Yemişan (lat. Crataegus)[1] - gülçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.[2]
Ağac və ya iri kol bitkisi olub, növbə ilə düzülmüş yumurtaşəkilli yarpaqları vardır. Yarpaqlarının kənarı mişarvarıdır. Ağ rəngli ətirli çiçəkləri, uzunsov kürəvari giləmeyvəyəoxşar lətli və şirəli meyvəsi olur. Meyvəsi yetişən vaxt qırmızı, qara, şabalıdı və s. rəngə boyanır. Meyvəsinin içərisində açıq-sarı rəngli toxumları yerləşir. Bitki may - iyun aylarında çiçək açır, sentyabr - oktyabr aylarında meyvələri yetişir.
Respublikamızın dağ - meşə rayonlarında yemişan bitkisinin 9 növü yayılmışdır. Bu bitkiyə Lənkəran, Astara, Şəki, Zaqatala, Quba, Qusar, Şuşa, İsmayıllı rayonlarının və Naxçıvan MR-ın meşəliklərində daha çox rast gəlinir.
Dərman məqsədilə Azərbaycanda yayılan yemişan bitkilərinin həm çiçəyinin, həm də meyvələrini toplayıb xüsusi səbətlərə yığır, sonra isə sobalarda, xüsusi quruducularda və ya isti otaqlarda qurudurlar.
Yemişan meyvələrini ağ kağız üzərində nazik sərib tez - tez çevirməklə qurutmaq lazımdır. Belə şəraitdə qurudulmuş meyvələr təbii rəngini saxlayır, kimyəvi tərkibini də dəyişmir. Qurumuş meyvələri xüsusi torbalara doldurub havası daim dəyişilən quru havalı binalarda saxlayırlar.
Yemişanın meyvəsindən və çiçəklərindən çox qədim vaxtdan xalq təbabətində bir sıra xəstəliklərə qarşı istifadə edilir. Onun qurudulmuş çiçəklərindən və meyvələrindən çay kimi dəmləyib, ürək ağrıları zamanı və qan təzyiqi yüksək olanda içirlər.
Yemişan meyvələrinin tərkibində bir sıra faydalı maddələr [xolin birləşmələri, saponinlər, flavonoidlər, vitaminlər, üzvi turşular, şəkərlər və s.] vardır.
Kənd təsərrüfatında yemişanın əhəmiyyəti daha mühümdür. Bolqarıstan alimi Pyotr Nikolovun məlumatına əsasən sağılan mal - qaranın yeminə yemişan meyvələri əlavə etdikdə onların südü xeyli artır və süddə yağın miqdarı çoxalır.
Yemişanın respublikamızda həddən artıq böyük ehtiyatını, eləcə də kənd təsərrüfatında, tibbdə və yeyinti sənayesində çox mühüm əhəmiyyətini nəzərə alaraq həmin bitkinin meyvələrinin planlaşdırılmış şəkildə tədarükünü təşkil etmək olduqca vacib məsələlərdən biridir.
Hazırda yemişandan və ondan hazırlanan preparatlardan elmi təbabətdə ürək - damar sistemi xəstəliklərinin müalicəsində, xüsusən ürək fəaliyyəti zəifliyində, ürəyin aritmiyasında, aterosklerozda, hipertoniya xəstəliyində, tireotoksikozda və s. geniş istifadə olunur. Eləcə də hipoqalaktiya zamanı [uşaq əmizdirən anaların südü azaldıqda] yemişan preparatları müvəffəqiyyətlə tətbiq edilir.
Ürək xəstəliklərində, qan təzyiqi yüksək olduqda, başağrıları zamanı köməyə gəlir. Bunun üçün yemişanın yetişmiş meyvələrini 5-10 dəqiqə ərzində qızdırın. İsti-isti, 1:0,5 nisbətində şəkərlə yaxşı qarışdırıb əzin. Alınmış qarışığı bir qaba tökərək ağzını kip bağlayıb sərin yerdə saxlayın. Alınan püreni yeməkdən əvvəl gündə 2 dəfə çay qaşığı miqdarında qəbul edin.[3]
Respublikamızda geniş yayılan beşləçəkli yemişanın müyvələrindən hazırlanmış duru ekstraktın ürək - damar sistemi xəstəliklərində işlənməsinə dair 1961-ci ildə köhnə SSRİ Səhiyyə Nazirliyi Farmakoloji Komitəsi qərar qəbul etmişdir.
Yemişan meyvələrinin yeyinti sənayesində də mühüm əhəmiyyəti vardır. Yerli əhali yemişan meyvələrindən mürəbbə, kompot şəklində qədim vaxtdan istifadə edir.
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Yemişan (lat. Crataegus) - gülçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Ağac və ya iri kol bitkisi olub, növbə ilə düzülmüş yumurtaşəkilli yarpaqları vardır. Yarpaqlarının kənarı mişarvarıdır. Ağ rəngli ətirli çiçəkləri, uzunsov kürəvari giləmeyvəyəoxşar lətli və şirəli meyvəsi olur. Meyvəsi yetişən vaxt qırmızı, qara, şabalıdı və s. rəngə boyanır. Meyvəsinin içərisində açıq-sarı rəngli toxumları yerləşir. Bitki may - iyun aylarında çiçək açır, sentyabr - oktyabr aylarında meyvələri yetişir.
Respublikamızın dağ - meşə rayonlarında yemişan bitkisinin 9 növü yayılmışdır. Bu bitkiyə Lənkəran, Astara, Şəki, Zaqatala, Quba, Qusar, Şuşa, İsmayıllı rayonlarının və Naxçıvan MR-ın meşəliklərində daha çox rast gəlinir.
Crataegus és un gran gènere d'arbres i arbusts de la família de les rosàcies. Són originaris de les zones de clima temperat de l'Hemisferi nord.
Als Països Catalans es troba només l'espècie Crataegus monogyna arç blanc o espinalb.[1]
Són arbusts o petits arbres de fins a 15 m d'alt,[2] tenen fruits en pom i normalment branques espinoses. Les fulles tenen una disposició en espiral.
El nombre d'espècies depèn del sistema de classificació.[3] car presenten reproducció per apomixi.
Els fruits de l'espècie Crataegus pinnatifida (de la Xina) es fan servir en la cuina xinesa per a fer tanghulu (糖葫芦), melmelada, begudes alcohòliques, etc.
Els fruits de Crataegus pubescens a mèxic es coneixen com tejocotes i es mengen crus, en melmelada es col·loquen en les tradicionals piñatas
Als Estats Units i Canadà també es mengen fruits de Crataegus.
Les fulles són comestibles en amanida.[4]
En afeccions cardíaques es fan servir extractes de fulles i flors.[5]
Algunes espècies es fan servir de portaempelt per a fruiters.
Crataegus és un gran gènere d'arbres i arbusts de la família de les rosàcies. Són originaris de les zones de clima temperat de l'Hemisferi nord.
Als Països Catalans es troba només l'espècie Crataegus monogyna arç blanc o espinalb.
Són arbusts o petits arbres de fins a 15 m d'alt, tenen fruits en pom i normalment branques espinoses. Les fulles tenen una disposició en espiral.
Hloh (Crataegus L.) je početný rod keřů a stromů z čeledi růžovité, které rostou v mírném pásmu severní polokoule. Květy jsou pětičetné, bílé, růžové nebo červené, plody jsou červené malvice (hložinky).
Hlohy jsou keře až malé stromy dorůstající zpravidla výšky 3–12 m.[1] Na větvičkách jsou často trny dlouhé 1–6 (zřídka až 10) cm, brachyblasty jsou na vrcholu také často kolcovité.[2] Listy jsou jednoduché, střídavé a většinou na zimu opadávají, řidčeji v teplejších krajích i přetrvávají přes zimu. Čepele jsou nečleněné nebo členěné, někdy až hluboce peřenosečné, na okraji pilovité až vroubkované.[2] Palisty jsou kopinaté až poloměsíčité.[2] Květy jsou oboupohlavné, 5četné. Kalich je přirostlý k češuli.[2] Korunní lístky jsou nejčastěji bílé, řidčeji krémové nebo světle až sytě růžové (často u pěstovaných). Tyčinek je nejčastěji 10–20. Semeník je spodní, čnělek může být 1–5. Plodem je malvice, která může být červená, fialová, oranžová nebo černá.[2] Uvnitř je 1–5 peciček se silně sklerifikovanou stěnou.[2]
Hlohy jsou rozšířeny v mírném pásu Evropy, Asie a Severní Ameriky, na jih po Středomoří, Čínu a Střední Ameriku.[2]
Jedná se o taxonomicky obtížný rod. Příčinou potíží je hybridizace, u amerických druhů částečně i apomixe.[3][2] Počet druhů po celém světě je tedy udáván různě, např. Flora Severní Ameriky udává po celém světě asi 230 druhů,[1] flóra Číny nejméně 1000.[4]
V České republice je dnes uznáváno asi 9 původních druhů, včetně druhů hybridního původu. Důležitým znakem je počet čnělek, resp. počet peciček v malvicích. Hloh obecný má dvě, zatímco ostatní základní druhy (v rámci ČR) pouze jednu. Druhy hybridního původu, do kterých byl zapleten hloh obecný, pak mají na jednom keři (stromu) květy s jednou i 2 čnělkami, resp. plody s jednou i dvěma pecičkami.
Dále se občas pro okrasu pěstují i nějaké cizí druhy, hlavně severoamerické, jako je např. hloh slivoňolistý (Crataegus persimilis), hloh břekolistý (Crataegus pedicellata), hloh měkký (Crataegus mollis) a další.
Hlohy patří mezi léčivé rostliny. Z planě rostoucích domácích druhů (k léčení lze použít všechny druhy) se sbírají květy (Flos crataegi), listy (Folium crataegi) anebo méně často i plody (Fructus crataegi). Z pěstovaných okrasných hlohů s růžovými a červenými květy se droga nesbírá.
Hlavními obsahovými látkami hlohových drog jsou flavonoidy a triterpenické kyseliny. Dále jsou obsaženy aminopuriny regulující krevní oběh, třísloviny, saponiny, v plodech také karoteny, sacharidy a vitamíny C a B.
Hlohové drogy se používají hlavně v léčivech ke snížení krevního tlaku a majících uklidňující účinek na nervovou soustavu. V lidovém léčitelství se hloh používá proti skleróze, vysokému krevnímu tlaku, nespavosti, předrážděnosti, bušení srdce, arytmiích, srdeční neuróze, klimakterických potížích, migrénách apod. Příznivě působí zejména při dlouhodobém užívání svým tonizujícím účinkem při srdeční vadě či slabosti u starších lidí.
Dřevo hlohu je velmi tvrdé, rodový název je odvozen z řeckého krataiós, což znamená „silný“, „pevný“ a sloužilo k výrobě topor seker.
Některé druhy lze použít jako okrasné rostliny. Okrasné je olistění, trny, barevné kvetení, podzimní plody.[5]
Obrázky, zvuky či videa k tématu hloh ve Wikimedia Commons
Hloh (Crataegus L.) je početný rod keřů a stromů z čeledi růžovité, které rostou v mírném pásmu severní polokoule. Květy jsou pětičetné, bílé, růžové nebo červené, plody jsou červené malvice (hložinky).
Slægten Tjørn (Crataegus) er udbredt i Europa, Nordamerika og Østasien. Det er en slægt af tornede, små træer eller store buske med smukke frugter og blomster. Her nævnes kun de mest kendte arter og hybrider.
ArterVed Brunsnæs på Broager Land findes resterne af en 500 år gammel hvidtjørn.
Ved Brunsnæs på Broager Land findes resterne af en 500 år gammel hvidtjørn.
Die Weißdorne (Crataegus) sind eine Pflanzengattung[1][2] der Kernobstgewächse (Pyrinae) innerhalb der Familie der Rosengewächse (Rosaceae). In den gemäßigten Klimazonen der Nordhalbkugel gibt es 200 bis 300 Arten. Der Verbreitungsschwerpunkt liegt in Nordamerika, insbesondere im östlichen Teil. In Europa werden etwa 22 Arten unterschieden, in Deutschland drei, deren Unterschiede meist nur von Fachleuten wahrgenommen werden. Da die Arten innerhalb der einzelnen Regionen leicht miteinander bastardieren, ist eine sichere Bestimmung schwierig.
Der deutsche Trivialname Weißdorn weist entweder auf die weißen Blüten des besonders im Freistand üppig blühenden Strauchs und die vorhandenen Sprossdornen[3] oder auf die helle Rinde im Gegensatz zur Schwarzdorn genannten Schlehe hin.[4]
Der botanische Name Crataegus geht zurück auf griechisch κράταιγος (krataigos). Mit diesem Namen bezeichnete der Naturphilosoph Theophrast eine Strauchart mit essbaren Früchten, die am Berg Ida in Kleinasien wuchs. Welche botanische Art mit diesem Namen gemeint war, ist aus dem Text nicht mehr zu klären[5], es handelte sich aber vermutlich um eine Weißdornart mit essbaren Früchten, zum Beispiel den Azaroldorn (Crataegus azarolus), möglicherweise aber auch um die Mispel. Das altgriechische krataiós bedeutet „stark“ oder „fest“ und bezieht sich auf das harte Holz dieser Pflanze.
Neben der zum wissenschaftlichen Standard gewordenen Bezeichnung Weißdorn gibt es landläufig eine Vielzahl von anderen deutschen Namen wie Hagedorn (von mittelhochdeutsch hagendorn[6]), Heckendorn, Weißheckdorn; regional auch Christdorn, Hagapfel, Hagäpfli, Heinzelmännerchen, Mehlbeerbaum, Mehlbeere (nicht zu verwechseln mit den eigentlichen Mehlbeeren (Sorbus spec.)), Mehldorn, Mehlkübeli, Mehlfässel, Mehlfässl, Mehlfässchen, Mehlwieken, Wibelken, Wubbelken, Wyßdorn, Zaundorn. Alle diese Namen beziehen sich auf die einheimischen Arten. Hag leitet sich dabei etymologisch von Hag (von einem von Hecken umstandenen Gelände) ab.
Rotblühende Exemplare werden landläufig – besonders im Gartenbau – auch Rotdorn genannt. Man begegnet ihnen in letzter Zeit seltener, auch weil sie teils von Feuerbrand befallen wurden.
Als Gattung sind Weißdorne vergleichsweise einheitlich und einfach zu bestimmen. Weißdorne finden sich in den gemäßigten Klimazonen der Nordhalbkugel in Wäldern und Gebüschen, kultiviert auch in Parks und Gärten. Die einzelnen Arten sind schwer zu unterscheiden, da sie sich zum einen in viele Unterarten und Varietäten aufspalten (Sippenbildung), zwischen denen es wiederum Übergangsformen gibt, und zum anderen sämtliche Arten – zumindest innerhalb der einzelnen Regionen – leicht und oft miteinander bastardieren. Je nach Zählung kann sich so die in Beschreibungen der Gattung angegebene Zahl der Arten bis auf ein Mehrfaches des oben angegebenen Zahlenbereichs von 200 bis 300 steigern.
Weißdorn-Arten sind meist sommergrüne, selten immergrüne Sträucher oder kleine Bäume.[1] Sie sind oft dicht verzweigt. Sie sind meist dornig, selten ohne Dornen.[1] Ihre Rinde ist glatt, grün-braun bis dunkelbraun und im Alter schuppig-rissig. Die Stämme alter Bäume sind oft spannrückig, längswülstig und tief gefurcht. Ihr Holz ist hart und schwer. Die Knospen sind eiförmig oder fast kugelig.[1]
Die wechselständig angeordneten Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Die Blattspreite ist einfach. Die Blattränder sind häufig auffällig gesägt, tief eingeschnitten oder gebuchtet, gelappt, selten glatt. Es sind Nebenblätter vorhanden.[1]
Die Blüten stehen in schirmrispigen Blütenständen zusammen, selten stehen die Blüten einzeln.[1] Die zwittrigen Blüten sind radiärsymmetrisch und fünfzählig mit doppelter Blütenhülle. Die Blütenkronen weisen einen Durchmesser von 0,7 bis 2,5 Zentimetern auf. Die fünf auffälligen Kronblätter sind weiß, seltener rosafarben oder rot.
Die manchmal „Beeren“ genannten, relativ kleinen Apfelfrüchte sind 0,7 bis 2,0 Zentimeter groß und normalerweise rot oder orangefarben, bei einigen Arten blau, schwarz oder gelb. Sie enthalten einen bis fünf aneinandergeballte Steinkerne. Ihr „Fruchtfleisch“ ist meist trocken und mehlig, nur bei wenigen Arten auch saftig.
In der externen systematische Einordnung der Gattung Weißdorn ist die Zuordnung zur Unterfamilie und zur Tribus unumstritten. Nach morphologischen und molekularen Ergebnissen sehr eng verwandt ist die Mispel (Mespilus germanica). Die monotypische Gattung Mespilus (eine vermutete zweite Art, Crataemespilus x canescens (ursprünglich Mespilus canescens) genannt, erwies sich als Hybrid aus eingeführten europäischen Mispeln und einer nordamerikanischen Weißdornart) wird nun sogar oft in die Gattung Crataegus mit einbezogen; dies ist aber umstritten.[7] Wenn man der Auffassung folgt, wäre die Mispel eine weitere Weißdornart, dann Crataegus germanica (L.) K.Koch, in der (monotypischen) Sektion Mespilus.[8] Nächstverwandt zur Gattung der Weißdorne im weiteren Sinne ist, nach molekularen Daten, die morphologisch recht stark abweichende Gattung Amelanchier (Felsenbirnen) (inkl. zwei kleine, nahe verwandte Gattungen).
Als sehr schwierig hat sich dagegen die innere systematische Aufteilung der Gattung erwiesen, was in den 1940er Jahren W. H. Camp zur Schöpfung des Begriffs „Crataegus-Problem“ veranlasste.
Die verschiedenen Pflanzengattungen haben unterschiedliche Neigungen, sich zu kreuzen. Ausgeprägt ist diese Neigung bei vielen Gattungen der Rosenartigen und bei diesen wiederum besonders beim Weißdorn. Unterschiedliche Weißdornarten, die miteinander in Kontakt kommen, kreuzen sich auch ohne menschliche Nachhilfe leicht; das trifft auch für Arten aus weit voneinander entfernten Regionen zu.
Aus einer Kreuzung hervorgegangene Weißdornexemplare sind häufig polyploid statt diploid. So finden sich beispielsweise in Mitteleuropa von allen sechs im entsprechenden Abschnitt beschriebenen Arten diploide Exemplare; Funde von polyploiden Exemplaren sind für Crataegus macrocarpa Hegetschw., Crataegus monogyna Jacq., Crataegus rhipidophylla Gand. und Crataegus subsphaericea Gand. beschrieben. Polyploide Weißdorne wiederum pflanzen sich häufig apomiktisch durch Agamospermie fort, so dass alle Nachkommen genetisch identische Klone der Mutterpflanze sind.
Bei der Benennung von Arten führt das zu einer Vielzahl von Problemen. So können sich als eigenständig angesehene Arten zum Beispiel als einzelne Kreuzungsexemplare erweisen oder als Klon-Populationen oder als Varianten einer anderen Art, die durch Einkreuzung und anschließende Selektierung erworbene artfremde Merkmale besitzt. Eine Überprüfung ist häufig schwierig. Einzelne Kreuzungsexemplare lassen sich durch Vermehrung und damit verbunden für gefestigte Arten nicht zu erwartende Merkmalsaufspaltung entlarven; seriöse Botaniker beschreiben mittlerweile auch keine neuen Arten nur anhand von Einzelnachweisen. Für Klon-Populationen und für gefestigte, durch Merkmals-Einkreuzung entstandene Unterarten sind diese Methoden nicht geeignet. Beide Varianten pflanzen sich merkmalsrein fort und beide bilden oft größere Populationen. Ein Hinweis kann die begrenzte Verbreitung einer Population sein (so genannte Mikroarten), das ist jedoch weder als Ausschluss- noch als Einschlusskriterium eindeutig: Zum einen kann auch eine eigenständige Art nur begrenzt verbreitet sein, zum anderen werden beispielsweise in Nordamerika Klon-Stämme des Crataegus crus-galli L. mit großem Verbreitungsgebiet beschrieben.
Diese Umstände führen zu großen Unsicherheiten sowohl bei der Unterteilung der Gattung in Sektionen als auch bei der Bestimmung von Arten. Bis etwa 1920 neigten die Botaniker dazu, Zweifelsfälle als eigenständige Arten zu beschreiben. Mit dem Auftauchen von Hinweisen auf Hybridisierung und Polyploidie setzte dann ein Umdenken ein, das zu einer Überprüfung und starken Reduzierung der akzeptierten Arten führte. Die Ergebnisse sind nach wie vor stark umstritten. Am häufigsten finden sich nun Artenzahlen von um die 200; die Bandbreite der angegebenen Artenzahl reicht jedoch von 100 bis 1000. Verbesserte Ergebnisse dürften nun hauptsächlich noch durch genetische Vergleiche erreicht werden.
Typusart der Gattung Crataegus ist Crataegus oxyacantha L. Dies ist ein problematischer Name, der von verschiedenen Autoren im Lauf der Zeit unterschiedlich aufgefasst worden ist. Untersuchungen anhand des Typmaterials im Herbarium Linnés haben ergeben, dass es sich um eine Pflanze handelt, die später als Crataegus calycina subsp. curvisepala (heute: Crataegus rhipidophylla) erneut beschrieben worden ist[9] (nicht, wie vorher lange geglaubt, Crataegus laevigata). Der Name Crataegus oxyacantha wurde aufgrund dieser Unklarheiten von der ICBN unterdrückt (nomen utique rejiciendum, nom.rejic.), er bezeichnet seither keine Art mehr. In der traditionellen Taxonomie wird die Gattung Weißdorn in ungefähr 15 Sektionen und diese wiederum in eine Vielzahl von Serien unterteilt. Die Abgrenzung der Sektionen und Serien ist dabei seit langem umstritten und nicht abschließend geklärt. Ältere Systeme wie das noch länger verwendete von Phipps und Kollegen 1988[10] sind dabei heute überholt und nur noch von wissenshistorischem Interesse, sie unterschied 15 Sektionen mit 40 Serien. Grundlage der modernen Gliederung ist das darauf aufbauende System von Phipps und Kollegen 2003.[11] Demnach kommen 4 Sektionen mit gut 60 Arten in der Alten Welt vor, während in der Neuen Welt 11 Sektionen mit deutlich mehr als 100 Arten leben. Diese Gliederung wurde zu großen Teilen bei phylogenomischen Untersuchungen (anhand des Vergleichs homologer DNA-Sequenzen) bestätigt.[12] Als problematisch erwies sich allerdings die Gliederung der Artengruppen aus dem östlichen Nordamerika, die trotz substantieller morphologischer Unterschiede genetisch alle nahe verwandt sind. Dafür sind verschiedene Gründe denkbar, am wahrscheinlichsten ist aber eine lange zurückreichende, umfangreiche Hybridisierung von Arten verschiedener Sektionen untereinander. Für wenige stark abweichende Arten mit unklarer Zuordnung könne eine Entstehung durch erst kurz zurückliegende, Hybridisierung amerikanischer Arten mit eingeführten europäischen Weißdornen wahrscheinlich gemacht werden.
Die im Folgenden dargestellte Gliederung in Sektionen, die auf den genannten Quellen aufbaut, ist nicht gesichert, es kann an einigen Stellen in den kommenden Jahren noch Veränderungen geben. Die Gliederung in der Flora of North America (durch James B. Phipps)[2] ist vergleichbar. Alle europäischen Arten gehören dabei der Sektion Crataegus an:[13]
Die Zusammenfassung aller nordamerikanischen Arten in einer gemeinsamen Sektion oder Untergattung Americanae wird heute, in dieser Form, nicht mehr vertreten. Allerdings verwenden einige Taxonomen diesen Namen weiter, um die untereinander vermutlich näher verwandten Sektionen des östlichen Nordamerika, der bisherigen, umstrittenen Sektionen Coccineae und Macracanthae, zu vereinen.
In Mitteleuropa sind, je nach Zählung, drei oder sechs Weißdornarten heimisch. Drei Arten waren ursprünglich hier heimisch, aus denen durch Wildstandskreuzung (s. auch Naturhybride) drei weitere Arten entstanden.
Von den drei ursprünglichen Arten sind zwei allgemein bekannt: der Eingriffelige Weißdorn (Crataegus monogyna Jacq.) und der Zweigriffelige Weißdorn (Crataegus laevigata (Poir.) DC.) (Syn.: Crataegus oxyacantha auct.). Fast ausschließlich in der Fachliteratur erwähnt wird der Großkelchige Weißdorn (Crataegus rhipidophylla Gand.) (Syn.: Crataegus rosiformis Janka, Crataegus curvisepala Lindm.). Populärwissenschaftliche Bestimmungsbücher und Lexika beschreiben nur die beiden erstgenannten Arten oder behaupten sogar, es gäbe nur zwei Arten in Mitteleuropa.
Ausschließlich in der Fachliteratur erwähnt werden die drei Kreuzungsarten: der Großfrüchtige Weißdorn (Crataegus x macrocarpa Hegetschw.) – entstanden aus dem Großkelchigen und dem Zweigriffeligen Weißdorn –, der Mittlere Weißdorn oder Bastard-Weißdorn (Crataegus x media Bechst.) – entstanden aus dem Eingriffeligen und dem Zweigriffeligen Weißdorn – sowie der Verschiedenzähnige Weißdorn (Crataegus x subsphaericea Gand.) (Syn.: Crataegus kyrtostyla Fingerh.) – entstanden aus dem Eingriffeligen und dem Großkelchigen Weißdorn. Sie können gebietsweise einen großen Teil der Weißdorn-Flora darstellen und – wie die drei erstgenannten Arten – vergleichsweise artenreine Bestände bilden. Bei diesen handelt es sich um stabilisierte Hybridsippen (Hybridarten oder Nothospecies). Da sie sowohl untereinander als auch mit den Ausgangsarten weiter hybridieren, existiert eine kaum fassbare Formenfülle an Übergangsformen, von denen viele eigene Namen erhalten haben. Ihre Taxonomie ist allerdings unsicher und zwischen verschiedenen Botanikern stark umstritten. Viele Botaniker unterscheiden daher nicht mehr diese „Kleinarten“, sondern fassen sie zu vielgestaltigen aggregierten Arten zusammen. So wird aus der Art Crataegus monogyna Jacq. und ihren Unterarten die aggregierte Art Crataegus monogyna Jacq. s. l.[14]
Während die Weißdornarten nur in wenigen deutschen Bundesländern stark gefährdet oder vom Aussterben bedroht sind, ist die Vielfalt des Weißdorns doch gefährdet. Insbesondere im Lauf der 1950er und 1960er Jahre wurden in den ländlichen Regionen ein Großteil der die Felder und Weiden begrenzenden Hecken beseitigt und mit ihnen ein wichtiger Lebensraum des Weißdorns und der darin wohnenden Fauna vernichtet. Im Zug der Ökologiebewegung wurde dieser Trend angehalten und etliche Hecken neu gepflanzt. Bei diesen Neupflanzungen wurde jedoch in der Regel deutschlandweit einheitliche Baumschulware verwendet, dem Gebiet angepasste Ökotypen wurden nicht berücksichtigt. Beim Weißdorn betraf das obendrein nur die Arten Eingriffeliger und Zweigriffeliger Weißdorn, die anderen Arten wurden gar nicht gepflanzt. Seit den 2000er Jahren hat aber auch hier ein Umdenken stattgefunden; es soll nun auf die Anpflanzung aller Arten geachtet und generell nur Pflanzgut verwendet werden, das von gebietstypischen Beständen im gleichen Naturraum gewonnen wurde.
Neben den heimischen Arten finden sich in Mitteleuropa auch wildwachsende Exemplare fremder Arten. So führt beispielsweise die „Liste der wildwachsenden Gefäßpflanzen des Landes Berlin“ den nordamerikanischen Hahnensporn-Weißdorn (Crataegus crus-galli L.) als „in den vergangenen 10 Jahren spontan auftretend, aber weder gegenwärtig noch zu einem vergangenen Zeitpunkt als etabliert nachgewiesen“. Ob sich solche Arten auf Dauer ansiedeln können, bleibt abzuwarten.
Die mitteleuropäischen Weißdornarten sind sich sehr ähnlich: Carl von Linné selbst ging von der Existenz nur einer Art aus, die er Crataegus oxyacantha nannte – ein Artname, der später wegen der unklaren Zuordnung zu einer bestimmten Pflanze vom Internationalen Botanischen Kongress zurückgewiesen wurde.[15] Sie lieben Sonnenlicht, gedeihen aber auch gut im Halbschatten und kommen in Hecken, Gebüschen, lichten Laub- und Kiefernwäldern sowie Gärten und Parks vor. Sie wachsen als Sträucher oder kleine Bäume, können mehrere Meter hoch sowie bis zu 500 Jahre alt werden und sind stets mit bis zu 2,5 cm langen Dornen bewehrt. Ihre Laubblätter sind ei- bis rautenförmig, am Grunde keilförmig, schwach bis tief gebuchtet mit drei bis fünf, seltener bis sieben Lappen und meist auch etwas gesägt. Sie blühen im Mai und im Juni meist weiß, seltener rot; die Blüten sind 0,7–1,5 cm breit und riechen auffällig nach Mäuseurin (Definition des Deutschen Arzneibuchs). Die Apfelfrüchtchen reifen im August und September und bleiben oft bis in den Frühling hinein am Baum. Sie sind rot, fast kugelig, 0,7–1,2 cm lang, enthalten 1 bis 3 Kerne, und schmecken säuerlich-süß; das Fruchtfleisch ist gelb und mehlig. (Zu den Unterschieden zwischen den Arten – siehe in den jeweiligen „Art-Artikeln“, soweit vorhanden.)
Weißdorne beherbergen 54 Arten von Schmetterlingsraupen.[16]
Viele Früchte der Weißdorne sind roh essbar und schmecken säuerlich-süß, sind allerdings sehr mehlig. Sie können zu Kompott oder Gelee verarbeitet werden und eignen sich dabei zum Mischen mit anderen Früchten, da sie gut gelieren. Gemischt mit anderen Früchten lassen sie sich auch zu vitaminreichem Saft oder Sirup verarbeiten. In Notzeiten wurden die Früchte als Mus gegessen und das getrocknete Fruchtfleisch als Mehlzusatz beim Brotbacken verwendet. Die Kerne dienten als Kaffeeersatz. Die getrockneten Blüten, Blätter und Früchte werden als Tee oder alkoholischer Auszug bei Herz- und Kreislaufstörungen angewendet (siehe Abschnitt: Verwendung in der Medizin (Phytotherapie)). In China werden die Früchte oft zu Süßigkeiten verarbeitet.
Das Holz ist sehr hart und fest (Rohdichte 0,8–0,9 g/cm³) und wurde früher häufig für Werkzeugstiele (z. B. in der Schmiede für die Gesenkhämmer) verwendet, gelegentlich auch für Schnitz- und Drechslerarbeiten.
In Gärten und Parks sind verschiedene Weißdorne aufgrund ihrer schönen Form und Blätter und wegen des üppigen Blüten- und Fruchtschmucks beliebte Zierpflanzen, die in vielen Kultursorten gezüchtet werden. So gibt es neben einfachen weißblühenden Ein- und Zweigriffeligen Weißdornen auch rotblühende Sorten (Rotdorn), Sorten mit gefüllten Blüten, ebenfalls in weiß (Crataegus laevigata ‚Plena‘) und rot (Crataegus monogyna ‚Karmesina Plena‘, Crataegus laevigata ‚Paul’s Scarlet‘), Sorten mit schmaler, aufrechter Form (Crataegus monogyna ‚Stricta‘) und viele andere. Verwendet wird der Weißdorn sowohl als Solitärpflanze wie als Heckenpflanze. Er ist ein hervorragendes Heckengehölz, das auch strengen Schnitt sehr gut verträgt; dann blüht er allerdings nicht so üppig. Der ökologische Wert des Weißdorns ist sehr hoch; er ist ein bedeutender Nahrungsspender und Lebensraum für zahlreiche Kleintiere. In Mitteleuropa bietet er rund 150 Insektenarten, gut 30 Singvogel-Arten und vielen kleinen Säugetieren eine Lebensgrundlage (zum Vergleich: Eichen (Quercus spec.) ca. 300, Hainbuchen (Carpinus betulus) ca. 30 Insektenarten).
Als Zierpflanzen werden auch gerne asiatische und nordamerikanische Arten verwendet. Sie haben oft größere Früchte und eine bessere Herbstfärbung. Beliebt sind der Hahnensporn-Weißdorn (Crataegus crus-galli L.) mit den längsten Dornen (bis 8 cm) aller Weißdorne und der Scharlach-Weißdorn (Crataegus pedicellata Sarg.) aus Nordamerika. Ihr ökologischer Wert ist allerdings vergleichsweise gering. Allein 32 Vogelarten fressen die Früchte des heimischen eingriffeligen Weißdorns; die Früchte des im Gartenbau oftmals verwendeten nicht heimischen Lederblättrigen Weißdorns, auch „Lavalles Weißdorn“ genannt (Crataegus × lavallei Herincq ex Lavallée), werden dagegen nur von drei Vogelarten gefressen.[17]
In ländlichen Räumen war der Weißdorn (Crataegus monogyna) aufgrund seiner Langlebigkeit, sehr guten Schnittverträglichkeit und natürlich seiner Dornen eine wichtige Pflanze der Grenzhecken, die Felder, Wiesen, Wege und Grundstücke voneinander trennten. Davon ist nicht viel geblieben (siehe oben – „Der Weißdorn in Mitteleuropa – mitteleuropäische Arten“).
Der Eingriffelige Weißdorn ist auch als Veredelungs-Unterlage für Birnen, Quitten und Mispeln geeignet; da er aber für Feuerbrand anfällig ist, sind viele Baumschulen von ihm abgekommen.
Als Heilmittel wird Weißdorn im europäischen Kulturraum erstmals im 1. Jahrhundert nach Christus von Pedanios Dioscurides erwähnt. Die Verwendung von Heilkräutern wie Weißdorn ist aber auch Bestandteil anderer Medizinsysteme wie etwa der Traditionellen Chinesischen Medizin; auch von Indianerstämmen in Amerika ist bekannt, dass sie Weißdorn verwendeten.
In der Pflanzenheilkunde (Phytotherapie) werden verwendet:
Inhaltsstoffe sind oligomere Procyanidine (OPC), glykosidische Flavone wie Vitexin und Vitexin-Rhamnosid sowie glykosidische Flavonole wie Rutin und Hyperosid; außerdem finden sich mit einem Gehalt von 0,5 bis 1 % Gerbstoffe.[18]
Haupt-Indikation ist die chronische Myokardinsuffizienz mit daraus resultierendem zu niedrigem Blutdruck in den Stadien I und II nach Definition der New York Heart Association (NYHA).[19] Volkstümlich finden Weißdorn-Blätter mit Blüten aber auch breitere Anwendung – zum Beispiel bei Nervosität.[20]
Zweigriffeliger und Eingriffeliger Weißdorn[21] steigern einerseits die Kontraktionskraft des Herzens, man spricht hier von einem positiv inotropen Effekt, andererseits erweitern diese Weißdornarten die Gefäße, insbesondere Herzkranzgefäße, und verbessern so die Sauerstoffversorgung des Herzmuskels.[22] Viele Herzerkrankungen sind auf einen Sauerstoffmangel des Herzmuskels zurückzuführen. Insbesondere Angina Pectoris und der Herzinfarkt gelten als Durchblutungsstörungen des Herzmuskels. Die Wirkung ist also einerseits teilweise mit Digitalis (positiv inotrop), andererseits mit einem ACE-Hemmer (gefäßerweiternd und darum durchblutungsfördernd) vergleichbar, allerdings über völlig andere Wirkmechanismen und bei anscheinend viel besserer Verträglichkeit, da die unerwünschten Wirkungen (u. a. Kumulierung) der Herzglykoside entfallen.[23][20]
Die Wirkung beruht hauptsächlich auf oligomeren Proanthocyanidinen (OPC)[24] und tritt im Vergleich zu anderen herzwirksamen Substanzen verzögert ein. Zur Herstellung werden die Enden der Zweige mit den Blüten und Blättern abgeschnitten und getrocknet, um daraus Fertigpräparate oder Tee herzustellen.[20] Der Weißdorn wurde im Jahre 1990 zur Heilpflanze des Jahres gekürt und war 2019 Arzneipflanze des Jahres.
In der Homöopathie wird Crataegus gelegentlich bei Herzinsuffizienz und Pulsunregelmäßigkeit mit Schmerz unter dem linken Schlüsselbein, brennendem Ausschlag und Verschlimmerung durch Wärme verwendet.[25]
Vom Weißdorn sind vielerlei mythische und rituelle Bedeutungen aus unterschiedlichen Epochen überliefert. Die verschiedenen Namen resultieren aus seiner Verwendung als Heckenpflanze zur Abgrenzung von Grundstücken und aus seiner Kraft, böse Geister abzuwehren oder vor Verhexung zu schützen. In der römischen Antike war er dem Ianus heilig. Ein in das Fenster gestellter Zweig des Weißdorns schützte Kinder vor den nächtlichen Strigen.[26] Außerdem gilt er als Wohnung der Elfen, weshalb man in Deutschland zu früheren Zeiten Stofffetzen und Haar in die Äste des Weißdorn flocht, da das die Elfen veranlassen sollte, gute Taten am Spender zu vollbringen. Kinderwiegen aus Weißdorn sollen verhindern, dass Kinder von bösen Feen ausgetauscht werden.
In der Ballade Lenore von Gottfried August Bürger heißt es in Strophe 15 und 16:
In Richard Wagners Götterdämmerung heißt es in (Akt 2, Szene 3):
Bertolt Brecht dichtete in der Dreigroschenoper (3. Akt, „Lied aus der Gruft“):
Von Wilhelm Raabe gibt es eine Ballade Der Hagedorn.
Auch in Marcel Prousts Auf der Suche nach der verlorenen Zeit spielt der Weißdorn und seine Blüte eine bedeutende Rolle. Aber ich mochte mich noch so lange vor dem Weißdorn aufhalten, ihn riechen, in meinen Gedanken, die nichts damit anzufangen wußten, seinen unsichtbaren, unveränderlichen Duft mir vorstellen ... Er steht leitmotivisch in seiner Blütenfülle für Kindheitserinnerungen des Erzählers.
Die folgende Artenliste der Gattung der Weißdorne führt bewusst neben den botanischen Namen die Autorennamen mit auf. Das ist wichtig, denn bei der Formenvielfalt sowie den vielen Kreuzungen in dieser Gattung ist diese Zusatzinformation essenziell. So sind viele Namen mehrfach vergeben worden – beispielsweise Crataegus oxyacantha [L. / auct. (non L.) / (Poir.) D. C. / Jacq. / Gand.] und Crataegus sanguinea [J. G. Cooper / Pall. / Schrad. / Torr. & A. Gray]; gültig ist stets nur noch einer. Bei Nennungen ohne Autorennamen kann aber nicht davon ausgegangen werden, dass die gültig so benannte Art gemeint ist. So steht zum Beispiel in der populärwissenschaftlichen Literatur der botanische Name Crataegus oxyacantha meist fälschlicherweise für den Zweigriffeligen Weißdorn, tatsächlich aber verbirgt sich hinter diesem Namen das Basionym des Großfrüchtigen Weißdorns.
Die Weißdorne (Crataegus) sind eine Pflanzengattung der Kernobstgewächse (Pyrinae) innerhalb der Familie der Rosengewächse (Rosaceae). In den gemäßigten Klimazonen der Nordhalbkugel gibt es 200 bis 300 Arten. Der Verbreitungsschwerpunkt liegt in Nordamerika, insbesondere im östlichen Teil. In Europa werden etwa 22 Arten unterschieden, in Deutschland drei, deren Unterschiede meist nur von Fachleuten wahrgenommen werden. Da die Arten innerhalb der einzelnen Regionen leicht miteinander bastardieren, ist eine sichere Bestimmung schwierig.
Bima e murrizit është shkurre, që mund të shkojë nga 2 deri 6 metra e lartë me gjemba therëse, gjethe 3 deri 5 vriguj dhe buzë të dhëmbëzuara, pjesa e sipërme e tyre është në ngjyrë të blertë dhe me shkëlqim. Lulet e bimës janë me ngjyrë të bardhë me vastak të vegjël. Frutet e murrizit janë tërreme rreth 1 centimetër të gjatë. Murrizi gjendet kudo në vendin tonë, si në vendet e ulëta ashtu edhe në lartësitë mbi 1600 metra.
Periudha e lulëzimit të murrizit fillon nga muaji maj deri në muajin qershor. Më pas nis formimi i frutit.
Ky artikull ka të bëj me shëndetin dhe mjekësinë prandaj ju lutemi ti kushtoni vëmendje Udhëzimit rreth artikujve të mjekësisë! 
Bima e murrizit është shkurre, që mund të shkojë nga 2 deri 6 metra e lartë me gjemba therëse, gjethe 3 deri 5 vriguj dhe buzë të dhëmbëzuara, pjesa e sipërme e tyre është në ngjyrë të blertë dhe me shkëlqim. Lulet e bimës janë me ngjyrë të bardhë me vastak të vegjël. Frutet e murrizit janë tërreme rreth 1 centimetër të gjatë. Murrizi gjendet kudo në vendin tonë, si në vendet e ulëta ashtu edhe në lartësitë mbi 1600 metra.
Periudha e lulëzimit të murrizit fillon nga muaji maj deri në muajin qershor. Më pas nis formimi i frutit.
L'blanque épine (Crataegus) (in frincé: aubépine o bin "épine blanche") ch'est un genre d'abes o bin abustes épineus ed l'hémisfère nord deul famille d'chés Rosacées.
Crataegus je rod glogova, brojni rod iz porodice Rosaceae, koji uključuje oko 380 priznatih vrsta[1] grmova i niskih stablašica, koji narastu najviše do 15 metara.
Glogovi rastu samoniklo po rubovima šuma i polja, te u ravničarskim i planinskim krajevima. Plod mu je crvena bobica (gloginja) koja dozrijeva u septembru ili oktobru
U kontinentaslnom dijelu Balkana najpoznatiji je bijeli glog (Crataegus monogyna).
Ima ljekovite listove cvjetove i plodove. Ima jako žilavo i isprepleteno drvo čvrste strukture, pa se koristi za trazne drške, štapove i maljeve.
Tri vrste gloga su ugrožene ili čak kritično ugrožene[2], to su:
Stabla gloga u Njemačkoj visine oko 12 metara
Kora stabla vrste Crataegus crus-galli
Plod vrste Crataegus chrysocarpa
List i plod Crataegus ambigua
Cvijet Crataegus azarolus
Pupoljci vrste Crataegus mollis
Crataegus
Crataegus es un genre d'arbres o arbusts espinoses de l'emisfèri nòrd apartenent a la familha de las Rosacèas.
Los noms vernaculars del grataegus en Occitània son: albespin, aubespin, espin(a) blanc(a), bròc blanc, boisson blanc a causa de la color blanca de las flors; acinier, assanier, pometier a causa del nom de las baias
Lo nombre d'espècias apartenent al genre es malaisit de determinar al vejaire la facilitat amb que las diferentas espècias d'albespinas s'ibridan entre elas en generant de varietats poliploids se reprodusent per apomixia. La classificacion depend donc diferentas interpretacions taxonomicas e varia de 200 a 1200 espècia[1], sens comptar los cultivars ornementals.
Lo mot Crataegus ven del latin crataegos transcrich du grèc krataegos o kratos significant fòrça (allusion a la duretat de la fusta).
Crataegus laevigata es mai precòç e possedís de fuèlhas de 3 lòbes mens descopadas que Crataegus monogyna. Aquestas doas espècias s'ibridan pasmens espontanèament. Crataegus calycina e Crataegus monogyna possedisson de flors a un sol estil e de fruchs d'un sol clòsc que semblan de pomas pichonas.
Dins las annadas 1970, un faceciós jardinièr municipal de la vila de Vigo en Espanha, Miguel Sulcudor, èra afogat de l'empeut. Sus de basas de Crataegus monogyna, empeutava d’albespina ròsa, de perièr, de mesplièr, mesclant sus un mèsme arbre aquestas varietats. Produisiá d'arbres que donavan de fruchs d’un costat e de flors de l’autre. Realisava tanben d'empeuts en escuçon sus una mèsma camba mesclant albespina ròsa, perièr, mesplièr, que fasiá d'arbres ont cada branca èra diferenta. Donèt a aquestas creacions lo nom de Sulcudus e de desena d'aqueste tipe d’arbres foguèron plantats dins los diferents pargues e jardins de la vila. Fauta d’entreten, fòrça d'aqueste arbres degenerèron e sol demora l'empèut d’albespina ròsa que passèt las autras; pasmens, se pòt encara admirar de magnifics especimens de Sulcudus dins lo pargue de Pontevedra ont cada annada al mes de mai, aquestes arbres se cobrisson de flors ròsas e blancas (albespina e perièr) e que a partir d'agost produson fòrça bèlas pèras.
La legenda de l'albespina de Glastonbury es crestiana. Josèp d'Arimatia auriá plantat son pal sul puèg de Wearyall (Wearyall Hill) ont prenguèt per venir una magnifica albespina. Aquesta albespina es mencionada pel primièr còp dins Lyfe of Joseph of Arimathea [la vida anglosaxona al subjècte de Josèp d'Arimatia] que data del sègle XVI. Aquesta albespina florissiá dos còps l'an. Una florason pauc après lo solstici d'ivèrn sul "fusta vièlha" e un autre de prima sus la "fusta jova". La florason de l'ivèrn èra considerada coma un miracle.
L'arbre foguèt talhat pendent la Primièra Revolucion anglesa al la mitat desègle XVII siècle. Un novèl foguèt plantat en 1951 mas encara foguèt vandalizat en 2010[2].
Las flors son utilizadas coma ipotensor, antispasmodic e sedatiu.
Las fuèlhas son tonicardiacas. Val melhor, alara, de mesclar pas fuèlhas e flors dins una mèsma bevenda.
La canimha del parpalhon de jorn (ropalocer) seguèt se noirís d'Albespina:
Crataegus je rod glogova, brojni rod iz porodice Rosaceae, koji uključuje oko 380 priznatih vrsta grmova i niskih stablašica, koji narastu najviše do 15 metara.
Glogovi rastu samoniklo po rubovima šuma i polja, te u ravničarskim i planinskim krajevima. Plod mu je crvena bobica (gloginja) koja dozrijeva u septembru ili oktobru
U kontinentaslnom dijelu Balkana najpoznatiji je bijeli glog (Crataegus monogyna).
Ima ljekovite listove cvjetove i plodove. Ima jako žilavo i isprepleteno drvo čvrste strukture, pa se koristi za trazne drške, štapove i maljeve.
Crataegus
Crataegus es un genre d'arbres o arbusts espinoses de l'emisfèri nòrd apartenent a la familha de las Rosacèas.
Los noms vernaculars del grataegus en Occitània son: albespin, aubespin, espin(a) blanc(a), bròc blanc, boisson blanc a causa de la color blanca de las flors; acinier, assanier, pometier a causa del nom de las baias
Doʻlana (Crataegus L.) — raʼnodoshlar oilasiga mansub daraxt yoki buta. Bal. 6—10 m, tanasining yoʻgʻonligi 40—50 sm, sershox. 890 turi bor, shundan 10 turi Oʻzbekistonda oʻsadi, Xitoy, Ispaniya, Italiya, Jazoir, Amerika va b. mamlakatlarda ham tarqalgan. Barg cheti yirik tishli yoki patsimon boʻlingan, poyaga ketma-ket oʻrnashgan. Guli mayda, toʻpgulga yigʻilgan. Mevasi 1—5 danakli. D.ning manzarali oʻsimlik sifatida oʻstiriladigan, shuningdek, boʻrikoʻz D., sariq D., qizil D. degan turlari bor. D. yovvoyi holda Oʻzbekistonning togʻli tumanlarida, dengiz sathidan 1000—1500 m balandlikda, koʻpincha, yakka holda usadi, baʼzan kichik D. zorlar ham uchraydi. Baʼzi turlarining mevasi yirik, koʻp isteʼmol qilinadi. Sariq D. guli nektar (gulshira)ga boy. D. may—iyunda gullaydi, sent. oxirlarida pishadi, 25—30 yoshli daraxti 70—80 kg hosil beradi. Mevasi tarkibida 11,5—15,9% qand, 8% yogʻ, 0,67—0,88% olma kislota bor. Xalq tabobatida ishtaha ochuvchi, ichni qotiruvchi dori sifatida qoʻllaniladi. D. bargi, poʻstlogʻi va ildizi qaynatmasi bilan matolarni sariq va qoʻngʻir rangga boʻyash mumkin. D. olma, nok, behi uchun yaxshi payvandtag boʻladi. Urugʻi, ildizi, ildiz bachkisi va ildiz poyasidan, parhish yoʻli bilan ham koʻpaytiriladi.
Danagining qobigʻi juda qattiq, ekilgandan keyin 2- yoki 3- yili unib chiqadi. Uni sulfat kislotaga 12 soat solinib, nam qumda baxrrgacha saqlansa, 1-yiliyoq unadi. D. sovuqqa, qurgʻoqchilikka chidamli. D.dan yashil devor va ihota daraxtzorlari qosil qilishda, eroziyaga qarshi togʻ yon bagʻirlarini mustaqkamlashda foydalaniladi.
Doʻlana (Crataegus L.) — raʼnodoshlar oilasiga mansub daraxt yoki buta. Bal. 6—10 m, tanasining yoʻgʻonligi 40—50 sm, sershox. 890 turi bor, shundan 10 turi Oʻzbekistonda oʻsadi, Xitoy, Ispaniya, Italiya, Jazoir, Amerika va b. mamlakatlarda ham tarqalgan. Barg cheti yirik tishli yoki patsimon boʻlingan, poyaga ketma-ket oʻrnashgan. Guli mayda, toʻpgulga yigʻilgan. Mevasi 1—5 danakli. D.ning manzarali oʻsimlik sifatida oʻstiriladigan, shuningdek, boʻrikoʻz D., sariq D., qizil D. degan turlari bor. D. yovvoyi holda Oʻzbekistonning togʻli tumanlarida, dengiz sathidan 1000—1500 m balandlikda, koʻpincha, yakka holda usadi, baʼzan kichik D. zorlar ham uchraydi. Baʼzi turlarining mevasi yirik, koʻp isteʼmol qilinadi. Sariq D. guli nektar (gulshira)ga boy. D. may—iyunda gullaydi, sent. oxirlarida pishadi, 25—30 yoshli daraxti 70—80 kg hosil beradi. Mevasi tarkibida 11,5—15,9% qand, 8% yogʻ, 0,67—0,88% olma kislota bor. Xalq tabobatida ishtaha ochuvchi, ichni qotiruvchi dori sifatida qoʻllaniladi. D. bargi, poʻstlogʻi va ildizi qaynatmasi bilan matolarni sariq va qoʻngʻir rangga boʻyash mumkin. D. olma, nok, behi uchun yaxshi payvandtag boʻladi. Urugʻi, ildizi, ildiz bachkisi va ildiz poyasidan, parhish yoʻli bilan ham koʻpaytiriladi.
Danagining qobigʻi juda qattiq, ekilgandan keyin 2- yoki 3- yili unib chiqadi. Uni sulfat kislotaga 12 soat solinib, nam qumda baxrrgacha saqlansa, 1-yiliyoq unadi. D. sovuqqa, qurgʻoqchilikka chidamli. D.dan yashil devor va ihota daraxtzorlari qosil qilishda, eroziyaga qarshi togʻ yon bagʻirlarini mustaqkamlashda foydalaniladi.
Guhîj darek bi stirî ye ku bejna wê 5 - 15 metreyan jî bilind dibe.[1] Tê bawerkirin ku li cîhanê kêm zêde 200 cureyên wê hene.[1] Lê li Kurdistanê 7-10 cureyên wê çêdibin. Fêkiyên wê weke bi qasî nokekê (hinek jî qasê alûcan) mezin in. Rengên wan ji hev cuda ne, zerê vekirî, sor, sorê tarî û reşê vekirî. Di nava fêkiyên wan de sîsik hene. Tama fêkiyên wan miz e (tirşîn). Fêkiyên wan di payîzê de çêdibin, heta berf bikeve jî pêve dimînin. Kulîlkên darên wan spî û pembe ne û di meha avrêl û gulanê de vedibin.[2]
Guhîj riwekeke aîdî nîvkada bakur e ku li welatên Ewropa, Asya û Amerîkaya Bakur hêşîn dibin. Guhîja derewîn bi piranî li dewletên bakurê Ewropayê yên mîna Îrlanda û Brîtanya şîn dibin.[2]
Guhîj darek bi stirî ye ku bejna wê 5 - 15 metreyan jî bilind dibe. Tê bawerkirin ku li cîhanê kêm zêde 200 cureyên wê hene. Lê li Kurdistanê 7-10 cureyên wê çêdibin. Fêkiyên wê weke bi qasî nokekê (hinek jî qasê alûcan) mezin in. Rengên wan ji hev cuda ne, zerê vekirî, sor, sorê tarî û reşê vekirî. Di nava fêkiyên wan de sîsik hene. Tama fêkiyên wan miz e (tirşîn). Fêkiyên wan di payîzê de çêdibin, heta berf bikeve jî pêve dimînin. Kulîlkên darên wan spî û pembe ne û di meha avrêl û gulanê de vedibin.
Głog[1][2] (Crataegus) jo rod bomow ze swójźby rožowych rostlinow (Rosaceae).
Wopśimjejo slědujuce družyny:
Głog (Crataegus) jo rod bomow ze swójźby rožowych rostlinow (Rosaceae).
Wopśimjejo slědujuce družyny:
dwupěstkaty głog (Crataegus laevigata) jadnopěstkaty głog (Crataegus monogyna) keluchowy głog (Crataegus rhipidophylla) srědny głog (Crataegus x media) wšakozubičkaty głog (Crataegus x subsphaericea) wjelikopłodowy głog (Crataegus x macrocarpa)
Tekst üüb Öömrang Haageduurnbuumer (Crataegus) san en skööl faan 200 bit 300 bosker of letj buumer uun det plaantenfamile faan a ruusenplaanten. Uun Euroopa käänt am 22 slacher, uun Sjiisklun trii. Miast ment am wel di slach Crataegus monogyna, hi as oober swaar mad öödern tu käänen.
Di nööm komt faan haag = iinwoksen stak lun, huar di bosk hal üüb a waaler wääkst.
En haageduurnbuum bleut.
Bloosen
Früchten
A slacher uun Sjiisklun het:
Haageduurnbuumer (Crataegus) san en skööl faan 200 bit 300 bosker of letj buumer uun det plaantenfamile faan a ruusenplaanten. Uun Euroopa käänt am 22 slacher, uun Sjiisklun trii. Miast ment am wel di slach Crataegus monogyna, hi as oober swaar mad öödern tu käänen.
Di nööm komt faan haag = iinwoksen stak lun, huar di bosk hal üüb a waaler wääkst.
Hagedoarn (Crataegus) is in skaai fan strûken út famylje fan 'e roazen (Rosaceae) en it skift fan 'e roaseftigen (Rosales), dy't fan natuere yn Europa, Noard-Amearika, Aazje en Noard-Afrika foarkomme. Guon soarten komme ek as beam foar. De hagedoarn waard troch de toarnen op de tûken in soad brûkt yn hagen. Alde hagen trochsniene hiel Ingelân, parten fan Skandinaavje en Frankryk en bepaalden foar in grut part de lânskipsfoarm. It hout is hurd en fyn fan struktuer en tsjinne wol foar houtfykwurk.
Fan it skaai hagedoarn, ek hagebeam, hagebeibeam, hagedoarnen beamke, hagetoarn of smoarbeibeam neamd, komme yn de Benelúks twa soarten lânseigen foar. Dat binne de Ienstilige hagedoarn (Crataegus monogyna syn. C. oxycantha) en de Twastilige hagedoarn (Crataegus laevigata). Der komt lykwols ek in soartshybride fan de Ienstilige en Twastilige hagedoarn, Crataegus ×macrocarpa, yn it wyld foar.
It geslacht omfiemet hûnderten soarten, wêrfan trije yn Nederlân foarkomme, sawol yn it wyld as oanplante as sierbeam. Dêrneist wurdt de hybride Crataegus ×lavallei / C. lavallei en de út Sina kommende Crataegus persimilis as sierbeam yn Nederlân oanplante.
De ienstilige hagedoarn kin in beam fan wol 10 meter heech wurde, wylst de twastilige hagedoarn in strûk is dy't oant 4,5 meter heech wurdt. Se bloeie yn maaie/juny mei sterk rûkende blommen. Op de tûken sitte toarnen. Dêrom de nammen Hagedoarnwinter en Swartehagekjeld foar de kâlde perioade op likernôch 11-14 maaie.
As sierbeam wurdt fan de twastilige hagedoarn it ras 'Paul's Scarlet' oanplante. Dizze hat folde, rôzereade blommen en foarmet gjin fruchten. Troch de folde blommen is dizze hagedoarn minder gefoelich foar baktearjefjoer (Erwinia amylovora). De beam wurdt oant 6 meter heech. De beam wurdt troch okulearjen fermeardere op de ûnderstamme fan de oare soarten.
Hagedoarn wurdt al sûnt de 16e iuw brûkt om de bloedsomrin te stimulearjen. Dizze wurking komt ûnder mear troch de ynhâldsstof rutine: dy stof is wittenskiplik bekend om syn fermogen om blauwe plakken foar te kommen. Boppedat helpt hagedoarntee om de golesterol te ferleegjen.
De hagedoarn is troch syn toarnen aardich goed beskerme tsjin de fraat fan grutte weiders en foarmet sa in skûlplak foar in protte organismen. Wat der oerbleaun is fan de tûzenen kilometers, somtiden iuwenâlde, hagen wurdt tsjintwurdich faak om syn ekologyske- en kultuerhistoaryske wearde beskerme (Ingelân). It is in plant dy't benammen foarkomt oan boskrânen en yn klaaibermen.
De plant fermeardert him troch sied en troch stekken.
Blossem fan ienstilige hagedoarn
Blossem fan ienstilige hagedoarn
Fruchten fan ienstilige hagedoarn
Tûketoarnen by ienstilige hagedoarn
Hagedoarn (Crataegus) is in skaai fan strûken út famylje fan 'e roazen (Rosaceae) en it skift fan 'e roaseftigen (Rosales), dy't fan natuere yn Europa, Noard-Amearika, Aazje en Noard-Afrika foarkomme. Guon soarten komme ek as beam foar. De hagedoarn waard troch de toarnen op de tûken in soad brûkt yn hagen. Alde hagen trochsniene hiel Ingelân, parten fan Skandinaavje en Frankryk en bepaalden foar in grut part de lânskipsfoarm. It hout is hurd en fyn fan struktuer en tsjinne wol foar houtfykwurk.
Fan it skaai hagedoarn, ek hagebeam, hagebeibeam, hagedoarnen beamke, hagetoarn of smoarbeibeam neamd, komme yn de Benelúks twa soarten lânseigen foar. Dat binne de Ienstilige hagedoarn (Crataegus monogyna syn. C. oxycantha) en de Twastilige hagedoarn (Crataegus laevigata). Der komt lykwols ek in soartshybride fan de Ienstilige en Twastilige hagedoarn, Crataegus ×macrocarpa, yn it wyld foar.
It geslacht omfiemet hûnderten soarten, wêrfan trije yn Nederlân foarkomme, sawol yn it wyld as oanplante as sierbeam. Dêrneist wurdt de hybride Crataegus ×lavallei / C. lavallei en de út Sina kommende Crataegus persimilis as sierbeam yn Nederlân oanplante.
Do Hoageltoudene (Crataegus, Düütsk: Weißdorne), uk Hoagelbuske, Stiekelboome af Häägeboome naamd, sunt aan Sleek fon do Käädenfrucht-Plonten, also ääng fjuund mäd Aapele un Peeren. Fon dän Hoageltouden rakt dät ferskeedene Oarde, aleenich in Europa twountwintich ferskeedene, in Düütsklound sunt dät man tjo Oarde. Düsse ferskeedene Oarde Hoageltounden sunt oaber nit aaltied akroat tou bestimmen, uumdät dät uk Misklinge rakt.
Do roode Bäien heete Hoagele un sünt ietboar. Der kon mon uk Marmeloade af Sap uut moakje. Die Hoageltouden is ne Heelplonte.
In oolde Fertälstere uut Seelterlound hat dät, dät bie dän "Huddenjeboom" do Häksen touhoopekoomen uum tou donsjen. Die Huddenjeboom waas n Hoagelbusk ap'e Naite fon Baalenje.
Do Hoageltoudene (Crataegus, Düütsk: Weißdorne), uk Hoagelbuske, Stiekelboome af Häägeboome naamd, sunt aan Sleek fon do Käädenfrucht-Plonten, also ääng fjuund mäd Aapele un Peeren. Fon dän Hoageltouden rakt dät ferskeedene Oarde, aleenich in Europa twountwintich ferskeedene, in Düütsklound sunt dät man tjo Oarde. Düsse ferskeedene Oarde Hoageltounden sunt oaber nit aaltied akroat tou bestimmen, uumdät dät uk Misklinge rakt.
Do roode Bäien heete Hoagele un sünt ietboar. Der kon mon uk Marmeloade af Sap uut moakje. Die Hoageltouden is ne Heelplonte.
In oolde Fertälstere uut Seelterlound hat dät, dät bie dän "Huddenjeboom" do Häksen touhoopekoomen uum tou donsjen. Die Huddenjeboom waas n Hoagelbusk ap'e Naite fon Baalenje.
Den Hodar, oder Wäissdar och alt Spackelstack (op Latäin: Crataegus) ass eng Gattung vun Traisch a klenge Beem aus der Famill Rosaceae. Seng Äscht hu Pikken a seng Friichte sinn d'Mullebutzen.
Den Hodar, oder Wäissdar och alt Spackelstack (op Latäin: Crataegus) ass eng Gattung vun Traisch a klenge Beem aus der Famill Rosaceae. Seng Äscht hu Pikken a seng Friichte sinn d'Mullebutzen.
Kratego (Crataegus) esas arboreto (ma ke povas atingar sis metri) multa en Europa-hegi di rozacita familio. Povas vivar til 500 yari.
Tizano di sikigita frukto de ca planto esas bona por kordio.
Kara di poeti, kratego es kontrast-planto : delikata flori, minacanta dorni, ligno se dura ke on facis olim la ligno-bloko da tormenti. Segun populala kredaji, ne devas gardar su di facar enigar en domo kratego-buketo, nam to esis mort-auguro. Tamen on ofris li floro a spozi kom feliceso-gajo.
Orapihl’ai (ven. боярышник, lat. Crataégus) on korgei tuhjo libo pieni puu, kudai kuuluu Rouzovoin pereheh. Orapihl’ai on lehtipuu da talvekse sen lehtet pakutah. Orapihl’uadu istutetah dekoratiivizennu da rohtukazvinnu. Sen andimet ollah syödävät.
Orapihl’ai on 3-5 metrii korgevuttu, toiči kai 10-12 metrii. Puaksuh sil on mondu runguo da se kazvau tuhjožikonnu. Orapihl’uan koja on maksankarvaine libo harmai. Oksat ollah lujat, oigiet libo vähäzel kiemurdelijat, harvah kazvetah alahpäi. Monet orapihl’uan lajit ollah ogahakkahat.
Kazvin lehtet ollah jäičänmuodozet, harvah pyöryžättävät, 1-12 sentii piduhuttu, pal’l’ahat libo vähäzel karvakkahat. Pitkis oksis lehtet ollah suurembat. Sygyzyl orapihl’uan lehtet ollah keldazet, kelduruspakot da purpurnoit. Monil lajiloil net ei muuteta omua värii, pakutah vihandoinnu libo muzavanruskiennu. Kukkazet roitah menijän vuvven lyhyzih bokkuoksien n’okkih. Net ollah valgiet, savus kazvajil lajiloil toiči ollah rouzovoit libo ruskiet. Orapihl’uan muarjat ollah pienet, 0,5-4 sentii. Kypsetäh syvyskuul-ligakuul. Net ollah kovazenke. Muarjoin väri rippuu kazvin lajis. Net voijah olla kelduruspakon-keldazet, ruskiet, kirjavankelduruspakot, harvah läs kogonah mustat.
Orapihl’uadu enimyölleh kazvau Pohjazen muapuoliškon lauhkien ilmaston alovehis, enne kaikkie Pohjas-Amierikas da Jevruazies. Orapihl’ai kazvau yksinäh da luadiu tuhjožikot tuhjoloin keskeh, mečänreunoile, kuattuloin meččien kohtale da aholoile. Muah niškoi kazvi ei ole čirčy, yhtelläh parembi kazvau syvis, ei märris ojitettulois muavägevis mualois. Kazvi hyvin kestäy talviviluloi da suvaiččou valgiedu.
Orapihl’uan puu on kova da luja, sendäh kazvi voi eliä hätken, 400 vuodessah. Orapihl’uan puudu käytetäh ruadobrujien varziloin da eriluaduzien kodivehkehien luadimizes.
Vuozisuas XVI algajen orapihl’uadu käytetäh liečetiijos. Enne sidä nevvottih vaiku paskutaudiloih da dizenterieh. Vuozisuas XIX algajen kukkazis da lehtilöis keitettyy čuajuu ruvettih juomah veren puhtistamizekse, jo XX vuozisuas kazvin kukkazii da lehtilöi nevvotah syväimen da verisuoniloin taudiloih.
Orapihl’ai Orapihl’ai (ven. боярышник, lat. Crataégus) on korgei tuhjo libo pieni puu, kudai kuuluu Rouzovoin pereheh. Orapihl’ai on lehtipuu da talvekse sen lehtet pakutah. Orapihl’uadu istutetah dekoratiivizennu da rohtukazvinnu. Sen andimet ollah syödävät.
Is e an sgìtheach, no craobh-sgeachag, craobh bheag chruaidh driseach. Bha a' chraobh coisrigte do na Ceiltich (mar a bha a' chaorann). Bhitheadh ban-draoidhean a' fuireach ann am beàrn sgìthich. Rachadh daoine mòra a thìodhlacadh le callaid sgìthich.
Nas fhada a-rithis, bhatar a' cleachdadh na duilleig gus sgòrnain goirt a leighiseadh agus bruthadh-fala a srianadh.
n Smoapoeper (Crataegus) is n geslacht van struukn dee't inheems zeent in Europa, Noord-Amerika, Azië en Noord-Afrika. Wat soortn komt ook as boom vuur. n Smoapoeper wör um de deurns dee't'e hef ook völle in heagn gebroekt (vandoar det'e ook wal bekeand steet as heagndoorn). Hee hef hard hoold met ne fiene samenstellige.
Van t geslacht Crataegus, ook wal steendoorn eneumd, leawt in de Benelux twee soortn. Dit zeent n Eankelstieligen Smoapoeper (Crataegus monogyna syn. C. oxycantha) en n Dubbelstieligen Smoapoeper (Crataegus laevigata), mear der besteet ook ne krusing van dee beaide, de Crataegus ×macrocarpa, den't ook in t weeld gröait.
t Geslacht hef verskeaidene hoonderden soortn, woervan't der mear dree in Neerlaand vuurkomt, zowal in t weeld as as an eplaanten proonkboom. Doarnöast wörd de Crataegus persimilis oet China ehaald en hier as proonkboom epott.
t Verhaal geet det a'j dr tevölle van nemt, de'j dr van an n dunn komt. Later zol t woord smal verbasterd wean töt smoa, of in verbaand stoan met t Skandinaviese woard små, wat kleain beteeknt, en oet wörd esprökn as "smoa". Ne aandere verkloarige is det t woord ne verbasterige is van t Riesnse woord smee, wat zacht, dun betekent.
n Eankelstieligen Smoapoeper kan gröain töt nen boom van 10 meter hoge, terwiel at n Dubbelstieligen 4,5 meter hoge kan worden. Ze blöait roond mai/juni met stoark roeknde blaadn. De täkke hebt deurns.
As proonkboom wörd van n Dubbelstieligen t ras 'Paul's Scarlet' epott. Disn hef volle, rozerooie bloomn en maakt gin vruchtn an. Duur de gevulde bloomn is disn Smoapoeper meender geveulig vuur bakterievuur (Erwinia amylovora). Disn boom wörd ongevear 6 meter hoge, en wörd vermeerderd duur te eantn op de oonderstämme van aandere soortn.
n Smoapoeper wörd duurdet'e van dee grote stekkels hef, nit völle duur gröazers egetn, en kan doarumme froai beskoarmd vuurtleawn. Hee plaant zik vuurt duur zöa te streuin en skötte te verspreaidn.
Smoapoepers wordt al seend t 16de joarhoonderd gebroekt um de bloodsroondgaank te stimuleern. Disse woarkige keump van n stof rutine: disn stof steet bekeand van t teegngoan van blaauwe steans. Doar keump nog boawenop det t helpt met t verleegn van de cholesterol. Oet n naam blik ook det'e good woarket a'j der nit good of köant komn.
Blöaisel van n Eankelstieligen Smoapoeper
Blöaisel van n Eankelstieligen Smoapoeper
Vruchtn van n Eankelstieligen Smoapoeper
Täkkedeurns bie n Eankelstieligen Smoapoeper
n Smoapoeper (Crataegus) is n geslacht van struukn dee't inheems zeent in Europa, Noord-Amerika, Azië en Noord-Afrika. Wat soortn komt ook as boom vuur. n Smoapoeper wör um de deurns dee't'e hef ook völle in heagn gebroekt (vandoar det'e ook wal bekeand steet as heagndoorn). Hee hef hard hoold met ne fiene samenstellige.
Van t geslacht Crataegus, ook wal steendoorn eneumd, leawt in de Benelux twee soortn. Dit zeent n Eankelstieligen Smoapoeper (Crataegus monogyna syn. C. oxycantha) en n Dubbelstieligen Smoapoeper (Crataegus laevigata), mear der besteet ook ne krusing van dee beaide, de Crataegus ×macrocarpa, den't ook in t weeld gröait.
t Geslacht hef verskeaidene hoonderden soortn, woervan't der mear dree in Neerlaand vuurkomt, zowal in t weeld as as an eplaanten proonkboom. Doarnöast wörd de Crataegus persimilis oet China ehaald en hier as proonkboom epott.
Săng-că (山楂) sê siŏh cṳ̄ng sĭk-ŭk.
L' årdispene ou blanke sipene, c' est on bouxhon ki florit beazet blanc e moes d' måss avri (el Walonreye).
No d' l' indje e sincieus latén : Crataegus spp.
Li blanke sipene est diferinne del noere sipene, aprume pa ses poes.
I dene des rodjès petches, k' on lome pacô "'petchons'".
Foirt eployeye po fé des håyes.
L' årdispene ou blanke sipene, c' est on bouxhon ki florit beazet blanc e moes d' måss avri (el Walonreye).
No d' l' indje e sincieus latén : Crataegus spp.
Li blanke sipene est diferinne del noere sipene, aprume pa ses poes.
Ο κράταιγος (Crataegus), επίσης γνωστός ως τρικοκκιά, μουρζιά, μπουρμπουτζελιά, ξανθή τσαπουρνιά, τσιατσιά και ξαγκαθιά, είναι γένος της τάξης των ροδωδών που περιλαμβάνει περί τα 200 είδη. Είναι θάμνος-δέντρο με ύψος 5 με 15 μέτρα, κοινός κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο. Τα διάφορα ονόματα που διαθέτει πολλές φορές περιγράφουν το είδος Κράταιγος ο μονόγυνος (Crataegus monogyna). Έχει κόκκινους καρπούς (τσιάτσια) που χρησιμοποιούνται στην εναλλακτική ιατρική ως τονωτικά του κυκλοφορικού συστήματος.[1]
Είναι θάμνος ή μικρό δέντρο με λοβωτά φύλλα. Ανθίζει το Μάιο και τον Ιούνιο. Οι καρποί του (τσιάτσια) είναι ωοειδείς, με μήκος 8 με 12 εκατοστά και έχουν κόκκινο χρώμα. Υπάρχουν είδη με κίτρινους, ασπριδερούς ή μαύρους καρπούς. Τα κλαδιά και ο κορμός του φέρουν αγκάθια που έχουν συνήθως μήκος 1 με 3 εκατοστά.[2] Ορισμένα από τα είδη του Κράταιγου και ιδίως εκείνα που φύονται στις παραμεσόγειες περιοχές, όπως για παράδειγμα το είδος Κράταιγος ο Αζαρόλος (Crataegus azarolus) είναι εξαιρετικά ανθεκτικά στην ξηρασία.Τα πλείστα είδη του γένους Κράταιγος είναι δέντρα ή θάμνοι ακανθοφόροι, ορισμένα είδη χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά, άλλα για τον εμβολιασμό οπωροφόρων όπως η αχλαδιά ή η μουσμουλιά.
Το γένος περιλαμβάνει περί τα 200 είδη. Στην Ελλάδα απαντούν τα είδη Κράταιγος ο ανατολικός (C. orientalis), θάμνος ή δέντρο φυλλοβόλο που φύεται σε ορεινές περιοχές, Κράταιγος ο μονόγυνος (C. monogyna), Κράταιγος ο λείος (συν. Κράταιγος η Οξυάκανθα) (C. laevigata, syn. C. oxyacantha), δέντρο ή θάμνος μετρίου μεγέθους, φυλλοβόλο, με βραδεία ανάπτυξη, ανθεκτικό στην ξηρασία. Απαντά σε άγονες περιοχές κυρίως υπό τη μορφή θάμνου και χρησιμεύει στον εμβολιασμό της αχλαδιάς και της μουσμουλιάς. Κράταιγος ο πυκνόλοβος (C. pycnoloba), θάμνος φυλλοβόλος που φύεται σε ορεινές κυρίως περιοχές, Κράταιγος ο ποντικός (C. pontica), Κράταιγος ο Αζαρόλος (C. azarolus), η γνωστή κουδουμηλιά, φυλλοβόλο δέντρο μέτριου μεγέθους, άριστο για εμβολιασμό αχλαδιών και μουσμουλιών, ανθεκτικό στην ξηρασία. Απαντά κυρίως στην Κρήτη και στην Κύπρο όπου είναι γνωστό με την ονομασία μοσφιλιά. Φτάνει τα δέκα μέτρα στο ύψος και έχει στρογγυλή κόμη και τραχύ αυλακωτό φλοιό. Τα κλαδιά φέρουν ισχυρά αγκάθια και οι κλαδίσκοι έχουν πυκνό τρίχωμα. Τα φύλλα είναι κατ΄ εναλλαγή, απλά, λοβωτά, ή σφηνοειδή με τρεις μέχρι πέντε λοβούς, χνοώδη ή γυμνά. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα, λευκά, με έντονο άρωμα, φέρουν πέντε πέταλα και σέπαλα και είναι τοποθετημένα ανά 10-20 στις κορυφές των κλαδίσκων. Ανθίζει από τον Μάρτιο μέχρι τον Μάιο. Ο καρπός (τσιάτσι) είναι σφαιρικός, κάπως πεπλατυσμένος με κίτρινο χρώμα το οποίο κατά την ωρίμανση αποκτά κόκκινες αποχρώσεις. Είναι εδώδιμος και χρησιμοποιείται στην παρασκευή μαρμελάδας. Καρποφορεί από Σεπτέμβριο μέχρι Νοέμβριο. Φύεται σε υψόμετρο από 0-1800 μέτρων. Είναι είδος ολιγαρκές και εξαιρετικά ανθεκτικό στην ξηρασία. Πολλαπλασιάζεται με σπέρματα και μοσχεύματα.
Άλλα είδη που απαντώνται στην Ελλάδα είναι "Κράταιγος ο ριπιδόφυλλος" (C. rhipidophylla), "Κράταιγος ο πεντάγυνος" (C. pentagyna) και Κράταιγος του Χελδράιχ (C. heldreichii).
Άλλα είδη Κραταίγου είναι τα εξής:
Ο κράταιγος (Crataegus), επίσης γνωστός ως τρικοκκιά, μουρζιά, μπουρμπουτζελιά, ξανθή τσαπουρνιά, τσιατσιά και ξαγκαθιά, είναι γένος της τάξης των ροδωδών που περιλαμβάνει περί τα 200 είδη. Είναι θάμνος-δέντρο με ύψος 5 με 15 μέτρα, κοινός κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο. Τα διάφορα ονόματα που διαθέτει πολλές φορές περιγράφουν το είδος Κράταιγος ο μονόγυνος (Crataegus monogyna). Έχει κόκκινους καρπούς (τσιάτσια) που χρησιμοποιούνται στην εναλλακτική ιατρική ως τονωτικά του κυκλοφορικού συστήματος.
Атасгурӟон (латин кылын Crataegus), льӧль сяськаё куакъёс но писпуос пӧлысь будос. Емышез ческыт. Сюлэм висьыку юрттэ. Евразиын но Америкаын ог 200 пӧртэм луо.
Атасгурӟон (латин кылын Crataegus), льӧль сяськаё куакъёс но писпуос пӧлысь будос. Емышез ческыт. Сюлэм висьыку юрттэ. Евразиын но Америкаын ог 200 пӧртэм луо.
Глог (науч. Crategus ohyschanta) — средновисока грмушка со разгрането стебло. Гранките се жилави и тврди и полни со трње. На пролет, цветовите се со бела или розова боја, а плодот е со темно црвена боја собрано во метличесто соѕвездие. Глогот лечи од срцеви заболувања, болести на аортата, го регулира крвниот притисок, го јакне срцето, помага при нервна напнатост, несоница, потење, зуење во ушите, страв, вртоглавица и влијае и за попуштање на грчот на крвните садови. Растението глог можеме да го најдиме под падините на било која планина при крајот на летниот и почетокот на есенскиот период.
Глог (па-лацінску: Crataegus) — род кветкавых расьлін сямейства ружавых.
Пашыраны ва ўмераных і абласьцях паўночнага паўшар’я — каля 1000 відаў. У Беларусі 2 дзікарослыя віды: глог адагнутачашалісьцікавы (Crataegus curvisepala), глог аднапесьцікавы (Crataegus monogyna). Растуць на схілах у далінах рэк і катлавінах азёр, у хмызьняках, мяшаных лясах і на ўзьлесках.
Лістападныя, рэдка шматгадовазялёныя кусты і невялікія дрэвы вышынёй да 15 м, з парасткамі, якія ўкрытыя калючкамі даўжынёй 0,5 — 15 см. Кветкі двухполыя, пераважна белыя або ружова-белыя, з моцным водарам мігдалаў. Цьвітуць у канцы траўня — пачатку чэрвеня. Плады яблыкападобныя, чырвоныя, амаль чорныя, аранжавыя, жоўтыя або зеленавата-жоўтыя, высьпяваюць у верасьні — кастрычніку. Сакавітыя, смачныя, маюць 4 — 11% цукроў, 0,5 — 0,7% арганічных кісьляў (у асноўным вінна-каменнай і лімоннай), 20 — 100 мг % вітаміну C, 2 — 3 мг % каратыну, 4 — 6 мг % вітаміну E. Асабліва багатыя пэктынам — 1,9%, і сарбітам (у высушаных пладах да 22,5%).
Плады ўжываюць у сьвежым выглядзе, а таксама гатуюць кісялі, сокі — часьцей у спалучэньні з сокамі кіслых ягад (чорнай парэчкі, журавін, барбарысу) і яблыкаў, джэмы, варэньне, павідла, жэле, мармэляды, кампоты. Высушаныя плады ўжываюць як сурагат кавы. Экстракт з пладоў або настой з кветак выкарыстоўваюць пры судзінных захворваньнях. У заходнеэўрапейскай кулінарыі даўней жэле служыла гарнірам да мясных страў; дзеці вясной елі почкі кветак глогу, зь іх таксама гатавалі салаты. У шляхецкай кулінарыі XIX — XX стагодзьдзяў былі папулярныя салодкія супы з глогу.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Глог (па-лацінску: Crataegus) — род кветкавых расьлін сямейства ружавых.
Пашыраны ва ўмераных і абласьцях паўночнага паўшар’я — каля 1000 відаў. У Беларусі 2 дзікарослыя віды: глог адагнутачашалісьцікавы (Crataegus curvisepala), глог аднапесьцікавы (Crataegus monogyna). Растуць на схілах у далінах рэк і катлавінах азёр, у хмызьняках, мяшаных лясах і на ўзьлесках.
Лістападныя, рэдка шматгадовазялёныя кусты і невялікія дрэвы вышынёй да 15 м, з парасткамі, якія ўкрытыя калючкамі даўжынёй 0,5 — 15 см. Кветкі двухполыя, пераважна белыя або ружова-белыя, з моцным водарам мігдалаў. Цьвітуць у канцы траўня — пачатку чэрвеня. Плады яблыкападобныя, чырвоныя, амаль чорныя, аранжавыя, жоўтыя або зеленавата-жоўтыя, высьпяваюць у верасьні — кастрычніку. Сакавітыя, смачныя, маюць 4 — 11% цукроў, 0,5 — 0,7% арганічных кісьляў (у асноўным вінна-каменнай і лімоннай), 20 — 100 мг % вітаміну C, 2 — 3 мг % каратыну, 4 — 6 мг % вітаміну E. Асабліва багатыя пэктынам — 1,9%, і сарбітам (у высушаных пладах да 22,5%).
Плады ўжываюць у сьвежым выглядзе, а таксама гатуюць кісялі, сокі — часьцей у спалучэньні з сокамі кіслых ягад (чорнай парэчкі, журавін, барбарысу) і яблыкаў, джэмы, варэньне, павідла, жэле, мармэляды, кампоты. Высушаныя плады ўжываюць як сурагат кавы. Экстракт з пладоў або настой з кветак выкарыстоўваюць пры судзінных захворваньнях. У заходнеэўрапейскай кулінарыі даўней жэле служыла гарнірам да мясных страў; дзеці вясной елі почкі кветак глогу, зь іх таксама гатавалі салаты. У шляхецкай кулінарыі XIX — XX стагодзьдзяў былі папулярныя салодкія супы з глогу.
Глог (науч. Crategus ohyschanta) — средновисока грмушка со разгрането стебло. Гранките се жилави и тврди и полни со трње. На пролет, цветовите се со бела или розова боја, а плодот е со темно црвена боја собрано во метличесто соѕвездие. Глогот лечи од срцеви заболувања, болести на аортата, го регулира крвниот притисок, го јакне срцето, помага при нервна напнатост, несоница, потење, зуење во ушите, страв, вртоглавица и влијае и за попуштање на грчот на крвните садови. Растението глог можеме да го најдиме под падините на било која планина при крајот на летниот и почетокот на есенскиот период.
Долоно (лат. Crataegus, L. 1753) - роза гүлдүүлөр тукумундагы өсүмдүк уруусу. Бадал же анча чоң эмес дарак (бийиктиги 4-5 м). Өркүнү тикендүү, жалбырагы жөнөкөй, манжа сымал. Гүлү ак, кызгылт. Топ гүлү калканч же чачы сымал. Мөмөсү майда, өңү кызыл, саргыч кызыл же кара. Долононун 200дөй (кээ бир маалымат боюнча 1000дей) түрү Америка жана Евразиянын мелүүн жерлеринде өсөт. КМШда 50, Кыргызстанда 7 түрү бар. Кызыл долоно менен чыгыш долоносу (Пояркова долоносу) көп кездешет. Кызыл долоно жыгач сымал бадал, катуу тикендүү, сөңгөгүнөн майда буюм жасалат. Мөмөсү желет, дарылык касиетке ээ. Мөмөсүнөн жана гүлүнөн алынган экстракт, маңыздары медицинада жүрөк, невроз жана гипертония ооруларын дарылоодо колдонулат.
Долоно (лат. Crataegus, L. 1753) - роза гүлдүүлөр тукумундагы өсүмдүк уруусу. Бадал же анча чоң эмес дарак (бийиктиги 4-5 м). Өркүнү тикендүү, жалбырагы жөнөкөй, манжа сымал. Гүлү ак, кызгылт. Топ гүлү калканч же чачы сымал. Мөмөсү майда, өңү кызыл, саргыч кызыл же кара. Долононун 200дөй (кээ бир маалымат боюнча 1000дей) түрү Америка жана Евразиянын мелүүн жерлеринде өсөт. КМШда 50, Кыргызстанда 7 түрү бар. Кызыл долоно менен чыгыш долоносу (Пояркова долоносу) көп кездешет. Кызыл долоно жыгач сымал бадал, катуу тикендүү, сөңгөгүнөн майда буюм жасалат. Мөмөсү желет, дарылык касиетке ээ. Мөмөсүнөн жана гүлүнөн алынган экстракт, маңыздары медицинада жүрөк, невроз жана гипертония ооруларын дарылоодо колдонулат.
Долохуна (лат. "Crateagus dahurica", нууч. "Боярышник даурский") кыстыыр бөдөҥ талах эбэтэр намыһах мас. Хос ааттара: ньалыкта, майааһынньык.
Долохуна Саха сирин хотугу кэтирээһинин 66° дылы тайаан сытар, Красноярскай кыраайга, Амур өрүс тардыытыгар тарҕанан үүнэр. Бу сырдыгы сөбүлүүр, курааны син тулуйумтуо талах буолан, орто сииктээх тиит, хатыҥ, сороҕор харыйа ойуур ырааһыйатыгар, саҕатыгар тарҕанар. Өрүс кытылын, атын талахтары кытта хойуу иһириккэ табыллан үүнэр, өлгөмнүк астанар.
Долохуна үрдүгэ тыаҕа 0,7-1,5 м, өрүс хочотугар 3-5 м кэриҥэ. Лабаата хараҥа кыһыллыҥҥы хатырыктаах, уһун сытыы төбөлөөх иннэлээх. Сэбирдэҕэ судургу, клыгас туураттан ытаһалыы кэтирээн тахсар, төбөтүгэр уһуктуу синньиир, 2 кырыытыттан 3-4 салбахтаах, кэтит ньолбоҕор, сыгынньах, сороҕор сэдэх түүлээх. Суончуктуҥу дьукаах сибэккигэ элбэх маҥан сибэкки хойуутук кэрэлээн олорор. Сибэкки тула 5 чааскы сэбирдэхтээх, 5 маҥан сыстыспатах эминньэхтээх. Тычинката 10, соҕоччуга 1. Куоппаһын хаата кыһыллыҥы өҥнөөх. Аһа-уҥуохтуйбут үстүү сиэмэлээх төгүрүк, сороҕор ньолбоҕор, кыһыллыҥы-араҕас отон. Отон этэ бурдуктуҥу куураҕас. Долохуна үнүгэһэ ыам ыйын 10 күнүттэн көппөйөр, сэбирдэҕэ ыам ыйын бүтүүтэ тыллар. Бэс ыйын иккис аҥарыттан саҕалаан, уонча хонук устата сибэккилиир. Атырдьах ыйын бүтэһигэр-балаҕан ыйын саҥатыгар отоно ситэр. Бу кэмҥэ долохоно сэбирдэҕэ саһарар, кытарар. Ити курдук эгэлгэ-дьэрэкээн өҥнөөх сэьирдэҕэ балаҕан ыйын 5- күнүгэр дылы турар, онтон сыыйа-баайа түспүтүнэн барар. Сороҕор алтынньыга дылы сэбирдэҕин тобоҕо бөлкөйгө баар буолар. Долохуна сибэккитин сахсырҕа, лыах о.д.а үөн-көйүүр куоппаһырдар. Отон уҥуохтуйбутун хахтаах сиэмэтин ханнык баҕарар көтөр, ордук чыычаах бииһэ, хомуйан сиир. Бу долохуна саҥа сиргэ тарҕанарыгар улахан суолталаах. Сиэмэттэн үүммүт бөлкөй силиһинэн тарҕанар, саҥаттан-саҥа сири сабардаан барар.
Долохуна отонугар саахардар, флавоноидтар, сапониннар, гликозидтар, фитостериннар, каротин, холин, дубильнай веществолар, лимоннай, яблочнай, виннокаменнай, аскорбиновай, о.д.а органическай кислоталар бааллар, сиэмэлэриэгэр амигдалин уонна эфирдээх арыылар булуллубуттар. Сибэккилэригэр флавоноидтар, сапониннар, эфирдээх арыылар (1,5%), кратегусовай, хлорогеновай, кофейнай уо.д.а кислоталар, гиперозид бааллар. Саха сиригэр долохуна химическэй састааба үөрэтиллэ илик. Арай А.Д. Егоров көрдөрүүлэринэн сэбирдэхтэригэр кураанах ыйааһыныгар 409-584 мг/% С битэмииннээҕэ биллэр. Онтон А.А. Макаровтаах чинчийбиттэринэн долохуна сэбирдэхтэригэр, лабааларыгар уонна отонугар кыра флавоноидтар булуллубуттар.
Долохунаны научнай медицинаҕа сүрэх араас ыарыыларын эмтииргэ туттуллар. Долохуна препараттара киһи этигэр-хааныгар үгүс өрүттээхтик сабыдыаллыыллар: артериальнай хаан баттааһынын намтаталлар, сүрэх тэбиитин бэрээдэктииллэр, бобордуу дьайаллар, ордук күөх хорук уонна мэйии тымырдарыгар, хаан холестеринын таһымын намтаталлар, үөс тахсыытын күүһүрдэллэр. Ол иһин долохуна сибэккитин, отонун көөнньөһүгүн, оргутуллубут уутун сүрэх үлэлээһинэ кэһиллиитигэр, ангионеврозка, мерцательнай аритмияҕа, тахикардияҕа, стенокардияҕа, гипертонияҕа, аторосклерозка, утуйбат буолууга, климакс кэмигэр иһэргэ аныыллар. Үксүгэр долохоно бэлэм настойкатын эбэтэр экстрагын аптекаттан ылан тутталлар. Долохуна препаратын быраас сүбэтинэн уонна хонтуруолунан туттуолуохтаах. Утуйбат буолууга, сүрэх невроһугар долохуна уонна валериана холободоһуктара бэркэ дьайаллар. Долохуна препараттара, ойоҕос куһаҕан дбайыылара суоҕун иһин, дозаны тутуһан уһуннук иһиэххэ сөп.
Народнай медицинаҕа долохуна отонун уонна сибэккитин былыр-былыргаттан утуйбат буолууга, аҕалыырга, соҕуо ыарыытыгар, сүрэх битигирииригэр, сөтөллөргө, ньиэрбэ күүрүүтүгэр уонна астманы уоскутарга тутталлар. Өссө сүһүөх ыарыытыттан (ревматизм) соллурҕаан сүрэх ыалдьарыттан иһэргэ, ис-үөс ыарыытыгар, таттарар ыарыыга, уопсай туругу тупсарарга иһэллэр уонна кутталлаах искэн тахсарын буойар дьоҕурдаах. Долохуна аччык искэ иһэллибэт. Эмкэ үчүгэйдик хатырыллыбыт сибэккитин, сиппит отонун туһаналлар. Итинэ тэҥэ долохуна отонун да, сэбирдэҕин да витаминнаах араас утах, оттон сиппит отонун барыанньа,сироп оҥорорго туһаныахха сөп.
Дүләнә — розасыманнар гаиләлегенә кергән ак чәчкәле, сары яки кызыл җимешле, эре энәле куак үсемлек; шикәрлелеге 15–17 кг/га.
Дүләнә — розасыманнар гаиләлегенә кергән ак чәчкәле, сары яки кызыл җимешле, эре энәле куак үсемлек; шикәрлелеге 15–17 кг/га.
↑ Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753. АКШ авыл хуҗалыгы министрлыгының үсемлекләр базасы Nederlands Soortenregister http://welterbe-klostermedizin.de/index.php/arzneipflanzen/arzneipflanze-des-jahres/334-arzneipflanze-des-jahres-2019-weissdorn-crataegus GRIN үсемлекләр таксономиясе Library of Congress Library of Congress Name Authority FileКатăркас (лат. Crataégus) — роза чечеклĕ йываçсен е тĕмсен йăхне-ушкăнне кĕрет. Çамрăк тураттисем унăн лайăх аталаннă йĕпсемпе пуян, çулçисем лаштака сарлака та, çунатлă та пулаççĕ. Çурма зонт е щит евĕрлĕ чечек пуххи шурă, шупка хĕрлĕ е хĕрлĕ тĕслĕ. Çимĕçĕ шар евĕрлĕ, çăмарта е груша евĕрли те пулать. Вăл — хĕрлĕ, хĕрлĕрех сарă, хăмăр е хура тĕслĕ, варри — шăмăллă. Катăркас вăрăран ĕрчет, хăшăн-пĕрин хунав тухать.
Çурçĕр Америкăпа Евразин вăтам тăрăхĕнче те ӳсет. Çĕр чăмăрĕ çинче 200 тĕрлĕ катăркас ӳсет.
Хăш-пĕр катăркасăн çимĕçне çиеççĕ, питĕ-нăкă вулли пысăках мар япаласем тума каять. Çырлине, чечекне тытнă е вĕсене вĕретнĕ шывра тĕрлĕ йӳçекле хутăшра çын сывлăхшен усăллă тĕрлĕ витамин нумай. Çав экстратпа тата настойпа чĕре тата юн тымар чирĕсенчен сипленме усă кураççĕ.
Катăркас (лат. Crataégus) — роза чечеклĕ йываçсен е тĕмсен йăхне-ушкăнне кĕрет. Çамрăк тураттисем унăн лайăх аталаннă йĕпсемпе пуян, çулçисем лаштака сарлака та, çунатлă та пулаççĕ. Çурма зонт е щит евĕрлĕ чечек пуххи шурă, шупка хĕрлĕ е хĕрлĕ тĕслĕ. Çимĕçĕ шар евĕрлĕ, çăмарта е груша евĕрли те пулать. Вăл — хĕрлĕ, хĕрлĕрех сарă, хăмăр е хура тĕслĕ, варри — шăмăллă. Катăркас вăрăран ĕрчет, хăшăн-пĕрин хунав тухать.
မွှေးကြိုင်သည့်အဖြူ၊ပန်းရောင် သို့မဟုတ်အနီရောင်ပန်းပွင့်များပွင့်လေ့ရှိသောဟောသွန်းပင်သည် ဆူးရှိသောချုံပင်၊ သို့မဟုတ် သစ်ပင်ဖြစ်လေသည်။ အင်္ဂလိပ်ဟောသွန်းပင်ရိုးရိုးသည် ခြံစည်းရိုးအလုပ်များသည့် အပင်ငယ်ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် မေလ၌ဟောသွန်း ပင်များပန်းပွင့်ကြသဖြင့် လှပသောကြောင့် လူကြိုက်များသည်။ မြို့ကြီးများရှိ ဆင်ခြေဖုံးရပ် ကွက်များသည်ထိုအချိန်၌ ဟောသွန်းပန်းပွင့်များကြောင့် ဖြူဖွေးလျက်ရှိတတ်လေသည်။ မေလအ တွက်ဟောသွန်းပန်းပွင့်များသည် အထူးပန်းများ ဖြစ်ကြလေသည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှ စာဆိုတော်ကြီး များကဟောသွန်းပင်ကိုအမျိုးမျိုးစာဖွဲ့ကြလေသည်။ ဥရောပတိုက်တစ်တိုက်လုံး၊အာဖရိကတိုက် မြောက်ပိုင်းနှင့်အာရှတိုက်အနောက်ပိုင်းတို့တွင်ဟောသွန်းပင်များ သည်အလေ့ကျပေါက်လေ့ရှိကြလေသည်။ ထိုအပင်သည် များသောအားဖြင့် ၂၅ ပေအထိမမြင့်တတ်သဖြင့် သစ်ပင် ကြီးထက်ချုံပင်နှင့်ပို၍နွယ်လေသည်။ လှပသည့်အရွက်များ ထူထပ်စွာပေါက်လေ့ရှိပြီးလျှင် နွေကူးရာသီစောစောပိုင်း၌ မွှေးကြိုင်သည့်ပန်းပွင့်များကို ပွင့်လေ့ရှိကြသည်။ များသော အားဖြင့် အဖြူရောင်ဖြစ်သော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံတွင် ပန်းရောင်သန်းနေသည်ကိုတွေ့ရတတ်သည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် ပေါက်ရောက်သည့် ဟောသွန်းပင်မှ ဆောင်းကူးရာသီ၌ များသောအားဖြင့် အနီရောင်ရှိသော အသီးများသီးလျက်ရှိသည်မှာ ကြည့်ရှု၍ ကောင်းလေသည်။ အသီးများတွင်အ စေ့မာများရှိကြလေသည်။ ပန်းများကမူ နွေကူးရာသီတွင်သာပွင့်ကြသည်။ အလေ့ကျပေါက် သော ဟောသွန်းပင်များအပြင် ဥယျာဉ်များတွင် စိုက်ပျိုးယူသည့် ဟောသွန်းပင်များလည်းရှိသေးသည်။ ထိုအပင်များသည် ခရစ္စမတ်(နာတာလူး)ပွဲတော်အချိန်တွင် ပန်းများပွင့်လေ့ရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ဟောသွန်းပင် မျိုးစိတ်ပေါင်း မြောက်မြားစွာရှိရာ မျိုးစိတ်တစ်ခုမှာလှပသည့် မွေးနုများရှိသော ဟောသွန်းပင်ဖြစ်သည်။ ထိုအပင်သည် အပင်ငယ်ဖြစ်ပြီးလျှင်ယင်း၌ကွေ့ကောက်ကာဖြာထွက်နေသည့် အကိုင်းများရှိသည်။ ပန်းပွင့်တို့၏ အရောင်မှာအဖြူ ရောင်ဖြစ်သည်။အသီးများ၏အရောင်မှာတောက်ပသည့် လိမ်မော်ရောင်သန်းနေသော အနီရောင်ဖြစ်သည်။ နွေရာသီနောက်ပိုင်းတွင်အသီးမှည့်ကြပြီးလျှင်စက်တင်ဘာလတွင် အောက်သို့ကြွေကျကုန်ကြသည်။ ထိုအသီးများတွင် ကောင်းမွန်သည့် အနံ့အရသာရှိကြသဖြင့် တစ်ခါတစ်ရံ ထိုအသီး များကိုယိုထိုးရာတွင် အသုံးပြုကြလေသည်။ ထိုအပင်မျိုးသည် ပိုးကောင်တို့၏ဖျက်ဆီးခြင်းကို ရုတ်တရက်မခံရသည့်အပြင် လှပသည့်အပွင့်များ၊ အရွက်များနှင့်အသီးများရှိသဖြင့်မြက်ခင်းများတွင် စိုက်ပျိုးရန်အတွက် အကောင်းဆုံးသော အပင်တစ်မျိုးဖြစ်လေသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ပေါက်ရောက်သည့် အခြားဟောသွန်းပင်တစ်မျိုးမှာ ကော့စပါး၊ သို့မဟုတ် ကော့စပါးသွန်းဖြစ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ထိုအပင်သည် ၂၅ပေမြင့်တက်ပြီးလျှင်ယင်း၌ရှည်ပြီးလျှင်ဖြောင့်သည့် ဆူးများရှိလေသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအရှေ့ဘက် ပိုင်းနှင့်ဥရောပတိုက်တို့တွင် ဟောသွန်းပင်မျိုးကို အလှအပစိုက်ပျိုးကြသည်။ ဟောသွန်းပင်သည် ရိုဇေးစီအီးခေါ် နှင်းဆီမျိုးရင်းဝင်ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် ပေါက်ရောက်သည့်ဟောသွန်းပင်မျိုးကို ရုက္ခဗေဒအမည်အားဖြင့် ကရေတီးဂပ်အောက်ဆိယကန်သာ ဟုခေါ် ၍မွေးနုများရှိသော ဟောသွန်းပင်မျိုးကိုမူကရေတီးဂပ်မောလစ္စဟုခေါ်သည်။ ကော့စပါးဟောသွန်းမျိုးကိုမူကရပ်ဂယ်လီဟူ၍ခေါ်ကြလေသည်။[၃]
မွှေးကြိုင်သည့်အဖြူ၊ပန်းရောင် သို့မဟုတ်အနီရောင်ပန်းပွင့်များပွင့်လေ့ရှိသောဟောသွန်းပင်သည် ဆူးရှိသောချုံပင်၊ သို့မဟုတ် သစ်ပင်ဖြစ်လေသည်။ အင်္ဂလိပ်ဟောသွန်းပင်ရိုးရိုးသည် ခြံစည်းရိုးအလုပ်များသည့် အပင်ငယ်ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် မေလ၌ဟောသွန်း ပင်များပန်းပွင့်ကြသဖြင့် လှပသောကြောင့် လူကြိုက်များသည်။ မြို့ကြီးများရှိ ဆင်ခြေဖုံးရပ် ကွက်များသည်ထိုအချိန်၌ ဟောသွန်းပန်းပွင့်များကြောင့် ဖြူဖွေးလျက်ရှိတတ်လေသည်။ မေလအ တွက်ဟောသွန်းပန်းပွင့်များသည် အထူးပန်းများ ဖြစ်ကြလေသည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှ စာဆိုတော်ကြီး များကဟောသွန်းပင်ကိုအမျိုးမျိုးစာဖွဲ့ကြလေသည်။ ဥရောပတိုက်တစ်တိုက်လုံး၊အာဖရိကတိုက် မြောက်ပိုင်းနှင့်အာရှတိုက်အနောက်ပိုင်းတို့တွင်ဟောသွန်းပင်များ သည်အလေ့ကျပေါက်လေ့ရှိကြလေသည်။ ထိုအပင်သည် များသောအားဖြင့် ၂၅ ပေအထိမမြင့်တတ်သဖြင့် သစ်ပင် ကြီးထက်ချုံပင်နှင့်ပို၍နွယ်လေသည်။ လှပသည့်အရွက်များ ထူထပ်စွာပေါက်လေ့ရှိပြီးလျှင် နွေကူးရာသီစောစောပိုင်း၌ မွှေးကြိုင်သည့်ပန်းပွင့်များကို ပွင့်လေ့ရှိကြသည်။ များသော အားဖြင့် အဖြူရောင်ဖြစ်သော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံတွင် ပန်းရောင်သန်းနေသည်ကိုတွေ့ရတတ်သည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် ပေါက်ရောက်သည့် ဟောသွန်းပင်မှ ဆောင်းကူးရာသီ၌ များသောအားဖြင့် အနီရောင်ရှိသော အသီးများသီးလျက်ရှိသည်မှာ ကြည့်ရှု၍ ကောင်းလေသည်။ အသီးများတွင်အ စေ့မာများရှိကြလေသည်။ ပန်းများကမူ နွေကူးရာသီတွင်သာပွင့်ကြသည်။ အလေ့ကျပေါက် သော ဟောသွန်းပင်များအပြင် ဥယျာဉ်များတွင် စိုက်ပျိုးယူသည့် ဟောသွန်းပင်များလည်းရှိသေးသည်။ ထိုအပင်များသည် ခရစ္စမတ်(နာတာလူး)ပွဲတော်အချိန်တွင် ပန်းများပွင့်လေ့ရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ဟောသွန်းပင် မျိုးစိတ်ပေါင်း မြောက်မြားစွာရှိရာ မျိုးစိတ်တစ်ခုမှာလှပသည့် မွေးနုများရှိသော ဟောသွန်းပင်ဖြစ်သည်။ ထိုအပင်သည် အပင်ငယ်ဖြစ်ပြီးလျှင်ယင်း၌ကွေ့ကောက်ကာဖြာထွက်နေသည့် အကိုင်းများရှိသည်။ ပန်းပွင့်တို့၏ အရောင်မှာအဖြူ ရောင်ဖြစ်သည်။အသီးများ၏အရောင်မှာတောက်ပသည့် လိမ်မော်ရောင်သန်းနေသော အနီရောင်ဖြစ်သည်။ နွေရာသီနောက်ပိုင်းတွင်အသီးမှည့်ကြပြီးလျှင်စက်တင်ဘာလတွင် အောက်သို့ကြွေကျကုန်ကြသည်။ ထိုအသီးများတွင် ကောင်းမွန်သည့် အနံ့အရသာရှိကြသဖြင့် တစ်ခါတစ်ရံ ထိုအသီး များကိုယိုထိုးရာတွင် အသုံးပြုကြလေသည်။ ထိုအပင်မျိုးသည် ပိုးကောင်တို့၏ဖျက်ဆီးခြင်းကို ရုတ်တရက်မခံရသည့်အပြင် လှပသည့်အပွင့်များ၊ အရွက်များနှင့်အသီးများရှိသဖြင့်မြက်ခင်းများတွင် စိုက်ပျိုးရန်အတွက် အကောင်းဆုံးသော အပင်တစ်မျိုးဖြစ်လေသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ပေါက်ရောက်သည့် အခြားဟောသွန်းပင်တစ်မျိုးမှာ ကော့စပါး၊ သို့မဟုတ် ကော့စပါးသွန်းဖြစ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ထိုအပင်သည် ၂၅ပေမြင့်တက်ပြီးလျှင်ယင်း၌ရှည်ပြီးလျှင်ဖြောင့်သည့် ဆူးများရှိလေသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအရှေ့ဘက် ပိုင်းနှင့်ဥရောပတိုက်တို့တွင် ဟောသွန်းပင်မျိုးကို အလှအပစိုက်ပျိုးကြသည်။ ဟောသွန်းပင်သည် ရိုဇေးစီအီးခေါ် နှင်းဆီမျိုးရင်းဝင်ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် ပေါက်ရောက်သည့်ဟောသွန်းပင်မျိုးကို ရုက္ခဗေဒအမည်အားဖြင့် ကရေတီးဂပ်အောက်ဆိယကန်သာ ဟုခေါ် ၍မွေးနုများရှိသော ဟောသွန်းပင်မျိုးကိုမူကရေတီးဂပ်မောလစ္စဟုခေါ်သည်။ ကော့စပါးဟောသွန်းမျိုးကိုမူကရပ်ဂယ်လီဟူ၍ခေါ်ကြလေသည်။
ხინჭკი (ლათ. Crataegus) — ძიგირამი ჯალეფი დო ქვერჩხონეფიშ გვარი ვარდიშობურეფი ფანიაშე. იკათუანს 200-შახ გვარობას (შხვა მუნაჩემეფით 1000-შე უმოს გვარობას), ნამუთ გოფაჩილი რე ოორუე გვერდოსფეროშ ზჷმიერ დო ნორთობურო სუბტროპიკული ჰავაშ ზონას (თარო ოორუე ამერიკას). ჸოფილ სსრრ-ს 50-შახ ტყარი დო 75-შახ ეგზოტური გვარობა რე. კავკაციას ორთაშობურო გოფაჩილი 20-შახ გვარობაშე საქორთუოს ირდუ 9. თინეფშე კავკაციური ხინჭკი (Crataegus caucasica) დო კოლხური ხინჭკი (Crataegus colchica, Crataegus pentagyna supsb. pentagyna) ენდემეფი რე, მაართა ობჟათე-ბჟაეიოლ კავკაციას ჩანს, მაჟირა - კოლხეთის. დოჭყანაფილი რე მინი ტყარი ხინჭკი. ინტროდუცირაფილი რე თაშნეშე 30-შახ გვარობა. ტყარ გვარობეფშე ჩქინწკჷმა უმოსო გოფაჩილი რე უჩა ვარდა ხუთბუშტუკამი ხინჭკი, უჩა ხინჭკი (Crataegus pentagyna) დო ორცატარფურცელამი ხინჭკი (Crataegus curvisepala, Crataegus kyrtostyla).
ხინჭკი (ლათ. Crataegus) — ძიგირამი ჯალეფი დო ქვერჩხონეფიშ გვარი ვარდიშობურეფი ფანიაშე. იკათუანს 200-შახ გვარობას (შხვა მუნაჩემეფით 1000-შე უმოს გვარობას), ნამუთ გოფაჩილი რე ოორუე გვერდოსფეროშ ზჷმიერ დო ნორთობურო სუბტროპიკული ჰავაშ ზონას (თარო ოორუე ამერიკას). ჸოფილ სსრრ-ს 50-შახ ტყარი დო 75-შახ ეგზოტური გვარობა რე. კავკაციას ორთაშობურო გოფაჩილი 20-შახ გვარობაშე საქორთუოს ირდუ 9. თინეფშე კავკაციური ხინჭკი (Crataegus caucasica) დო კოლხური ხინჭკი (Crataegus colchica, Crataegus pentagyna supsb. pentagyna) ენდემეფი რე, მაართა ობჟათე-ბჟაეიოლ კავკაციას ჩანს, მაჟირა - კოლხეთის. დოჭყანაფილი რე მინი ტყარი ხინჭკი. ინტროდუცირაფილი რე თაშნეშე 30-შახ გვარობა. ტყარ გვარობეფშე ჩქინწკჷმა უმოსო გოფაჩილი რე უჩა ვარდა ხუთბუშტუკამი ხინჭკი, უჩა ხინჭკი (Crataegus pentagyna) დო ორცატარფურცელამი ხინჭკი (Crataegus curvisepala, Crataegus kyrtostyla).
Sanhcah dwg cungj mak ndeu.
Sêz (Latinki : Crataegus, Tırki : Alıç) jew meywey gemo. Daran dı beno. Eno nebat çorşmey (dormey) Keşkelun u Tışrino Verên dı meyway cı bena biyayi. Namey dara cı rê zi Sêzêr va nê.
Sêz (Latinki : Crataegus, Tırki : Alıç) jew meywey gemo. Daran dı beno. Eno nebat çorşmey (dormey) Keşkelun u Tışrino Verên dı meyway cı bena biyayi. Namey dara cı rê zi Sêzêr va nê.
Долаана, (азы долагана) (орус. боярышник) дээрге хемнер унунга, арга-арыг иштинге үнер тенниг үнүш, бистиң Тывада чер болганда үнүп турар. Улуг хевирлиг чараш, узуну 5 м хире бедип өзер ыяш. Чечээ бичии-бичии ак, тускай чаагай чыттыг, кады хан-кызыл, борбак, кадының иштиңде 2—5 чедир сөөктерлиг болгаш ишти суг чок, митпек, чигирзиг, ажыгзымаар амдаңныг. Май июнь айларда чечектелир. Кады 8—9 айларда быжар.
Долагананың кадында чигир, органиктиг кислоталар (яблоктуг, лимоннуг дээш өске-даа), чаагай чыт киирер бүдүмелдер, фитостериннер, флавоноидтер, сапониннер, гликозидтер, каротин, холин, витамин С дээш өске-даа чүүлдер бар. Кадын аъш-чемге ажыглап турар. Эң ылаңгыя долагананың кадындан варенье, кисель хайындырар, хлеб, булочка аймаанга холуп быжырарынга ажыглап турар. Долагананың картын алгаш, сугга хайындыргаш, пөс-таавы аймаан будуур кызыл будук кылдыр-даа ажыглап турар.
Долаганадан кылган эмнер чүректиң шыңган эъттериниң чыырлыр шынарын күштелдирер, ооң-биле чергелештир чүректиң сертилээш, дүргедээр байдалын оожургадыр, чүректиң болгаш баш мээзиниң хан-дамырларынга хан эргилиишкинин күштелдирер, чүректиң согарын дең-дески болдурар, хан базыышкынын кудуладыр, чүрек аарыг кижилерниң ниити байдалын экижидер шынарлыг. Эм кылдыр нургулайында долагананың кадындан алдынган суг эмни ажыглап турар. Ону 20—30 дамдыны бир хүн 3—4 катап чем ижериниң мурнунда ижер. Долаганадан алдынган эмнер чүрек-хан-дамыр аарыгларының үезинде ижер «кардиовалең» деп эмниң тургузуунда холуттунган. Долаганадан алдынган эмнерниң эң-не кол эки шынары чүл дээрге, кижиниң организминге кандыг-даа хора чогу болур.
Сөөлгү үениң дуржулгалары-биле алырга, долаганадан алдынган чамдык эмнер ханда көвүдээн холестеринниң хемчээлин эвээжедир шынарлыг болуп турар. Ынчангаш кижилерниң баш бурунгаар кырывазынга долагананың кадын чиири ажыктыг деп сүмелезе чугула.
Улустуң ажыглап турары-биле алырга, база-ла үстүнде айыткан аарыгларның үезинде ажыглап турар. Долагананы кижи боду ижеринге кылып алыры белен. Чижээ: бир стакан водкага бир улуг омааш ишти чууруп каан долагананың кадын, дуглаглыг савага чеди хонук тургускаш, ооң соонда шүүрээш, 20—30 дамдыны бир хүн 3—4 катап чемненириниң мурнунда ижер.
Долаана чедиштир быжа бээрге, кадын чыггаш кадырар. Ооң эм шынары шыырак. Хан эргилдезин дүргедедир, чүректиң эки ажылдаарынга дузалаар. Хан базыышкыны улгатканда, уйгу келбес таварылгада ажыглаар.
Долаананың бүрүлеринден хандыны мынчаар кылыр: улуг омааш ишти үүрмектеп каан чечек кырынче бир стакан чаа хайындырган изиг сугну кудар, 2 шак тургускаш, шүүрээр. Стаканның дөрттүң бир кезии хире хандыны, хары угда хунде 3-4 катап ижер. Каттардан ханды кылыры база-ла ындыг янзылыг. Хүнде 3-4 катап 1-2 улуг омааштап ижер.
Долаана, (азы долагана) (орус. боярышник) дээрге хемнер унунга, арга-арыг иштинге үнер тенниг үнүш, бистиң Тывада чер болганда үнүп турар. Улуг хевирлиг чараш, узуну 5 м хире бедип өзер ыяш. Чечээ бичии-бичии ак, тускай чаагай чыттыг, кады хан-кызыл, борбак, кадының иштиңде 2—5 чедир сөөктерлиг болгаш ишти суг чок, митпек, чигирзиг, ажыгзымаар амдаңныг. Май июнь айларда чечектелир. Кады 8—9 айларда быжар.
Долагананың кадында чигир, органиктиг кислоталар (яблоктуг, лимоннуг дээш өске-даа), чаагай чыт киирер бүдүмелдер, фитостериннер, флавоноидтер, сапониннер, гликозидтер, каротин, холин, витамин С дээш өске-даа чүүлдер бар. Кадын аъш-чемге ажыглап турар. Эң ылаңгыя долагананың кадындан варенье, кисель хайындырар, хлеб, булочка аймаанга холуп быжырарынга ажыглап турар. Долагананың картын алгаш, сугга хайындыргаш, пөс-таавы аймаан будуур кызыл будук кылдыр-даа ажыглап турар.
Crataegus (/krəˈtiːɡəs/[2]), commonly called hawthorn, quickthorn,[3] thornapple,[4] May-tree,[5] whitethorn,[5] Mayflower, or hawberry, is a genus of several hundred species of shrubs and trees in the family Rosaceae,[6] native to temperate regions of the Northern Hemisphere in Europe, Asia, North Africa, and North America. The name "hawthorn" was originally applied to the species native to northern Europe, especially the common hawthorn C. monogyna, and the unmodified name is often so used in Britain and Ireland. The name is now also applied to the entire genus and to the related Asian genus Rhaphiolepis.
The generic epithet, Crataegus, is derived from the Greek kratos "strength" because of the great strength of the wood and akis "sharp", referring to the thorns of some species.[7] The name haw, originally an Old English term for hedge (from the Anglo-Saxon term haguthorn, "a fence with thorns"),[8] also applies to the fruit.[9]
_Crataegus_monogyna_-_flowers_and_buds.jpg)
Crataegus species are shrubs or small trees, mostly growing to 5–15 m (15–50 ft) tall,[9] with small pome fruit and (usually) thorny branches. The most common type of bark is smooth grey in young individuals, developing shallow longitudinal fissures with narrow ridges in older trees. The thorns are small sharp-tipped branches that arise either from other branches or from the trunk, and are typically 1–3 cm (1⁄2–1 in) long (recorded as up to 11.5 cm or 4+1⁄2 in in one case[9]). The leaves grow spirally arranged on long shoots, and in clusters on spur shoots on the branches or twigs. The leaves of most species have lobed or serrated margins and are somewhat variable in shape.[10] The fruit, sometimes known as a "haw", is berry-like but structurally a pome containing from one to five pyrenes that resemble the "stones" of plums, peaches, etc., which are drupaceous fruit in the same subfamily.[10]
The number of species in the genus depends on taxonomic interpretation. Some botanists in the past recognised 1000 or more species,[11] many of which are apomictic microspecies. A reasonable number is estimated to be 200 species.[9] The genus likely first appeared in the Eocene, with the ancestral area likely being Eastern North America and in Europe, which at that time remained closely linked due to the North Atlantic Land Bridge. The earliest known leaves of the genus from the Eocene of North America, with the earliest leaves from Europe being from the Oligocene.[12]
The genus is classified into sections which are further divided into series.[13][14] Series Montaninsulae has not yet been assigned to a section.[14][15][16] The sections are:
Hawthorns provide food and shelter for many species of birds and mammals, and the flowers are important for many nectar-feeding insects. Hawthorns are also used as food plants by the larvae of a large number of Lepidoptera species, such as the small eggar moth, E. lanestris. Haws are important for wildlife in winter, particularly thrushes and waxwings; these birds eat the haws and disperse the seeds in their droppings.
The "haws" or fruits of the common hawthorn, C. monogyna, are edible. In the United Kingdom, they are sometimes used to make a jelly or homemade wine.[21] The leaves are edible, and if picked in spring when still young, are tender enough to be used in salads.[22] The young leaves and flower buds, which are also edible, are known as "bread and cheese" in rural England.[21] In the southern United States, fruits of three native species are collectively known as mayhaws and are made into jellies which are considered a delicacy. The Kutenai people of northwestern North America used red and black hawthorn fruit for food.
On Manitoulin Island, Ontario, some red-fruited species are called hawberries. During colonization, European settlers ate these fruits during the winter as the only remaining food supply. People born on the island are now called "haweaters".
The fruits of Crataegus mexicana are known in Mexico as tejocotes and are eaten raw, cooked, or in jam during the winter. They are stuffed in the piñatas broken during the traditional pre-Christmas celebration known as Las Posadas. They are also cooked with other fruits to prepare a Christmas punch. The mixture of tejocote paste, sugar, and chili powder produces a popular Mexican candy called rielitos, which is manufactured by several brands.
The 4 cm fruits of the species Crataegus pinnatifida (Chinese hawthorn) are tart, bright red, and resemble small crabapple fruits. They are used to make many kinds of Chinese snacks, including haw flakes and being coated in sugar syrup and put on a stick tanghulu. The fruits, which are called 山楂 shān zhā in Chinese, are also used to produce jams, jellies, juices, alcoholic beverages, and other drinks; these could in turn be used in other dishes (for instance, many older recipes for Cantonese sweet and sour sauce call for shānzhā jam). In South Korea, a liquor called sansachun (산사춘) is made from the fruits.
In Iran, the fruits of Crataegus (including Crataegus azarolus var. aronia, as well as other species) are known as zâlzâlak and eaten raw as a snack, or made into a jam known by the same name.
The fruits of North America's Crataegus greggiana are made into preserves.[23]
A 2008 Cochrane Collaboration meta-analysis of previous studies concluded that evidence exists of "a significant benefit in symptom control and physiologic outcomes" for an extract of hawthorn used as an adjuvant in treating chronic heart failure.[24] A 2010 review[25] concluded that "Crataegus [hawthorn] preparations hold significant potential as a useful remedy in the treatment of cardiovascular disease". The review indicated the need for further study of the best dosages and concluded that although "many different theoretical interactions between Crataegus and orthodox medications have been postulated ... none have [yet] been substantiated.[25]
Phytochemicals found in hawthorn include tannins, flavonoids, oligomeric proanthocyanidins, and phenolic acids.[26]
Several species of hawthorn have been used in traditional medicine. The products used are often derived from C. monogyna, C. laevigata, or related Crataegus species, "collectively known as hawthorn", not necessarily distinguishing between these species.[9] The dried fruits of Crataegus pinnatifida (called shān zhā in Chinese) are used in traditional Chinese medicine, primarily as a digestive aid. A closely related species, Crataegus cuneata (Japanese hawthorn, called sanzashi in Japanese) is used in a similar manner. Other species (especially Crataegus laevigata) are used in herbal medicine where the plant is believed to strengthen cardiovascular function.[27]
The Kutenai people of northwestern North America used black hawthorn fruit (Kutenai language: kaǂa; approximate pronunciation: kasha) for food, and red hawthorn fruit (Kutenai language: ǂupǂi; approximate pronunciation: shupshi) in traditional medicine.[28]
Overdose can cause cardiac arrhythmia and low blood pressure, while milder side effects include nausea and dizziness.[29] Patients taking digoxin should avoid taking hawthorn.[30][31]
Many species and hybrids are used as ornamental and street trees. The common hawthorn is extensively used in Europe as a hedge plant. During the British Agricultural Revolution in the eighteenth and nineteenth centuries, hawthorn saplings were mass propagated in nurseries to create the new field boundaries required by the Inclosure Acts.[32] Several cultivars of the Midland hawthorn C. laevigata have been selected for their pink or red flowers. Hawthorns are among the trees most recommended for water conservation landscapes.
Hawthorn can be used as a rootstock in the practice of grafting. It is graft-compatible with Mespilus (medlar), and with pear,[10] and makes a hardier rootstock than quince, but the thorny suckering habit of the hawthorn can be problematic.[9]
Seedlings of Crataegus monogyna have been used to graft multiple species on the same trunk, such as pink hawthorn, pear tree, and medlar, the result being trees which give pink and white flowers in May and fruits during the summer. "Chip budding" has also been performed on hawthorn trunks to have branches of several varieties on the same tree. Such trees can be seen in Vigo, Spain, and in the northwest of France (mainly in Brittany).
Many species of Hawthorn make excellent bonsai trees.[33] They are grown and enjoyed for their display of flowers.
The wood of some Crataegus species is hard and resistant to rot.[8] In rural North America, it was prized for use as tool handles and fence posts.[6][8] First Nations people of western Canada used the thorns for durable fish hooks and minor skin surgeries.[8]
The Scots saying "Ne'er cast a cloot til Mey's oot" conveys a warning not to shed any cloots (clothes) before the summer has fully arrived and the Mayflowers (hawthorn blossoms) are in full bloom.[34][35]
The custom of employing the flowering branches for decorative purposes on 1 May is of very early origin, but since the adoption of the Gregorian calendar in 1752, the tree has rarely been in full bloom in England before the second week of that month. In the Scottish Highlands, the flowers may be seen as late as the middle of June. The hawthorn has been regarded as the emblem of hope, and its branches are stated to have been carried by the ancient Greeks in wedding processions, and to have been used by them to deck the altar of Hymenaios. The supposition that the tree was the source of Jesus's crown of thorns doubtless gave rise to the tradition among the French peasantry (current as late as 1911) that it utters groans and cries on Good Friday, and probably also to the old popular superstition in Great Britain and Ireland that ill luck attended the uprooting of hawthorns. Branches of Glastonbury thorn (C. monogyna 'Biflora',[9] sometimes called C. oxyacantha var. praecox), which flowers both in December and in spring, were formerly highly valued in England, on account of the legend that the tree was originally the staff of Joseph of Arimathea.[36]
Robert Graves, in his book The White Goddess,[5] traces and reinterprets many European legends and myths in which the whitethorn (hawthorn), also called the May-tree, is central.
In Celtic lore, the hawthorn plant was used commonly for inscriptions[37] along with yew and apple. It was once said to heal the broken heart. In Ireland, the red fruit is, or was, called the Johnny MacGorey or Magory.
Serbian folklore that spread across Balkan notes that hawthorn (Serbian глог or glog) is essential to kill vampires, and stakes used for their slaying must be made from the wood of the thorn tree.[38]
In Gaelic folklore, hawthorn (in Scottish Gaelic, sgitheach and in Irish, sceach) 'marks the entrance to the otherworld' and is strongly associated with the fairies.[39] Lore has it that it is very unlucky to cut the tree at any time other than when it is in bloom; however, during this time, it is commonly cut and decorated as a May bush (see Beltane).[40] This warning persists to modern times; folklorist Bob Curran has questioned whether the ill luck of the DeLorean Motor Company was associated with the destruction of a fairy thorn to make way for a production facility.[41]
The superstitious dread of harming hawthorn trees prevalent in the British Isles may also be connected to an old belief that hawthorns, and more especially 'lone thorns' (self-seeded specimens standing in isolation from other trees) originate from lightning or thunderbolts and give protection from lightning strikes.[42]
Hawthorn trees are often found beside clootie wells; at these types of holy wells, they are sometimes known as rag trees, for the strips of cloth which are tied to them as part of healing rituals.[43] 'When all fruit fails, welcome haws' was once a common expression in Ireland.
According to a medieval legend, the Glastonbury thorn, C. monogyna 'Biflora', which flowers twice annually, was supposed to have miraculously grown from a walking stick planted by Joseph of Arimathea at Glastonbury in Somerset, England. The original tree was destroyed in the sixteenth century during the English Reformation, but several cultivars have survived. Since the reign of King James I, it has been a Christmas custom to send a sprig of Glastonbury thorn flowers to the Sovereign, which is used to decorate the royal family's dinner table.[44]
In the Victorian era, the hawthorn represented hope in the language of flowers.[45]
The hawthorn – species unspecified[20] – is the state flower of Missouri. The legislation designating it as such was introduced by Sarah Lucille Turner, one of the first two women to serve in the Missouri House of Representatives.[46]
Although it is commonly stated that hawthorns can be propagated by cutting, this is difficult to achieve with rootless stem pieces. Small plants or suckers are often transplanted from the wild. Seeds require stratification and take one or two years to germinate.[47] Seed germination is improved if the pyrenes that contain the seed are subjected to extensive drying at room temperature, before stratification.[48] Uncommon forms can be grafted onto seedlings of other species.[47]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
{{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help) Crataegus (/krəˈtiːɡəs/), commonly called hawthorn, quickthorn, thornapple, May-tree, whitethorn, Mayflower, or hawberry, is a genus of several hundred species of shrubs and trees in the family Rosaceae, native to temperate regions of the Northern Hemisphere in Europe, Asia, North Africa, and North America. The name "hawthorn" was originally applied to the species native to northern Europe, especially the common hawthorn C. monogyna, and the unmodified name is often so used in Britain and Ireland. The name is now also applied to the entire genus and to the related Asian genus Rhaphiolepis.
Kratago (latine: crataegus) estas genro de rozacoj, kies specioj estas arboj kaj arbedoj, plej ofte kun branĉodornoj, kun duope kontraŭsidantaj, dentorandaj, lobaj folioj, simetriaj, hiperginaj floroj havantaj blankajn – ĉe iuj kulturvarioj ruĝajn petalojn. Multaj specioj estas ĝardene kulturataj. La genro havas ĉirkaŭ 200 speciojn, kiuj havas infloreskon de tenda paniklo. La frukto estas ovo- aŭ globforma.
Plej disvastiĝinta specio en Mezeŭropo estas la unustilusa kratago (C. monogyna). Ĝiaj folioj estas tranĉitaj, la ŝajnfrukto estas ruĝa.
La folio de dustilusa (tana) kratago (C. laevigata) estas mallonge loba, la ŝajnfrukto estas same ruĝa. Ĝi kreskas ĉefe en la montaraj aŭ montetaj regionoj, sed estas populara ornamplanto.
Ambaŭ menciitaj specioj havas florojn kun neagrabla heringa odoro.
La unu- du kaj kvinstigmaj kratagoj enhavas efikaĵojn, kiuj plibonigas la korfunkcion, sed ili havas senspasmigajn kaj kvietigajn efikojn. La efikaĵoj troviĝas en la folioj, fruktoj, floroj de la planto: flavonoidoj, aminoj, triterpen-derivaĵoj, kolino, acetilkolino, purin-derivaĵoj, amigdalino, pektinoj, antocianidoj, kaj proantocianidoj. La du lastaj grupoj havas P-vitamin-similan efikon: malpliigas la traireblecon kaj rompiĝemon de la kapilaroj, krom tio ili protektas la C-vitaminon pro la oksidiĝo, tiel kreskigas ties kvanon en la ĉelo.
La efikaĵoj malpliigas (nerekte) la altan sangopremon kaj la kolesterinan nivelon de la sango.
Propilamino estas kemiaĵo kiu ĉeestas en la floroj de kratago.
Kratago (latine: crataegus) estas genro de rozacoj, kies specioj estas arboj kaj arbedoj, plej ofte kun branĉodornoj, kun duope kontraŭsidantaj, dentorandaj, lobaj folioj, simetriaj, hiperginaj floroj havantaj blankajn – ĉe iuj kulturvarioj ruĝajn petalojn. Multaj specioj estas ĝardene kulturataj. La genro havas ĉirkaŭ 200 speciojn, kiuj havas infloreskon de tenda paniklo. La frukto estas ovo- aŭ globforma.
Plej disvastiĝinta specio en Mezeŭropo estas la unustilusa kratago (C. monogyna). Ĝiaj folioj estas tranĉitaj, la ŝajnfrukto estas ruĝa.
La folio de dustilusa (tana) kratago (C. laevigata) estas mallonge loba, la ŝajnfrukto estas same ruĝa. Ĝi kreskas ĉefe en la montaraj aŭ montetaj regionoj, sed estas populara ornamplanto.
Ambaŭ menciitaj specioj havas florojn kun neagrabla heringa odoro.
Crataegus es un género de plantas fanerógamas de la familia Rosaceae, que incluye arbustos y árboles pequeños espinosos. Son naturales de las regiones templadas del Hemisferio Norte en Europa, Asia y Norteamérica. En español se suelen llamar majuelos o espinos. Es la flor del estado de Misuri.
Se caracterizan por sus frutos pequeños, parecidos a la manzanas y sus ramas espinosas. Las frutas se conocen a veces como "tejocote". El nombre de "espino" fue aplicado originalmente a la especie natural del norte de Europa, especialmente el espino común, espino albar o majuelo (C. monogyna), pero ahora se aplica al género entero, y también al género asiático relacionado Rhaphiolepis.
Estos arbustos o pequeños árboles, en su mayor parte crecen hasta 5-15 m de alto,[2] y forman pequeños frutos en forma de pomo y (normalmente) ramas espinosas. El tipo más habitual de corteza es gris suave en los ejemplares jóvenes, desarrollando fisuras longitudinales con crestas estrechas en los árboles de más edad. Las espinas son pequeñas ramillas apuntadas que se alzan bien de otras ramas, o bien desde el tronco, y tienen típicamente 1-3 cm de largo (se han documentado de hasta 11,5 cm en un caso.[2]page 97). Las hojas crecen en espiral dispuestas en largas ramas, y en racimos en los brotes con espinas o ramillas. Las hojas de la mayor parte de las especies tienen márgenes lobulados o serrados y son de una forma algo variable. El fruto tiene forma de baya, pero estructuralmente es un pomo que contiene de 1 a 5 semillas que se parecen a huesos de ciruelas, melocotones, etc. que son un fruto drupáceo en la misma subfamilia.
Los espinos proporcionan comida y protección a muchas especies de aves y mamíferos, y las flores son importantes para muchos insectos que se alimentan de néctar. Los espinos también son alimento de larvas de un gran número de lepidópteros. Los espinos son importantes para la vida silvestre en el invierno, particularmente túrdidos y bombicílidos; estos pájaros comen de los espinos y dispersan las semillas con sus deposiciones.
Muchas especies e híbridos se usan como árboles de calle y ornamentales. El espino albar se usa ampliamente en Europa como seto. Se han seleccionado varios cultivares del espino navarro (C. laevigata) por sus flores rosas o rojas.
El número de especies en el género depende de la interpretación taxonómica. Algunos botánicos en el pasado reconocieron mil o más especies,[3] muchos de los cuales son microespecies apomícticas. Se calcula que un número razonable serían 200 especies,[2] pero no queda claro cuántas especies deben reconocerse debido a que "una gran porción de la sinonimia, especialmente en los Crataegus norteamericanos, no se ha resuelto.[4]
El fruto del espino común (C. monogyna)
Flores de primavera del probable híbrido C.laevigata x monogyna
Fruto de Crataegus pinnatifida
Bosquejo botánico de Crataegus laevigata
Crataegus es un género de plantas fanerógamas de la familia Rosaceae, que incluye arbustos y árboles pequeños espinosos. Son naturales de las regiones templadas del Hemisferio Norte en Europa, Asia y Norteamérica. En español se suelen llamar majuelos o espinos. Es la flor del estado de Misuri.
Se caracterizan por sus frutos pequeños, parecidos a la manzanas y sus ramas espinosas. Las frutas se conocen a veces como "tejocote". El nombre de "espino" fue aplicado originalmente a la especie natural del norte de Europa, especialmente el espino común, espino albar o majuelo (C. monogyna), pero ahora se aplica al género entero, y también al género asiático relacionado Rhaphiolepis.
Viirpuu (Crataegus L.) on roosõieliste sugukonda kuuluv puittaimede perekond.
Viirpuu on väga liigirohke perekond kuni 1500 liigiga.[1] Eesti kodumaiseid liike on R. Cinovskise (1971) järgi üheksa, neist sagedasim on harilik viirpuu, mis on tavaline Saaremaal. Üldse kasvatatakse Eestis üle 60 liigi viirpuid.[2]
2017. aastal oli viirpuu aasta puu.[3]
Viirpuud kasvavad enamasti 5–15 meetri kõrguseks. Noortel puudel on sile hall tüvi, millele vanadel puudel tekivad madalad pikisuunalised rõmed ja nende vahele kitsad seljakud. Viirpuu on hästi äratuntav okstel asuvate astelde järgi. Terava otsaga asteldeks muundunud lühivõrsed asuvad nii tüvel kui okstel ja on tavaliselt 1–3 cm pikad, ehkki mõõdetud on ka 11,5 cm pikkune astel.
Lehed paiknevad okstel vahelduvalt. Enamiku liikide lehed on hõlmised või saagja servaga. Abilehed püsivad paljudel liikidel sügiseni. Mõnel liigil on lehed pehmed ja tuhmid, teistel nahkjad ja läikivad.
Õied on koondunud sarikasse või kännasesse. Kroonlehed on valged, harvem roosad või punased. Tupplehed püsivad ka valminud viljadel. Viirpuu õied lõhnavad ebameeldivalt.
Vili näeb välja nagu mari, kuid on botaanilises mõttes õunvili. Maitselt on viljad läägemagusad kuni mõrkjad, osal liikidel lihakad, hapukad ja maitsvad. Värvuselt on vili kollane, punane või must. Vili sisaldab 1–5 kõva seemet, mis meenutavad ploomide ja virsikute luuvilju. Viirpuud kuuluvadki ploomide ja virsikutega samasse roosõieliste alamsugukonda.
Viirpuud on pärit Euraasia ja Põhja-Ameerika idaosa parasvöötmest, peamiselt 30. ja 60. põhjalaiuse vahelt. Tänapäeval kasvatatakse neid ilupuudena peaaegu kõikjal. Euroopas kasvatatavate Ameerikast pärit liikide hulka kuuluvad kannus-viirpuu, pehme viirpuu, põim-viirpuu, täpiline viirpuu ja kollane viirpuu.
Viirpuud pakuvad toitu ja peavarju paljudele lindudele ja imetajatele ning nende õied on tähtsad paljudele nektarist toituvatele putukatele. Mesilased külastavad neid meeleldi, aga palju mett sealt ei saa. Paljude liblikate röövikud toituvad viirpuulehtedest. Talvel on viirpuumarjad oluline toiduallikas eriti rästastele ja siidisabadele: need linnud söövad viirpuuvilju suurel hulgal ja levitavad nende seemneid, mis lähevad pärast linnu seedekulgla läbimist idanema.
Viirpuid hakati Euroopas kasvatama juba 18. sajandil ja Venemaale jõudsid nad 19. sajandil. Viirpuud taluvad nii külma talve kui ka põuda, nad ei ole pinnase suhtes nõudlikud ja on kaunid kogu vegetatsiooniperioodi jooksul tänu arvukatele lehtedele. Tömbilehisest viirpuust on tänu tema roosadele või punastele õitele aretatud kultivare. Sügisel muutuvad lehed oranžideks või punasteks.
Astelde tõttu kasutatakse viirpuid, näiteks üheemakast viirpuud, laialdaselt hekitaimena. Neist saab suurepärase heki: kauni ja praktiliselt läbitungimatu.
Esimesel paaril eluaastal kasvavad viirpuud aeglaselt. Aastane juurdekasv ei ületa paarikümmet sentimeetrit. Seejärel kasv kiireneb ja võib ulatuda 40–60, erandlikult 80 sentimeetrini aastas. Niimoodi kasvab ta kuuenda kuni kaheksanda eluaastani, seejärel juurdekasv aeglustub uuesti. Õied ilmuvad 10–15 aasta vanuselt, samal ajal algab viljakandvus. Viirpuu elab 2–3, erandjuhtudel 4 sajandit vanaks[viide?].
Viirpuid saab paljundada pistokstest. Hästi õnnestub ka loodusest toodud noorte taimede ja juurevõsude ümberistutamine. Seemnest paljundamiseks tuleb seemneid eelnevalt stratifitseerida ehk külmaga töödelda, et matkida talveperioodi. Seemnete idanevust saab suurendada, kui neid enne jahutamist toatemperatuuril kuivatada. Viirpuid saab pookida, sealhulgas teist liiki viirpuudele.
Viirpuuliikide taksonoomia ei ole lõplikult välja kujunenud. Minevikus eraldas mõni allikas viirpuud tuhandesse liiki, millest paljud olid apomiktilised pisiliigid. Tänapäeval on üldine seisukoht, et viirpuuliikide mõistlik arv on paarisaja kandis, aga täpse liikideks jaotamise ja liikide piiritlemise alal on veel palju tööd teha. Üldiselt tunnustatud liikide hulka kuuluvad järgmised:
Viirpuu (Crataegus L.) on roosõieliste sugukonda kuuluv puittaimede perekond.
Viirpuu on väga liigirohke perekond kuni 1500 liigiga. Eesti kodumaiseid liike on R. Cinovskise (1971) järgi üheksa, neist sagedasim on harilik viirpuu, mis on tavaline Saaremaal. Üldse kasvatatakse Eestis üle 60 liigi viirpuid.
Crataegus generoak, elorri izenez ezagunak diren zuhaitz eta zuhaixkak biltzen ditu. Nahiko genero zabala da, Rosaceae familiakoa. Ipar Hemisferioan soilik, 140 espezie desberdin ezagutzen dira, beraien artean hibridoak sortzen direla eta haien identifikazioa zaila dela kontuan izanda. Europako Ipar Hemisferioko, Asiako eta Ipar Amerikako eskualde epeletan dute jatorria. Horietatik guztietatik, bi dira Euskal Herrian bizi direnak: Crataegus laevigata eta Crataegus monogyna.
Genero honetako espezieak zuhaitz edo zuhaixka txikiak dira, arantzadunak eta hosto bakun eta erorkorrak dituztenak. Sagarraren antzeko fruitu txikia garatzen dute.[1][2]
Elorriak, 5-15 m ingururarte hazten dira. Adarretan 1-3 cm arteko arantza zorrotzak izaten dituzte, herbiboroen aurrean babes mekanikoa emango dietenak, adar antzu zein loredunetan.
Enborra grisa eta leuna da indibiduo gazteenetan, eta azalean pitzadurak edo arrakala txikiak izango dituzte zuhaitz zaharragoek.
Hostoaren formari erreparatuz, gingildunak edo lobulatuak eta pinatifidoak dira. Estipula iraunkorrak dituzte, hau da, azken hauek ez dituzte galduko hostoekin batera.
Loreak korinboetan bilduta egoten dira, guztiak altuera beretsuan, nahiz eta pedizeloak altuera desberdinetatik abiatu. Petaloak obobatuak dira, puntan bukatzen direlarik. Kolore zurikoak izaten dira, eta noizbehinka arrosa argiak.
Ugal egitura arrean (hots, androzeoan), 5-25 estamine aurki genitzazke, eta emean (hots ginezeoan), 1-5 karpelo zein estilo eta bi obulu (edo hazi-hasikin) karpelo bakoitzean. Obulutegia lore-errezeptakuluan txertatuta dago.
Fruituak, gorriak, beltzak edo horiak izan ohi dira, txikiak eta sagar itxurakoak (pomoak). Mamitsuak diren arren, ez dira oso preziatuak gizakiarentzat. Barruan hainbat hazi izaten dituzte eta fruituaren beheko aldean, kalizaren hondarrek irauten dute.[2]
Hegoaldeko elorri zuria, zuhaixka arantzaduna eta oso adartsua da, 4 m hazten dena. Hostoak zertxobait larrukarak eta 3-5 gingildunak dira. Nahiko zabalak izan arren laburrak eta kamutsak dira, eta ertzetan serrulatuak. Estipula akuminatuak dituzte. Loreak 5-10 aleko korinboetan elkartuta egoten dira, pedunkulua dute eta sepaloak zabalki triangeluarrak dira, kolore zuri edo arrosadun petaloekin. Anterak gorriak dira, 2-3 estilorekin, eta fruitua ere gorria da, 2 edo 3 hezurtxo eduki ohi ditu eta irinkara eta zaporegabea da.[3]
Iparraldeko elorri zuria, 10 m arteko zuhaixka da, aurrekoa baino gehiago hazten da beraz. Adar bihurri ugari ditu. Hostoak txortendunak eta oinean kuneatuak, 3-7 lobulu desberdinetan ebakita daude.Gingil edo lobulu hauek puntaldean hortz zorrotz batzuk dituzte. Zertxobait larrukarak eta distiratsuak dira, argiagoak azpialdean. Estipulak handiak eta hostokarak. Loreak korinboetan biltzen dira, zuriak edo arrosatuak eta estilo bakarrekoak izanik. Sepaloak iraunkorrak dira. Fruitua gorria da espezie honetan ere, baina hezurtxo bakarrekoa. Mamia, irinkara eta zaporegabea, genero bereko C. laevigata-ren antzera.[4]
C. laevigata, Europako zati handi batean hedatzen da, eta Euskal Herrian, erdialdeko mendi eta haranetara mugatzen da, pagadi eta hariztien ingurunean edo soiluneetan bizi da. Penintsularen Iparraldean nahiko hedatuta dago, Errioxatik Euskal Herriko mendietara eta Nafar Pirinioetara.
Eta C. monogyna-ren kasuan, Europan, Asian eta Afrika Iparraldean hedaduta dago. Euskal Herrian nonahi ageri da, mendietan 1600 m-ko altituderaino iritsiz.
Apirila eta maiatzean loratzen dira, eta fruituak abuztutik urrira heltzen dira.
Zuhaitz hauek hainbat hegazti eta ugaztunen babesleku izateaz gain, loreetako nektarra intsektu askorentzat elikagaia da. Elorrietan, larba eta lepidoptero askok ere elikagaia bilatzen dute. Horrez gain, bere fruitua jaten duten txoriek ugalketan laguntzen diete, haziak barreiatuz.
Elorriak hainbat erabilera ditu, esaterako, sukaldaritzan erabiltzen dira, eta baita medikuntza tradizionalean ere.
Sukaldaritzan, C.monogyna-ren fruitu jangarriak erabiltzen dira, sagar helduegien zaporearekin konparatzen dira, eta Erresuma Batuan, ardoa egiteko erabiltzen dira.
Hostoak ere jangarriak dira eta udaberrian bilduz gero, oraindik gazteak direnean, nahiko samurrak izaten dira entsaladak egiteko. Inglaterran hosto gazteak eta lore-begiak, “ogia eta gazta” moduan dira ezagunak eta Ameriketako Estatu Batuetako hegoaldean, hiru espezie autoktonoen fruituak “mahahawak” bezala ezagutzen dira eta gelatina bat eratzen dute, oso jaki gozoa eta estimatua dena bertako biztanleen artean.
Bestalde hainbat elorri espezie erabili izan dira medikuntza tradizionalean. Sendagaiak egiteko batez ere C. monogyna eta C. laevigata- ren produktuak erauzten ziren. C.monogyna-ren fruitu lehortuak bihotz toniko ona dira, eta ezaugarri lasaigarriak baitituzte. Bestalde Txinan Crataegus pinnatifida- ren fruitu lehorrak erabiltzen ziren digestioan laguntzeko.
Baina baditu gizakiarentzat onuragarriak ez diren erabilerak ere. Hauen artean gaindosi batek arritmia sortu dezake eta odol-presioa jaitsi dezake. Bigarren mailako arazoak berriz, goragalea eta sedazioa izango lirateke.
Noizbehinka, hostoetan bi espezieen bitarteko ezaugarriak ageri dira eta oin berean estilo 1 eta 2ko loreak dituzten elorriak ere aurkitu daitezke. Horrelakoetan jatorri hibridoa dutela esaten da.
Bestalde, hainbat elorri espezie oso egokiak dira bonsaiak egiteko, hauen lore ikusgarriak direla eta, asko dira hauek landatu eta hazten dituztenak.
Crataegus generoak, elorri izenez ezagunak diren zuhaitz eta zuhaixkak biltzen ditu. Nahiko genero zabala da, Rosaceae familiakoa. Ipar Hemisferioan soilik, 140 espezie desberdin ezagutzen dira, beraien artean hibridoak sortzen direla eta haien identifikazioa zaila dela kontuan izanda. Europako Ipar Hemisferioko, Asiako eta Ipar Amerikako eskualde epeletan dute jatorria. Horietatik guztietatik, bi dira Euskal Herrian bizi direnak: Crataegus laevigata eta Crataegus monogyna.
Genero honetako espezieak zuhaitz edo zuhaixka txikiak dira, arantzadunak eta hosto bakun eta erorkorrak dituztenak. Sagarraren antzeko fruitu txikia garatzen dute.
Orapihlajat (Crataegus) on ruusukasvien (Rosaceae) heimoon kuuluva kasvisuku, jonka lajeja kasvaa luonnonvaraisena pohjoisen pallonpuoliskon lauhkealla vyöhykkeellä Euroopassa, Aasiassa ja Pohjois-Amerikassa. Lajit ovat pensaita tai pieniä puita, joilla on piikkiset oksat ja hedelmänä luumarja. Useiden lajien marjoja voi käyttää hillon raaka-aineena.
Orapihlajat (Crataegus) on ruusukasvien (Rosaceae) heimoon kuuluva kasvisuku, jonka lajeja kasvaa luonnonvaraisena pohjoisen pallonpuoliskon lauhkealla vyöhykkeellä Euroopassa, Aasiassa ja Pohjois-Amerikassa. Lajit ovat pensaita tai pieniä puita, joilla on piikkiset oksat ja hedelmänä luumarja. Useiden lajien marjoja voi käyttää hillon raaka-aineena.
Crataegus
Cratægus est un genre d'arbres ou arbustes épineux de l'hémisphère nord, appartenant à la famille des Rosacées, communément appelés des aubépines.
Les espèces les plus utilisées pour leurs propriétés médicinales sont l'Aubépine monogyne ou Aubépine à un style (Crataegus monogyna) et l'Aubépine épineuse ou Aubépine à deux styles (Crataegus laevigata), tandis que l'Azérolier ou Épine d'Espagne (Crataegus azarolus) est recherché pour ses fruits appelés cenelles.
Le mot cratægus est issu du latin, transcrit du grec ancien : κράταιγος / kratægos ou kratos signifiant « force » (allusion à la dureté du bois).
Ce genre a été décrit en 1753 par le naturaliste suédois Carl von Linné (1707-1778).
En classification phylogénétique APG III (2009), comme c'était déjà le cas en classification classique de Cronquist (1981), le genre Crataegus est assigné à la famille des Rosaceae.
Le nombre d'espèces appartenant au genre est difficile à déterminer compte tenu de la facilité avec laquelle les différentes espèces d'aubépines s'hybrident entre elles en générant des variétés polyploïdes se reproduisant par apomixie. La classification dépend donc des différentes interprétations taxonomiques et varie de 200 à 1 200 espèces[3], sans compter les cultivars ornementaux.
En France, les espèces le plus souvent rencontrées sont Crataegus laevigata et Crataegus monogyna.
Crataegus laevigata est plus précoce et possède des feuilles à 3 lobes moins découpées que Crataegus monogyna. Ces deux espèces s'hybrident cependant spontanément. Crataegus monogyna possède des fleurs à un seul style et des fruits à un seul noyau qui ressemblent à de petites pommes.
Selon GRIN (11 septembre 2018)[4] :
Selon The Plant List (11 septembre 2018)[5] :
Selon Tropicos (11 septembre 2018)[1] (Attention liste brute contenant possiblement des synonymes) :
L'aubépine de Bouquetot, dans l'Eure, passe pour être une des plus anciennes de France, ayant été plantée près de l'église du village vers 1360.
La plaque commémorative déclare que cet arbre serait « le plus vieux de France », daté, selon la tradition locale, du IIIe siècle.
Dans les années 1970, un facétieux jardinier municipal de la ville de Vigo en Espagne, Miguel Sulcudor, s’était passionné pour les greffes sur les aubépines. Sur des bases de Crataegus monogyna, il greffait de l’aubépine rose, du poirier, du néflier, en mélangeant sur un même arbre ces variétés. Il produisait ainsi des arbres qui donnaient des fruits d’un côté et des fleurs de l’autre. Il réalisait aussi des greffes en écusson sur un même tronc en panachant aubépine rose, poirier, néflier, ce qui donnait des arbres où chaque branche était différente. Il donna à ces créations le nom de Sulcudus et plusieurs dizaines de ce type d’arbres furent plantées dans les différents parcs et jardins de la ville. Faute d’entretien, beaucoup de ces arbres ont dégénéré et seul subsiste le greffon d’aubépine rose qui a supplanté le reste ; néanmoins, on peut encore admirer quelques magnifiques spécimens de Sulcudus dans le parc de Pontevedra où chaque année au mois de mai, ces arbres se couvrent de fleurs roses et blanches (aubépine et poirier) et qui dès août produisent profusions de belles poires pour le bonheur des promeneurs. En France, des greffeurs amateurs se sont inspirés des créations de Miguel Sulcudor et l'on peut trouver, notamment en Bretagne, sous le nom de « Soulcoudus » des aubépines donnant plusieurs sortes de fleurs et de fruits sur un même arbre.[réf. nécessaire]
La légende autour de l'aubépine de Glastonbury est chrétienne. Joseph d'Arimathie aurait planté son bâton sur la colline de Wearyall (Wearyall Hill) où il poussa pour devenir une magnifique aubépine. Cette aubépine est mentionnée pour la première fois dans Lyfe of Joseph of Arimathea [la vie anglo-saxone en vers de Joseph d'Arématie] qui date du XVIe siècle. Cette aubépine fleurissait deux fois l'an. Une floraison peu après le solstice d'hiver sur le « vieux bois » et un autre au printemps sur le « jeune bois ». La floraison de l'hiver était considérée comme un miracle.
Glastonbury.—A vast concourse of people attended the noted thorn on Christmas-day, new style; but, to their great disappointment, there was no appearance of its blowing, which made them watch it narrowly the 5th of January, the Christmas-day, old style, when it blowed as usual.[6] [Glastonbury.- Une foule de gens s'attendaient à voir le bouton fameux le jour de Noël, date moderne[Note 1] mais à leur grande déception il n'y avait aucune trace de sa floraison, c'est pour cette raison qu'ils la scrutaient anxieusement le 5 janvier, Noël ancien temps, et là elle fleurissait comme d'habitude.]
L'arbre fut abattu pendant la Première Révolution anglaise au milieu du XVIIe siècle. Un autre fut planté à sa place en 1951 mais celui-ci fut vandalisé en 2010[7].
Les fleurs sont utilisées comme hypotenseur, antispasmodique et sédatif.
Les feuilles sont en revanche tonicardiaques. Il est donc préférable de ne pas mélanger feuilles et fleurs dans une même infusion ou tisane.
Les fruits ont parfois été consommés en compote ou utilisés pour réaliser des confitures.
Les peuples amérindiens de l'ouest du Canada utilisaient les épines comme hameçons.
La chenille du papillon de jour (rhopalocère) suivant se nourrit d'Aubépine :
Depuis l'Antiquité, l'aubépine symbolise l'innocence et la pureté virginale. Chez les chrétiens elle est liée à la Vierge Marie.
L'aubépine est donc liée au premier mai ou à la veille du premier mai. Ceci est peut-être dû au nom gaelique (celtique) de l'aubépine qui est "Buisson de Beltaine"[10].
Dans le langage des fleurs, l'aubépine symbolise la prudence et l'espérance[11].
Crataegus
Cratægus est un genre d'arbres ou arbustes épineux de l'hémisphère nord, appartenant à la famille des Rosacées, communément appelés des aubépines.
Les espèces les plus utilisées pour leurs propriétés médicinales sont l'Aubépine monogyne ou Aubépine à un style (Crataegus monogyna) et l'Aubépine épineuse ou Aubépine à deux styles (Crataegus laevigata), tandis que l'Azérolier ou Épine d'Espagne (Crataegus azarolus) est recherché pour ses fruits appelés cenelles.
Crataegus é o nome científico dun dos dous xéneros nos que se dividen os espiños, un clado grande de arbustos e de árbores miñudas na familia Rosaceae, naturais das rexións temperadas do Hemisferio Norte en Europa, Asia e América do Norte. É a flor do estado de Missouri. En galego coñécense coma espiñeiros, espiños, estripeiros ou estripos[1].
Caracterízanse polos seus froitos miúdos, semellantes a un pero e as súas pólas espiñentas. O xénero relaciónase co asiático Rhaphiolepis. En Galiza é común a especie Crataegus monogyna (o estripeiro común).
Estes arbustos ou arboriñas, medran na súa maioría até os 5–15 m de alto,[2]. Posúen froitos miúdos en forma de pomo e (normalmente) teñen pólas espiñentas. O tipo máis habitual ten a casca cinsenta nos exemplares novos, desenvolvendo fendas lonxitudinais con cristas estreitiñas nas árbores máis idosas. As espiñas son poliñas miúdas apuntadas que se alzan quer doutras pólas, quer dende o toro, e teñen tipicamente 1–3 cm de longo (téñense documentdo de até 11,5 cm nun caso.[2]page 97) As follas medran en espiral dispostas en longas pólas, e en acios nos gomos con espiñas ou ramiñas. As follas da meirande parte das especies teñen bordos lobulados ou serrados e son dunha forma algo variábel. O froito ten forma de baga, mais estruturalmente é un pomo que contén de 1 a 5 sementes que se asemellan á carabuña das ameixas, pexegos etc. que son froitos drupáceos na mesma subfamilia.
Os estripos fornecen alimento e acubillo a moitas especies de aves e mamíferos. As flores son importantes para moitos insectos que se alimentan do néctar. Os espiñeiros tamén son alimento de larvas dun gran número de lepidópteros, sendo moi importantes para a vida silvestre no inverno, particularmente túrdidos e bombicílidos; estes paxaros comen dos estripeiro e espallan as sementes coas súas deposicións.
Moitas especies e híbridos úsanse coma ornamentais. O estripeiro común europeo, común en Galiza, úsase amplamente en Europa como sebe. En Galiza este uso non é común, empregándose tradicionalmente a árbore coma patrón para enxertar froiteiras. Téñense seleccionado varios cultivares da especie Crataegus laevigata polas súas flores rosas ou vermellas.
O número de especies no xénero depende da interpretación taxonómica. Algúns botánicos noutrora recoñeceron milleiros de especies,[3] moitas das cales son, realmente, microespecies apomícticas. Calcúlase que un número razoábel serían 200 especies,[2] porén non queda claro cantas cómpre recoñecer, por mor a que "unha grande anaco da sinonimia, especialmente nos Crataegus de América do Norte, aínda non se arranxou."[4]
O froito do estripeiro bravo (C. monogyna)
Flores na primavera do probábel híbrido C.laevigata x monogyna
Froito de Crataegus pinnatifida
Bosquexo botánico de Crataegus laevigata
Crataegus é o nome científico dun dos dous xéneros nos que se dividen os espiños, un clado grande de arbustos e de árbores miñudas na familia Rosaceae, naturais das rexións temperadas do Hemisferio Norte en Europa, Asia e América do Norte. É a flor do estado de Missouri. En galego coñécense coma espiñeiros, espiños, estripeiros ou estripos.
Caracterízanse polos seus froitos miúdos, semellantes a un pero e as súas pólas espiñentas. O xénero relaciónase co asiático Rhaphiolepis. En Galiza é común a especie Crataegus monogyna (o estripeiro común).
Glog (lat. Crataegus), velik i brojni rod iz porodice ružovki koji obuhvaća 380 priznatih vrsta[1] grmova i niskih stablašica, koji narastu najviše do 15 metara.
Rastu samoniklo po rubovima šuma i polja, i u ravničarskim i u planinskim krajevima. Plod mu je crvena bobica (gloginja) koja dozrijeva u rujnu ili listopadu, jestiva je, i koristi se za izradu malrmelada, želea i kompota.
U našim krajevima poznat je bijeli (C. monogyna) i službeno još nepriznati kao posebna vrsta crveni glog (C. oxyacantha).
List i cvijet su mu ljekoviti.[2]
Tri vrste gloga su ugrožene ili čak kritično ugrožene[3], to su:
stabla gloga u Njemačkoj visine oko 12 metara
kora stabla vrste C. crus-galli
plod vrste C. chrysocarpa
list i plod, vrsta C. ambigua
cvijet, C. azarolus
pupoljci vrste C. mollis
Glog (lat. Crataegus), velik i brojni rod iz porodice ružovki koji obuhvaća 380 priznatih vrsta grmova i niskih stablašica, koji narastu najviše do 15 metara.
Rastu samoniklo po rubovima šuma i polja, i u ravničarskim i u planinskim krajevima. Plod mu je crvena bobica (gloginja) koja dozrijeva u rujnu ili listopadu, jestiva je, i koristi se za izradu malrmelada, želea i kompota.
U našim krajevima poznat je bijeli (C. monogyna) i službeno još nepriznati kao posebna vrsta crveni glog (C. oxyacantha).
List i cvijet su mu ljekoviti.
Hłohonc[1][2] (Crataegus) je ród štomow ze swójby róžowych rostlinow (Rosaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
Jeli sy jedyn z mjenowanych njedostatkow skorigował(a), wotstroń prošu potrjecheny parameter předłohi {{Předźěłuj}}. Podrobnosće namakaš w dokumentaciji.
Hłohonc (Crataegus) je ród štomow ze swójby róžowych rostlinow (Rosaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
dwupěstkaty hłohonc (Crataegus laevigata) jednopěstkaty hłohonc (Crataegus monogyna) keluchowy hłohonc (Crataegus rhipidophylla) srěni hłohonc (Crataegus x media) wšelakozubičkaty hłohonc (Crataegus x subsphaericea) wulkopłodowy hłohonc (Crataegus x macrocarpa)Þyrnar (fræðiheiti: Crataegus, úr grísku orðunum kratos „styrkur“ og akis „hvass“, sem er vísun í þyrna sumra tegundanna)[3][4][5][5] er stór ættkvísl runna og trjáa í rósaætt, ættuðum frá tempruðum svæðum norðurhvels í Evrópu, Asíu og Norður Ameríku.
Fjöldi tegunda ættkvíslarinnar fer eftir hvaða reglum flokkunarfræði er farið eftir. Áður fyrr töldu sumir grasafræðingar tegundirnar vera yfir 1000,[6] margar hverjar örtegundir geldæxlast. Raunhæfari tala er um 200 tegundir.[7]
Ættkvíslinni er skipt niður í deildir sem eru svo settar niður í „seríur“.[8][9] Serían Montaninsulae hefur ekki enn verið sett í deild.[9][10][11] Deildirnar eru:
Þyrnar (fræðiheiti: Crataegus, úr grísku orðunum kratos „styrkur“ og akis „hvass“, sem er vísun í þyrna sumra tegundanna) er stór ættkvísl runna og trjáa í rósaætt, ættuðum frá tempruðum svæðum norðurhvels í Evrópu, Asíu og Norður Ameríku.
Crataegus L., 1753 è un genere di arbusti e piccoli alberi nella famiglia delle Rosaceae, sottofamiglia delle Maloideae. Originari delle zone temperate dell'emisfero Nord, in Europa, Asia e America.
Il nome deriva dal greco kratos (forte) e hakis (tagliente) ad indicare la forza del legno e le spine che contraddistinguono alcune specie.[1]
Si tratta di arbusti o piccoli alberi che raggiungono i 5 metri in altezza, solitamente con rami spinosi. Il tipo più comune di corteccia è il grigio liscio negli individui giovani, che sviluppa fessure longitudinali poco profonde con creste strette negli alberi più vecchi. Le spine sono piccoli rami a punta acuminata che derivano da altri rami o dal tronco e sono tipicamente lunghi 1–3 cm. Le foglie crescono disposte a spirale. Le foglie della maggior parte delle specie hanno margini lobati o seghettati e hanno una forma alquanto variabile. Il frutto è simile a una bacca ma strutturalmente simile a una mela, commestibile ma dal sapore modesto.
Crataegus oxyacantha è un termine rigettato dalla comunità botanica in quanto ritenuto troppo ambiguo per trovare posto nella nomenclaura binomiale.[2][3] Lo si può trovare in vecchie pubblicazioni o in siti non specializzati, spesso come sinonimo di Crataegus monogyna.
Crataegus L., 1753 è un genere di arbusti e piccoli alberi nella famiglia delle Rosaceae, sottofamiglia delle Maloideae. Originari delle zone temperate dell'emisfero Nord, in Europa, Asia e America.
Gudobelė (lot. Crataegus, angl. Hawthorn, vok. Weißdorn) – erškėtinių (Rosaceae) šeimos obelinių (Maloideae) pošeimio augalų gentis.
Graikiškai kratos – jėga, tvirtovė, agein – vesti, veikti.
Tai neaukšti, dažniausiai užaugantys 3-5 m ar iki 10–15 m aukščio krūmai ir medeliai.
Augalas su kieta mediena ir tvirtais dygliais – gera apsigynimo priemone.
Žiedai sukrauti skydiškuose ar skėtiškuose žiedynuose. Nemalonaus kvapo dėl trimetilamino.
Vaisiai – raudoni, oranžiniai, geltoni obuolėliai, su sausu miltingu arba sultingu minkštimu ir 1-5 kauliukais. Vaisiuose susikaupia nemažai organinių rūgščių, flavonidų ir kt.
Gentyje yra apie 200 rūšių:
Lietuvoje auga 4 savaiminės rūšys ir 23 introdukuotos:
Manoma, kad gudobelė padeda esant širdies ligoms, aukštam kraujospūdžiui, blogai atminčiai, nervinei įtampai, nemigai.
Gudobelės žiedai
Gudobelės vaisiai
Gudobelė (lot. Crataegus, angl. Hawthorn, vok. Weißdorn) – erškėtinių (Rosaceae) šeimos obelinių (Maloideae) pošeimio augalų gentis.
Graikiškai kratos – jėga, tvirtovė, agein – vesti, veikti.
Vilkābeles jeb krustābeles (Crataegus) ir Ziemeļu puslodē augoša rožu dzimtas ģints. Tajā ietilpst vairāk kā 300 sugas. Vilkābeles ir koki vai krūmi, uz stumbriem tiem ir labi attīstīti ērkšķi. Vilkābeles aug savvaļā, tās stāda apstādījumos kā dekoratīvos kokus, daudzas sugas izmanto ārstniecībā vai pat uzturā. Plašāk izplatītākās vilkābeļu sugas ir sarkanā vilkābele, rožu vilkābele, Lindmaņa vilkābele, Vācijas vilkābele, pamīkstā vilkābele, vēdekļa vilkābele, asērkšķu vilkābele, divirbuļu vilkābele, punktainā krustābele un Arnolda vilkābele.
Meidoorn (Crataegus) is een geslacht uit de rozenfamilie (Rosaceae). Het geslacht wordt ook wel haagdoorn of steendoorn genoemd. Het zijn struiken die van nature in Europa, Noord-Amerika, Azië en Noord-Afrika voorkomen. Sommige soorten komen ook als boom voor. De meidoorn werd vanwege de doornen op de takken veel gebruikt in hagen als afscheiding voor het vee. Op sommige plaatsen zoals in het gebied de Maasheggen in het noordoosten van Noord-Brabant is dat nog goed te zien. Het hout is hard en fijn van structuur.
Het geslacht omvat honderden soorten, daarvan komen in de Benelux drie soorten inheems voor. Dit zijn de eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna , synoniem: Crataegus oxycantha), de tweestijlige meidoorn (Crataegus laevigata) en de koraalmeidoorn (Crataegus rhipidophylla synoniem Crataegus rosiformis). Er komt ook een hybride van eenstijlige en tweestijlige meidoorn in het wild voor, de Crataegus × macrocarpa.
Daarnaast worden de hybriden Crataegus × lavalleei en de uit China afkomstige Crataegus persimilis als sierboom aangeplant.
De eenstijlige meidoorn kan een tot 10 m hoge boom worden, terwijl de tweestijlige meidoorn een struik is die tot 4,5 m hoog wordt. Ze bloeien in mei/juni met sterk geurende bloemen. Aan de takken zitten doornen.
Als sierboom wordt van de tweestijlige meidoorn het ras 'Paul's Scarlet' aangeplant. Deze heeft gevulde, rozerode bloemen en vormt geen vruchten. Door de gevulde bloemen is deze meidoorn minder gevoelig voor bacterievuur (Erwinia amylovora). De boom wordt tot 6 meter hoog. De boom wordt door oculeren vermeerderd op de onderstam van de andere soorten.
Meidoorn wordt al sinds de 16e eeuw gebruikt om de bloedsomloop te stimuleren. Deze werking komt onder meer door de inhoudsstof rutine, deze stof is bekend om z'n vermogen om blauwe plekken te voorkomen. Bovendien helpt meidoornthee om de cholesterol te verlagen. In de Traditionele Chinese geneeskunde (TCG) wordt Crataegus pinnatifida, een soort meidoorn, al duizenden jaren gebruikt. Shan Zha is de pinyin-naam. Het valt in de TCG onder de kruiden die spijsverteringsproblemen oplossen, met name bij problemen met de vertering van eiwitten en vetten. Ook bij diarree of dysenterie wordt het gebruikt. In de Chinese geneeskunde wordt het ook gezien als een kruid dat de stagnering van bloed kan verhelpen en cholesterol en een hoge bloeddruk kan verlagen.
De meidoorn is door de doorns redelijk beschermd tegen de vraat van grote grazers. Bovendien stelt hij andere vegetatie, zoals de eik, in staat onder zijn bescherming uit te groeien in gebieden waar grazers actief zijn. Het is een plant die onder andere veel voorkomt langs bosranden.
De plant vermeerdert zich door zaad en door stekken.
Men onderscheidt diverse soorten en kweekvormen. Van de grondvorm:
Van de rechtopgaande variëteit:
Van de rode variëteit:
Bloesem van eenstijlige meidoorn
Bloesem van eenstijlige meidoorn
Vruchten van eenstijlige meidoorn
Takdoorns bij eenstijlige meidoorn
Meidoorn (Crataegus) is een geslacht uit de rozenfamilie (Rosaceae). Het geslacht wordt ook wel haagdoorn of steendoorn genoemd. Het zijn struiken die van nature in Europa, Noord-Amerika, Azië en Noord-Afrika voorkomen. Sommige soorten komen ook als boom voor. De meidoorn werd vanwege de doornen op de takken veel gebruikt in hagen als afscheiding voor het vee. Op sommige plaatsen zoals in het gebied de Maasheggen in het noordoosten van Noord-Brabant is dat nog goed te zien. Het hout is hard en fijn van structuur.
Het geslacht omvat honderden soorten, daarvan komen in de Benelux drie soorten inheems voor. Dit zijn de eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna , synoniem: Crataegus oxycantha), de tweestijlige meidoorn (Crataegus laevigata) en de koraalmeidoorn (Crataegus rhipidophylla synoniem Crataegus rosiformis). Er komt ook een hybride van eenstijlige en tweestijlige meidoorn in het wild voor, de Crataegus × macrocarpa.
Daarnaast worden de hybriden Crataegus × lavalleei en de uit China afkomstige Crataegus persimilis als sierboom aangeplant.
Hagtornslekta (Crataegus) er en slekt av tornete busker og trær i rosefamilien. Dette er små eller middelsstore løvtrær som bærer lappete eller håndflikete blader med tenner. Trærne har greintorner og bærer små eller mellomstore, røde bærliknende frukter om høsten. Bladene er ofte mørkere grønne på oversiden enn på undersiden, men ikke særlig framtredende hos begerhagtorn.
Hagtornartene har hvite blomster i kvaster eller flate halvskjermer på korte sideskudd. Støvbærerne er røde eller rødlige, og blomstene har ubehagelig lukt. Barken er glatt og som regel askegrå. Fruktens frø har fuglespredning. Det finnes mange hybrider og varianter, så det er krevende å artsbestemme hagtorn. Det er sikrest å artsbestemme hagtorn ved hjelp av de øre- eller hovedbladene som sitter nær fruktklasen.
Hagtorn dyrkes i hager og på kulturmark i hele det nordlige Eurasia. og har også vært ganske populær i Norge. Den kan forvilles, og bærene kan brukes som ingrediens i vin.
I Norge blomstrer hagtorn i mai-juni.
Hagtornslekta (Crataegus) er en slekt av tornete busker og trær i rosefamilien. Dette er små eller middelsstore løvtrær som bærer lappete eller håndflikete blader med tenner. Trærne har greintorner og bærer små eller mellomstore, røde bærliknende frukter om høsten. Bladene er ofte mørkere grønne på oversiden enn på undersiden, men ikke særlig framtredende hos begerhagtorn.
Hagtornartene har hvite blomster i kvaster eller flate halvskjermer på korte sideskudd. Støvbærerne er røde eller rødlige, og blomstene har ubehagelig lukt. Barken er glatt og som regel askegrå. Fruktens frø har fuglespredning. Det finnes mange hybrider og varianter, så det er krevende å artsbestemme hagtorn. Det er sikrest å artsbestemme hagtorn ved hjelp av de øre- eller hovedbladene som sitter nær fruktklasen.
Hagtorn dyrkes i hager og på kulturmark i hele det nordlige Eurasia. og har også vært ganske populær i Norge. Den kan forvilles, og bærene kan brukes som ingrediens i vin.
I Norge blomstrer hagtorn i mai-juni.
Głóg (Crataegus L.), (nazwy ludowe: babi mąka, ptôszi chléb, zajęcze gruszki, kolidupa, diobli gruszki)[2] – rodzaj roślin należący do rodziny różowatych (Rosaceae). Do rodzaju zaliczanych jest ok. 200 gatunków[3]. Jako gatunek typowy wskazany został takson Crataegus oxyacantha L.[4], który współcześnie identyfikowany jest w różnych źródłach jako głóg zgiętodziałkowy (Crataegus curvisepala Lindm. 1918)[5] lub głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata (Poir.) DC. 1825)[6].
Cierniste krzewy lub niewysokie drzewa. Liście pojedyncze, ząbkowane lub klapowane. Kwiaty białe, rzadko tylko różowe, zebrane w kwiatostany. Owoc pozorny, najczęściej czerwony.
Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatych Rosaceae, rzędu różowców Rosales w obrębie kladu różowych obejmującego część roślin okrytonasiennych[1][7].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), podrodzina Crataegoideae Horan., plemię Crataegeae Koehne, rodzaj głóg (Crataegus L.)[8].
Głóg (Crataegus L.), (nazwy ludowe: babi mąka, ptôszi chléb, zajęcze gruszki, kolidupa, diobli gruszki) – rodzaj roślin należący do rodziny różowatych (Rosaceae). Do rodzaju zaliczanych jest ok. 200 gatunków. Jako gatunek typowy wskazany został takson Crataegus oxyacantha L., który współcześnie identyfikowany jest w różnych źródłach jako głóg zgiętodziałkowy (Crataegus curvisepala Lindm. 1918) lub głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata (Poir.) DC. 1825).
Crataegus L., em português "espinheiro branco", é um género botânico pertencente à família Rosaceae.[1]
Crataegus L., em português "espinheiro branco", é um género botânico pertencente à família Rosaceae.
Glej besedilo.
Glog (znanstveno ime Crataegus) je zelo razširjen grm oz. nizko drevo, pri nas visoko navadno do 5m, drugod pa lahko doseže tudi 14m. Raste v Evropi, severni Afriki in zahodni Aziji. Glogi so morfološko in ekološko zelo raznolik in za botanike zahteven rod. V obdobju opisovanja novih vrst na osnovi najmanjših morfoloških razlik so na primer samo v Severni Ameriki razlikovali 1100 vrst glogov. Pozneje so število vrst močno zmanjšali. V Evropi raste približno 20, v Sloveniji pa 3 vrste glogov.
Ima ostre bodice, listi so 2-4 cm dolgi.
Gloge prepoznamo med drugimi rožnicami po majhnih nazobčanih listih, po navadno trnastih vejah in po mokastih plodovih, ki imajo v sredini zelo trdo koščico.
V maju ali juniju pričenja cveteti evropska vrsta enovrati glog (Crataegus monogyna), ki ima v cvetu en sam pestič in v rdečem plodu eno samo seme. Cvetovi enovratega gloga so bele barve. Navadni glog (Crataegus laevigata), ki cveti približno 14 dni pozneje kot enovratni glog, ima v cvetu dva do tri pestiče in dve do tri semena v plodu. Ostrogasti glog (Crataegus crus-galli) ima na vejah do 6 cm dolge, zakrivljene trne, nekrpate liste s skoraj gladkim listnatim robom, svetleče rjave popke in rdeče prašnice.
Glog je ljudem znan tudi kot beli trn, glag, glagon, enovratni glog, gloginje, glogovec, glozje, gložje, medvedove hruške, itd.
Glog je zdravilna rastlina. Za namene zdravljenja so uporabni listi, cvetovi in plodovi gloga.
Glog deluje pomirjujoče na centralni živčni sistem, znižuje visok krvni pritisk, pomaga proti nespečnosti, zdravi grlo in dlesni, kot krema pomlajuje in ščiti kožo, glogov čaj se največ uporablja za zdravljenje in uravnavanje krvnega tlaka ter za krepitev srca, ....
Glogovi plodovi so užitni, uživanje večjih količin v presnem stanju pa zaradi težke prebavljivosti ni priporočljivo. Sveže koščice so nekoliko strupene, ker vsebujejo cianovodikovo kislino.
Cvet enovratega gloga (C. monogyna)
Cvet navadnega gloga (Crataegus oxyacantha)
Spomladanski cvet C.laevigata x monogyna
Sadež Crataegus pinnatifida
Glog (znanstveno ime Crataegus) je zelo razširjen grm oz. nizko drevo, pri nas visoko navadno do 5m, drugod pa lahko doseže tudi 14m. Raste v Evropi, severni Afriki in zahodni Aziji. Glogi so morfološko in ekološko zelo raznolik in za botanike zahteven rod. V obdobju opisovanja novih vrst na osnovi najmanjših morfoloških razlik so na primer samo v Severni Ameriki razlikovali 1100 vrst glogov. Pozneje so število vrst močno zmanjšali. V Evropi raste približno 20, v Sloveniji pa 3 vrste glogov.
Ima ostre bodice, listi so 2-4 cm dolgi.
Gloge prepoznamo med drugimi rožnicami po majhnih nazobčanih listih, po navadno trnastih vejah in po mokastih plodovih, ki imajo v sredini zelo trdo koščico.
Hagtornssläktet (Crataegus) är ett stort växtsläkte av taggiga buskar och träd i familjen rosväxter som växer i Europa, Nordamerika och Östasien. Arterna i släktet har vanligen små äpplelika frukter.
Hagtornssläktets arter tillhandahåller mat och skydd för många olika fåglar och däggdjur, och blommorna är viktiga för många nektarsamlande insekter. Många olika larver av fjärilar lever också på hagtornar. I synnerhet i Kina används frukter av hagtornar antingen som människoföda eller i den traditionella kinesiska medicinen.
Hagtornssläktet arter hör hemma i den tempererade norra hemisfären. Hur många arter som ingår i släktet beror på vilken systematisk indelning som används, eftersom släktet har många apomiktiska småarter. Vissa botanister räknar sålunda med över tusen arter, medan andra nöjer sig med runt 200 eller färre.
I Sverige finns fyra arter/underarter:
Många arter och hybrider av hagtornar används som park- eller alléträd. Hagtorn används i Europa ofta som en häckväxt. Särskilt rosablommande kultivarer av rundhagtorn är populära i dessa sammanhang.
I Catalogue of Life listas följande som dottertaxa till Hagtornar, i alfabetisk ordning:[1]
Trubbhagtorn
Spetshagtorn
Rundhagtorn
Wikimedia Commons har media som rör Hagtornssläktet.
Wikispecies har information om Crataegus.
Hagtornssläktet (Crataegus) är ett stort växtsläkte av taggiga buskar och träd i familjen rosväxter som växer i Europa, Nordamerika och Östasien. Arterna i släktet har vanligen små äpplelika frukter.
Hagtornssläktets arter tillhandahåller mat och skydd för många olika fåglar och däggdjur, och blommorna är viktiga för många nektarsamlande insekter. Många olika larver av fjärilar lever också på hagtornar. I synnerhet i Kina används frukter av hagtornar antingen som människoföda eller i den traditionella kinesiska medicinen.
Hagtornssläktet arter hör hemma i den tempererade norra hemisfären. Hur många arter som ingår i släktet beror på vilken systematisk indelning som används, eftersom släktet har många apomiktiska småarter. Vissa botanister räknar sålunda med över tusen arter, medan andra nöjer sig med runt 200 eller färre.
I Sverige finns fyra arter/underarter:
Korallhagtorn (C. rhipidophylla var. lindmanii) Rundhagtorn (C. laevigata) Spetshagtorn (C. rhipidophylla var. rhipidophylla) Trubbhagtorn (C. monogyna)Många arter och hybrider av hagtornar används som park- eller alléträd. Hagtorn används i Europa ofta som en häckväxt. Särskilt rosablommande kultivarer av rundhagtorn är populära i dessa sammanhang.
У більшості слов'янських мов ця рослина має назви, схожі з українською: біл. і болг. глог, пол. głóg, чеськ. hloh, словен. і хорв. glog, серб. глог/glog. Українська форма «глід» з прикінцевим «д» — вторинна, утворена від ранішого *глогъ/гліг внаслідок дисиміляції (розподібніння звуків). Щодо походження слова «глід» (*глогъ/гліг) існує кілька версій. За першою, воно походить від праслов'янського *glogъ, яке споріднене з грец. γλασσα, γλοττα, γλωσσα («язик»), γλωχες («вусики колосся»), γλωχίς («гострий кінець») і разом з ними виводиться з праіндоєвропейського *glogh-/glәgh- («колючка», «гострий предмет»). Друга версія виводить *глогъ/глігъ від праслов'янського *iglogъ, спорідненого з *igъla («голка»). Згідно з третьою версією, *глогъ/глігъ походить від *dlogъ, спорідненого з *dolka («вістря», «щетина», «волос»). За четвертою версією, праслов'янське *glogъ запозичене з доіндоєвропейського субстрату, разом з грец. κράταιγος («глід»)[1].
Пагони, як правило, забезпечені більш-менш добре розвиненими колючками (видозмінені укорочені пагони). Листя від цільних до перистолопастних і перисторозсічене. Квітки білі, рідше рожеві до червоних, зазвичай зібрані в напівпарасольки або щитковидне суцвіття. Зав'язь нижня. Плід (т. зв. кісточкове яблуко або кістянкоподібний) часто кулястий, яйцевидний або грушовидний, більшою частиною червоний, оранжево-бурий або чорний.
Близько 200 (за іншими даними, більше 1000) поліморфних видів, дико ростуть в помірних областях Північної Америки та Євразії.
Плоди деяких видів глоду їстівні. На Кавказі і в степовій частині Криму із плодів глоду варять кисіль, концервують з цукром. На Кавказі плоди сушать і перетирають на солодке борошно, з якого печуть млинці, роблять начинку для пирогів, додають у пшеничне борошно, готуючи домашнє печиво.[2]
Сушені квіти й плоди використовують для приготування чаю.
щільна деревина придатна для дрібних виробів. Багато видів декоративні: частина з них добре витримують стрижку і забезпечені розвиненими колючками, у зв'язку з чим використовуються в живоплотах.
Рідкий екстракт з плодів або настій з квіток глоду колючого і глоду криваво-червоного містить органічні кислоти, вітаміни; застосовують при розладах серцевої діяльності, судинних неврозах, гіпертонічній хворобі та ін.
Вирощується у полезахистних смугах в лісостеповій та степовій зонах України.
Доросле дерево
Квіти
Плоди
Це незавершена стаття про Розові.Chi Sơn tra hay chi Táo gai (danh pháp khoa học: Crataegus), một số tài liệu còn gọi là sơn trà[2] hoặc đào gai, là một chi lớn chứa các loài cây bụi và cây gỗ trong họ Hoa hồng (Rosaceae), có nguồn gốc ở khu vực ôn đới Bắc bán cầu tại châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ.
Chúng là các loại cây bụi hay cây gỗ nhỏ, cao khoảng 5–15 m, với đặc trưng là các quả nhỏ dạng quả táo và các cành nhiều gai. Ở các cây non, vỏ nhẵn màu xám, phát triển thành các vết nứt nông chạy theo chiều dọc thân cây với các gợn hẹp ở các cây già. Quả của chúng đôi khi cũng được gọi là "quả táo gai". Các gai mọc ở các cành, thông thường dài 1–3 cm. Lá sắp xép theo kiểu vòng xoắn trên các cành dài, và mọc thành cụm trên các cành non. Lá có thùy hay mép răng cưa và hơi khác nhau một chút về hình dạng ở các loài.
Số lượng các loài trong chi phụ thuộc vào cách diễn giải phân loại, với hàng loạt tiểu loài sản sinh vô tính; một số nhà thực vật học công nhận tới trên 1.000 loài, trong khi các nhà thực vật học lại giảm số lượng xuống còn khoảng 200 hay ít hơn.
Các loài sơn tra cung cấp thức ăn và nơi trú ngụ cho nhiều loài chim và động vật có vú, còn hoa của chúng là quan trọng đối với nhiều loài côn trùng ăn mật. Sơn tra cũng bị ấu trùng của một lượng lớn các loài côn trùng thuộc bộ Cánh vẩy (Lepidoptera) phá hại - xem Danh sách các loài cánh vẩy phá hại sơn tra.
Nhiều loài và nhiều giống lai ghép được sử dụng làm cây cảnh hay cây trồng ven đường. Cây sơn tra thông thường được sử dụng rộng rãi tại châu Âu làm hàng rào. Một vài giống trồng của sơn tra trung du (C. laevigata) cũng đã được chọn lựa vì màu hoa đỏ hay hồng của chúng. Các loài sơn tra cũng thuộc nhóm các cây được ưa thích cho việc trồng tại các cảnh quan bảo tồn nước.
Quả của loài Crataegus pinnatifida (sơn tra Trung Hoa) có vị chua, màu đỏ tươi, trông tương tự như quả táo tây dại nhỏ. Chúng được dùng để làm nhiều loại đồ ăn nhẹ kiểu Trung Hoa, bao gồm sơn tra bính (山楂饼 - bánh sơn tra) và đường hồ lô (糖葫芦). Quả của nó được gọi là 山楂 (sơn tra) trong tiếng Trung, còn được dùng làm mứt, kẹo thạch, nước quả, đồ uống chứa cồn và nhiều loại đồ uống khác[3]. Tại Hàn Quốc, một loại rượu mùi gọi là sansachun (산사춘) được sản xuất từ quả sơn tra[4]
Quả của Crataegus pubescens được biết đến tại México là tejocotes và được ăn ở dạng tươi, đã nấu hay dạng mứt trong các tháng mùa đông. Chúng cũng được nhồi vào piñata để đập ra trong các bữa tiệc đêm vọng Lễ Giáng Sinh gọi là posadas. Chúng cũng được nấu với các loại quả khác để chuẩn bị tiệc rượu pân trong lễ Giáng sinh. Hỗn hợp của bột nhão tejocote, đường, bột ớt dùng để làm một loại kẹo phổ biến của Mexico gọi là rielitos, với một vài thương hiệu hiện đang sản xuất.
Tại miền nam Hoa Kỳ quả của 3 loài bản địa được gọi chung là Mayhaw (táo gai tháng Năm) và được làm thành các loại kẹo thạch và được coi là món ăn ngon.
Lá sơn tra cũng ăn được, và nếu thu hái trong khoảng thời gian mới ra lá (tháng 4-5 ở khu vực ôn đới) thì chúng đủ mềm để trộn lẫn trong các món xà lách.[5]
Trong y học cổ truyền, Sơn tra được dùng để chữa trị chứng đầy bụng ăn không tiêu, đau bụng, tiêu chảy, đau bụng do ứ huyết sau khi sinh, chữa cao huyết áp.
Quả khô của Crataegus pinnatifida được dùng trong y học thiên nhiên liệu pháp và y học cổ truyền Trung Hoa, chủ yếu là trợ giúp tiêu hóa. Loài tương tự Crataegus cuneata (sơn tra Nhật Bản, gọi là sanzashi trong tiếng Nhật) cũng được sử dụng như vậy.
Các loài khác (đặc biệt là Crataegus laevigata) được sử dụng trong y học cổ truyền phương Tây, vì nó có tác dụng tốt cho các chức năng tim mạch[3]. Do có tác dụng trên cơ tim, nên sơn tra ngày nay trong y học phương Tây được sử dụng trong các trường hợp suy tim và giúp tăng hoạt động của cơ tim. Công dụng Sơn tra được chỉ định trong các trường hợp: Suy tim độ I và II, đau thắt ngực, tim người cao niên, nhịp tim chậm.
Gần đây, việc sử dụng này cũng đã được các nhà dược thảo học Trung Hoa đề cập và chấp nhận[3]. Chúng cũng được dùng để hạ huyết áp và điều trị một số bệnh tim mạch khác.
Gỗ của một vài loài sơn tra, táo gai là rất cứng và chống chịu được sự mục nát. Tại khu vực nông thôn Bắc Mỹ người ta dùng gỗ này để làm chuôi (cán) công cụ và trụ hàng rào.
Tập quán lấy các cành đang ra hoa để trang trí vào ngày 1 tháng 5 tại Anh có nguồn gốc từ rất lâu đời; nhưng kể từ khi người ta dùng lịch Gregory vào năm 1752, thì cây này rất ít khi ra nhiều hoa vào đúng ngày này, thông thường chỉ vào tuần thứ hai của tháng này (lý do là lịch cũ được áp dụng là lịch Julius hiện nay chậm hơn so với lịch Gregory khoảng 2 tuần). Tại vùng cao nguyên Scotland thì hoa có thể còn ra muộn hơn, tới tận giữa tháng 6. Táo gai còn được coi là biểu tượng của hi vọng và các cành của nó được coi là đã được những người Hy Lạp cổ đại đem theo trong các đám cưới, cũng như để trang điểm cho án thờ Hymenaios. Giả thuyết cho rằng cây này là nguồn tạo ra vòng gai của Jesus đã làm gia tăng sự chắc chắn về truyền thống hiện tại trong nông dân Pháp rằng nó tạo ra những tiếng kêu rên rỉ và tiếng khóc vào Ngày thứ sáu tốt lành và có lẽ cũng của sự mê tín truyền thống tại Vương quốc Anh và Ireland rằng điều không may mắn xảy ra khi nhổ gốc cây sơn tra. Các cành của táo gai Glastonbury (C. oxyacantha thứ praecox), ra hoa cả trong tháng 12 lẫn trong mùa xuân, trước đây được đánh giá cao tại Anh, dựa trên truyền thuyết cho rằng cây này nguyên thủy là quyền trượng của Joseph Arimathea.[6]
Trong truyền thuyết của người Celt, sơn tra được sử dụng cùng với thanh tùng và táo trong các chữ Run. Người ta cho rằng nó dùng để hàn gắn trái tim tan vỡ.
Quả sơn tra thông thường (C. monogyna)
Hoa trong mùa xuân, có lẽ của giống lai C.laevigata x monogyna
Quả của Crataegus pinnatifida
Hình mô tả của Crataegus laevigata
Chi Sơn tra hay chi Táo gai (danh pháp khoa học: Crataegus), một số tài liệu còn gọi là sơn trà hoặc đào gai, là một chi lớn chứa các loài cây bụi và cây gỗ trong họ Hoa hồng (Rosaceae), có nguồn gốc ở khu vực ôn đới Bắc bán cầu tại châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ.
Chúng là các loại cây bụi hay cây gỗ nhỏ, cao khoảng 5–15 m, với đặc trưng là các quả nhỏ dạng quả táo và các cành nhiều gai. Ở các cây non, vỏ nhẵn màu xám, phát triển thành các vết nứt nông chạy theo chiều dọc thân cây với các gợn hẹp ở các cây già. Quả của chúng đôi khi cũng được gọi là "quả táo gai". Các gai mọc ở các cành, thông thường dài 1–3 cm. Lá sắp xép theo kiểu vòng xoắn trên các cành dài, và mọc thành cụm trên các cành non. Lá có thùy hay mép răng cưa và hơi khác nhau một chút về hình dạng ở các loài.
Số lượng các loài trong chi phụ thuộc vào cách diễn giải phân loại, với hàng loạt tiểu loài sản sinh vô tính; một số nhà thực vật học công nhận tới trên 1.000 loài, trong khi các nhà thực vật học lại giảm số lượng xuống còn khoảng 200 hay ít hơn.
Các loài sơn tra cung cấp thức ăn và nơi trú ngụ cho nhiều loài chim và động vật có vú, còn hoa của chúng là quan trọng đối với nhiều loài côn trùng ăn mật. Sơn tra cũng bị ấu trùng của một lượng lớn các loài côn trùng thuộc bộ Cánh vẩy (Lepidoptera) phá hại - xem Danh sách các loài cánh vẩy phá hại sơn tra.
Nhiều loài và nhiều giống lai ghép được sử dụng làm cây cảnh hay cây trồng ven đường. Cây sơn tra thông thường được sử dụng rộng rãi tại châu Âu làm hàng rào. Một vài giống trồng của sơn tra trung du (C. laevigata) cũng đã được chọn lựa vì màu hoa đỏ hay hồng của chúng. Các loài sơn tra cũng thuộc nhóm các cây được ưa thích cho việc trồng tại các cảnh quan bảo tồn nước.
Из Америки в Европу были завезены несколько видов, к началу XVIII века в садах и парках выращивали восемь североамериканских видов: Боярышник петушья шпора (Crataegus crus-galli), Боярышник мягкий (Crataegus mollis), Боярышник переплетённый (Crataegus intricata), Боярышник точечный (Crataegus punctata), Боярышник жёлтый (Crataegus flava). В России американские виды боярышника появились в XIX веке.
Боярышники широко используются в декоративном садоводстве. Они зимостойки, засухоустойчивы, нетребовательны к почвам, декоративны в течение всего периода вегетации благодаря изящным листьям, окрашивающимся осенью в оранжево-красные тона, многочисленным белым цветкам в щитковидных соцветиях, плодам яркой окраски, украшающим крону в течение двух месяцев[11].
Боярышники живут до 300 лет, это идеальный материал для колючих изгородей — красивых и при этом практически непроницаемых[11]. В средней полосе России наиболее широко используют Боярышник обыкновенный (Crataegus laevigata) и Боярышник кроваво-красный (Crataegus sanguinea), а также Боярышник петушья шпора (Crataegus crus-galli).
Из боярышника создают декоративные группы в ландшафтных парках; используют для закрепления склонов оврагов, берегов водоёмов и рек.
Боярышники — медоносы, их охотно посещают пчёлы, однако, большого сбора мёда и обножки не дают[12].
Ряд видов боярышников (в частности, азароль) являются культурными плодовыми растениями, которые культивируются для этой цели в западном Средиземноморье с античных времён.
Род Боярышник входит в трибу Pyreae подсемейства Спирейные (Spiraeoideae) семейства Розовые (Rosaceae) порядка Розоцветные (Rosales).
В роде насчитывается более 380[13] видов и огромное количество форм и гибридов. Germplasm Resources Information Network приводит 231 вид.
В России около 50 видов, кроме того, свыше 100 видов интродуцировано.
Из Америки в Европу были завезены несколько видов, к началу XVIII века в садах и парках выращивали восемь североамериканских видов: Боярышник петушья шпора (Crataegus crus-galli), Боярышник мягкий (Crataegus mollis), Боярышник переплетённый (Crataegus intricata), Боярышник точечный (Crataegus punctata), Боярышник жёлтый (Crataegus flava). В России американские виды боярышника появились в XIX веке.
Боярышники широко используются в декоративном садоводстве. Они зимостойки, засухоустойчивы, нетребовательны к почвам, декоративны в течение всего периода вегетации благодаря изящным листьям, окрашивающимся осенью в оранжево-красные тона, многочисленным белым цветкам в щитковидных соцветиях, плодам яркой окраски, украшающим крону в течение двух месяцев.
Боярышники живут до 300 лет, это идеальный материал для колючих изгородей — красивых и при этом практически непроницаемых. В средней полосе России наиболее широко используют Боярышник обыкновенный (Crataegus laevigata) и Боярышник кроваво-красный (Crataegus sanguinea), а также Боярышник петушья шпора (Crataegus crus-galli).
Из боярышника создают декоративные группы в ландшафтных парках; используют для закрепления склонов оврагов, берегов водоёмов и рек.
Другие полезные свойства боярышниковБоярышники — медоносы, их охотно посещают пчёлы, однако, большого сбора мёда и обножки не дают.
Ряд видов боярышников (в частности, азароль) являются культурными плодовыми растениями, которые культивируются для этой цели в западном Средиземноморье с античных времён.
山楂，英文名：Hawthorn，学名：Crataegus，又称山裡红、大紅果、山楂肉、酸楂、赤棗、山楂炭、生山楂、焦山楂、山櫨、仙楂、仙查、山查，是蔷薇科苹果亚科的一个属，全世界有约200个种。其学名Crataegus来自希腊语中的kratos（硬的）。
常绿乔木。广卵形或三角状卵形叶子，羽状5～9裂，叶脉上有短柔毛。
山楂需要充沛的阳光，一般生长于农田边缘、灌木林或者阔叶林中。山楂可以达到数米高，可以活500多年。5月和6月山楂一般开白花，少数山楂开红花，花气味很浓。果实大多数是红色的。山楂的枝分叉非常多，往往枝上有刺。木头非常硬。
过去果农有将梨嫁接在山楂上的做法，但由于山楂容易患火疫病，这个做法现在已被放弃。
山楂的成熟果实可生用或炒黄焦用入药。山楂果实被广泛用于制造糖葫芦、果丹皮、山楂饼、山楂糕等酸甜食物。 加於[洛神花]熬煮成茶飲風味佳。
在中国等地山楂是药果兼用树种。
山楂主要的药物成分是大分子单宁，其它药物成分有蔓荆子、牡荆素-2”-鼠李糖甙等。
用於擴張冠狀血管、降低血壓和血膽固醇及恢復心肌壁。減少脂肪量的儲存，增加細胞內維生素C的含量。對於貧血、心血管和循環疾病、高血膽固醇和降低免疫力的疾病有幫助。
關於山楂有許多傳說。由於過去歐洲人認為山楂可以阻擋惡魔和邪惡的魔鬼，山楂往往被種在院子和田野的邊上作為屏障。
在歐洲第一位紀錄山楂的藥用作用的是1世紀時期的迪奧斯克裡德斯。在中國山楂在中醫中有使用。在美洲當地的印第安人也知道山楂的藥用作用。
相傳英國理查三世和後來的亨利七世在Boswolds決戰時，英王的王冠被此樹勾起。
紅背伯勞鳥會將它捕捉到的昆蟲刺在山楂的刺上作為儲藏，因此它在德文中獲得了“九殺”（Neuntöter）的名字。
蘇聯1950年代流行歌曲《山楂樹》講述的是一個三角戀故事：兩名愛上同一名女子的男青年在同一棵山楂樹下等待戀人，女子感到難以抉擇。
世界上约有200个山楂种，以下仅为其中的一部分：
山楂，英文名：Hawthorn，学名：Crataegus，又称山裡红、大紅果、山楂肉、酸楂、赤棗、山楂炭、生山楂、焦山楂、山櫨、仙楂、仙查、山查，是蔷薇科苹果亚科的一个属，全世界有约200个种。其学名Crataegus来自希腊语中的kratos（硬的）。
サンザシ属（サンザシぞく、山査子属）は、バラ科の属の一つ。
日本では、中国から持ち込まれたCrataegus cuneataがサンザシとして良く知られる。 ヨーロッパ、アジア、北アメリカなど、北半球の温帯に分布する。アメリカ・ミズーリ州の州花。
果実は、生薬、健康食品、ドライフルーツ、生食、菓子の材料などに用いられる。
サンザシ属は大半が北方の温帯地域に分布する。交雑しやすい特性から、過去に記録された種は1000種を超える。ヨーロッパの原産種が20種、中国の原産種は18種あるが、北米では膨大な野生種が見られ原種がはっきりしない。現在は約140種がサンザシ属として分類されている[1]。 その多様性ゆえ、分類が疑わしい種類がある。またナシ亜科ではなく、シモツケ亜科に分類すべきという意見もある[2]。
この属の多くの種はアポミクシスである。
落葉性の灌木であり、多くの棘がある[1]。 樹高は5-15mほどで[3]、春に開花、その後小さな果実を実らせる。果実は1-5個の種子を含む。葉と共に野生動物や昆虫の食料となる。
実生か接木で容易に増やすことが出来る。特にザイフリボク属やナナカマド属との接木の相性が良い。
サンザシ属は園芸と果実の利用のために古くから家庭で栽培されてきた。ヨーロッパでは生命力の強さの象徴とされるとともに、不快な花の香りによって、玄関先のリース飾りやメイポールなどの魔除けに使用されている[1]。
サンザシ、オオミサンザシの果実の干したものは、生薬名で山査子（さんざし）といい、消化吸収を助ける作用がある。加味平胃散（かみへいいさん）、啓脾湯（けいひとう）などの漢方方剤に使われる。
セイヨウサンザシの果実や葉は、心悸亢進、心筋衰弱などの心臓病に使われる[4]。また、現代のハーブ療法では、動脈硬化症の原因となる血管壁の蓄積物を軽減する作用があるとしている[1]。
ロシア語でサンザシはバヤーリシュニク（Боярышник）と呼ばれる。アルコール（エタノール）に浸潤して薬用成分を抽出したチンキが製造され[5]、薬局で販売されている[6]。入浴剤[7][8]やスキンローション[9]といった薬用品として流通されているが、これらの薬用品は安価な代用酒として飲用もされている[9][10]。エタノールの代わりに有毒なメタノールを用いた不正規品による被害も生じており、2016年12月にはイルクーツクを中心に多数の中毒死者が出、当局が非常事態を宣言した[7][8][9]。
味は甘酸っぱく、一部の中華料理店などでは、中国酒として供されている。またオランダに本社を置くボルス、デ・カイパーなどのリキュールメーカーからは、スロー・ジン（Sloe Gin）リキュールとして販売されている。
果実を潰して、砂糖や寒天などと混ぜ、棒状に成形して乾燥させたものが多い。中国では、「山査子餅」（シャンジャーズビン）という円柱状に成形した後、薄くスライスして10円玉のような形状にしたものも多く、酢豚の様な料理に入れる場合もある。
中国では「山査子餅」の他、「山査子糕」（シャンジャーズガオ）という平たい羊羹状の菓子も作られている。中国ではこの菓子を酢豚の酸味付けに使うこともある。
また竹串などに刺して、飴をかけた「冰糖葫芦」（ビンタンフール）という、りんご飴の様な駄菓子も街角で売られている。
Crataegus pubescensの果実はメキシコではテホコテスと呼ばれ、生あるいは調理してよく食される。また、ジャムやキャンディの材料としても一般的。同属で最も活用されている種と言える。
サンザシ属（サンザシぞく、山査子属）は、バラ科の属の一つ。
日本では、中国から持ち込まれたCrataegus cuneataがサンザシとして良く知られる。 ヨーロッパ、アジア、北アメリカなど、北半球の温帯に分布する。アメリカ・ミズーリ州の州花。
果実は、生薬、健康食品、ドライフルーツ、生食、菓子の材料などに用いられる。
산사나무속(Crataegus)은 배나무아과의 속으로, 사과같이 생긴 작은 열매가 열리는 관목으로 이루어져 있다. 종의 수는 분류하는 사람에 따라 200여개에서 1000여개 정도 된다. 산사나무(Crataegus pinnatifida)의 열매는 한약재로 쓴다.
산사나무의 열매.
산사나무의 열매.
Crataegus monogyna의 꽃.
Crataegus monogyna의 열매.
Crataegus laevigata.
_Crataegus_monogyna_-_flowers_and_buds.jpg)
_Crataegus_monogyna_-_Fruits.jpg)
_sl7.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
,_Yongin.jpg)
_Crataegus_monogyna_-_flowers_and_buds.jpg)
_Crataegus_monogyna_-_Fruits.jpg)
_sl7.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}