Tier sind noch em härkömmliche Verständnis Läbewese, wo iri Energie nöd dur Photosynthese gwünend und Surstoff zum schnufe bruched. Anstatt ere Photosynthese ernäred sich Tier vo andere pflanzliche und/oder tierische Organisme. Di meischte Tier sind ortsbeweglich und mit Sinnesorgan usgstattet. D'Naturwüsseschaft vo de Tier isch d'Zoologie. Systematisch spiled d'Tier i irer Gsamtheit hüt kei Role, meischtäns wird i dä Taxonomie mit em „Rich vo dä Tier“ d'Gruppe vo dä vilzällige Tier (lat. Metazoa) gmeint.
Dä Begriff Tier (lat. animal) isch bereits im Altertum prägt gsi, de anerkannti wüsseschaftlichi Begriff vom ene Tierrich stammt allerdings vom Carl vo Linné us em Johr 1758. Taxonomisch wärded Tier hüfig als es Riich innerhalb vo de Domäne Eukaryote beschribe und de Pflanze sowi de Pilz gägänüber gschtellt. D'Zälle vo de Tier händ im Gägäsatz zu Pilz und Pflanze kei Zellwand, si sind nur vonere Membran umgä. Hüt sind als Tier nur di Vilzälligä Tier (Metazoa) gmeint.
Traditionell wärded i diä Gruppä vilzelligi Tier und ä ganzi Reie vo tierische Einzeller, d'Protozoa, gstellt. I dä phylogenetischä Systematik isch diä Zämäfassig nöd haltbar, wil d'Protozoa nöd ä insich gschlosseni, monophyletischi Gruppe darsteled, sondern gmeinsam mit verschidenä, traditionell als Algä bezeichnete und zu dä Pflanze gstellte, Einzellergruppe mehreri, nöd nöcher verwanti Gsellschaftsgruppe bildet.
Di mit dä vilzellige Tier am nöchschtä verwanti Gruppe sind d'Chragegeisseltierli (Choanoflagellata), wo mit dä Choanozye vo dä Schwämm (Porifera), ämene Zelltyp innerhalb vo Strudelchammere, identisch sind. Näch verwant sind zudäm d'Pilz, wo traditionell zu dä Pflanze grächnet wore sind (aber es eiges Riich bildet). Tier (i därä Definition) und Pilz sowi d'Chragegeisseltierli und einigi witeri Gruppe vo einzellige Organisme zuäme wärded hüt als Opisthokonta i d'Eukaryote igordnet.
Di ehemals zu dä Tier igordnete eizellige Tier (Protozoa) sind ere Reie vo verschidene Taxa innerhalb vo dä Eukaryote entstammt. Es handlet sich bi ine um ali einzellige Organisme, wo en Zellchärn, aber kei Chloroplaschte, bsitzed und sich somit heterotroph ernähred.
Näbäd dä bereits gnännte Opisthokonta, wo näbäd dä vilzellige Tier und Pilz au einzelligi Forme beinhaltet, findet sich Einzeller oni Chloroplaschtä au i dä Amoebozoa, dä Rhizaria und dä Excavata, wärend d' Archaeplastida und d' Chromalveolata fascht usschliesslich photosynthetisch aktivi Einzeller enthaltäd.
Naturwüsseschaftlich gse isch au dä Mensch äs Tier. Aber umgangssprochlich und sogar philosophisch umfasst dä Begriff Tier i fasch allne Sproche nöd dä Mensch, sondern wirt hüfig als explizits Antonym (Gägeteil) verwändet. Mit em Verhältnis vom Mensch zu andere Tier befasst sich die Philosophisch Anthropologii bzw. d'Anthrozoologii.
D'Verhaltensbiologii hät zeigt, dass höcher entwickleti Tier sich kompliziertere Verhaltensmuschter und Zeichesüschtem bediened als weniger hoch entwickleti. Au im abschtrackte Tänke zeiged sich näbet em Mensch einigi Tierarte zumindescht im Asatz fäig. Selbschterkänntnis findet mor bi Schimpanse und sogar bi Vögel (Elschtere). Ausser em Mensch sind allerdings kei Tierarte bekannt, wo i dä Lag sind, hochentwickleti Kulture füräzbringe. Die Kulturä unterscheidet sich bi dä Art Homo sapiens unterenand ganz wesentlich, sogar innerhalb biologisch änliche Läbäsrüm. Bi andere Tier hingägä sind gsellschaftlichi Schtrukturä (wie Grupperitual, Dominanz vomene Gschlächt et cetera) innerhalb vonere Art witgehend gliich. Wenn Unterschid überhaupt ufträted, sind diä dur Iflüss vom jewilige Läbesruum bedingt. Emotione sind aber bi Säugetier und Vögel zwifelsfrei beobachtbar, und Schmerzreaktione chönd au bi nidrigere Tier regischtriert wärde.
Dierer werre vum Mensch (wo in dere Betrachtig jetz nit dezuezellt wird) sit früeheste Zitte verehrt, bechämpft un au als Nutz- oder Huusdierer ghalde, nit z'ledscht au gesse.
De Mensch underscheidet je nooch em gegesitige Verhältnis:
Hailigi Dierer chänne lebendigi Manifestatione vu Diergötter si, wo bispilswiis im Alde Ägypte vielfach verehrt worre sin. Im Verlauf vu rituelle Handlige chänne Dierer au als Opfer diene.
Tier sind noch em härkömmliche Verständnis Läbewese, wo iri Energie nöd dur Photosynthese gwünend und Surstoff zum schnufe bruched. Anstatt ere Photosynthese ernäred sich Tier vo andere pflanzliche und/oder tierische Organisme. Di meischte Tier sind ortsbeweglich und mit Sinnesorgan usgstattet. D'Naturwüsseschaft vo de Tier isch d'Zoologie. Systematisch spiled d'Tier i irer Gsamtheit hüt kei Role, meischtäns wird i dä Taxonomie mit em „Rich vo dä Tier“ d'Gruppe vo dä vilzällige Tier (lat. Metazoa) gmeint.
Di vylzällige Dierer (Metazoa) sin e zoologisch Taxon, wu alli mehzällige Diergruppe din zämmegfasst wäre. Hite sin rund 1,2 Millione Arte vu vylzällige Dierer bekannt. Mit dr nonig bschribene wird gschetzt, ass es 10 bis 20 Millione Arte sin. Vu dr bishär bekannten Arte mache d Gliiderfießer (Arthropoda) mit rund aire Million iber 80 % uus un innerhalb vu dr Gliiderfießer stelle d Chääfer un d Schmätterling zämme d Helfti vu dr Arte. Gliiderfießer un Waichdierer, mit 100.000 Arte dr zwootarterychscht Stamm, umfasse 90 % vu dr hitige Arte. D Wirbeldierer stelle 5 % vum Arterychtum vu dr Dierwält.[1]
In wisseschaftlige Vereffentlichunge wäre d Metazoa hite vylmol synonym zue dr Dierer (Animalia) brucht, fir d Metazoa un di aizällige Verdrätter us ihre Stammgruppe isch anne 2004 s nei Taxon Holozoa bildet wore.
Chännzaiche vu dr Metazoa isch näb em Umstand, ass si us mehrere Zälle ufböue sin, au d Differenzierig un Spezialisierig vu däne Zälle. Zem Byschpel finde sich scho bi dr Schwimm unterschidligi Zälltype, wu em Nahrigserwärb, dr Otmig (Chragegaisledierli) oder em Skelettufböu diene. Wyteri Chännzaiche sin e spezialisierti Gametegenese, begaisleti Spermie, d Fuurig (Zälldailig dur Abschnierig bi Zygote (befruchteti Aizälle) am Aafang vu dr Embryogenese) un s Genom vu dr Mitochondrie.
S wichtigischt Chännzaiche vu dr Metazoa isch dr vylzälli Lyyb, au aber kai Koloni vu glyche Zällen isch, wu meh oder weniger au unabhängig vunenander chennte exischtiere. Bi dr Metazoa sin d Zälle spezialisiert un morfologisch un funktionäll differenziert. Glychartigi Zälle kommuniziere mit chemische Signal unterenander, beyyflusse sich gegesytig, schaffe zämme un bilde Gwääb. D Kommunikation dient unter anderem em Erhalt vu dr Lyybform un dr Form vu dr Organ.
Gwääbgrundtype sin s Epithel (Uuschlaidigsgwääb) un s Bindegwääb. S Epithelgwääb bstoht us eme gschlossene Zällverband, fascht ohni interzälluläri Zwischeryym. D Zälle sin in Funktion un Struktur vylmol asymmetrisch (polarisiert) un uf unterschidligi Wys mitenander verbunde.
Bindegwääb sin dergege lucker ufböue, mit isolierte Zälle in dr extrazälluläre Matrix. Di Extrazällulär Matrix bstoht us netzartig aagordnete Kollagenfasere, Wasser un Glykoprotein. Epithel un Bindegwääb sin dur d Basalmembran vunenander drännt.
D Cilie vu dr Spermie un andere Metazoezälle hän quergstraifti Wurzle un sänkrächti Zentriole, wu ais dervu dr Basallyyb vu dr Cilie bildet. Sunscht wyse si dr ainhaitlig Ufböu vu allne Eukaryote-Cilie uf.
Zue dr gschlächtlige Furtpflanzig produziere mehzälligi Dierer Aizälle un Spermie. Ihri Gametogenese isch ähnlig. Us ere diploide Mueterzälle entstehn vier haploidi Zälle, entwäder vier Spermie oder di befruchtigsfähig Aizälle un drei Polzälle, wu normalerwys schnell wider vergehn. S wird aagnuu, ass d Produktion vun ere große, mit Nährstoff versähne Aizälle z ufwändig isch, as dass us e jedere vu dr vier Zälle ne Aizälle chennt entstoh.
No dr Befruchtig dailt sich di entstanden diploid Zygote zerscht, ohni ass e Zällwachstum stattfindet, in vyli chlaini Dochterzälle (Blastomer). Bi dääre Fuurig gnännte Zälldailig entstehn d Grundachse vum chimftige Embryo un e erschti Differenzierig. Us dr Fuurig entstoht d Blastula, wu sich in dr Gastrulation no inne dällt. Im Zug vu dr wytere Differenzierig daile sich d Zälle dailwys asymmetrisch, us ere Stammzälle entstoht e Stammzälle un e Zälle, wu sich wyter differenziert.
D Arte vu dr Fuurig hän lang as Merkmol dient go di verschidene Dierstämm verwandtschaftlig enander zuezordne. S git aber vyl Stämm, wu ne aigene Fuurigstyp entwicklet hän un di systematisch Bedytig vu dr verschidene Fuurigstype isch nume schwär z beurdaile.
D Mitochondrie vu dr Metazoa hän e verglychswys chlai Genom mit rund 16.000 Nucleotide uf 37 Gen. Im Verglych doderzue isch s Genom vu dr Choanoflagellata vier mol eso lang. Derzue wyst d Transfer RNA un di Ribosomal RNA e uugwehnligi Struktur uf.
Di vylzällige Dierer bilde zämme mit dr Pilz (Fungi) un verschidene Aizäller s Taxon Opisthokonta. Ihri diräkt Schweschtergruppe sin d Chragegaiseldierli (Choanoflagellata), wu d Zälle vun ene ähnlig sin zue dr Chragegaiselzälle vu dr Schwimm. Des veraifacht Kladogramm git di wahrschynlige Verwandtschaftsverhältnis wider[2]:
Pilz (Fungi)
Mesomycetozoa un anderi "Choanozoa"
Chragegaiseldierli (Choanoflagellata)
Vylzälligi Dierer (Metazoa)
Di basalschte vylzällige Dierer sin d Schwimm, wu wahrschyns paraphyletisch sin, wel zmindescht d Chalchschwimm dr hechere Metazoe, dr Gwääbdierer, necher stehn wie dr ibrige Schwimm. Alli vylzällige Dierer ußer dr Schwimm sin dur e ächt Zällgwääb gchännzaichnet. Si wäre Gwääbdierer (Eumetazoa) gnännt. As ihri basalscht Gruppe gälte hite d Rippequalle, nimi d Nesseldierer, di systematisch Stellig vu dr Placozoa, friejer mit dr Schwimm as Gwääblosi veraint, isch uusicher. E Verwandtschaft mit dr Nesseldierer wird vermuetet. Des Kladogramm git di wahrschynlige Verwandtschaftsverhältnis wider[3]:
MetazoaSchwimm (Porifera)
Chalchschwimm (Calcispongia)
Rippequalle (Ctenophora)
Nesseldierer (Cnidaria)
Urmyyler (Protostomia)
Neimyyler (Deuterostomia)
Di vylzällige Dierer (Metazoa) sin e zoologisch Taxon, wu alli mehzällige Diergruppe din zämmegfasst wäre. Hite sin rund 1,2 Millione Arte vu vylzällige Dierer bekannt. Mit dr nonig bschribene wird gschetzt, ass es 10 bis 20 Millione Arte sin. Vu dr bishär bekannten Arte mache d Gliiderfießer (Arthropoda) mit rund aire Million iber 80 % uus un innerhalb vu dr Gliiderfießer stelle d Chääfer un d Schmätterling zämme d Helfti vu dr Arte. Gliiderfießer un Waichdierer, mit 100.000 Arte dr zwootarterychscht Stamm, umfasse 90 % vu dr hitige Arte. D Wirbeldierer stelle 5 % vum Arterychtum vu dr Dierwält.
In wisseschaftlige Vereffentlichunge wäre d Metazoa hite vylmol synonym zue dr Dierer (Animalia) brucht, fir d Metazoa un di aizällige Verdrätter us ihre Stammgruppe isch anne 2004 s nei Taxon Holozoa bildet wore.
