Greater Scaup

Ogorzałka zwyczajna, ogorzałka^[8][9] (Aythya marila) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae),

Systematyka i występowanie

Wyróżniono dwa podgatunki A. marila^[10]:

• Aythya marila marila – od Islandii przez Półwysep Skandynawski po Lenę, zasadniczo na północ od 60°N. Zimuje na wybrzeżach Europy Zachodniej i Środkowej, jeziorach środkowej i wschodniej Europy, wybrzeżach Morza Czarnego i Kaspijskiego. Sporadycznie pojawia się na Wyspie Niedźwiedziej, Jan Mayen, w basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie i na Azorach. W Polsce zimuje dość licznie na wybrzeżu Bałtyku i nielicznie w głębi kraju, głównie w czasie ciężkich zim. Spotykana od października do kwietnia^[11].
• Aythya marila nearctica – od Leny przez Kamczatkę, Aleuty i Alaskę po atlantyckie wybrzeże Kanady. Zimuje na wybrzeżach Japonii, na wybrzeżu Morza Żółtego i Wschodniochińskiego oraz wschodnim i zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej, a także nad Wielkimi Jeziorami Północnoamerykańskimi.

Morfologia

Cechy gatunku

Samiec w szacie godowej ma głowę, szyję i pierś czarne z zielonkawofioletowym metalicznym połyskiem, grzbiet szaroniebieskawy w brunatne prążki, boki i brzuch białe, ogon i podogonie czarne. Na ciemnych skrzydłach białe lusterko. Samica brązowa z jaśniejszym bokiem, białawym brzuchem, u nasady dzioba szeroka biała przepaska. Latem za okiem biaława plama, lusterko białe. Koło ucha widoczna biała plama. Młodociane i samiec w szacie spoczynkowej podobne do samicy w okresie godowym, choć u kaczora zawsze zostają prążki na grzbiecie, a pas u nasady dzioba jest węższy.

Bardzo podobna do czernicy, ale kaczor tego drugiego gatunku ma czarny grzbiet, a kaczka węższy pasek u nasady dzioba. Różnią się też dziobami – ogorzałki jest większy i rozszerzony na końcu, ale bez ciemnej plamki widocznej u czernicy. Na lęgowisku słychać ciche "wiik wiik wiu" kaczora i ochrypłe "kerrr" kaczki.

Wymiary średnie^[9][12][13]

długość ciała ok. 40–51 cm
długość skrzydła 18-23 cm
rozpiętość skrzydeł 72-83 cm
masa ciała ok. 700–1300 g (średnio 950 g)

Ekologia

Biotop

Zbiorniki słodkiej wody o bogatej szacie roślinnej. Preferuje tundrę, lasotundrę i północną część tajgi. Bardziej na południe gnieździ się też na bagnach.

Gniazdo

W kwietniu przylatuje parami, a gniazduje w maju i czerwcu. Gniazdo usytuowane na ziemi w pobliżu wody ukryte w krzakach, turzycach lub trawie. Gdy teren jest suchy to jamka w gruncie wysłana suchą trawą. Na obszarach podmokłych lęgowa budowla ma 25 cm średnicy i 15 cm wysokości. W obu przypadkach gniazdo otoczone ciemnym puchem. Na niektórych wyspach gniazduje w koloniach.

Młodociany samiec

Aythya marila

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju – czerwcu 6 do 13 brązowych^[9], oliwkowych lub oliwkowoszarych jaj o średnich wymiarach 62 x 40mm i średniej masie 67 g.

Okres lęgowy

Jaja wysiadywane są przez okres 24 do 28 dni przez samicę^[13]. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu, usamodzielniają się po 35 – 45 dniach. Do tego czasu kaczęta wodzone są przez matkę. Jesienne przeloty na zimowiska zaczynają się na początku września, choć najintensywniej zachodzą w październiku.

Pożywienie

Zwierzęta wodne, głównie mięczaki, uzupełnione przez zielone części roślin i nasiona^[13]. Pokarm zdobywa nurkując^[13].

Ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)^[7]. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[14].

Zobacz też

• fauna Polski
• ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)
• Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
• Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.