। गिलोय की लता जंगलों, खेतों की मेड़ों, पहाड़ों की चट्टानों आदि स्थानों पर सामान्यतः कुण्डलाकार चढ़ती पाई जाती है। नीम, आम्र के वृक्ष के आस-पास भी यह मिलती है। जिस वृक्ष को यह अपना आधार बनाती है, उसके गुण भी इसमें समाहित रहते हैं। इस दृष्टि से नीम पर चढ़ी गिलोय श्रेष्ठ औषधि मानी जाती है। इसका काण्ड छोटी अंगुली से लेकर अंगूठे जितना मोटा होता है। बहुत पुरानी गिलोय में यह बाहु जैसा मोटा भी हो सकता है। इसमें से स्थान-स्थान पर जड़ें निकलकर नीचे की ओर झूलती रहती हैं। चट्टानों अथवा खेतों की मेड़ों पर जड़ें जमीन में घुसकर अन्य लताओं को जन्म देती हैं।
बेल के काण्ड की ऊपरी छाल बहुत पतली, भूरे या धूसर वर्ण की होती है, जिसे हटा देने पर भीतर का हरित मांसल भाग दिखाई देने लगता है। काटने पर अन्तर्भाग चक्राकार दिखाई पड़ता है। पत्ते हृदय के आकार के, खाने के पान जैसे एकान्तर क्रम में व्यवस्थित होते हैं। ये लगभग 2 से 4 इंच तक व्यास के होते हैं। स्निग्ध होते हैं तथा इनमें 7 से 9 नाड़ियाँ होती हैं। पत्र-डण्ठल लगभग 1 से 3 इंच लंबा होता है। फूल ग्रीष्म ऋतु में छोटे-छोटे पीले रंग के गुच्छों में आते हैं। फल भी गुच्छों में ही लगते हैं तथा छोटे मटर के आकार के होते हैं। पकने पर ये रक्त के समान लाल हो जाते हैं। बीज सफेद, चिकने, कुछ टेढ़े, मिर्च के दानों के समान होते हैं। उपयोगी अंग काण्ड है। पत्ते भी प्रयुक्त होते हैं।[2]
ताजे काण्ड की छाल हरे रंग की तथा गूदेदार होती है। उसकी बाहरी त्वचा हल्के भूरे रंग की होती है तथा पतली, कागज के पत्तों के रूप में छूटती है। स्थान-स्थान पर गांठ के समान उभार पाए जाते हैं। सूखने पर यही काण्ड पतला हो जाता है। सूखे काण्ड के छोटे-बड़े टुकड़े बाजार में पाए जाते हैं, जो बेलनाकार लगभग 1 इंच व्यास के होते हैं। इन पर से छाल काष्ठीय भाग से आसानी से पृथक् की जा सकती है। स्वाद में यह तीखी होती है, पर गंध कोई विशेष नहीं होती। पहचान के लिए एक साधारण-सा परीक्षण यह है कि इसके क्वाथ में जब आयोडीन का घोल डाला जाता है तो गहरा नीला रंग हो जाता है। यह इसमें स्टार्च की उपस्थिति का परिचायक है। सामान्यतः इसमें मिलावट कम ही होती है, पर सही पहचान अनिवार्य है। कन्द गुडूची व एक असामी प्रजाति इसकी अन्य जातियों की औषधियाँ हैं, जिनके गुण अलग-अलग होते हैं।
औषधीय गुणों के आधार पर नीम के वृक्ष पर चढ़ी हुई गिलोय को सर्वोत्तम माना जाता है क्योंकि गिलोय की बेल जिस वृक्ष पर भी चढ़ती है वह उस वृक्ष के सारे गुण अपने अंदर समाहित कर लेती है तो नीम के वृक्ष से उतारी गई गिलोय की बेल में नीम के गुण भी शामिल हो जाते हैं अतः नीमगिलोय सर्वोत्तम होती है
गिलोय (अंग्रेज़ी:टीनोस्पोरा कार्डीफोलिया) की एक बहुवर्षिय लता होती है। इसके पत्ते पान के पत्ते की तरह होते हैं। आयुर्वेद में इसको कई नामों से जाना जाता है यथा अमृता, गुडुची, छिन्नरुहा, चक्रांगी, आदि। 'बहुवर्षायु तथा अमृत के समान गुणकारी होने से इसका नाम अमृता है।' आयुर्वेद साहित्य में इसे ज्वर की महान औषधि माना गया है एवं जीवन्तिका नाम दिया गया है। गिलोय की लता जंगलों, खेतों की मेड़ों, पहाड़ों की चट्टानों आदि स्थानों पर सामान्यतः कुण्डलाकार चढ़ती पाई जाती है। नीम, आम्र के वृक्ष के आस-पास भी यह मिलती है। जिस वृक्ष को यह अपना आधार बनाती है, उसके गुण भी इसमें समाहित रहते हैं। इस दृष्टि से नीम पर चढ़ी गिलोय श्रेष्ठ औषधि मानी जाती है। इसका काण्ड छोटी अंगुली से लेकर अंगूठे जितना मोटा होता है। बहुत पुरानी गिलोय में यह बाहु जैसा मोटा भी हो सकता है। इसमें से स्थान-स्थान पर जड़ें निकलकर नीचे की ओर झूलती रहती हैं। चट्टानों अथवा खेतों की मेड़ों पर जड़ें जमीन में घुसकर अन्य लताओं को जन्म देती हैं।
बेल के काण्ड की ऊपरी छाल बहुत पतली, भूरे या धूसर वर्ण की होती है, जिसे हटा देने पर भीतर का हरित मांसल भाग दिखाई देने लगता है। काटने पर अन्तर्भाग चक्राकार दिखाई पड़ता है। पत्ते हृदय के आकार के, खाने के पान जैसे एकान्तर क्रम में व्यवस्थित होते हैं। ये लगभग 2 से 4 इंच तक व्यास के होते हैं। स्निग्ध होते हैं तथा इनमें 7 से 9 नाड़ियाँ होती हैं। पत्र-डण्ठल लगभग 1 से 3 इंच लंबा होता है। फूल ग्रीष्म ऋतु में छोटे-छोटे पीले रंग के गुच्छों में आते हैं। फल भी गुच्छों में ही लगते हैं तथा छोटे मटर के आकार के होते हैं। पकने पर ये रक्त के समान लाल हो जाते हैं। बीज सफेद, चिकने, कुछ टेढ़े, मिर्च के दानों के समान होते हैं। उपयोगी अंग काण्ड है। पत्ते भी प्रयुक्त होते हैं।
ताजे काण्ड की छाल हरे रंग की तथा गूदेदार होती है। उसकी बाहरी त्वचा हल्के भूरे रंग की होती है तथा पतली, कागज के पत्तों के रूप में छूटती है। स्थान-स्थान पर गांठ के समान उभार पाए जाते हैं। सूखने पर यही काण्ड पतला हो जाता है। सूखे काण्ड के छोटे-बड़े टुकड़े बाजार में पाए जाते हैं, जो बेलनाकार लगभग 1 इंच व्यास के होते हैं। इन पर से छाल काष्ठीय भाग से आसानी से पृथक् की जा सकती है। स्वाद में यह तीखी होती है, पर गंध कोई विशेष नहीं होती। पहचान के लिए एक साधारण-सा परीक्षण यह है कि इसके क्वाथ में जब आयोडीन का घोल डाला जाता है तो गहरा नीला रंग हो जाता है। यह इसमें स्टार्च की उपस्थिति का परिचायक है। सामान्यतः इसमें मिलावट कम ही होती है, पर सही पहचान अनिवार्य है। कन्द गुडूची व एक असामी प्रजाति इसकी अन्य जातियों की औषधियाँ हैं, जिनके गुण अलग-अलग होते हैं।
औषधीय गुणों के आधार पर नीम के वृक्ष पर चढ़ी हुई गिलोय को सर्वोत्तम माना जाता है क्योंकि गिलोय की बेल जिस वृक्ष पर भी चढ़ती है वह उस वृक्ष के सारे गुण अपने अंदर समाहित कर लेती है तो नीम के वृक्ष से उतारी गई गिलोय की बेल में नीम के गुण भी शामिल हो जाते हैं अतः नीमगिलोय सर्वोत्तम होती है
गुर्जो नेपालमा पाइने एक किसिमको जडीबुटी हो।
यो एउटा लहरेदार पतझर विरुवा हो। यसको लहरा मोटो र गुदीदार हन्छ। यसका आँख्लाहरूबाट जरा निस्केर हावामा लहरिएका हुन्छन्। यसको बोक्रा कागज जस्तो पातलो हुन्छ र बोक्रामा सेता ग्रन्थीका थोप्ला थोप्लाले भरिएको हुन्छ। यसका पातहरू एकपछि अर्को हुँदै गएका हुन्छन् र भेट्नुदार हुन्छन्। पातहरू मुटु आकारका ७—८वटा नशाहरू भएका करीब १० से.मी लामा हुन्छन्। यसका फलहरू आँख्लाबाट लामो लहरेदार भागमा फल्दछन्। भाले फूलहरू झुप्पामा रहन्छन् भने पोथी फुलहरू एक्लाएक्लै रहेका हुन्छन्। फलहरू गुदीदार हुन्छन्, आकारमा अण्डाकारका र केराउका दाना जत्रा हुन्छन् र पाकेपछि राता हुन्छन्।
यो उत्तर—पूर्वी भारत, श्रीलङ्का, म्यानमार , थाइल्याड ,भियतनाम। दक्षिणी चीन, मलेसिया लगायत नेपालमा पाइन्छ। नेपालमा यो ३००—५०० मिटरसम्मको उचाइमा पूर्वदेखि पश्चिमसम्म पाइन्छ।
यसको उपयोगी अङ्ग लहरा (डाँठ) हो। यसको डाँठ कमलपित्त, दम, खोकी, मधुमेह, पुरानो ज्वरो, डेङ्गी, तथा बाथ आदि रोगहरूमा उपयोग गरिन्छ।
यो जस्तो सुकै माटोमा पनि हुर्कन सक्छ। खासगरी गर्मी ठाउँहरूमा राम्ररी हुर्कन्छ।
नर्सरीमा तयार गरिएका वेर्नाहरू खासगरि कुनै रुखहरूको फेदमा लगाइन्छ। किनकि यो रुखको सहारामा हुर्कने लहरेदार विरुवा हो।
लगाइएको पहिलो वर्षमा सिँचाई तथा झारपात उखेल्ने गर्नु पर्दछ भने पछिल्ला वर्षहरूमा त्यति हेर विचारको खाँचो पर्दैन।
यसको काम लाग्ने भाग भनेको लहरेदार काण्ड नै हो, त्यसकारण मंसिर देखि माघ महिनासम्म यसका लहराहरू काटिन्छ। लगाएको मितिले करीब दुई वर्ष पछि मात्र विरुवाहरू वाली लिन योग्य हन्छन्। लहरालाई जमीनदेखि माथि केही भाग छोडेर काट्नु पर्छ र अर्को वर्षमा त्यही भागबाट पलाएर आउँछ। यसरी काटिएका लहरालाई ५–७ से.मी लामा टुक्रयाइएका टुक्राहरूलाई बीचैबाट ४ फ्याक हने गरि काटेर सुकाइन्छ। अथवा मुग्रोले थिचेर चेप्टो पारिन्छ। अनि एक हप्ता जति घाममा राम्ररी सुकाइन्छ। भण्डार गर्दा ओस आउन दिन हुँदैन। [१]
गुर्जो नेपालमा पाइने एक किसिमको जडीबुटी हो।
गुळवेल किंवा गुडूची (शास्त्रीय नाव: Tinospora cordifolia, टिनोस्पोरा कॉर्डिफोलिया) हृदयाच्या आकाराची पाने म्हणून कॉर्डिफोलिया हे नाव पडले . भारत, श्रीलंका, म्यानमार अशा उष्णकटिबंधीय प्रदेशांत आढळणारी एक वेल आहे. हीस अमृतवेल म्हणतात. या वनस्पतीचे सत्त्व औषध म्हणून वापरतात. त्याला गुळवेलसत्त्व असे नाव आहे.
" गुळवेल एक नैसर्गिक अमृतकुंभ ...!!!"
गुळवेल ह्या वनस्पतीला आयुर्वेदात फार महत्त्व आहे. आयुर्वेदात गुळवेलाला अमृता हे नाव दिले आहे. या नावाप्रमाणेच ही वनस्पती अमर आहे, जमिनीतील पाण्याची पातळी कमी झाली तरीही ही वनस्पती जिवंत राहते. भारतातील सर्व भागात ही वनस्पती सहज आढळते. या वनस्पतीच्या उपयोगासंदर्भात विविध ऋषींनी आयुर्र्वेदिक ग्रंथांमध्ये बरीच माहिती लिहून ठेवलेली आहे, ती पुढीलप्रमाणे-
" पिबेद्वा षट्पलं सर्पिरभयां वा प्रयोजयेत् |
त्रिफलायाः कषायं वा गुडूच्या रसमेव वा ||"
- (चरकसंहिता )
" पिप्पला मधु संमिक्ष गुडूची स्वरसं पिबेत |
जीर्णा ज्वर कफ प्लहिका सारोचक नाशनम् || "
-( भैषज्य रत्नावली )
" गुडूची कटुका तिक्ता स्वादुपाका रसायनी |
संग्रहिणी कषायोष्णा लध्वी बल्याग्नि दीपनी ||
दोषत्रयामतृड्दाहमेहकासांश्च पाण्डुताम् |
कामलाकुष्ठवातास्रज्वरकृमिवमीन्हरेत् |
प्रमेहश्वासकासार्शः कृच्छ्रहृद्रोगवातनुत् ||"
-(भावप्रकाश निघंटू )
विविध ग्रंथांमध्ये उल्लेख असलेल्या या गुळवेलीची वेगवेगळ्या भाषांमध्ये असलेली नावे पुढीलप्रमाणे -
गुळवेलीचे मराठी नाव 'गुळवेल'च आहे. पण चिकित्साप्रभाकर या आयुर्वेदिक ग्रंथात दिलेल्या महितीनुसार 'गुडची', 'गरोळ' आणि 'गरुड'ही गुळवेलची आणखी काही मराठी नावे आहेत.
गुळवेलीमधील रासायनिक घटक- ग्लुकोसिन, जिलोइन, १.२ टक्के स्टार्च, बर्व्हेरिन, ग्लुकोसाइड, गिलोइमिन, कॅसमेंथीन, पामारिन, रीनात्पेरिन, टिनास्पोरिक उडणशील तेल, वसा, अल्कोहोल, ग्लिस्टोराल इत्यादी. या वनस्पतीमध्ये 'मायक्रोबॅक्टेरियम ट्युबरकुलॉसिस' (Tuber Culosis) व 'एस्केनीशिया कोलाई' हे आतडे आणि मूत्रसंस्थेवर परिणाम करणारे रोगाणू, अन्य विषाणू समूह आणि कृमी आदी नष्ट करण्याची क्षमता आहे.
नेत्र विकार, वमनविकार, सर्दी पडसे, संग्रहणी, पांडुरोग, प्रमेह, मूत्रविकार, यकृत विकार, ज्वर, कॅन्सर, त्रिदोषविकार, त्वचा रोग, मधुमेह, हृदयविकार, रक्तशर्कराविकार आदी विकारांवर गुळवेल हे एक उपयुक्त औषध आहे.
या वनस्पतीच्या कंदाचा आणि खोडाचा वापर औषधात केला जातो. या वनस्पतीची पानेही औषधी आहेत. गुळवेलीमध्ये टिनोस्पोरिन, टिनोस्पोरिन आम्ल, टिनोस्पोरिन गिलोइन, गिलोनिन ही रासायनिक गुणद्रव्ये आहेत. ही रसायने चवीला कडू असतात. तो कडवटपणा गुळवेलीच्या पानांत आला आहे.
गुळवेलीचे खोड चवीला कडू, तुरट आणि किंचित गोड असते. गुळवेलीच्या अनोख्या गुणांमुळे आयुर्वेदिक औषधांमध्ये या वनस्पतीचा उपयोग करतात. जुलाब, पोटातील मुरडा, हगवण, कृमींचा त्रास, कावीळ, मधुमेह, मूळव्याध, अशक्तपणा, संधिवात अशा निरनिराळ्या व्याधींमध्ये गुळवेलीचा उपयोग होतो. त्यामुळे गुळवेल ही वनस्पती आयुर्वेदात 'अमृतकुंभ' म्हणून ओळखली जाते. वाढत्या उकाड्यामध्ये गुळवेलीच्या पानांची भाजी आरोग्यदायी ठरते. मेथीच्या भाजीप्रमाणे भाजी केली जाते. भाजीपासून केलेले पराठेही चवदार लागतात.
गुळवेल किंवा गुडूची (शास्त्रीय नाव: Tinospora cordifolia, टिनोस्पोरा कॉर्डिफोलिया) हृदयाच्या आकाराची पाने म्हणून कॉर्डिफोलिया हे नाव पडले . भारत, श्रीलंका, म्यानमार अशा उष्णकटिबंधीय प्रदेशांत आढळणारी एक वेल आहे. हीस अमृतवेल म्हणतात. या वनस्पतीचे सत्त्व औषध म्हणून वापरतात. त्याला गुळवेलसत्त्व असे नाव आहे.
ਗਲੋਅ ਜਾਂ ਗਲੋਹ (ਬਨਸਪਤੀ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ: ਟੀਨੋਸਪੋਰਾ ਕਾਰਡੀਫੋਲਿਆ) ਮੇਨੀਸਪ੍ਰਮਾਸਾ (Menispermaceae) ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸਦਾਬਹਾਰ ਵੇਲ ਹੈ। ਇਹਦਾ ਮੂਲ ਸਥਾਨ ਭਾਰਤ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਤਪਤਖੰਡੀ ਇਲਾਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਪਾਨ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨ੍ਹੂੰ ਕਈ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਅਮ੍ਰਿਤਾ, ਗੁਡੂਚੀ, ਛਿੰਨਰੂਹਾ, ਚਕਰਾਂਗੀ, ਆਦਿ।[1] ਬਹੁਵਰਸ਼ੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਅਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸਮਾਨ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਅਮ੍ਰਤਾ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਤਾਪ ਦੀ ਮਹਾਨ ਔਸ਼ਧੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ[2] ਅਤੇ ਜੀਵੰਤੀਕਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗਲੋਅ ਦੀ ਵੇਲ ਜੰਗਲਾਂ, ਖੇਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾੜਾਂ, ਪਹਾੜਾਂ ਦੀਆਂ ਚਟਾਨਾਂ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁੰਡਲਾਕਾਰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਅਤੇ ਅੰਬ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਵੀ ਇਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਇਹ ਆਪਣਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਗੁਣ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਹੀ ਨਿੰਮ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹੀ ਗਿਲੋਅ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਔਸ਼ਧੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਡੱਕਾ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗੂਠੇ ਜਿਹਨਾਂ ਮੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਗਲੋਅ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਾਂਹ ਵਰਗਾ ਮੋਟਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਥਾਂ ਥਾਂ ਤੋਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਿਕਲਕੇ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਝੂਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਚਟਾਨਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਵੜਕੇ ਹੋਰ ਬੇਲਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬੇਲ ਦੇ ਕਾਂਡ ਦੀ ਊਪਰੀ ਬਿਲਕ ਬਹੁਤ ਪਤਲੀ, ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਤਾਰ ਦੇਣ ਉੱਤੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਹਰਾ ਮਾਂਸਲ ਭਾਗ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਕੱਟਣ ਉੱਤੇ ਅੰਦਰਲਾ ਭਾਗ ਗੋਲ ਮੋਲ ਵਿਖਾਈ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੱਤੇ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਸਰੂਪ ਦੇ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਾਨ ਵਰਗੇ ਏਕਾਂਤਰ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੱਗਭੱਗ 2 ਤੋਂ 4 ਇੰਚ ਤੱਕ ਵਿਆਸ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੇਮ-ਯੁਕਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 7 ਤੋਂ 9 ਨਾੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੱਤੇ ਦਾ ਡੰਠਲ ਲੱਗਭੱਗ 1 ਤੋਂ 3 ਇੰਚ ਲੰਮਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫੁਲ ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ - ਛੋਟੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫਲ ਵੀ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਮਟਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੱਕਣ ਉੱਤੇ ਇਹ ਰਕਤ ਦੇ ਸਮਾਨ ਲਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੀਜ ਸਫੇਦ, ਚਿਕਨੇ, ਕੁੱਝ ਟੇਢੇ, ਮਿਰਚ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲਾਭਦਾਇਕ ਅੰਗ ਕਾਂਡ ਹੈ। ਪੱਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਗਲੋਅ ਜਾਂ ਗਲੋਹ (ਬਨਸਪਤੀ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ: ਟੀਨੋਸਪੋਰਾ ਕਾਰਡੀਫੋਲਿਆ) ਮੇਨੀਸਪ੍ਰਮਾਸਾ (Menispermaceae) ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸਦਾਬਹਾਰ ਵੇਲ ਹੈ। ਇਹਦਾ ਮੂਲ ਸਥਾਨ ਭਾਰਤ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਤਪਤਖੰਡੀ ਇਲਾਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਪਾਨ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨ੍ਹੂੰ ਕਈ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਅਮ੍ਰਿਤਾ, ਗੁਡੂਚੀ, ਛਿੰਨਰੂਹਾ, ਚਕਰਾਂਗੀ, ਆਦਿ। ਬਹੁਵਰਸ਼ੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਅਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸਮਾਨ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਅਮ੍ਰਤਾ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਤਾਪ ਦੀ ਮਹਾਨ ਔਸ਼ਧੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵੰਤੀਕਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗਲੋਅ ਦੀ ਵੇਲ ਜੰਗਲਾਂ, ਖੇਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾੜਾਂ, ਪਹਾੜਾਂ ਦੀਆਂ ਚਟਾਨਾਂ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁੰਡਲਾਕਾਰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿੰਮ ਅਤੇ ਅੰਬ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਵੀ ਇਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਇਹ ਆਪਣਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਗੁਣ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਹੀ ਨਿੰਮ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹੀ ਗਿਲੋਅ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਔਸ਼ਧੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਡੱਕਾ ਛੋਟੀ ਉਂਗਲੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਗੂਠੇ ਜਿਹਨਾਂ ਮੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਗਲੋਅ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਾਂਹ ਵਰਗਾ ਮੋਟਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਥਾਂ ਥਾਂ ਤੋਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਿਕਲਕੇ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਝੂਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਚਟਾਨਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਵੜਕੇ ਹੋਰ ਬੇਲਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬੇਲ ਦੇ ਕਾਂਡ ਦੀ ਊਪਰੀ ਬਿਲਕ ਬਹੁਤ ਪਤਲੀ, ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਤਾਰ ਦੇਣ ਉੱਤੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਹਰਾ ਮਾਂਸਲ ਭਾਗ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਕੱਟਣ ਉੱਤੇ ਅੰਦਰਲਾ ਭਾਗ ਗੋਲ ਮੋਲ ਵਿਖਾਈ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੱਤੇ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਸਰੂਪ ਦੇ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਪਾਨ ਵਰਗੇ ਏਕਾਂਤਰ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੱਗਭੱਗ 2 ਤੋਂ 4 ਇੰਚ ਤੱਕ ਵਿਆਸ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੇਮ-ਯੁਕਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 7 ਤੋਂ 9 ਨਾੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੱਤੇ ਦਾ ਡੰਠਲ ਲੱਗਭੱਗ 1 ਤੋਂ 3 ਇੰਚ ਲੰਮਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫੁਲ ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ - ਛੋਟੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫਲ ਵੀ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਮਟਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੱਕਣ ਉੱਤੇ ਇਹ ਰਕਤ ਦੇ ਸਮਾਨ ਲਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੀਜ ਸਫੇਦ, ਚਿਕਨੇ, ਕੁੱਝ ਟੇਢੇ, ਮਿਰਚ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲਾਭਦਾਇਕ ਅੰਗ ਕਾਂਡ ਹੈ। ਪੱਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ଗୁଳୁଚି (ଉଦ୍ଭିଦ ବିଜ୍ଞାନ ନାମ Tinospora cordifolia) ଏକ ଗୁଳ୍ମ ଲତା ଅଟେ ଯାହା ଭାରତୀୟ ଆଯୁର୍ବେଦ ଔଷଧ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ[୧] । ଏହି ଲତା ଭାରତ, ବର୍ମା ତଥା ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ଦେଶ ମାନଙ୍କରେ ଦେଖାଯାଏ ।
ଗୁଳୁଚି ଅନ୍ୟ ଗଛ ମାନଙ୍କ ଉପରେ ଏକ ବଡ଼ ଆରୋହୀ ଲତା ଭାବରେ ମାଡ଼ିଥାଏ । ଏହାର କାଣ୍ଡ ସରସ, ରଙ୍ଗର ପାଉଁଶିଆ ହୋଇଥାଏ । ଏହି କାଣ୍ଡରେ ଭାତୁଡ଼ି ଭଳି ଅନେକ ଗୋବ ରହିଥାଏ । କାଣ୍ଡର ଗଣ୍ଠି ମାନଙ୍କରୁ ସରୁ ସରୁ ଚେର (ବାୟବୀୟ ମୂଳ) ବାହାରିଥାଏ । ଏହାର ପତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ ବଡ଼ ଓ ଦେଖିବାକୁ ପାନ ପତ୍ର ପରି ଅଟନ୍ତି ।
ଗୁଳୁଚିର ଫୁଲ ପେନ୍ଥା ପେନ୍ଥା ହୋଇ ଖରା ଦିନେ ଫୁଟିଥାଏ ଓ ଶୀତ ଦିନେ ଫଳ ପାଚିଲେ ନାଲି ରଙ୍ଗର ହୁଅନ୍ତି ।
ଗୁଳୁଚିର ଶୁଖିଲା କାଣ୍ଡକୁ ବା କ୍ୱାଥ କରି ଏବଂ ପତ୍ରକୁ ବାଟି ବା ରସ କରି ଔଷଧ କାମରେ ଲଗାଯାଏ[୨] । ପେଟରେ ଅମ୍ଳ ରୋଗ, କାମଳ ଓ ପରିସ୍ରା ପୋଡ଼ାରେ ଏହା ଦିଆଯାଏ । ଦେହରେ ଶକ୍ତି ବଢାଇବା ପାଇଁ ଏହା ଟନିକ ବା ସାଲସା ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଦିଆଯାଏ ।
తిప్పతీగ లేదా తిప్పతీగె (లాటిన్ Tinospora cordifolia) ఒక విధమైన ఔషధ మొక్క.[1]
తిప్పతీగ[2] కారముగ చులకనగ పాకము వలన రుచికరముగ ఆయురారోగ్యవృద్ధికారిగనుండును. మలమునుగట్టి పరచును. ఆగ్నిదీపనమును చేయును. రక్తదోషము, వాంతి, వాతము, భ్రమము, పాండువు, ప్రమేప ̈ాము, రక్తవ ̧లము, శ్లేష్మం, కాస ̈ము, దురద, మేదోరోగము, విస ̈ర్పము, కామిల, కుష ̈ు్టవు, వాతరక్తము, జ్వరము, పిత్తము, క్ర ̃ వి ురోగ వ ు, వీనినిప ̈ ా రింప ̈ జ ే య ు ను. తిప ̈ ్ప తీ గ ను ఫ ̈ ు ృత వ ుతోడ సేవించినవాతమును, బెల్లముతోడ సేవించిన మలబద్ధకమును,పంచదార తో సేవించిన పిత్తమును, తేనెతోడ సేవించిన కఫ ̈మును, ఆముదాముతో సేవించిన ప్రబలమైన వాత రక్తమును, శొంట తోడ సేవించిన ఆమ్ల వ ాత వ ు దాుప ̈శమింప ̈జేయును. దీని ముఖాక ̃ప ̈యోగము జ్వరము స ̈ంప ̈ారించుట, వ ̧త్రాశయము గోదించుటయునునది.
|website= (help) thippa theega
ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯು ಒಂದು ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ[೧]. ಇದು ಮೆನಿಸ್ಪರ್ಮೇಸೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದು ಹಸುರು ಬಳ್ಳಿ. ಈ ಸಸ್ಯವು ನುಣುಪಾದ ಪೊದೆ ಆಗಿದೆ. ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪರ್ಣಪಾತಿ ಹಾಗೂ ಒಣ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಎಲೆಗಳು ಹೃದಯಾಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.
ಇದು ನಮ್ಮ ಮನೆಯಂಗಳದಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಬಹುದಾದ ಔಷಧೀಯ ಬಳ್ಳಿ. ಇದರ ಕಾಂಡ, ಎಲೆ, ಬೇರು ಎಲ್ಲವೂ ಔಷಧೀಯ ಗುಣ ಹೊಂದಿವೆ. ಇದರ ಕಾಂಡದ ಒಂದು ತುಂಡನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟರೆ ಬಳ್ಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬುತ್ತದೆ. ಇದು ಬಾಡಿ ಒಣಗುವುದಿಲ್ಲ; ಸುಲಭದಲ್ಲಿ ಸಾಯುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಇದಕ್ಕೆ ’ಅ- ಮೃತ’ ಎಂಬ ಹೆಸರು. ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ಮನೆಯ ಎದುರು ಚಪ್ಪರದಂತೆ ಹಬ್ಬಿಸಬಹುದು.ಇದರ ತೊಗಟೆಯ ಬಣ್ಣ ಬೂದಿಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದು ಬಣ್ಣ. ಹೂಗಳ ಬಣ್ಣ ಹಸಿರು ಮಿಶ್ರಿತ ಹಳದಿ. ಕಾಯಿಯು ಮಾಗಿದಾಗ ಗಾಢ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ದುಂಡಗಿನ ಹಣ್ಣಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯು ಮರಗಳ ಮೇಲೆ ತೋಟಗಳ ಬೇಲಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹಬ್ಬಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಪೊದೆಗಳ ಮೇಲೂ ಸಹ ಹಬ್ಬಿರುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪತ್ರೆ ಹಸಿರು ಮತ್ತು ಹೃದಯಾಕಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಮೃದುವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕಾಂಡದ ಮೇಲೆ ತೆಳು ಪೊರೆಯಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದಾರಗಳಂತೆ ಕಾಂಡದ ಭಾಗಗಳು ಇಳಿಬಿದ್ದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಭಾಗವೂ ಕಹಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬೇವಿನಮರದ ಮೇಲೆ ಹಬ್ಬಿರುವ ಬಳ್ಳಿಯು ಅತೀ ಶ್ರೇಷ್ಟವಾದುದು. ಹೂಗಳು ಹಸಿರು ಬಣ್ಣದವು. ಹೂ ಬಿಡುವ ಕಾಲ ಫೆಬ್ರವರಿ. ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಬಂಗಲೆಗಳ ಮುಂದೆ, ಪ್ರವಾಸಿ ಮಂದಿರಗಳ ಮುಂದೆ ಚಪ್ಪರ ಹಾಕಿ ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ನೆಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಥಂಡಿಸಡಕ್ ಅಥವಾ ಶೀತದ್ವಾರ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಬಳ್ಳಿಯ ಮೇಲೆ ಬೀಸಿ ಬರುವ ಗಾಳಿ ಅಮೃತ ಸಮಾನವಾದುದು ಮತ್ತು ಈ ಬಳ್ಳಿಯಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಅಥವಾ ಸಾಗುವ ಮನುಷ್ಯ, ಎತ್ತಿನಗಾಡಿ, ಪಶು-ಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಈಗಿನ ಆಧುನಿಕ ವಾಹನಗಳು ಅಪಘಾತಗಳಿಂದ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರುವವು ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ.
ಇದು ತ್ರಿದೋಷಗಳಿಂದ (ಅಂದರೆ ವಾತ, ಪಿತ್ತ, ಕಫ) ಉಂಟಾದ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಜ್ವರಗಳಿಗೂ ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಿ. ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿಯ ಕಾಂಡವನ್ನು ಜಜ್ಜಿ ರಸ ತೆಗೆದು ಜೇನುತುಪ್ಪದೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ದಿನಕ್ಕೆ ಮೂರು ಬಾರಿಯಂತೆ (ಆಹಾರ ಸೇವನೆಗೆ ಮುಂಚೆ) ಸೇವಿಸಬೇಕು. ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿಯ ಕಾಂಡವನ್ನು ಇತರ ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ಕಷಾಯ ಮಾಡಿ ಕುಡಿಯಬಹುದು. (ಸಂಬಾರ ಬಳ್ಳಿ, ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿ ಎಲೆ, ಮಜ್ಜಿಗೆ ಸೊಪ್ಪು, ತುಳಸಿ,ಲವಂಗ ತುಳಸಿ, ಅರಸಿನ ಪುಡಿ ,ಕಾಳುಮೆಣಸು,ಜೀರಿಗೆ,ಶುಂಠಿ). ಇದರ ಐದಾರು ಎಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಸೇವಿಸಬಹುದು. ಎಲೆಯು ಸ್ವಲ್ಪ ಕಹಿ ಮತ್ತು ಒಗರಿನಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಎಲೆ ಮತ್ತು ಕಾಂಡದಿಂದ ತಂಬುಳಿ ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಎಲೆ ಮತ್ತು ಕಾಂಡವನ್ನು ಜೀರಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ನುಣ್ಣಗೆ ಅರಿಯಬೇಕು. ಅದಕ್ಕೆ ಮಜ್ಜಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಸಾಸಿವೆ ಒಗ್ಗರಣೆ ಕೊಟ್ಟರೆ ತಂಬುಳಿ ತಯಾರು. ಈ ಬಳ್ಳಿಯ ಮೇಲೆ ಬೀಸಿ ಬರುವ ಗಾಳಿಯು ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಹಿತಕಾರಿ ಮತ್ತು ಮನೆಗೆ ತಂಪು.
ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿ ಇದರ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಹೆಸರು ಟಿನೋಸ್ಪೊರಾ ಕಾರ್ಡಿಫೋಲಿಯಾ. ಇದನ್ನು ಇಂಡಿಯನ್ ಕ್ವಿನೈನ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮೆನಿಸ್ಪೆರ್ಮೇಸಿಯಾ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಆಸರೆಯ ಮೇಲೆ ಹಬ್ಬುವ ಈ ಬಳ್ಳಿಯು ಒರಟಾದ, ಬೂದಿಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ತೊಗಟೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಹಾಲು ಮಿಶ್ರಿತ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಹೂಗಳಿದ್ದು, ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹೂಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗಿಡಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಕಾಯಿಯು ಮಾಗಿದಾಗ ಗಾಢ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೋಲುವ, ಹೊಳಪುಳ್ಳ , ದುಂಡಗಿನ ಹಣ್ಣನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.
ನಾಟಿ ಮಾಡಿದ ೩-೪ ತಿಂಗಳುಗಳ ನಂತರ ಎಲೆಗಳು ಕೊಯ್ಲಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಪ್ರತಿತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬಲಿತ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಿ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ಗಿಡದಿಂದ, ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ೧ಕೆ.ಜಿ ಒಣಗಿದ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ೫೦೦ಗ್ರಾಂ ಕಾಂಡದ ಇಳುವರಿ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ.
ಭಾರತ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಉಷ್ಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ.
ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಬಹುದು. ನೀರು ಮತ್ತು ಕೊಟ್ಟಿಗೆ ಗೊಬ್ಬರ ಅವಶ್ಯಕ.
ಎಲ್ಲಾ ಬಗೆಯ ಜ್ವರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯು ಉತ್ತಮ ಔಷಧಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ[೨]. ಮಧುಮೇಹ ರೋಗಕ್ಕೆ ಔಷಧಿಯಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ[೩]. ಅದರ ತಜಾ ಕಾಂಡವನ್ನು ಜಜ್ಜಿ , ಹಿಸುಕಿ ರಸ ತೆಗೆದು ೨ ಚಮಚ ರಸವನ್ನು ಜೇನು ತುಪ್ಪದೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ದಿನಕ್ಕೆ ೩ ಬಾರಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯ ಮುಂಚೆ ಕುಡಿಯ ಬೇಕು.
ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯ ಚೂರ್ಣ ಅರ್ಧ ಟೀ ಚಮಚದಷ್ಟೇ ಒಂದೆರಡು ಮೆಣಸು ಕಾಳಿನ ಪುಡಿ ಸೇರಿಸಿ ಬಿಸಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕದಡಿ ದಿವಸಕ್ಕೆ ಎರಡು ವೇಳೆ ಸೇವಿಸುವುದು.
ಶತಾವರಿ ಶುಂಠಿ ವಾಯುವಿಳಂಗ ಬಜೆ, ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಅಳಲೆಕಾಯಿ ಉತ್ತರಾಣೆ ಮತ್ತು ಸಮಭಾಗ ಅಮೃತಬಳ್ಳಿ ಸೇರಿಸಿ ನಯವಾದ ಚೂರ್ಣ ಮಾಡಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು. ಅರ್ಧ ಟೀ ಚಮಚ ಚೂರ್ಣಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ತುಪ್ಪ ಸೇರಿಸಿ ನೆಕ್ಕುವುದು. ಮೇಲೆ ಕೆಂಪು ಕಲ್ಲುಸಕ್ಕರೆ ಹಾಕಿರುವ ಬಿಸಿ ಹಾಲನ್ನು ಕುಡಿಯುವುದು. ದೂರವಾಣಿ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನಾಗಲಿ ಅಥವಾ 15ರಿಂದ 19ರ ತನಕ ಮಗ್ಗಿಯನ್ನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದು ಕೆಲವೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಫಲ ದೊರೆಯುವುದು.
ಸುಮಾರು 25 ಗ್ರಾಂನಷ್ಟು ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ಅರೆದು ಶುದ್ಧವಾದ ನೀರು ಹಾಕಿ ಕಾಯಿಸಿ ಕಷಾಯ ಮಾಡಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು. ದಿನಕ್ಕೆ ಮೂರು ವೇಳೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಜೇನುತುಪ್ಪ ಸೇರಿಸಿ ಕುಡಿಯುವುದು.
ಅಮೃತಬಳ್ಳಿ, ನೆಗ್ಗಿಲು, ಅಶ್ವಗಂಧ, ನೆಲ್ಲಿ, ಶುಂಠಿಯ ಸಮತೂಕ ನಯವಾಗಿ ಚೂರ್ಣ ಮಾಡಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು. 10ಗ್ರಾಂನಷ್ಟು ಚೂರ್ಣವನ್ನು ಶುದ್ಧ ನೀರು ಹಾಕಿ ಕಷಾಯ ಮಾಡಿ ವೇಳೆಗೆ ಒಂದು ಟೀ ಚಮಚದಷ್ಟು ಕುಡಿಸುವುದು.
ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯ ಎಲೆ ಸಾಸಿವೆ ಶ್ರೀಗಂಧದ ಚಕ್ಕೆ ಇವುಗಳ ಸಮತೂಕವನ್ನು ಎಮ್ಮೆಯ ಹಾಲಿನಲ್ಲಿ ಅರೆದು ಮೈಗೆ ಹಚ್ಚುವುದು. ಪಿತ್ತ ವಿಕಾರ ಕಡಿಮೆ ಆಗಿ ಪಿತ್ತದ ಗಂಧೆಗಳು ಮತ್ತು ನೆವೆ ಉರಿ ಶಮನವಾಗುವುದು.
ಹಸಿಸೊಪ್ಪಿನ ರಸ 2 ಟೀ ಚಮಚದಷ್ಟು ಸ್ವಲ್ಪ ಓಂಪುಡಿ ಸೇರಿಸಿ ಮಜ್ಜಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಕದಡಿ ಕುಡಿಯುವುದು.
ಅಮೃತಬಳ್ಳಿ ತ್ರಫಲ ಚೂರ್ಣ, ತುಂಗೇಗುಡ್ಡೆ ಕೊತ್ತಂಬರಿ, ಶತಾವರಿ, ಕಳ್ಳಂಗಡಲೆ ಮತ್ತು ಬೇಲದ ಬೇರು ಇವುಗಳ ಸಮತೂಕದಷ್ಟನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಒಣಗಿಸಿ ಪುಡಿ ಮಾಡಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು. ಸ್ವಲ್ಪ ಚೂರ್ಣಕ್ಕೆ ಎರಡು ಬಟ್ಟಲು ನೀರು ಹಾಕಿ ಕಾಯಿಸಿ ಅರ್ಧ ಬಟ್ಟಲು ಕಷಾಯವನ್ನು ಮಾಡಿ ಆರಿಸಿ ಕುಡಿಯುವುದು.
ಹಸಿ ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ತಂದು ತಣ್ಣನೆಯ ಹಾಲಿನಲ್ಲಿ ನುಣ್ಣನೆ ರುಬ್ಬಿ ತಲೆಗೆ ಪಟ್ಟು ಹಾಕುವುದು. ಒಂದೆರಡು ತಾಸುಗಳ ನಂತರ ಬಿಸಿ ನೀರಿನಿಂದ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವುದು.
ಅಮೃತಬಳ್ಳಿ ತ್ರಿಫಲ ಚೂರ್ಣ, ಹಿಪ್ಪಲಿ ಸಮ ಪ್ರಮಾಣ ಸೇರಿಸಿ ಜಜ್ಜಿ ಕಷಾಯ ಮಾಡುವುದು. ಅರ್ಧ ಬಟ್ಟಲು ಕಷಾಯಕ್ಕೆ ಜೇನುತುಪ್ಪ ಸೇರಿಸಿ ಕುಡಿಯುವುದು.
ಇದು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಿ. ಮೇಲಿನ ಕಷಾಯಕ್ಕೆ ಒಂದು ಗುಲಗಂಜಿಯಷ್ಟು ಲೋಹ ಭಸ್ಮವನ್ನು ಮತ್ತು ಟೀ ಚಮಚ ಜೇನು ತುಪ್ಪವನ್ನು ಕೂಡಿಸಿ ಸೇವಿಸುವುದು. ಸುಮಾರು 40 ದಿವಸ ಅರಳ ಅಂಗಸಾಧನೆ, ಕೊಬ್ಬು ರಹಿತ ಆಹಾರ, ತಣ್ಣೀರು ಸ್ನಾನ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘ ನಡಿಗೆ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು.
20ಗ್ರಾಂ ಹಸಿ ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯ ರಸಕ್ಕೆ ಒಂದು ಟೀ ಚಮಚದಷ್ಟು ಸಕ್ಕರೆ ಬೆರೆಸಿ ದಿವಸಕ್ಕೆ ಎರಡು ವೇಳೆ ಸೇವಿಸುವುದು.
ಅಮೃತಬಳ್ಳಿ ನಯವಾದ ಚೂರ್ಣವನ್ನು ಹಸುವಿನ ಹಾಲಿನಲ್ಲಿ ಕದಡಿ ದಿವಸಕ್ಕೆ ಎರಡು ಬಾರಿ ಸೇವಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಮಜ್ಜಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು, ಪ್ರಮಾಣ ಒಂದು ಗ್ರಾಂ ವೇಳೆಗೆ.
http://www.ayurvedacollege.com/articles/students/Guduchi Guduchi: The one who protects the body http://www.ayurvediccommunity.com/AmaraKannada.asp
ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯು ಒಂದು ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮೆನಿಸ್ಪರ್ಮೇಸೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದು ಹಸುರು ಬಳ್ಳಿ. ಈ ಸಸ್ಯವು ನುಣುಪಾದ ಪೊದೆ ಆಗಿದೆ. ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪರ್ಣಪಾತಿ ಹಾಗೂ ಒಣ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಎಲೆಗಳು ಹೃದಯಾಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.
ಇದು ನಮ್ಮ ಮನೆಯಂಗಳದಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಬಹುದಾದ ಔಷಧೀಯ ಬಳ್ಳಿ. ಇದರ ಕಾಂಡ, ಎಲೆ, ಬೇರು ಎಲ್ಲವೂ ಔಷಧೀಯ ಗುಣ ಹೊಂದಿವೆ. ಇದರ ಕಾಂಡದ ಒಂದು ತುಂಡನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟರೆ ಬಳ್ಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬುತ್ತದೆ. ಇದು ಬಾಡಿ ಒಣಗುವುದಿಲ್ಲ; ಸುಲಭದಲ್ಲಿ ಸಾಯುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಇದಕ್ಕೆ ’ಅ- ಮೃತ’ ಎಂಬ ಹೆಸರು. ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ಮನೆಯ ಎದುರು ಚಪ್ಪರದಂತೆ ಹಬ್ಬಿಸಬಹುದು.ಇದರ ತೊಗಟೆಯ ಬಣ್ಣ ಬೂದಿಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದು ಬಣ್ಣ. ಹೂಗಳ ಬಣ್ಣ ಹಸಿರು ಮಿಶ್ರಿತ ಹಳದಿ. ಕಾಯಿಯು ಮಾಗಿದಾಗ ಗಾಢ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ದುಂಡಗಿನ ಹಣ್ಣಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮೃತಬಳ್ಳಿಯು ಮರಗಳ ಮೇಲೆ ತೋಟಗಳ ಬೇಲಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹಬ್ಬಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಪೊದೆಗಳ ಮೇಲೂ ಸಹ ಹಬ್ಬಿರುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪತ್ರೆ ಹಸಿರು ಮತ್ತು ಹೃದಯಾಕಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಮೃದುವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕಾಂಡದ ಮೇಲೆ ತೆಳು ಪೊರೆಯಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದಾರಗಳಂತೆ ಕಾಂಡದ ಭಾಗಗಳು ಇಳಿಬಿದ್ದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಭಾಗವೂ ಕಹಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬೇವಿನಮರದ ಮೇಲೆ ಹಬ್ಬಿರುವ ಬಳ್ಳಿಯು ಅತೀ ಶ್ರೇಷ್ಟವಾದುದು. ಹೂಗಳು ಹಸಿರು ಬಣ್ಣದವು. ಹೂ ಬಿಡುವ ಕಾಲ ಫೆಬ್ರವರಿ. ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಬಂಗಲೆಗಳ ಮುಂದೆ, ಪ್ರವಾಸಿ ಮಂದಿರಗಳ ಮುಂದೆ ಚಪ್ಪರ ಹಾಕಿ ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ನೆಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಥಂಡಿಸಡಕ್ ಅಥವಾ ಶೀತದ್ವಾರ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಬಳ್ಳಿಯ ಮೇಲೆ ಬೀಸಿ ಬರುವ ಗಾಳಿ ಅಮೃತ ಸಮಾನವಾದುದು ಮತ್ತು ಈ ಬಳ್ಳಿಯಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಅಥವಾ ಸಾಗುವ ಮನುಷ್ಯ, ಎತ್ತಿನಗಾಡಿ, ಪಶು-ಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಈಗಿನ ಆಧುನಿಕ ವಾಹನಗಳು ಅಪಘಾತಗಳಿಂದ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರುವವು ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ.
ಇದು ತ್ರಿದೋಷಗಳಿಂದ (ಅಂದರೆ ವಾತ, ಪಿತ್ತ, ಕಫ) ಉಂಟಾದ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಜ್ವರಗಳಿಗೂ ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಿ. ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿಯ ಕಾಂಡವನ್ನು ಜಜ್ಜಿ ರಸ ತೆಗೆದು ಜೇನುತುಪ್ಪದೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ದಿನಕ್ಕೆ ಮೂರು ಬಾರಿಯಂತೆ (ಆಹಾರ ಸೇವನೆಗೆ ಮುಂಚೆ) ಸೇವಿಸಬೇಕು. ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿಯ ಕಾಂಡವನ್ನು ಇತರ ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ಕಷಾಯ ಮಾಡಿ ಕುಡಿಯಬಹುದು. (ಸಂಬಾರ ಬಳ್ಳಿ, ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿ ಎಲೆ, ಮಜ್ಜಿಗೆ ಸೊಪ್ಪು, ತುಳಸಿ,ಲವಂಗ ತುಳಸಿ, ಅರಸಿನ ಪುಡಿ ,ಕಾಳುಮೆಣಸು,ಜೀರಿಗೆ,ಶುಂಠಿ). ಇದರ ಐದಾರು ಎಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಸೇವಿಸಬಹುದು. ಎಲೆಯು ಸ್ವಲ್ಪ ಕಹಿ ಮತ್ತು ಒಗರಿನಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಎಲೆ ಮತ್ತು ಕಾಂಡದಿಂದ ತಂಬುಳಿ ತಯಾರಿಸಬಹುದು. ಎಲೆ ಮತ್ತು ಕಾಂಡವನ್ನು ಜೀರಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ನುಣ್ಣಗೆ ಅರಿಯಬೇಕು. ಅದಕ್ಕೆ ಮಜ್ಜಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಸಾಸಿವೆ ಒಗ್ಗರಣೆ ಕೊಟ್ಟರೆ ತಂಬುಳಿ ತಯಾರು. ಈ ಬಳ್ಳಿಯ ಮೇಲೆ ಬೀಸಿ ಬರುವ ಗಾಳಿಯು ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಹಿತಕಾರಿ ಮತ್ತು ಮನೆಗೆ ತಂಪು.
अमृतलता (Guduchi) भारते वर्धमानः लताविशेषः । अस्याः अमृतलतायाः सस्यशास्त्रीयं नाम अस्ति Tinospora cordifolia इति । अस्याः लतायाः पर्णानि हृदयाकारकाणि भवन्ति । अस्याः लतायाः पर्णं, काण्डं, मूलं च औषधत्वेन उपयुज्यते [१][२] । इयम् अमृतलता भारत-मायन्मार्-श्रीलङ्कादिषु उष्णवलयप्रदेशेषु अधिकतया वर्धते । एषा लता वृक्षम् अवलम्ब्य वर्धते । एषा "मेनिस्पर्मेसी"कुले अन्तर्भवति । लघु लघु पुष्पकुण्डेषु अपि अमृतलतां वर्धयन्ति । एषा लता तावत् शीघ्रं न म्रियते, म्लाना अपि न भवति । अतः एव अस्याः नाम "अमृतलता" इति । अस्याः त्वक् कपिलवर्णीयं भवति, पुष्पाणि च हरितवर्णीयानि [३]।
इयम् अमृतलता औषधीयेषु सस्येषु प्रधाना इति वक्तुं शक्यते । 'अमृता', 'गुडूचि', 'छिन्नरुहा' इत्यादीनि नामानि अपि सन्ति अस्याः अमृतलतायाः । एषा लता सर्वासु अपि ऋतुषु सर्वेषु प्रदेशेषु च वर्धते । एषा लता इत्यस्मात् वृक्षं, छदिम् अथवा अन्यं कमपि आधारम् अवलम्ब्य एव वर्धते । काले काले जलस्य तथा प्राकृतिकस्य गोभरस्य च व्यवस्था भवति चेत् अमृतलता सम्यक् वर्धते । कनिष्ठिकायाः गात्रवत्याः लतायाः, तथा ६ अङ्गुलमितात् दीर्घात् काण्डात् नूतनायाः लतायाः वर्धनं कर्तुं शक्यते । बीजं वा मूलं वा न अपेक्ष्यते । पर्णानाम् उपयोगावसरे लक्ष्यं भवेत् । सम्यक् वर्धितानां पर्णानाम् उपयोगः एव करणीयः, न तु अवर्धितानां पर्णानाम् ।
इयं लता उष्णवलयस्य नित्यहरिद्वर्ण सस्यावरणे, ग्रीष्मकाले यत्र पर्णानि पतन्ति तादृशे पर्वतप्रदेशे, गुल्पप्रदेशे च भागशः गुल्मानाम् उपरि प्रारन्ती वर्धते[४] । ग्रीष्मकाले अस्याः पर्णानि पतन्ति । हृदयाकाराणि कान्तियुक्तानि पर्णनि काण्डे पर्यायेण भवन्ति । गोलाकाराः शलाटवः पक्वाः रक्ताः भवन्ति । एषु दिनेषु एनां गृहेषु अलङ्कारार्थं वर्धयन्ति ।
इयम् अमृतलता आङ्ग्लभाषया Tinospora Corofolia इति उच्यते । हिन्दीभाषया “गिलोय्” इति, तेलुगुभाषया “తిప్పతీగ तिप्प तीग tippa tīga ” इति, तमिळ्भाषया “சீந்தில் கொடி सीन्दिल् कोडि sīndil koḍi ” इति, मलयाळभाषया “गुलवेल्”, कन्नडभाषया “अमृतबळ्ळि” इति च उच्यते ।
अमृतलताकषायस्य निर्माणम् अपि अत्यन्तं सुलभम् । अमृतलतायाः पत्राणि काण्डं वा प्रक्षाल्य सम्यक् कुट्टनीयम् । अनन्तरं चषपकपरिमिते जले तत् संयोज्य सम्यक् क्वथनीयम् । जलम् अर्धचषकमितं यावत् भवेत् तावत् क्वथनीयम् । क्वथनावसरे यदि अपेक्ष्यते तर्हि तत्र गुडं योजयितुं शक्यते । तदनन्तरं शोधनं करणीयम् । तथैव अथवा तस्मिन् शोधिते कषाये दुग्धं योजयित्वा तदा तदा किञ्चित्प्रमाणेन पातुं शक्यते ।
आयुर्वेदानुसारम् अमृतलतायाः प्रयोजनानि बहुनि सन्ति [५] ।नाम्नः अनुगुणं गुणेषु एषा अमृतम् एव। अस्याः प्रयोजनानि अपि अनन्तानि। अस्याः रुचिः तिक्तः तथा कषायः च।
अमृतलता (Guduchi) भारते वर्धमानः लताविशेषः । अस्याः अमृतलतायाः सस्यशास्त्रीयं नाम अस्ति Tinospora cordifolia इति । अस्याः लतायाः पर्णानि हृदयाकारकाणि भवन्ति । अस्याः लतायाः पर्णं, काण्डं, मूलं च औषधत्वेन उपयुज्यते । इयम् अमृतलता भारत-मायन्मार्-श्रीलङ्कादिषु उष्णवलयप्रदेशेषु अधिकतया वर्धते । एषा लता वृक्षम् अवलम्ब्य वर्धते । एषा "मेनिस्पर्मेसी"कुले अन्तर्भवति । लघु लघु पुष्पकुण्डेषु अपि अमृतलतां वर्धयन्ति । एषा लता तावत् शीघ्रं न म्रियते, म्लाना अपि न भवति । अतः एव अस्याः नाम "अमृतलता" इति । अस्याः त्वक् कपिलवर्णीयं भवति, पुष्पाणि च हरितवर्णीयानि ।
इयम् अमृतलता औषधीयेषु सस्येषु प्रधाना इति वक्तुं शक्यते । 'अमृता', 'गुडूचि', 'छिन्नरुहा' इत्यादीनि नामानि अपि सन्ति अस्याः अमृतलतायाः । एषा लता सर्वासु अपि ऋतुषु सर्वेषु प्रदेशेषु च वर्धते । एषा लता इत्यस्मात् वृक्षं, छदिम् अथवा अन्यं कमपि आधारम् अवलम्ब्य एव वर्धते । काले काले जलस्य तथा प्राकृतिकस्य गोभरस्य च व्यवस्था भवति चेत् अमृतलता सम्यक् वर्धते । कनिष्ठिकायाः गात्रवत्याः लतायाः, तथा ६ अङ्गुलमितात् दीर्घात् काण्डात् नूतनायाः लतायाः वर्धनं कर्तुं शक्यते । बीजं वा मूलं वा न अपेक्ष्यते । पर्णानाम् उपयोगावसरे लक्ष्यं भवेत् । सम्यक् वर्धितानां पर्णानाम् उपयोगः एव करणीयः, न तु अवर्धितानां पर्णानाम् ।
इयं लता उष्णवलयस्य नित्यहरिद्वर्ण सस्यावरणे, ग्रीष्मकाले यत्र पर्णानि पतन्ति तादृशे पर्वतप्रदेशे, गुल्पप्रदेशे च भागशः गुल्मानाम् उपरि प्रारन्ती वर्धते । ग्रीष्मकाले अस्याः पर्णानि पतन्ति । हृदयाकाराणि कान्तियुक्तानि पर्णनि काण्डे पर्यायेण भवन्ति । गोलाकाराः शलाटवः पक्वाः रक्ताः भवन्ति । एषु दिनेषु एनां गृहेषु अलङ्कारार्थं वर्धयन्ति ।
ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿ ಒಂಜಿ ಮರ್ದ್ದ ಬಳ್ಳಿ ಉಂದು ಬೇಲಿಡ್, ಇಲ್ಲದ ಎದುರುಡು ಪರಡುನ ಬೂರುಬಲ್ಲ್. ಆಯುರ್ವೇದ ಶಾಸ್ತ್ರೊಡು ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿ ಪಿರಾಕ್ ದ ಕಾಲೊಡ್ದಿಂಚಿ ಬಳಕೆ ಮಲ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಮರ್ದ್ ದ ಗುಣ ಇತ್ತಿ ಬಳ್ಳಿ ಇಜ್ಜಾಂಡ ಬೂರು ಆದುಂಡು. ಅಮೃತ ಬಳ್ಲಿ ಬಿತ್ತಿಲ್ ಡ್ ಇತ್ತ್ಂಡ ಉಚ್ಚು, ಚೇಳ್ ಳು ಕೈತಲ್ ಬರ್ಪುಜಿ ಪನ್ಪಿ ನಂಬಿಕೆ ಉಂಡು. ಅಮೃತಬಳ್ಳಿದ ಬೂರು ಉದ್ದೊಗು ಬುಳೆವುಂಡು ಐತ ಇರೆ ಆಶ್ವತ್ತ ಇರೆತ್ತ ಇಜ್ಜಾಂಡ ಹೃದಯದ ಆಕಾರೊಡು ಇತ್ತ್ ದ್ ಪಚ್ಚೆ ಬಣ್ಣದವು ಆದಿಪ್ಪುಂಡು. ಮಂಜೊಲು ಮಿಶ್ರ ಬಣ್ಣದ ಪೂ ಆಪುಂಡು. ನೆತ್ತ ಬೂರು ಒವ್ವಾಂಡಲಾ ಮರ ಇತ್ತ್ಂಡ ನೆಟ್ಟ್ ಎಡ್ಡೆ ಉದ್ದೊಗು ಪೋಪುಂಡು.
ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿದ ಬೂರುನ್ ಗುದ್ದ್ದ್ ರಸ ದೆತ್ದ್ದ್ ತೊಡುವೆದ ನೆಯಿತೊಟ್ಟುಗೆ ಬೆರೆತ್ದ್ ದಿನೊಕ್ಕು ಮೂಜಿ ಸಾರ್ತಿ (ಆಹಾರ ದೆತೊನ್ನ ದುಂಬು) ದೆತೊನೊಡು. ಅಮೃತ ಬಳ್ಳಿದ ಬೂರುನು ಬೇತೆ ಮರ್ದ್ದ ದೈತೊಟ್ಟುಗೆ ಬಿರದ್ ಕಷಾಯೊ ಮಲ್ತ್ದ್ ಪರೊಲಿ. ನೆತ್ತ ಐನಾಜಿ ಇರೆನ್ ನಿತ್ಯೊ ತಿನೋಲಿ. ಉಂದೆನ್ ನಮ್ಮ ಇಲ್ಲದ ಜಾಲ್ಡ್ ಸುಲಭವಾದ್ ಬುಲೆಪಾವೊಲಿ. ಉಂದೆತ್ತ ಬೂರು, ಇರೆ, ಬೇರ್ದ ರಸೊಟು ಮರ್ದ್ದ ಗುಣ ಉಂಡು. ಇರೆ ಬೊಕ್ಕ ಬೂರುನು ಗುದ್ದ್ದ್ ತಂಬುಳಿ ತಯಾರ್ ಮಲ್ಪೊಲಿ, ಜೀರಿಗೆ ದೊಟ್ಟುಗ್ ಪಾಡ್ದ್ ಅರೆಪೊಲಿ, ಮಜ್ಜಿಗೆ ವಗ್ಗರ್ಣೆ ಕೊರ್ದು ತಂಬುಳಿ ಮಲ್ಪೊಲಿ.[೨]
Tinospora cordifolia (common names gurjo, heart-leaved moonseed, guduchi or giloy) is a herbaceous vine of the family Menispermaceae indigenous to tropical regions of the Indian subcontinent.[1] It has been used in Ayurveda to treat various disorders, but in spite of clinical investigation,[1] the effectiveness of such treatments remain uncertain.
It is a large, deciduous, extensively-spreading, climbing vine with several elongated twining branches. Leaves are simple, alternate, and exstipulate with long petioles up to 15 cm (6 in) long which are roundish and pulvinate, both at the base and apex with the basal one longer and twisted partially and half way around. It gets its name heart-leaved moonseed by its heart-shaped leaves and its reddish fruit. Lamina are broadly ovate or ovate cordate, 10–20 cm (4–8 in) long or 8–15 cm (3–6 in) broad, seven nerved and deeply cordate at base, membranous, pubescent above, whitish tomentose with a prominent reticulum beneath. Flowers are unisexual, small on separate plants and appearing when the plant is leafless, greenish-yellow on axillary and terminal racemes. Male flowers are clustered, but female flowers are usually solitary. It has six sepals in two series of three each. The outer ones are smaller than the inner. It has six petals which are smaller than sepals, obovate, and membranous. Fruits aggregate in clusters of one to three. They are ovoid smooth drupelets on thick stalks with sub terminal style scars, scarlet or orange colored.[2]
Endophytic fungi colonize the living, internal tissues of their host without causing any harmful effects. A recent study has shown that 29 endophytes belonging to different taxa were present in the samples collected from Tinospora cordifolia.[3]
Extracts of the endophytic fungus Nigrospora sphaerica obtained from T. cordifolia were found to have insecticidal properties against the Oriental leafworm moth (Spodoptera litura), a polyphagous pest.[4]
Tinospora cordifolia contains diverse phytochemicals, including alkaloids, phytosterols, glycosides, tinosporide,[5] and other mixed chemical compounds.[1]
Although used in Ayurveda over centuries in the belief that Tinospora has medicinal properties.[6]
During the 2020-22 COVID-19 outbreak in India, the Ministry of AYUSH recommended use of T. cordifolia ("giloy") as a home remedy for immune support,[7] but such a practice appeared to be associated with hepatitis cases among six people in Mumbai who used boiled or capsule preparations of the plant.[7][8][9][10]
Tinospora cordifolia (common names gurjo, heart-leaved moonseed, guduchi or giloy) is a herbaceous vine of the family Menispermaceae indigenous to tropical regions of the Indian subcontinent. It has been used in Ayurveda to treat various disorders, but in spite of clinical investigation,[1] the effectiveness of such treatments remain uncertain.
Bratawali, akar ali-ali atau brotowali (Tinospora cordifolia) adalah tanaman obat tradisional Indonesia yang biasa ditanam di pekarangan atau tumbuh liar di hutan.[2] Rebusan batangnya yang terasa sangat pahit biasa dijadikan obat rematik, mengurangi gula darah, menurunkan panas, dan membantu mengurangi gejala kencing manis.[3] Di Indonesia, selain dikenal dengan nama bratawali, tanaman ini juga dikenal dengan nama daerah andawali, antawali, putrawali atau daun gadel.[2] Klasifikasi dari tanaman ini termasuk kedalam famili tanaman Menispermaceae.[4] Tanaman ini kaya kandungan kimia antara lain alkaloid (berberina dan kolumbina yang terkandung di akar dan batang, damar lunak, pati, glikosida pikroretosid, zat pahit pikroretin, hars, berberin, palmatin, kolumbin (akar), kokulin (pikrotoksin).[5]
Tumbuhan ini menyukai tempat panas, berupa perdu memanjat, tinggi batang sampai 2,5 m. Batang sebesar jari kelingking, berbintil-bintil rapat yang rasanya pahit,[2] seperti sirih.[6] Daun tunggal, bertangkai, berbentuk seperti jantung atau agak bundar seperti telur dengan ujung lancip, panjang 7-12 cm, lebar 5-10 cm, bunga kecil, berwarna hijau muda.[2] Selain itu, Bratawali juga dapat diperbanyak dengan stek.[2]
Tanaman Bratawali merupakan tanaman obat yang dapat dijadikan sebagai obat tradisional yang memiliki banyak manfaat dalam kesehatan terutama dalam penyembuhan berbagai penyakit dalam maupun luar.[7][2] Pemanfaatan dari tanaman Bratawali ini banyak terdapat pada bagian batang tanaman.[2] Biasanya bagian batang tanaman perlu direbus dahulu kemudian air rebusan batang bratawali dipakai untuk mencuci luka.[2]
Kulit-batangnya mengandung zat-zat seperti alkaloid dan damar lunak berwarna kuning sedang akarnya mengandung zat berberin dan kolumbin.[3][8] Kandungan alkaloid berberina berguna untuk membunuh bakteri pada luka.[2] Zat pahit pikroretin dapat merangsang kerja urat saraf sehingga alat pernapasan bekerja dengan baik dan menggiatkan pertukaran zat sehingga dapat menurunkan panas.[3] Selain sebagai obat, bratawali juga berfungsi sebagai penambah nafsu makan dan menurunkan kadar gula dalam darah,[3] sebagaimana penemuan pada abad ke-20.[6] Sebagai obat, bratawali biasa direbus dan diminum ataupun dioleskan pada kulit untuk luka luar.[2] Penyakit-penyakit yang dapat diobati dengan menggunakan bratawali ialah rheumatic arthritis, rheumatik sendi, demam, demam kuning, kencing manis, malaria, diabetes, serta penyakit luar seperti memar, kudis, dan luka.[9]
Di Indo-Cina semua bagian tumbuh-tumbuhan dari bratawali dipakai sebagai obat demam yang dapat menggantikan kinine.[3] Di Filipina, bratawali dianggap sebagai obat serba bisa yang dapat dipakai untuk mengobati penyakit gila,[3] dan berkhasiat seperti kina.[6] Di Bali batangnya dipakai sebagai obat sakit perut, demam dan sakit kuning, bahkan sebagai obat gosok untuk mengobati sakit punggung dan pinggang.[3] Sedangkan, di Jawa, air rebusannya dapat digunakan untuk mengobati demam,obat luar untuk luka, dan gatal-gatal.[3] Pada beberapa penyelidikan, ternyata air rebusan batang bratawali dapat memberi ketenangan pada tikus, dengan demikian pemakaiannya bermanfaat dalam menangani penyakit kesadaran (psychosis).[3] Ia juga membuat tikus memiliki sekresi yang lebih banyak.[6]
Bratawali, akar ali-ali atau brotowali (Tinospora cordifolia) adalah tanaman obat tradisional Indonesia yang biasa ditanam di pekarangan atau tumbuh liar di hutan. Rebusan batangnya yang terasa sangat pahit biasa dijadikan obat rematik, mengurangi gula darah, menurunkan panas, dan membantu mengurangi gejala kencing manis. Di Indonesia, selain dikenal dengan nama bratawali, tanaman ini juga dikenal dengan nama daerah andawali, antawali, putrawali atau daun gadel. Klasifikasi dari tanaman ini termasuk kedalam famili tanaman Menispermaceae. Tanaman ini kaya kandungan kimia antara lain alkaloid (berberina dan kolumbina yang terkandung di akar dan batang, damar lunak, pati, glikosida pikroretosid, zat pahit pikroretin, hars, berberin, palmatin, kolumbin (akar), kokulin (pikrotoksin).
