The Kingdom Animalia (=Metazoa) is one of a handful of lineages rooted far back in the branching "tree" that represents the history of life on Earth. This lineage that is composed of those organisms we know as "animals" represents one of the three major origins of multicellularity (the other two large and diverse groups of multicellular organisms are the fungi and the green plants).
It is difficult to list characteristics that apply to all animals, since various branches of the animal tree have undergone a range of significant modifications. However, most animals obtain energy from other organisms. They generally feed on them as predators (killing and eating a prey item); parasites, including herbivores feeding on plants (feeding on their "prey" without killing it, at least not immediately); or detritivores (ingesting tiny bits of decomposing organic material such as fallen leaves). In contrast to animals, most plants make their own food, through the extraordinary process of photosynthesis, using energy captured from the sun; most fungi break down decaying organic material (without ingesting it) into its chemical constituents and absorb released nutrients. Animal cells lack a rigid cell wall (some form of which is typical of plants and most fungi) and their cell biology and physiology differ in a variety of ways from other organisms.
The diversity of animals is impressive. Zhang (2011; 2013) recently coordinated an effort to outline a classification scheme for all known animals and to estimate species richness (i.e., number of species) in different parts of the animal tree. Results from this publication are enlightening. More than 1.5 million animal species have been described (and many more continue to be discovered and formally described each year). The phylum Arthropoda (insects, spiders, crustaceans, etc.) accounts for around 80% of this total; around 2/3 of the total is accounted for by the insects alone. Well over a third of all known insects (and around a quarter of all known animal species!) are beetles: nearly 400,000 different species of beetles have already been described. Among the known species of insects are also nearly 120,000 Hymenoptera (ants, bees, and wasps) and nearly 160,000 Lepidoptera (moths and butterflies). More than 40,000 spider species and over 50,000 species of Acari (mites and ticks) have been described. Nearly 70,000 species of Crustacea (crabs, shrimps, barnacles, pillbugs, and many groups completely unfamiliar to those who don't study them!) are known. The Myriapoda (millipedes, centipedes, and relatives) includes around 12,000 described species. The Mollusca (clams, snails, octopuses, and relatives) is among the largest of the animal phyla, with nearly 120,000 known species. There are over 17,000 known species of Annelida (segmented worms, including earthworms, "polychaete" worms, leeches, and their relatives), Even some groups most people have never even heard of are quite diverse. For example, there are over 1000 described Acanthocephala, over 3000 Pseudoscorpiones, and more than 1500 Rotifera species (and rotifer specialists believe this last number may represent just a tenth or less of the true global rotifer species diversity). By comparison with these invertebrate clades, the generally more familiar vertebrate groups are less diverse, but many people may still be surprised to learn, for example, that there are around 32,000 species of described "fishes" and nearly 6,000 described mammal species. The numbers presented here are merely an appetizer. Anyone seriously interested in biodiversity will thoroughly enjoy studying the original volume by Zhang and colleagues which is freely available online.
Explore the diversity of with One Species at a Time, EOL's podcast series.
Each short audio story focuses on species and the scientists who study them, include multimedia extras and relevant educational resources.
Our podcasts are hosted by Ari Daniel Shaprio and produced by Atlantic Public Media
Students around the United States and other countries will collect samples from local ponds to answer the question: Are the organisms found in pond water the same all over the world?
For more details see The Bucket Buddies Project
Diere behoort tot Animalia, een van vyf (of soms ses) biologiese koninkryke. Dit word ook Metazoa genoem. Diere is oor die algemeen veelsellige, eukariotiese organismes wat ander organismes eet vir voeding. Die meeste diere kan in die een of ander stadium van hul lewe onafhanklik en spontaan beweeg.
Diere bestaan reeds van die Prekambrium (PreЄ) af, maar die meeste bekende dierefilums het tydens die Kambriese ontploffing, sowat 542 miljoen jaar gelede, in die fossielrekord verskyn. Diere kan oor die algemeen in gewerweldes en ongewerweldes verdeel word. Gewerweldes het ’n ruggraat en maak minder as 5% van alle dierespesies uit. Dit sluit in visse, amfibieë, reptiele, voëls en soogdiere. Die res is ongewerweldes; hulle het nie ’n ruggraat nie. Dit sluit in weekdiere (mossels, oesters, seekatte, pylinkvisse, slakke); geleedpotiges (insekte, spinnekoppe, skerpioene, krappe, krewe, garnale); ringwurms (erdwurms, bloedsuiers), rondewurms, platwurms, neteldiere (jellievisse, seeanemone, korale), ribkwalle en sponsdiere.
Die studie van diere word dierkunde of soölogie genoem.
Die naam "Animalia" kom van die Latynse animalis, wat beteken "het asem", "het ’n siel" of "lewende wese".[1] Die Afrikaanse woord "dier" sluit oor die algemeen mense uit – gewoonlik word soogdiere en ander gewerweldes bedoel. Die biologiese definisie verwys na alle lede van die koninkryk Animalia – so uiteenlopend soos sponse, jellievisse, insekte en mense.[2]
Aristoteles het die lewende wêreld in diere en plante verdeel, en Carl Linnaeus het die eerste hiëragiese klassifikasie ingestel.[4] In Linnaeus se oorspronklike skema was diere een van drie koninkryke, en dit is verdeel in Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves en Mammalia. Sedertdien is die laaste vier verenig onder die filum Chordata.
In 1874 het Ernst Haeckel die diereryk in twee subkoninkryke verdeel: Metazoa (meerselliges) en Protozoa (eenselliges).[5] Die Protozoa is later na die koninkryk Protista geskuif, en Metazoa word nou beskou as ’n sinoniem vir Animalia.[6]
Diere het verskeie eienskappe wat hulle van ander lewensvorme onderskei. Hulle is eukarioties en meersellig,[7] wat hulle onderskei van bakterieë en die meeste Protista-organismes. Hulle is heterotrofies (verorber ander organismes vir voeding)[8] en verteer kos gewoonlik in ’n interne kamer, wat hulle onderskei van plante en alge.[9] Hulle verskil ook van plante, alge en swamme deurdat hulle nie rigiede selwande het nie.[10]
Alle diere is beweeglik,[11]al is dit net in sekere lewenstadiums. By die meeste gaan embrio's deur ’n blastulastadium[12] (’n kiemblasiestadium wanneer die embrio die vorm het van 'n sfeer waarvan die wand uit een sellaag bestaan),[13] ’n eienskap wat eie aan diere is.
Met ’n paar uitsonderings, soos die sponse, het diere liggame wat uit verskillende soorte weefsel bestaan. Dit sluit in spiere, wat kan saamtrek en beweging beheer, en senuwees, wat seine stuur en verwerk. Daar is ook gewoonlik ’n interne spysverteringskamer met een of twee openinge.[14]
Alle diere het eukariotiese selle, omring deur ’n kenmerkende ekstrasellulêre matriks, wat bestaan uit kollageen en elastiese glukoproteïene.[15] Dit kan verkalk wees om strukture soos skulpe, bene en sponsnaalde te vorm.[16] Tydens ontwikkeling vorm dit ’n relatief buigbare raamwerk[17] waarop selle kan rondbeweeg en reorganiseer kan word, en dit maak ingewikkelde strukture moontlik. In teenstelling hiermee het ander meersellige organismes, soos plante en swamme, selle wat op plek gehou word deur selwande, en hulle ontwikkel so deur progressiewe groei.[14]
Byna alle diere is gewikkel in die een of ander vorm van seksuele voortplanting.[19] Hulle vervaardig haploïede gamete deur meiose. Die kleiner, beweeglike gamete is spermselle en die groter, onbeweeglike gamete is eierselle.[20] Hulle smelt saam en vorm sigote, wat in nuwe individue ontwikkel.[21]
Baie diere kan ook aseksueel voortplant.[22] Dit kan geskied deur middel van partenogenese, waar bevrugte eierselle geproduseer word sonder paring, knopvorming of verdeling.[23]
’n Sigoot ontwikkel aanvanklik in ’n hol sfeer, wat ’n blastula genoem word;[24] dit ondergaan herrangskikking en differensiasie. In sponse swem blastulalarwes na ’n nuwe ligging en ontwikkel in ’n nuwe spons.[25] In die meeste ander groepe ondergaan die blastula ’n meer ingewikkelde herrangskikking.[26] Dit vorm eers ’n invaginasie en dan ’n gastrula met ’n spysverteringskamer en twee aparte kiemlae – ’n eksterne ektoderm en ’n interne endoderm.[27] In die meeste gevalle ontwikkel daar ook ’n mesoderm tussenin.[28] Hierdie kiemlae differensieer dan om weefsel en organe te vorm.[29]
By seksuele voortplanting lei inteling (met ’n nabye familielid) gewoonlik tot ’n afname in biologiese gehalte, soos die voorkoms van ’n vroeë dood by sekere spesies.[30] Diere het verskeie maniere ontwikkel om inteling te vermy en uitkruising te bevorder.[31] Sjimpansees gebruik byvoorbeeld verspreiding om te voorkom dat nabye familielede paar;[31] individuele diere versprei na verskillende groepe en weg van die groep waarin hulle gebore is.
In verskeie spesies paar wyfies met verskillende mannetjies en bring dus kleintjies voort van ’n hoër genetiese gehalte. Dit gebeur veral by wyfies wat ’n paartjie gevorm het met ’n mannetjie van swak genetiese gehalte, soos ’n nabye familielid.[32]
Diere is heterotrofies, wat beteken hulle eet ander organismes, direk of indirek.[33] Hulle word gewoonlik ook verder verdeel in groepe soos karnivore, herbivore, omnivore en parasiete.[34]
Predasie is ’n biologiese interaksie waar ’n roofdier (’n heteretroof wat jag) sy prooi (die organisme wat aangeval word) eet.[35] ’n Roofdier het dalk of dalk nie sy prooi doodgemaak voordat hy dit eet, maar die daad van predasie lei gewoonlik daartoe dat die prooi doodgemaak word.[36] Die ander belangrike kosbron is dooie organiese materiaal.[37] Dit is soms moeilik om tussen dié twee voedingsvorme te onderskei – soos wanneer ’n parasiet ’n gas-organisme eet en dan sy eiers daarop lê sodat sy kleintjies die verrottende karkas kan eet. Druk wat hulle op mekaar uitoefen, lei dikwels tot ’n evolusie-resies tussen die jagter en prooi, en dit lei tot verskeie evolusie-aanpassings in albei.[38]
Die meeste diere gebruik die energie van sonlig direk of indirek deur plante of plantvretende diere te eet. Fotosintese in plante omskep die energie van sonlig in chemiese energie in die vorm van eenvoudige suikers (byvoorbeeld glukose). Hierdie suikers word dan gebruik as die boustene vir plantgroei.[14] Wanneer ’n dier die plante vreet, of diere vreet wat die plante gevreet het, verkry hulle hul energie daaruit. Die energie help die dier groei en gee hom die energie om te beweeg.[39][40]
Diere wat naby hidrotermiese of koue bronne op die seebodem voorkom, is nie van die energie van sonlig afhanklik nie.[41] In plaas daarvan vorm chemosintetiese Archaea en bakterieë die basis van die voedselketting.[42]
Daar word algemeen geglo diere het binne die groep eukariote met sweephare (flagella) ontstaan.[44] Hul naaste bekende verwante wat steeds bestaan, is die Choanoflagellatea (kraagsweepdiertjies) waarvan die morfologie ooreenstem met dié van die koanosiete (kraagselle) van sekere sponse.[45]
Molekulêre studies plaas diere in ’n supergroep genaamd Opisthokonta, wat ook Choanoflagellatea, die swamme en ’n paar klein parasitiese protiste insluit.[46] Die naam kom van die ligging van die flagellum aan die agterkant van beweeglike selle, soos by die meeste diere se spermselle, terwyl ander eukariote se flagellum gewoonlik aan die voorkant is.[47]
Die eerste fossiele wat dalk dié van diere is, is uit die Proterosoïese Eon en het voorgekom in 665 miljoen jaar oue rotse[48] in die Trezona-formasie van Suid-Australië.[48] Daar word geglo die fossiele was van vroeë sponsdiere.
Die volgende moontlike dierefossiele was uit die einde van die Prekambrium, sowat 610 miljoen jaar gelede, en is bekend as die Ediacariese biota.[49] Dit is egter moeilik om ’n verband te vind met latere fossiele. Sommige was dalk voorlopers van moderne filums, hulle kon aparte groepe gewees het of was dalk glad nie diere nie.[50]
Die meeste bekende filums maak hul verskyning min of meer op dieselfde tyd in die Kambrium-periode, sowat 542 miljoen jaar gelede.[51] Dit is steeds onbekend of dié gebeurtenis, bekend as die Kambriese ontploffing, veroorsaak is deur ’n vinnige differensiasie tussen verskillende groepe en of dit was vanweë ’n verandering in toestande wat fossilering moontlik gemaak het.
Sommige paleontoloë dink diere het lank voor die Kambriese ontploffing ontstaan, dalk reeds ’n miljard jaar gelede.[52] Spoorfossiele soos voetspore en gate uit die Tonium-periode wat ontdek is, dui op die moontlike teenwoordigheid van tripoblastiese wurms (met drie kiemlae), omtrent so groot (sowat 5 mm breed) en kompleks soos erdwurms.[53]
Aan die begin van die Tonium sowat ’n miljard jaar gelede was daar ’n afname in die verskeidenheid van stromatoliete, wat dalk daarop dui dat weidiere hul verskyning gemaak het aangesien stromatoliet-verskeidenheid toegeneem het nadat weidiere uitgesterf het met die Perm-Trias- en die Ordovisium-Siluur-uitwissing. Dit het weer afgeneem kort nadat die weidierbevolking herstel het. Die ontdekking dat soortgelyke spore vandag geskep word deur die reusagtige, eensellige protis Gromia sphaerica, werp egter ’n skadu oor die vertolking van die fossiele as bewyse van ’n vroeë evolusie van diere.[54][55]
Beide tradisionele morfologiese en moderne molekulêre filogenetiese ontledings dui op ’n groot evolusionêre oorgang van diere sonder ’n bilaterale simmetrie (Porifera, Ctenophora, Cnidaria en Placozoa) na dié wat wel bilateraal simmetries is (Bilateria). Laasgenoemde word verder geklassifiseer in óf Deuterostomia (waarby die eerste opening van die spysverteringstelsel die anus word en die tweede een die mond) óf Protostomia (waarby die mond eerste gevorm word). Die verwantskap tussen diere sonder ’n bilaterale simmetrie word betwis, maar alle diere met ’n bilaterale simmetrie vorm vermoedlik ’n monofiletiese groep. Die huidige begrip van die verwantskap tussen die groot groepe diere word deur die volgende kladogram opgesom:[56]
Verskeie dierefilums word gekenmerk deur die afwesigheid van bilaterale simmetrie en daar word geglo hulle het vroeg in die evolusie uit ander diere ontwikkel. Die sponse (Porifera) het vermoedelik eerste ontwikkel en word beskou as die oudste dierefilum.[57] Hulle het nie die komplekse organisasie wat in die meeste ander filums aangetref word nie.[58] Hul selle is gedifferensieer, maar in die meeste gevalle nie in aparte soorte weefsel georganiseer nie.[59] Sponse neem gewoonlik voedingstowwe in deur water deur gaatjies in te trek.[60] ’n Reeks studies van 2008 tot 2015 ondersteun egter die mening dat Ctenophora, of die ribkwalle, die basale lyn van diere is.[61][62][63] Dié bevinding is omstrede, want dit dui daarop dat sponse dalk nie so primitief is nie,[61] en ander navorsers meen dit is ’n statistieke ongerymdheid.[64][65][66]
Filums soos Ctenophora en Cnidaria, wat seeanemone, korale en jellievisse insluit, is radiaal (straalsgewys) simmetries en het spysverteringskamers met een opening wat as mond én anus dien.[67] Albei het verskillende soorte weefsel, maar dit is nie in organe georganiseer nie.[68] Daar is net twee hoofkiemlae, die ektoderm en endoderm, met net verstrooide selle tussenin. Daarom word dié diere soms "diploblasties" genoem.[69]
Daar word nou geglo die Myxozoa, mikroskopiese parasiete wat aanvanklik as Protozoa beskou is, het binne Cnidaria ontwikkel.[70]
Alle ander diere vorm ’n monofiletiese groep wat Bilateria genoem word. Hulle is meestal bilateraal simmetries en het dikwels ’n gespesialseerde kop met voedings- en sintuiglike organe. Die liggaam is triploblasties – dit beteken al drie kiemlae is goed ontwikkel – en weefsel vorm afsonderlike organe. Die spysverteringskanaal het twee openinge, ’n mond en ’n anus, en daar is ’n interne holte bekend as ’n seloom (of buikholte) of pseudoseloom (skynbuikholte). Daar is uitsonderings op al hierdie eienskappe.
Genetiese studies het ons begrip van die verhouding tussen die diere in Bilateria aansienlik verander. Dit lyk of die meeste tot twee groot stambome behoort: Deuterostomia en Protostomia; laasgenoemde sluit in die Ecdysozoa en Lophotrochozoa. Die Chaetognatha is aanvanklik as Deuterostomia geklassifiseer, maar onlangse molekulêre studies het dié groep geëien as ’n basale Protostomia-lyn.[71]
Daar is ook ’n paar klein groepe diere met bilaterale simmetrie met relatief kriptiese morfologie waarvan die verwantskap met ander diere nog nie baie duidelik is nie. So het onlangse molekulêre studies Acoelomorpha en Xenoturbella geëien as behorende tot ’n monofiletiese groep,[72][73][74] maar daar is weinig ooreenstemming oor of die groep binne Deuterostomia ontwikkel het,[73] en of dit ’n sustergroep van alle ander diere met bilaterale simmetrie (Nephrozoa) verteenwoordig.[75][76] Ander groepe met onsekere verwantskap sluit Rhombozoa en Orthonectida in. Een filum, Monoblastozoa, is in 1892 deur ’n wetenskaplike beskryf, maar tot dusver was daar geen verdere bewys dat dit bestaan nie.[77]
Deuterostomia verskil in verskeie opsigte van Protostomia. Diere van albei groepe het ’n volledige spysverteringstelsel. By laasgenoemde groep ontwikkel die eerste opening wat in die embrio verskyn, in die mond en die tweede opening in die anus. In eersgenoemde groep ontwikkel die openinge andersom.[78] By die meeste Protostomia vul selle eenvoudig die binnekant van die gastrula in om die mesoderm te vorm, maar by Deuterostomia vorm dit deur die invaginasie van die endoderm.[79] Deuterostomia-embrio's ondergaan radiale kliewing (verdeling) en Protostomia spirale kliewing.[80]
Dit alles dui daarop dat Deuterostomia en Protostomia twee aparte, monofiletiese stambome is. Die belangrikste filums van Deuterostomia is Echinodermata en Chordata.[81] Eersgenoemde is radiaal simmetries en uitsluitlik seediere, soos seesterre, seekastaiings en seekomkommers.[82] Chordata word deur die gewerweldes, diere met rugstringe, oorheers.[83] Dit sluit in visse, amfibieë, reptiele, voëls en soogdiere.[84]
Deuterostomia sluit ook Hemichordata, of die kraagdraers, in.[85][86] Hoewel hulle nie vandag juis volop is nie, behoort die belangrike fossiele graptoliete dalk tot hierdie groep.[87]
Die Ecdysozoa behoort tot Protostomia en is genoem na die algemene eienskap van groei deur vervelling.[88] Dit sluit die grootste dierefilum, die Arthropoda, in en bevat insekte, spinnekoppe, krappe, ens. Al dié diere se liggaam is in herhalende segmente verdeel wat gewoonlik in pare voorkom. Twee kleiner filums, Onychophora en Tardigrada, is nabye verwante en deel dié eienskappe. Ecdysozoa sluit ook die Nematoda, of rondewurms, in wat dalk die tweede grootste dierefilum is. Rondewurms is meestal mikroskopies en kom voor in feitlik elke omgewing waar daar water is.[89] ’n Paar is belangrike parasiete.[90] Kleiner filums wat aan hulle verwant is, is Nematomorpha, of die perdehaarwurms, Kinorhyncha, Priapulida en Loricifera. Hierdie groepe het ’n klein buikholte, wat ’n skynbuikholte genoem word.
Lophotrochozoa, wat binne die groep Protostomia ontwikkel het, sluit twee van die mees suksesvolle dierefilums in, Mollusca en Annelida.[91][92] Eersgenoemde, wat die tweede grootste dierefilum is volgens spesies wat beskryf is, bevat diere soos slakke, mossels en pylinkvisse; laasgenoemde die gesegmenteerde wurms, soos erdwurms en bloedsuiers. Hierdie twee groepe is lank as nou verwant beskou omdat hulle soortgelyke larwes het, maar Annelida is as nader aan Arthropoda beskou omdat albei gesegmenteer is.[93] Nou word hulle beskou as die resultaat van saamlopende (maar onafhanklike) evolusie vanweë baie morfologiese en genetiese verskille tussen die twee filums.[94]
Lophotrochozoa sluit ook Nemertea, of die snoerwurms, Sipuncula en verskeie filums in wat ’n sirkel tentakels met trilhare om die mond het.[95]
Platyzoa sluit die filum Platyhelminth, of die platwurms, in.[96] Hulle is eers as van die mees primitiewe Bilateria beskou, maar dit lyk nou of hulle uit meer komplekse voorouers ontwikkel het.[97] Die groep bevat ’n paar parasiete, soos suigwurms and lintwurms.[96] Platwurms het nie ’n seloom of buikholte nie, nes hul naaste verwante, die mikroskopiese Gastrotricha.[98] Die ander Platyzoa-filums is meestal mikroskopies en het skynbuikholtes. Die belangrikste groep is Rotifera, of die raderdiertjies, wat algemeen in wateromgewings voorkom. Hulle sluit ook Acanthocephala, Gnathostomulida, Micrognathozoa en moontlik Cycliophora in.[99] Hierdie groepe het almal komplekse kake en behoort tot die filum Gnathifera.
Diere kan in die algemeen in twee breë groepe verdeel word: gewerweldes (diere met ’n ruggraat) en ongewerweldes (sonder ’n ruggraat). Die helfte van alle gewerweldes wat beskryf is, is visse. Driekwart van alle ongewerweldes wat beskryf is, is insekte. Die volgende lys is van die bestaande spesies wat beskryf is vir elke groot subgroep van diere, soos beraam vir die IUBN-rooilys van bedreigde spesies, 2014.3.[100]
Groep Beeld Subgroep Geraamde getal
Visse 32 900 
Amfibieë 7 302 
Reptiele 10 038 _2.jpg)
Voëls 10 425 .png)
Soogdiere 5 513 Totale gewerwelde spesies: 66 178 Ongewerweldes 
Insekte 1 000 000 
Weekdiere 85 000 
Skaaldiere 47 000 
Korale 2 000 
Spinnekopagtiges 102 248 
Fluweelwurms 165 .jpg)
Koningkrappe 4 Ander 68 658 Totale ongewerwelde spesies: 1 305 075 Totale dierespesies: 1 371 253 Meer as 95% van alle dierespesies in die wêreld wat beskryf is, is ongewerweldes.
Die Metazoa (diere) is verwant aan die swamme (Fungi) en het uit dieselfde groep eensellige eukariote ontstaan: die Ophistokonta. 'n Vereenvoudigde kladogram sien so uit:[101]
Opisthokonta
Wikispecies het meer inligting verwant aan: Dier
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Dier.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir dier.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
Diere behoort tot Animalia, een van vyf (of soms ses) biologiese koninkryke. Dit word ook Metazoa genoem. Diere is oor die algemeen veelsellige, eukariotiese organismes wat ander organismes eet vir voeding. Die meeste diere kan in die een of ander stadium van hul lewe onafhanklik en spontaan beweeg.
Diere bestaan reeds van die Prekambrium (PreЄ) af, maar die meeste bekende dierefilums het tydens die Kambriese ontploffing, sowat 542 miljoen jaar gelede, in die fossielrekord verskyn. Diere kan oor die algemeen in gewerweldes en ongewerweldes verdeel word. Gewerweldes het ’n ruggraat en maak minder as 5% van alle dierespesies uit. Dit sluit in visse, amfibieë, reptiele, voëls en soogdiere. Die res is ongewerweldes; hulle het nie ’n ruggraat nie. Dit sluit in weekdiere (mossels, oesters, seekatte, pylinkvisse, slakke); geleedpotiges (insekte, spinnekoppe, skerpioene, krappe, krewe, garnale); ringwurms (erdwurms, bloedsuiers), rondewurms, platwurms, neteldiere (jellievisse, seeanemone, korale), ribkwalle en sponsdiere.
Die studie van diere word dierkunde of soölogie genoem.
Los animales (Animalia) o metazoos (Metazoa) constitúi un ampliu grupu d'organismos que son eucariotes, heterótrofos, pluricelulares y tisulares (sacante los poríferos). Caracterizase pola so amplia capacidá de movimientu, por non tener cloroplastu, nin paré celular, y pol so desenvolvimientu embrionariu; que traviesa una fase de blástula y determina un plan corporal fixu (anque munches especies puen sufrir una metamorfosis posterior). Animalia ye unu de los cinco reinos del dominiu Eukaryota, y a él pertenez el ser humanu.
La mayoría de los animales nun pueden absorber comida; inxerir. Los animales evolucionaron de diverses formes p'alimentase. Los herbívoros comen plantes, los carnívoros comen otros animales; y los omnívoros aliméntense tantu de plantes como d'animales. Los detritívoros comen material vexetal y animal en descomposición. Los comedores por filtración son animales acuáticos que colen minúsculos organismos que llexen na agua. Los animales tamién formen rellaciones simbiótiques, nes que dos especies viven n'estrecha asociación mutua. Por casu un parásitu ye un tipu de simbionte que vive dientro o sobre otru organismu, el güéspede. El parásitu alimentar del güéspede y estropiar.
No importa si viven na agua o na tierra, tolos animales alienden; esto significa que pueden tomar osíxenu y despidir dióxidu de carbonu. Gracies a los sos cuerpos bien simples y de delgaes parés, dellos animales utilicen l'espardimientu d'estes sustances al traviés de la piel. Sicasí, la mayoría de los animales evolucionaron complexos texíos y sistemes orgánicos pa la respiración.
Muchos animales acuáticos pequeños, como dellos viermes, utilicen solo l'espardimientu pa tresportar osíxenu y molécules de nutrientes a toles sos célules, y recoyer d'elles los productos de refugaya. L'espardimientu bastu porque estos animales apenes tienen una espesura d'unes cuantes célules. Sicasí, los animales más grandes tienen dalgún tipu de sistema circulatoriu pa mover sustances pel interior de los sos cuerpos.3ExcreciónUn productu de refugaya primaria de les célules ye l'amoniacu, sustanza venenoso que contien nitróxenu. L'acumuladura d'amoniacu y otros productos de refugaya podríen matar a un animal. La mayoría de los animales tienen un sistema excretor que bien esanicia amoniacu o bien lo tresforma nuna sustanza menos tóxico que s'esanicia del cuerpu. Gracies a qu'esanicien les refugayes metabóliques, los sistemes excretores ayuden a caltener la homeóstasis. Los sistemes excretores varien, dende célules que bombien agua fora del cuerpu hasta órganos complexos como riñonos.
Los animales usen célules especializaes, llamaes célules nervioses, pa responder a los sucesos del so mediu ambiente. Na mayoría de los animales, les célules nervioses tán conectaes ente sigo pa formar un sistema nerviosu. Delles célules llamaes receptores, respuenden a soníos, lluz y otros estímulos esternos. Otres célules nervioses procesen información y determinen la respuesta del animal. La organización de les célules nervioses dientro del cuerpu camuda dramáticamente d'un fílum a otru.
Algunos animales adultos permanecen fixos nun sitiu. Anque munchos tienen movilidá. Sicasí tantu los fixos como los más rápidos de normal tienen músculos o texíos musculares que s'encurtien pa xenerar fuerza. La contracción muscular dexa que los animales movibles muévanse, de cutiu en combinación con una estructura llamada cadarma. Los músculos tamién ayuden a los animales, entá los más sedentarios, a comer y bombiar agua y otros líquidos fuera del cuerpu.
La mayoría de los animales reprodúcense sexualmente por aciu la producción de gametos haploides. La reproducción sexual ayuda a crear y caltener la diversidá xenética d'una población. Poro, ayuda a ameyorar la capacidá d'una especie pa evolucionar colos cambeos del mediu ambiente. Munchos invertebraos tamién pueden reproducise asexualmente. La reproducción asexual da orixe a descendiente genéticamente idénticos a'l proxenitores. Esta forma de reproducción dexa que los animales aumenten rápido en cantidá.
Los animales (Animalia) o metazoos (Metazoa) constitúi un ampliu grupu d'organismos que son eucariotes, heterótrofos, pluricelulares y tisulares (sacante los poríferos). Caracterizase pola so amplia capacidá de movimientu, por non tener cloroplastu, nin paré celular, y pol so desenvolvimientu embrionariu; que traviesa una fase de blástula y determina un plan corporal fixu (anque munches especies puen sufrir una metamorfosis posterior). Animalia ye unu de los cinco reinos del dominiu Eukaryota, y a él pertenez el ser humanu.
Heyvanlar (lat. Animalia və ya lat. Metazoa) — оrqanizmlər toplusu, bioloji məkan, zооlogiya elminin tədqiq obyekti.
Ənənəvi olaraq heyvanlar kоnsument (hazır üzvi birləşləmələrlə qidalalanlar) və daima hərəkət edənlər hesab edilirlər. Ancaq elmə passiv həyat keçirən heyvanlardir.
Heyvanlar həm də xarici və daxili quruluşuna, çoxalma və inkişafına, davranışına görə müxtəlifdir. Bu müxtəlifliyi aydın təsəvvür etmək üçün fili, tısbağanı, akulanı və ağcaqanadı müqayisə etmək kifayətdir. Heyvanlar hər yerdə – Yer üzərində, torpaqda, suda, havada yaşamağa uyğunlaşmışdır. Bir çox heyvanlar bitkilərdə, digər heyvan orqanizmlərində, hətta insan orqanizmində yaşayır. Bütün heyvanlar yaşadıqları mühit şəraitinə uyğunlaşmışdır. Hava həyat tərzi (uçmaq həyatı) ilə əlaqədar quşlarda, yarasalarda, cücülərdə qanadlar inkişaf etmişdir, su həyatı ilə əlaqədar olaraq sürüşkən bədən forması, üzgəclər (balıqlarda) və ya kürəkşəkilli ətraf (balinada, suitidə) inkişaf etmişdir. Ona görə də heyvanın xarici quruluşuna gorə onun hansı mühitdə yaşamasını, necə hərəkət etməsini və qidasını necə tapmasını müəyyən etmək mümkündür.
Heyvanlar aləmindən bəhs edən elm zoologiya adlanır. Yunanca zoon – heyvan, loqos – elm, təlim deməkdir. Zoologiya heyvanlar aləminin müxtəlifliyini, onların quruluşunu və həyat fəaliyyətini, yaşadıqları mühitlə əlaqəsini, fərdi və tarixi inkişaf qanunauyğunluqlarını öyrənir. Heyvanları quruluşunun sadə və mürəkkəbliyinə, mənşəyinə görə müxtəlif sistematik qruplara ayırmışlar. Heyvanlar aləmində ən ali sistematik vahid tip adlanır. Hazırda heyvanlar 23 tipə ayrılır. Hər tip isə bir və ya bir neçə sinfə bölünür. Bu qayda üzrə siniflər dəstələrə, dəstələr fəsilələrə, fəsilələr cinslərə, cinslər də növlərə ayrılır. Məsələn, məməlilər sinfinin yırtıcılır dəstəsinə itlər, pişiklər və ayılar fəsilələri daxildir. Heyvanların təbii təsnifatı ilə heyvanların sistematikası məşğul olur. Bu elm heyvanlar aləminin təkamülünü əks etdirir. Heyvanların morfologiya və fiziologiyasını sadədən mürəkkəbə doğru (ibtidaidən aliyə doğru) öyrəndikcə, təbiətdə gedən təkamül prosesinin reallığını dərk etmək olar. Zoologiya heyvanlar aləminin qorunmasının və onlardan səmərəli istifade edilmesinin elmi əsasını təşkil edir.
Təbiətdə yaşayan müxtəlif növ heyvanların hər biri özü üçün həm qidalanma, həm də gizlənmə yeri tutur.
Heyvanlar ümumi canlılar aləminin təkamülündə bitkilərin çarpaz tozlanmasında, onların toxumlarının yayılmasında, torpaq əmələgəlmə prosesində, onun üzvi maddələrlə zənginləşməsində mühüm rol oynayır. Heyvanlar ölmüş heyvan cəmdəklərini, bitki qalıqlarını yeməklə, həmçinin bir çox su heyvanları (biofiltratorlar) suyu təmizləməklə təbiətdə sanitar fəaliyyəti göstərir.
Heyvanlar insan həyatında da böyük rol oynayır. Hələ ibtidai insanlar heyvanların ətindən, dərisindən, sümüyundən istifadə edirdilər. Zaman keçdikcə insanlar tədricən müxtəlif heyvanları əhliləşdirmiş və onların nəslindən maldarlıq, qoyunçuluq, quşçuluq, arıçılıq, ipəkçilik və s. təsərrüfatlar yaratmışlar. Bu təsərrüfatlar cəmiyyəti ərzaq və yüngül sənaye xammalı ilə təmin edir.Heyvanlar həmçinin təbiətə gözəllik verən, onu zəngin estetik zövq mənbəyinə çevirən canlı varlıqlardır. Təbiətdə onların qorunub saxlanılması, artırılması və cəmiyyət üçün səmərəli istifadə edilməsi çox vacib məsələdir.
Bununla belə meşələrə, tarlalara, bağlara, ev heyvanlarına, hətta insan səhhətinə zərər verən heyvanlar də az deyildir.Təbiət üçün və insana faydalı olan heyvanların sayını artırmaq, qorumaq və onlara düzgün qulluq etmək, həmçinin zərərli heyvanlara qarşı mübarizə aparmaq üçün heyvanların həyatını və onların təbiətdəki rolunu yaxşı bilmək lazımdır. O da məlumdur ki, heyvanların insan həyatında rolu zaman keçdikcə dəyişmişdir. Məsələn, vəhşi heyvanların insan üçün qida mənbəyi kimi əhəmiyyəti xeyli azalmış, bunun əvəzində müxtəlif heyvandarlıq təsərrüfatları inkişaf etdirilmişdir.
Müasir təbabəti zooloji tədqiqatlarsız təsəvvür etmək olmaz, çünki bir çox xəstəliklərin törədiciləri (qoturluq gənəsi, malyariya paraziti, qaraciyər sorucusu, öküz soliteri, exinokok və s.) heyvanlardır. Əlbəttə, bu xəstəliklərə qarşı mübarizə aparmaq üçün onların törədiciləri və keçiricilərinin növ tərkibi, morfoloji, bioloji və ekoloji xüsusiyyətləri dərindən tədqiq edilməlidir. Digər tərəfdən, insan üçün xeyirli heyvanların qorunub saxlanması, onlardan təsərrüfatda səmərəli istifadə olunması və ümümiyyətlə, vəhşi heyvanların qorunub saxlanması çox mühüm məsələdir.
Heyvanlar bitkilərlə bir çox oxşarlığa malikdir. Həm heyvanlar, həm də bitkilər hüceyrəli quruluşa malikdir, hər ikisində hüceyrələr toxumaları, toxumalar isə orqanları əmələ gətirir. Heyvanlar da, bitkilər də qidalanır, tənəffüs edir, çoxalır, böyüyür və inkişaf edir. Bununla bərabər, heyvanlarla bitkilər arasında mühüm fərqlər da vardır. Heyvanlar hazır üzvi maddələrlə qidalanır, əksər bitkilər isə üzvi maddələri qeyri-üzvi maddələrdən özləri hazırlayır. Bitkilərdən fərqli olaraq, əksər heyvanlarda sinir sistemi mövcuddur və heyvanlar hərəkət edir. Göstərilən oxşar və fərqli cəhətlərlə yanaşı, ibtidai quruluşa malik orqanizmlərin bəzən heyvanlar aləminə, yoxsa bitkilər aləminə aid edilməsi çətinlik törədir.
Heyvanlarla bitkilər arasında olan böyük oxşarlıqlar tasadüfi olmayıb, onlarn bir əcdaddan inkişaf etdiklərini göstərir.
Stenoterm heyvanlar, yalnız müəyyən və ya az dəyişkən temperaturda yaşamaq qabiliyyəti olan dəniz və torpaq heyvanları[1]. Mühitin temperaturuna uyğunlaşan Stenoterm heyvanlarda həmin mühitin temperaturu müxtəlif növ üçün müxtəlifdir: istisevən heyvanlar yalnız nisbətən yüksək temperaturda (adətən 20°C-dən az olmayan), soyuq sevən heyvanlar aşağı temperaturda (bəzən 0°C yaxın) yaşaya bilərlər. Stenoterm heyvanlar evriterm heyvanlarla müqayisə edilir.
Temperatur faktorunun dar intervalda tərəddüdünə adaptasiya olunan orqanizmlər.
Stenoxorlar-temperaturun yalnız dar diapozon tərəddüdünə yaşamağa qabil olan heyvanlar. Stenotermofillərə yeraltı və dərin su şəraitində, isti qaynaqlardakı (yüksək enliklərdə) bütün orqanizmlər daxildir.
Heyvanlar aləminin yarımaləm, tip və bəzi sinifləriParazoylar Süngərlər (Kirəcli süngərlər, Adi süngərlər, Altışüalı süngərlər) • Lövhəcikkimilər (Trichoplax)Mezozoylar Ortonektidlər • DisiemidlərEumetazoylar
Daraqlılar • Dalayıcılar (Mərcan polipləri, Hidroidlər, Sifoidlər, Yumrumeduzlar, Saçaqlı meduzlar, Myxozoa)
Cycloneuralia: Scalidophora (Kinorinxlər, Lorisiferlər, Priapulidlər) • Nematoida (Yumru qurdlar, Qılqurdlar)Heyvanlar (lat. Animalia və ya lat. Metazoa) — оrqanizmlər toplusu, bioloji məkan, zооlogiya elminin tədqiq obyekti.
Ənənəvi olaraq heyvanlar kоnsument (hazır üzvi birləşləmələrlə qidalalanlar) və daima hərəkət edənlər hesab edilirlər. Ancaq elmə passiv həyat keçirən heyvanlardir.
Heyvanlar həm də xarici və daxili quruluşuna, çoxalma və inkişafına, davranışına görə müxtəlifdir. Bu müxtəlifliyi aydın təsəvvür etmək üçün fili, tısbağanı, akulanı və ağcaqanadı müqayisə etmək kifayətdir. Heyvanlar hər yerdə – Yer üzərində, torpaqda, suda, havada yaşamağa uyğunlaşmışdır. Bir çox heyvanlar bitkilərdə, digər heyvan orqanizmlərində, hətta insan orqanizmində yaşayır. Bütün heyvanlar yaşadıqları mühit şəraitinə uyğunlaşmışdır. Hava həyat tərzi (uçmaq həyatı) ilə əlaqədar quşlarda, yarasalarda, cücülərdə qanadlar inkişaf etmişdir, su həyatı ilə əlaqədar olaraq sürüşkən bədən forması, üzgəclər (balıqlarda) və ya kürəkşəkilli ətraf (balinada, suitidə) inkişaf etmişdir. Ona görə də heyvanın xarici quruluşuna gorə onun hansı mühitdə yaşamasını, necə hərəkət etməsini və qidasını necə tapmasını müəyyən etmək mümkündür.
Heyvanlar aləmindən bəhs edən elm zoologiya adlanır. Yunanca zoon – heyvan, loqos – elm, təlim deməkdir. Zoologiya heyvanlar aləminin müxtəlifliyini, onların quruluşunu və həyat fəaliyyətini, yaşadıqları mühitlə əlaqəsini, fərdi və tarixi inkişaf qanunauyğunluqlarını öyrənir. Heyvanları quruluşunun sadə və mürəkkəbliyinə, mənşəyinə görə müxtəlif sistematik qruplara ayırmışlar. Heyvanlar aləmində ən ali sistematik vahid tip adlanır. Hazırda heyvanlar 23 tipə ayrılır. Hər tip isə bir və ya bir neçə sinfə bölünür. Bu qayda üzrə siniflər dəstələrə, dəstələr fəsilələrə, fəsilələr cinslərə, cinslər də növlərə ayrılır. Məsələn, məməlilər sinfinin yırtıcılır dəstəsinə itlər, pişiklər və ayılar fəsilələri daxildir. Heyvanların təbii təsnifatı ilə heyvanların sistematikası məşğul olur. Bu elm heyvanlar aləminin təkamülünü əks etdirir. Heyvanların morfologiya və fiziologiyasını sadədən mürəkkəbə doğru (ibtidaidən aliyə doğru) öyrəndikcə, təbiətdə gedən təkamül prosesinin reallığını dərk etmək olar. Zoologiya heyvanlar aləminin qorunmasının və onlardan səmərəli istifade edilmesinin elmi əsasını təşkil edir.
Ar metazoenned[1] pe Metazoa zo ur strollad bevedegoù (Klad) a vod al loened. Ar bevedegoù er strollad-se a zo :
Ouzhpenn-se o boued n'eo ket implijet dre euvradur, er c'hontrol eus ar foue[2].
Savet eo meizad ar metazoenned e-keñver hini ar protozoered, anezhe bevedegoù unkelligek, d'ar mare ma vezent lakaet c'hoazh e renad al loened. Araokadennoù ar filogeniezh o deus lakaet ar skiantourien da viret an naoutur a loen (anv takson : Animalia) evit ar Metazoa hepken. An takson Metazoa n'eo ket heñvelster ken gant 'Animalia.
Rannet eo klad ar metazoenned etre ar Parazoered (ar spoue) hag an Eumetazoered a vefe en em zispartiet diouzh ar skourroù all 940 milion a vloavezhioù zo[3].
Une nebeud metazoenned Ar metazoenned pe Metazoa zo ur strollad bevedegoù (Klad) a vod al loened. Ar bevedegoù er strollad-se a zo :
lieskelligek : mont a ra d'o ober meur a gellig disheñvelaet a c'hell mont d'ober gwiadoù, eukarioted : pep a galon o deus o c'helligoù hag organitoù all evel ar mitokondriennoù, heterotrofek int, da lâret eo e tebront danvez organek.Ouzhpenn-se o boued n'eo ket implijet dre euvradur, er c'hontrol eus ar foue.
Savet eo meizad ar metazoenned e-keñver hini ar protozoered, anezhe bevedegoù unkelligek, d'ar mare ma vezent lakaet c'hoazh e renad al loened. Araokadennoù ar filogeniezh o deus lakaet ar skiantourien da viret an naoutur a loen (anv takson : Animalia) evit ar Metazoa hepken. An takson Metazoa n'eo ket heñvelster ken gant 'Animalia.
Rannet eo klad ar metazoenned etre ar Parazoered (ar spoue) hag an Eumetazoered a vefe en em zispartiet diouzh ar skourroù all 940 milion a vloavezhioù zo.
Els animals (Animalia o Metazoa) són un grup d'organismes eucariotes gairebé sempre pluricel·lulars. En un registre més científic, també se'ls pot denominar metazous. Es tracta d'organismes heteròtrofs[1] que generalment digereixen l'aliment dins una cambra interna, cosa que els diferencia de les plantes i les algues. També es diferencien d'altres grups eucariotes com les plantes, les algues i els fongs perquè manquen de paret cel·lular.[2] Tots els animals són mòtils,[3] tot i que alguns només ho són en determinats moments de la vida. En la majoria d'animals, els embrions passen per una fase de blàstula, una característica única dels metazous.
En el llenguatge col·loquial, se sol utilitzar el terme «animal» per referir-se a tots els animals excepte els humans, però s'ha de tenir en compte que des d'un punt de vista científic l'ésser humà és una espècie més del regne Animàlia. La causa és que s'assumeix que l'home és l'únic animal racional, o dotat de raó.
Amb poques excepcions, més notables en les esponges (embrancament Porifera), els animals tenen cossos diferenciats en teixits separats. Aquests inclouen músculs, que poden contreure's per controlar el moviment, i un sistema nerviós, que envia i processa senyals. Hi sol haver també una cambra digestiva interna, amb una o dues obertures. Els animals amb aquest tipus d'organització són coneguts com a eumetazous.
Tots els animals tenen cèl·lules eucariotes, envoltades d'una matriu extracel·lular, característica composta de col·lagen i glicoproteïnes elàstiques. Aquesta s'ha de calcificar per formar estructures com a petxines, ossos i espícules. Durant el desenvolupament forma una carcassa relativament flexible per la qual les cèl·lules es poden moure i reorganitzar-se, fent possibles estructures més complexes. Això contrasta amb altres organismes multicel·lulars com les plantes i els fongs, les cèl·lules del qual romanen el lloc mitjançant parets cel·lulars, que desenvolupen un creixement progressiu.
Els animals són éssers vius, és a dir, presenten les característiques pròpies de la vida: metabolisme, creixement i reproducció. Són organismes, és a dir, estan dotats d'una estructura i constitució determinades. Tenen cèl·lules eucariotes, són pluricel·lulars amb teixits. Són homeoterms, és a dir, es poden regular la temperatura del cos, i són heteròtrofs, és a dir, no es poden produir el seu propi aliment mitjançant la fotosíntesi, per la qual cosa s'han d'alimentar d'altres éssers vius o de les seves restes. Segons l'origen de l'aliment que prenen poden ser:
Amb algunes excepcions, principalment entre les esponges (embrancament Porifera) i els Placozous, els animals tenen cossos estructurats en teixits separats. Aquests inclouen els músculs, que són capaços de contreure i controlar la locomoció, i els teixits nerviosos, que envien i processen els senyals. En general, també disposen d'una cambra digestiva interna, amb una o dues obertures. Els animals amb aquest tipus d'organització s'anomenen metazous, o eumetazous, quan el primer nom s'utilitza per a animals en general.[4]
Tots els animals tenen cèl·lules eucariotes, envoltades d'una matriu extracel·lular característica formada per col·lagen i glicoproteïnes elàstiques.[5] Aquestes poden calcificar-se per formar estructures com exoesquelets, ossos i espícules.[6] Durant el desenvolupament, constitueixen carcasses relativament flexibles[7] a les quals les cèl·lules es poden moure i reorganitzar, fent possible la formació d'estructures complexes. Per contra, altres organismes pluricel·lulars, com les plantes i els fongs, tenen la paret cel·lular formada per cel·lulosa, i per tant es desenvolupen per creixement progressiu. A més, les cèl·lules animals tenen unions intercel·lulars úniques: unions estretes, unions comunicants i desmosomes.[8]
Les funcions vitals són les que tenen com a finalitat respondre a les necessitats bàsiques de la vida. En la majoria d'animals, les funcions vitals estan controlades per hormones.
El regne animal se subdivideix en una sèrie de grans grups denominats embrancaments (l'equivalent de les divisions del regne vegetal); cadascun correspon a un tipus d'organització ben definit, tot i que n'hi ha alguns amb filiació controvertida. En el següent quadre es llisten els embrancaments animals i les seves característiques principals:
Filum Significat Nom comú Característiques distintives Espècies descrites[10] Acanthocephala Cap espinós Acantocèfals Cucs paràsits amb una probòscide evaginable dotada d'espines 1.100 Acoelomorpha[11] Sense intestí Acelomorfs Petits cucs acelomats sense tub digestiu Annelida Petit anell Anèl·lids Cucs celomats amb el cos segmentat en anells 16.500 Arthropoda Peus articulats Artròpodes Exoesquelet de quitina i potes articulades 1.100.000 Brachiopoda Braços-peus Braquiòpodes Amb lofòfor i closca de dues valves 335 (16.000 d'extingides) Bryozoa Animals molsa Briozous Amb lofòfor; filtradors; anus fora de la corona tentacular 4.500 Chaetognatha Mandíbules espinoses Quetògnats Amb aletes i un parell d'espines quitinoses a cada banda del cap 100 Chordata Amb corda Cordats Corda dorsal o notocordi, com a mínim en estat embrionari 60.979[12] Cnidaria Portadors d'ortigues Cnidaris Diblàstics amb cnidocits 10.000 Ctenophora Portadors de pintes Ctenòfors Diblàstics amb col·loblasts 100 Cycliophora Portadors de rodes Cicliòfors Pseudocelomats amb boca circular rodejada per petits cilis 2 Echinodermata Pell espinosa Equinoderms Simetria pentaradiada, esquelet extern de peces calcàries 7.000 (13.000 d'extingides) Echiura Cua-espina Equiuroïdeu Cucs marins amb trompa, propers als anèl·lids 135 Entoprocta Anus interior Entoproctes Amb lofòfor; filtradors; anus inclòs a la corona tentacular 150 Gastrotrichia Estómac de pèl Gastròtrics Pseudocelomats, cos amb pues, dos tubs caudales adhesius 450 Gnathostomulida Petita boca amb mandíbules Gnatostomúlids Boca amb mandíbules característiques; intersticials 80 Hemichordata Amb mitja corda Hemicordats Deuteròstoms amb fenedures faríngies i estomocorda 106[12] Kinorhyncha Musell mòbil Quinorincs Pseudocelomats amb cap retràctil i cos segmentat 150 Loricifera Portador de cota Lorocífers Pseudocelomats coberts d'una mena de cota de malla 10 Micrognathozoa Animal amb petits mandíbules Micrognatozous Pseudocelomats; mandíbules complexes; tòrax extensible en acordió 1 Mollusca Tous Mol·luscs Boca amb ràdula, peu muscular i mantell al voltant de la closca 93.000 Monoblastozoa Animals amb monoblasts Monoblastozoos Densament ciliats, una única capa de cèl·lules; no se'ls ha vist des del 1892 1 Myxozoa Animals moc Mixozous Paràsits microscòpics amb càpsules polars similars a cnidocits 1.300 Nematoda Semblants a un fil Cucs rodons Cucs pseudocelomats de secció circular amb cutícula quitinosa 25.000 Nematomorpha Forma de fil Nematomorfs Cucs paràsits similars als nematodes 320 Nemertea Nimfa del mar Nemertins Cucs acelomats amb trompa extensible 900 Onychophora Portador d'urpes Onicòfors Cos vermiforme amb potes dotades d'urpes quitinoses apicals 165[12] Orthonectida Natació recta Ortonèctids Paràsits molt simples amb el cos ciliat 20 Phoronida Mestra de Zeus Forònids Cucs Lofoforats tubícoles; intestí en forma de U 20 Placozoa Animals placa Placozous Animals molt simples, reptants, amb el cos amedoide irregular 1 Platyhelminthes Cucs plans Platihelmints Cucs acelomats, ciliats, sense anus; molts són paràsits 20.000 Pogonophora Portador de barba Pogonòfors Animals vermiformes i tubícoles amb cap retràctil, de filiació incerta, probablement a classificar amb els anèl·lids Porifera Portador de porus Esponges de mar Parazous; sense simetria definida; cos perforat per porus inhaladors 5.500 Priapulida De Príap, déu de la mitologia grega Priapúlids Cucs pseudocelomats con trompa extensible rodejada por papil·les 16 Rhombozoa Animal rombe Rombozous Paràsits molt simples formats per molt poques cèl·lules 70 Rotifera Portador de rodes Rotífers Pseudocelomats amb una corona anterior de cilis 1.800 Sipuncula Petit tub Sipuncúlids Cucs celomats no segmentats amb la boca rodejada por tentacles 320 Tardigrada Pas lent Tardígrads Tronc segmentat amb quatre parells de potes amb urpes o ventoses 800 Xenoturbellida Estrany cuc pla Xenoturbèl·lids Cucs deuteròstoms ciliats molt simples i de filiació incerta 2 >1.300.000Generalment es considera que els animals evolucionaren d'un eucariota flagel·lat. Els seus parents vivents coneguts més propers són els coanoflagel·lats, flagel·lats amb collar que tenen una morfologia semblant a la dels coanòcits de determinades esponges. Els estudis moleculars classifiquen els animals al si del grup dels opistoconts, que també inclouen els coanoflagel·lats, els fongs i uns quants protists paràsits de mida petita. El nom deriva de la ubicació posterior del flagel en les cèl·lules mòtils, com en la majoria d'espermatozous dels animals, mentre que els altres eucariotes tendeixen a tenir flagels anteriors.
Els primers fòssils que podrien representar animals aparegueren a finals del Precambrià, fa uns 610 milions d'anys, i són coneguts com a organismes ediacarians o vendians. Tanmateix, resulta difícil relacionar-los amb fòssils més recents. Alguns podrien representar precursors dels embrancaments moderns, però poden ser grups separats, i podria ser que ni tan sols fossin animals. A part d'aquests éssers vius, la majoria de embrancaments animals coneguts aparegueren més o menys alhora durant el període Cambrià, fa uns 542 milions d'anys. Encara es debat si aquest esdeveniment, anomenat "explosió cambriana", representa una divergència ràpida entre els diferents grups o simplement un canvi de les condicions que féu possible una major fossilització. Tanmateix, alguns paleontòlegs i geòlegs suggereixen que els animals, aparegueren molt abans del que es creia anteriorment, possiblement fins i tot fa mil milions d'anys. Icnofòssils, com ara pistes i caus descoberts en estrats tonians indiquen la presència de metazous triploblàstics amb forma de cuc, més o menys igual de grans (uns 5 mm d'ample) i complexos que els cucs de terra.[14] A més, durant l'inici del període Tonià, fa uns mil milions d'anys, hi hagué un descens en la diversitat dels estromatòlits que podria indicar l'aparició d'animals pasturadors durant aquest temps, car els estromatòlits augmentaren en diversitat després que les extincions de finals de l'Ordovicià i del Permià extingissin grans quantitats d'animals marins pasturadors, i disminuïren després que les poblacions animals es recuperessin. El descobriment, que pistes molt similars a aquests icnofòssils primitius són produïdes avui en dia pel protist unicel·lular gegant Gromia sphaerica, posa més en dubte la seva interpretació com a prova d'una evolució animal primerenca.[15][16]
El següent cladograma representa les relacions filogenètiques entre els diversos embrancaments animals. Està basada en Brusca i Brusca (2005);[17] es tracta d'una hipòtesi filogenètica "clàssica" en la qual es reconeixen els grans clades admesos tradicionalment (pseudocelomats, articulats, etc.) i assumeix la teoria colonial com l'explicació sobre l'origen dels metazous.
Segons el punt de vista que s'acaba d'exposar, els bilateris se subdivideixen en quatre grans llinatges:
Les modernes tècniques de seqüenciació de bases de l'ADN, juntament amb la metodologia de la cladística han permès reinterpretar les relacions filogenètiques dels diferents embrancaments animals, el que ha produït una revolució en la seva classificació; encara no hi ha un acord unànime sobre el tema, però són cada vegada més els zoòlegs que admeten la nova classificació, que és la representada el taxobox d'aquest article; així, la majoria de bilateris sembla que pertanyen a un d'aquests quatre llinatges:
A causa de la gran diversitat dels animals, resulta més econòmic pels científics estudiar un nombre limitat d'espècies elegides per tal de poder traçar relacions a partir del seu treball i extrapolar conclusions sobre com funcionen els animals en general. Com que és fàcil de mantenir i criar, la mosca del vinagre (Drosophila melanogaster) i el nematode Caenorhabditis elegans han estat des de fa molt de temps els organismes model metazous estudiats més intensament, i foren uns dels primers éssers vius a ser seqüenciats genèticament. Això fou facilitat per la mida tan petita del seu genoma, però un problema d'això és que com que han perdut molts gens, introns i lligaments, aquests ecdisozous no poden revelar gaire sobre l'origen dels animals en conjunt. L'abast d'aquest tipus de l'evolució dins del superembrancament serà revelat pels projectes genoma actualment en progrés. L'anàlisi del genoma de Nematostella vectensis ha subratllat la importància de les esponges, els placozous i els coanoflagel·lats, també en curs de seqüenciació, a l'hora d'explicar l'arribada de 1.500 gens ancestrals únics als eumetazous.[18]
Una anàlisi de l'esponja homoscleromorfa Oscarella carmela també suggereix que l'últim avantpassat comú i els animals eumetazous era més complex del que s'assumia anteriorment.[19]
Altres organismes model del regne animal inclouen el ratolí domèstic (Mus musculus) i el peix zebra (Danio rerio).
Aristòtil dividí el món vivent en animals i plantes, esquema que fou seguit per Carl von Linné a la seva primera classificació jeràrquica. Des d'aleshores, els biòlegs han començat a emfatitzar les relacions evolutives, de manera que aquests grups han estat restringits en certa mesura. Per exemple, els protozous microscòpics inicialment foren considerats animals perquè es movien, però actualment se'ls tracta separadament.
En el sistema original de Linné, els animals eren un d'entre tres regnes, dividits en les classes Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves i Mammalia. Des d'aleshores, els quatre últims grups han estat units en un únic embrancament, el dels cordats, mentre que les altres classes han estat separades.
Els animals (Animalia o Metazoa) són un grup d'organismes eucariotes gairebé sempre pluricel·lulars. En un registre més científic, també se'ls pot denominar metazous. Es tracta d'organismes heteròtrofs que generalment digereixen l'aliment dins una cambra interna, cosa que els diferencia de les plantes i les algues. També es diferencien d'altres grups eucariotes com les plantes, les algues i els fongs perquè manquen de paret cel·lular. Tots els animals són mòtils, tot i que alguns només ho són en determinats moments de la vida. En la majoria d'animals, els embrions passen per una fase de blàstula, una característica única dels metazous.
En el llenguatge col·loquial, se sol utilitzar el terme «animal» per referir-se a tots els animals excepte els humans, però s'ha de tenir en compte que des d'un punt de vista científic l'ésser humà és una espècie més del regne Animàlia. La causa és que s'assumeix que l'home és l'únic animal racional, o dotat de raó.
Amb poques excepcions, més notables en les esponges (embrancament Porifera), els animals tenen cossos diferenciats en teixits separats. Aquests inclouen músculs, que poden contreure's per controlar el moviment, i un sistema nerviós, que envia i processa senyals. Hi sol haver també una cambra digestiva interna, amb una o dues obertures. Els animals amb aquest tipus d'organització són coneguts com a eumetazous.
Tots els animals tenen cèl·lules eucariotes, envoltades d'una matriu extracel·lular, característica composta de col·lagen i glicoproteïnes elàstiques. Aquesta s'ha de calcificar per formar estructures com a petxines, ossos i espícules. Durant el desenvolupament forma una carcassa relativament flexible per la qual les cèl·lules es poden moure i reorganitzar-se, fent possibles estructures més complexes. Això contrasta amb altres organismes multicel·lulars com les plantes i els fongs, les cèl·lules del qual romanen el lloc mitjançant parets cel·lulars, que desenvolupen un creixement progressiu.
Organebau organebau amlgellog, Ewcaryot, sy'n perthyn i'r deyrnas Animalia yw anifeiliaid. Fel arfer, gallant symud ac adweithio'n annibynol yn yr amgylchedd, bwyta ac ysgarthu. Gallan nhw ddim gwneud ffotosynthesis, ond gallant fwyta planhigion ac organebau eraill i gael egni. Yr astudiaeth o anifeiliaid yw sŵoleg.
Pan yn siarad yn gyffredinol am anifeiliaid, nid yw'n cynnwys bodau dynol yn aml, ond mewn gwirionedd mae dyn yn anifail, hefyd.[1]
Yn ystod y cyfnod Cambriaidd yr ymddangosodd y ffylwm anifail, a hynny oddeutu 542 miliwn o flynyddoedd yn ôl; gwelwn hyn yn y dystiolaeth o ffosiliau o'r cyfnod. Rhennir y grwp 'anifeiliaid' yn isgrwpiau, gan gynnwys: adar, mamaliaid, amffibiaid, ymlusgiaid, pysgod a pryfaid.
Defnyddir y gair "animalia" gan y naturiaethwyr yn hytrach nag "anifail". Mae'r gair "animalia" yn dod o'r gair Lladin animalis, sy'n golygu "gydag anadl".[2][3]
Organebau organebau amlgellog, Ewcaryot, sy'n perthyn i'r deyrnas Animalia yw anifeiliaid. Fel arfer, gallant symud ac adweithio'n annibynol yn yr amgylchedd, bwyta ac ysgarthu. Gallan nhw ddim gwneud ffotosynthesis, ond gallant fwyta planhigion ac organebau eraill i gael egni. Yr astudiaeth o anifeiliaid yw sŵoleg.
Pan yn siarad yn gyffredinol am anifeiliaid, nid yw'n cynnwys bodau dynol yn aml, ond mewn gwirionedd mae dyn yn anifail, hefyd.
Yn ystod y cyfnod Cambriaidd yr ymddangosodd y ffylwm anifail, a hynny oddeutu 542 miliwn o flynyddoedd yn ôl; gwelwn hyn yn y dystiolaeth o ffosiliau o'r cyfnod. Rhennir y grwp 'anifeiliaid' yn isgrwpiau, gan gynnwys: adar, mamaliaid, amffibiaid, ymlusgiaid, pysgod a pryfaid.
Živočichové (Metazoa, Animalia[pozn. 1]) je říše mnohobuněčných heterotrofních organismů, které se již na buněčné úrovni odlišují od rostlin a hub. Jejich buňky nemají plastidy ani buněčnou stěnu. Jsou dnes řazeni do skupiny Opisthokonta spolu s houbami a některými prvoky. Říše živočichů je v dnešním pojetí totožná se svou bývalou podříší „mnohobuněční“ (Metazoa), nezahrnuje tedy žádné prvoky. Skupina Myxozoa je jednobuněčná sekundárně v důsledku parazitického způsobu života, patří ale do pravých Metazoa – předpokládá se její příbuznost s žahavci.
Jako živočichové v širším slova smyslu (Holozoa) je označována skupina Metazoa, o které pojednává tento článek, rozšířená o její některé jednobuněčné příbuzné (konkrétně o parafyletickou skupinu trubének (Choanozoa). Tvarová diverzita (rozmanitost tělních plánů) metazoí se vyvinula relativně velmi brzy v jejich evoluci.[2]
Jako heterotrofní organismy jsou živočichové závislí na autotrofních organismech, především na rostlinách. Někteří živočichové žijí v symbióze s autotrofními jednobuněčnými organismy, které jim poskytují potravu. Přibližně třetina kmenů má parazitické zástupce, některé kmeny jsou výhradně parazitické.
V živočišném těle často dochází ke značné specializaci jednotlivých částí (tkáně, orgány). Houbovci (Porifera) a vločkovci (Placozoa) pravé tkáně nemají a jejich buňky jsou do jisté míry schopné autonomie, to však neznamená, že jsou fylogeneticky nejpůvodnější. Stavba těla houbovců připomíná v mnoha aspektech kolonie některých trubének. Tkáně a orgány živočichů lze pak přiřadit dvěma základním zárodečným listům - vnějšímu ektodermu a vnitřního entodermu; u vývojově pokročilejších bilaterií k nim přibývá střední mezoderm (může mít ektodermální nebo entodermální původ) a některé studie považují za další zárodečný list obratlovců neurální lištu (s ektodermálním původem).
Je známo přes 35 kmenů mnohobuněčných. Zhruba polovina je výhradně mořských, všechny kmeny kromě drápkovců (Onychophora) mají i vodní zástupce. Všechny kmeny, včetně drápkovců, však vznikly v moři.
Podle fosilních záznamů existují trojlistí živočichové (Bilateria) na Zemi již přinejmenším 585 miliónů let.[3][4] V případě, že by se prokázala příslušnost části ediakarské "fauny" k trojlistým živočichům, existují i fosilní záznamy staré přibližně 610 miliónů let. U dvojlistých živočichů je problém s fosilizací (neexistence pevných schránek, neexistence stop pohybu po dně moří) a přiřazení fosílií je spekulativnější. Úplně nejstarší známý nález fosilií, které by mohly být řazeny k živočichům (konkrétně k primitivním houbovcům) pochází z hornin 665 miliónů let starých.[5] Mohli se však už formovat před 800 milióny let.[6] Tou dobou také vzrostla koncentrace mědi, která je důležitým článkem v procesu dýchání (cytochrom c oxidáza).[7]
Mnohobuněčné živočichy můžeme zjednodušeně rozdělit na dvě skupiny - „dvojlisté“ a trojlisté. Trojlistí jsou pak tvořeni živočichy s dvoustrannou symetrií a proto v současnosti nazýváni spíše Bilateria.
Skupina dvojlistých živočichů je nepřirozená (parafyletická), neboť zahrnuje různé postupně se odvětvující vývojové linie, nemající společného předka, který by zároveň nebyl předkem trojlistých.
„Dvojlistí“[pozn. 2] (Diblastica syn. Diploblasta, též Radiata), syn. láčkovci [pozn. 3]
Dlouhou dobu byli za fylogeneticky nejbazálnější skupinu živočichů považováni houbovci (Porifera), též zvaní (živočišné) houby. Bylo to kvůli primitivní stavbě jejich těl, připomínající často pouhou kolonii a nepravou tkáň. Zbylé skupiny živočichů (s výjimkou vločkovci s nejistým postavením, často řazených s houbovci do skupiny Parazoa) pak byly považovány za přirozenou skupinu a nazývány tkáňovci (Eumetazoa či Histozoa).
Pozdější analýzy nejprve ukázaly nepřirozenost houbovců. S revolučním zjištěním pak přišly některé studie po r. 2008, které na základě molekulární analýzy označily za nejbazálnější skupinu živočichů žebernatky.[9][10] To znamenalo ztrátu přirozenosti tkáňovců. Ačkoli se objevily i studie potvrzující bazálnost houbovců[11][12] (jedna z nich dokonce rehabilitovala jako přirozené celé „dvojlisté“[13]), poslední studie publikované v prestižních recenzovaných odborných časopisech potvrzují bazální postavení žebernatek, ba naznačují i možnost, že neurony a dokonce i některé typicky mezodermální buňky (svalové buňky) mohly mít fylogenetický základ již u nejpůvodnějších živočichů a u některých skupin (houbovci, vločkovci) mohly být druhotně ztraceny (variantou je nezávislý vznik jejich obdoby u žebernatek). Proto je také název „dvojlistí“ uváděn v uvozovkách.[14][15] Poslední studie se shodují i na tom, že po žebernatkách se odštěpili houbovci (možná v několika větvích), poté vločkovci a až následně se oddělily linie žahavců a bilaterií.[14][15][16]
Trojlistí (Bilateria syn. Bilateralia, zast. Triblastica syn. Triploblastica)[pozn. 4] se dělí na dvě velké linie - prvoústé (Protostomia) a druhoústé (Deuterostomia).[pozn. 5]
Prvoústí se dělí na dvě velké přirozené skupiny - Lophotrochozoa a Ecdysozoa, pouze mechovci jsou bazální skupina.
Lophotrochozoa syn. Spiralia[pozn. 6]
Je pravděpodobné, že na bázi všech druhoústých živočichů (Deuterostomia) jsou strunatci. Zbytek tvoří linie vedoucí k praploštěncům a mlžojedům a její sesterská skupina Ambulacraria, která se dělí na polostrunatce a ostnokožce.
Člověk je kategorizován jako živočich. Rozdíly jako sebeuvědomění či schopnost se vcítit[24] nejsou totiž výhradně lidské vlastnosti. I další živočichové mají rituály.[25]
Slovo živočich je užívané převážně v odborném stylu. V obecné mluvě se pro živočichy, vyjma člověka, obvykle užívá slovo zvíře, případně zvířátko, jako hromadné jméno pro zvířectvo se užívá též pojem fauna. Obsah těchto slov není ostře vymezen, běžně se jím označují větší živočichové, zpravidla obratlovci, někdy jím bývá označen i například hmyz. Některé druhy větších savců a ptáků žijící ve volné přírodě se označují také slovem zvěř[26].
Kromě biologického popisu a třídění jsou živočichové pojmenováváni a popisováni také podle svého vztahu k člověku nebo přírodě, podle svých projevů, funkcí a způsobů využívání. Nutno ovšem říci, že takováto hodnocení zpravidla nelze považovat za objektivní a obecně platná, neboť jsou „nestabilní v čase i prostoru“. Zatímco někde je zvíře užitečné, může být jinde škodlivé, totéž platí i pro jedno místo (oblast) v různých časech. Také závisí na úhlu pohledu – zvíře může být zároveň užitečné, nebezpečné, chovné i neužitkové (např. psa lze zařadit do všech těchto kategorií), a to fakticky i dle úhlu pohledu posuzovatele (např. ledňáček může být považován za přirozeného nepřítele plevelných ryb – takže je užitečný, i za příležitostného vykradače sádek – takže je škodlivý). Medvěd může být shledán efektivním likvidátorem mršin (užitečný), ale též nebezpečnou šelmou (nebezpečný) a vykradačem úlů (škodlivý). Toto dělení tedy vychází z hlediska bezprostřední lidské užitečnosti a je používáno především myslivci, rybáři, zemědělci apod.
Nebezpečná zvířata - zvířata ohrožující přímo život nebo zdraví
Škodlivá zvířata, škůdci - zvířata ohrožující jiné lidské zájmy, např. zájmy hospodářské (snižují zemědělské, lesnické a rybářské výnosy nebo ničí lidské zásoby či zařízení), ekologické, zdravotní (i když sama nejsou nebezpečná, mohou šířit choroby lidí a užitkových zvířat) apod.
Užitečná zvířata - zvířata, která naopak jiné lidské zájmy (hospodářské, ekologické, emocionální) podporují. U ekologických zájmů jsou to např. zvířata podílející se na redukci škodlivých živočichů a rostlin (např. slunéčko). Významnými skupinami užitečných zvířat jsou:
Obrázky, zvuky či videa k tématu živočichové ve Wikimedia Commons
Živočichové (Metazoa, Animalia) je říše mnohobuněčných heterotrofních organismů, které se již na buněčné úrovni odlišují od rostlin a hub. Jejich buňky nemají plastidy ani buněčnou stěnu. Jsou dnes řazeni do skupiny Opisthokonta spolu s houbami a některými prvoky. Říše živočichů je v dnešním pojetí totožná se svou bývalou podříší „mnohobuněční“ (Metazoa), nezahrnuje tedy žádné prvoky. Skupina Myxozoa je jednobuněčná sekundárně v důsledku parazitického způsobu života, patří ale do pravých Metazoa – předpokládá se její příbuznost s žahavci.
Dyr er en stor gruppe af flercellede organismer, der samles i riget Animalia eller Metazoa. De fleste dyr er i stand til at bevæge sig selv, og alle dyr er heterotrofe, hvilket vil sige at de skal indtage andre organismer for at leve. Til forskel fra andre flercellede organismer som svampe og planter, har dyrenes celler ingen cellevægge, men kun cellemembraner.
De fleste kendte dyrerækker dukkede op som marine arter under den kambriske eksplosion for omkring 542 millioner år siden. Dyrene menes at have udviklet sig i prækambrium fra flagellater, en gruppe inden for protisterne. Jordens ældste dyr menes at være ribbegoplerne.[1]
Dyr kan groft inddeles i hvirveldyr og hvirvelløse dyr. Hvirveldyr har en rygsøjle og de udgør mindre end fem procent af verdens beskrevne dyrearter. Det er fisk, padder, krybdyr, fugle og pattedyr. De øvrige dyr er hvirvelløse dyr, der mangler rygsøjle. Det er blandt andet bløddyr (f.eks. muslinger, blæksprutter, snegle), leddyr (f.eks. tusindben, insekter, edderkopper, skorpioner, krebsdyr), ledorme, rundorme, fladorme, polypdyr (f.eks. brandmand, søanemoner, koraller), ribbegopler og havsvampe. Studiet af dyr kaldes zoologi.
Frem til slutningen af 1900-tallet regnede man også encellede organismer uden klorofyl (protozoer) med under dyreriget. Eftersom metoderne har forbedret sig, blev det klart, at skillelinjen mellem encellede dyr og planter delvis går tværs gennem nært beslægtede grupper. I dag tilhører de encellede eukaryoter deres eget rige, Protista, og dyreriget består af de flercellede dyr.
Der er gjort flere forsøg på at beregne eller anslå det samlede antal af dyrearter på jorden. Et antal, som ofte er nævnt, er mellem 30 og 50 millioner arter. Tallet er baseret på Terry L. Erwins studier fra 1988 og 1997, hvor han blandt andet tog udgangspunkt i antallet af insekter i et afgrænset tropisk område.[2][3] I 2011 anslog en gruppe forskere imidlertidig antallet af dyrearter til cirka 7,8 millioner arter. Af disse er kun cirka 1,2 millioner beskrevet videnskabeligt og katalogiseret i en central database. Forskerne regner med, at cirka 86 % af alle landlevende dyr og 91 % af arterne i havet fortsat mangler en videnskabelig beskrivelse.[4]
Dyr kan også betragtes som en livsform uden nogen taksonomisk mening: en organisme, som spiser andre organismer, og som har indre fordøjelse – eller kort: heterotrofe organismer med indre fordøjelse. Dermed kan det give mening at tale om dyrelignende protister, dvs. encellede, heterotrofe organismer, som sluger maden før fordøjelse (fx nogle amøber og sporozoer). Således kan "svamp" og "plante" også bruges om hhv. heterotrofe organismer med ydre fordøjelse og fotoautotrofe organismer. [4]
Både ved hjælp af traditionelle morfologiske metoder og fylogenetiske analyser kan man se et stort evolutionært skift fra de "ikke-bilaterale" dyr (uden bilateral symmetri af kroppen, Porifera, Ctenophora, Cnidaria og Placozoa) til de "bilaterale" dyr. De sidstnævnte er bl.a. inddelt i de to store grupper Deuterostomia og Protostomia. Slægtsskabet mellem de ikke-bilaterale dyr er stadig omdiskuteret, men alle bilaterale dyr menes at udgøre en monofyletisk gruppe.
Dyrerækkerne grupperet i blandt andet overrækker og underriger:
. PMID 17511857. doi:10.1186/1742-9994-4-14. Dyr er en stor gruppe af flercellede organismer, der samles i riget Animalia eller Metazoa. De fleste dyr er i stand til at bevæge sig selv, og alle dyr er heterotrofe, hvilket vil sige at de skal indtage andre organismer for at leve. Til forskel fra andre flercellede organismer som svampe og planter, har dyrenes celler ingen cellevægge, men kun cellemembraner.
De fleste kendte dyrerækker dukkede op som marine arter under den kambriske eksplosion for omkring 542 millioner år siden. Dyrene menes at have udviklet sig i prækambrium fra flagellater, en gruppe inden for protisterne. Jordens ældste dyr menes at være ribbegoplerne.
Dyr kan groft inddeles i hvirveldyr og hvirvelløse dyr. Hvirveldyr har en rygsøjle og de udgør mindre end fem procent af verdens beskrevne dyrearter. Det er fisk, padder, krybdyr, fugle og pattedyr. De øvrige dyr er hvirvelløse dyr, der mangler rygsøjle. Det er blandt andet bløddyr (f.eks. muslinger, blæksprutter, snegle), leddyr (f.eks. tusindben, insekter, edderkopper, skorpioner, krebsdyr), ledorme, rundorme, fladorme, polypdyr (f.eks. brandmand, søanemoner, koraller), ribbegopler og havsvampe. Studiet af dyr kaldes zoologi.
Die vielzelligen Tiere (wissenschaftlich Metazoa, von altgriechisch μετα meta, deutsch ‚danach‘ und ζῷον zóon ‚Tier‘) sind ein zoologisches Taxon, in dem alle mehrzelligen Tiergruppen zusammengefasst werden. Heute sind über 1,3 Millionen Arten von vielzelligen Tieren bekannt. Mit den noch nicht beschriebenen wird geschätzt, dass es 10 bis 20 Millionen Arten sind. Von den bisher bekannten Arten machen die Gliederfüßer (Arthropoda) mit etwa einer Million über 80 % aus, und innerhalb der Gliederfüßer stellen die Käfer und die Schmetterlinge zusammen die Hälfte der Arten. Gliederfüßer und Weichtiere, mit 100.000 Arten der zweitartenreichste Stamm, umfassen 90 % der heute lebenden Arten. Die Wirbeltiere stellen 5 % des Artenreichtums der Tierwelt.[1]
In wissenschaftlichen Veröffentlichungen werden die Metazoa heute oft synonym zu den Tieren (Animalia) verwendet, für die Metazoa und die einzelligen Vertreter aus ihrer Stammgruppe wurde 2002 das neue Taxon Holozoa gebildet.[2]
Kennzeichen der Metazoa ist neben dem Umstand, dass sie aus mehreren Zellen aufgebaut sind, auch die Differenzierung und Spezialisierung dieser Zellen. So finden sich bereits bei den Schwämmen unterschiedliche Zelltypen, die beispielsweise dem Nahrungserwerb, der Atmung (Kragengeißelzellen) oder dem Skelettaufbau dienen. Weitere Kennzeichen sind eine spezialisierte Gametengenese, begeißelte Spermien, die Furchung (Zellteilungen bei der befruchteten Eizelle durch Abschnürung) sowie das Genom der Mitochondrien.
Bedeutendstes Kennzeichen der Metazoa ist der vielzellige Körper, der aber keine Kolonie gleicher Zellen ist, die mehr oder weniger auch unabhängig voneinander existieren könnten. Die Zellen sind spezialisiert und morphologisch und funktionell differenziert. Gleichartige Zellen kommunizieren mittels chemischer Signale untereinander, beeinflussen sich gegenseitig, arbeiten zusammen und bilden Gewebe. Die Kommunikation dient unter anderem dem Erhalt der Körperform und der Form der Organe.
Gewebegrundtypen sind das Epithel (Auskleidungsgewebe) und das Bindegewebe. Das Epithelgewebe besteht aus einem geschlossenen Zellverband, fast ohne interzelluläre Zwischenräume. Die Zellen sind in Funktion und Struktur oft asymmetrisch (polarisiert) und auf unterschiedliche Weise miteinander verbunden.
Bindegewebe sind dagegen lockerer aufgebaut, mit isolierten Zellen in der extrazellulären Matrix. Die extrazelluläre Matrix besteht aus netzartig angeordneten Kollagenfasern, Wasser und Glykoproteinen. Epithel und Bindegewebe sind durch die Basalmembran voneinander getrennt.
Die Cilien der Spermien und anderer Metazoenzellen haben quergestreifte Wurzeln und senkrechte Zentriolen, von denen eines den Basalkörper der Cilie bildet. Ansonsten weisen sie den einheitlichen Aufbau aller Eukaryoten-Cilien auf.
Zur geschlechtlichen Fortpflanzung produzieren mehrzellige Tiere Eizellen und Spermien. Ihre Gametogenese ist ähnlich. Aus einer diploiden Mutterzelle entstehen vier haploide Zellen, entweder vier Spermien oder die befruchtungsfähige Eizelle und drei Polzellen, die normalerweise schnell wieder vergehen. Es wird angenommen, dass die Produktion einer großen, mit Nährstoffen versehenen Eizelle zu aufwendig ist, als dass aus jeder der vier Zellen eine Eizelle entstehen kann.
Nach der Befruchtung teilt sich die entstandene diploide Zygote zunächst, ohne dass ein Zellwachstum stattfindet, in viele kleine Tochterzellen (Blastomere). Bei dieser Furchung genannten Zellteilung entstehen die Grundachsen des künftigen Embryos und eine erste Differenzierung. Aus der Furchung entsteht die Blastula, die sich in der Gastrulation einstülpt. Im Zuge der weiteren Differenzierung teilen sich die Zellen teilweise asymmetrisch, aus einer Stammzelle entsteht eine Stammzelle und eine Zelle, die sich weiter differenziert.
Die Arten der Furchung dienten lange als Merkmal, um die verschiedenen Tierstämme verwandtschaftlich einander zuzuordnen. Allerdings haben viele Stämme einen nur ihnen eigenen Furchungstyp entwickelt, und die systematische Bedeutung der verschiedenen Furchungstypen ist nur schwer zu beurteilen.
Die Mitochondrien der Metazoa haben ein vergleichsweise kleines Genom mit etwa 16.000 Nukleotiden auf 37 Genen. Im Vergleich dazu ist das Genom der Choanoflagellaten viermal so lang. Zudem weisen die Transfer-RNA und die ribosomale RNA eine ungewöhnliche Struktur auf.
Das Schwestertaxon der vielzelligen Tiere – also der eigentlichen Tiere im modernen Wortsinn (Metazoa) – besteht aus den Kragengeißeltierchen (Choanoflagellata). Tiere und Kragengeißeltierchen bilden gemeinsam die Gruppe der Choanozoa. Sie werden mit den Einzellern der Filasterea zusammengefasst zur Abstammungsgemeinschaft der Filozoa, die gemeinsamen mit den Einzellern der Teretosporea die Gruppe der Holozoa formen.[3] Das Schwestertaxon der Holozoa besteht aus den Nucletmycea, denen zum Beispiel die Pilze (Fungi) zugeordnet werden. Sie bilden die zwei Zweige der Schubgeißler (Opisthokonta).[4]
Die basalsten vielzelligen Tiere bestehen aus dem Monophylum der Schwämme (Porifera).[5][6] Ihr Schwestertaxon wird Epitheliozoa genannt, in dem alle übrigen Tiere geordnet werden.[7] Das Taxon enthält die Scheibentiere (Placozoa) und die Gewebetiere (Eumetazoa). Letztere teilen sich in die Gruppen der Hohltiere (Coelenterata)[8] und der Zweiseitentiere (Bilateria).[9] Die Hohltiere umfassen Rippenquallen (Ctenophora)[10] und Nesseltiere (Cnidaria).[11] Die Zweiseitentiere gliedern sich in Xenacoelomorpha[12] und Nierentiere (Nephrozoa).[13] Letztere bestehen aus Urmundtieren (Protostomia)[14] und Neumundtieren (Deuterostomia).[15]
Die eben dargestellte innere Systematik der Tiere birgt in sich das Coelenterata-Konzept. Eine Klade von Hohltieren aus Rippenquallen und Nesseltieren wird als Schwestertaxon der Zweiseitentiere gezeigt. Mit der Abbildung könnte eine taxonomische Sicherheit suggeriert werden, die allerdings zum gegenwärtigen Stand der Forschung nicht existiert. Tatsächlich werden die genauen verwandtschaftlichen Beziehungen zwischen den monophyletischen Gruppen der Schwämme, Scheibentiere, Rippenquallen, Nesseltiere und Zweiseitentiere diskutiert.[16] Das Acrosomata-Konzept postuliert eine Gruppe aus Rippenquallen und Zweiseitentieren namens Acrosomata.[17] Das Planulozoa-Konzept sieht eine Abstammungsgemeinschaft in Nesseltieren und Zweiseitentieren mit der Bezeichnung Planulozoa. Das Planulozoa-Konzept geht auf in dem Parahoxozoa-Konzept,[18] bei dem die Scheibentiere zusammen mit den Planulozoa eine Klade mit dem Namen Parahoxozoa formen.[19] Diese Tiere werden wiederum mit den Schwämmen zu den Benthozoa zusammengefasst, die das Schwestertaxon zu den Rippenquallen bilden.[20]
Der zeitliche Ursprung der Metazoa ist bis heute unsicher und umstritten.[21] Dies liegt daran, dass alle Fossilien aus dem Präkambrium, insbesondere aber alle, für die ein Alter vor dem Ediacarium angegeben worden ist, schwer interpretierbar und in ihrer Zuordnung umstritten sind. Zahlreiche Angaben älterer Fossilien wurden von anderen Forschern später in Zweifel gezogen oder sogar nachträglich zweifelsfrei als Reste von Metazoa widerlegt. Altersabschätzungen anhand der Methodik der molekularen Uhr sind eher noch unzuverlässiger, da sie zur Kalibrierung auf sicher datierten Funden oder Ereignissen beruhen müssen, die nicht abgesichert vorliegen.[22] Zahlreiche Datierungen mit dieser Methode ergaben daher bei weitem zu hohe Altersschätzungen. Auf bestimmten Molekülen in sehr alten Sedimenten, die als Biomarker für bestimmte Gruppen, vor allem für Schwämme, herangezogen worden sind, beruhende Datierungen sind sehr umstritten, da diese Verbindungen anders entstanden sein könnten[23][24] (oder möglicherweise nur als Verunreinigung in die zu datierende Schichten eingedrungen sind). Interpretationen anhand des Verzweigungsmusters der basalen Kladen der Vielzelligen Tiere, die letzte der möglichen Methoden der Datierung, sind problematisch, weil es keinen wissenschaftlichen Konsens darüber gibt, welche der Gruppen tatsächlich die älteste (d. h. diejenige, die zuerst von der gemeinsamen Stammgruppe abzweigte) ist.
Unklar ist schon, welche Merkmale ein möglicher fossiler Stammgruppen-Vertreter der Metazoa aufgewiesen haben könnte. Ax gibt als Autapomorphien der Metazoa folgende Merkmale an: Getrenntgeschlechtlicher („gonochorischer“) Organismus aus diploiden somatischen Zellen, haploiden Gameten und diploider Zygote, Oogenese mit einer Eizelle und drei rudimentären Polkörpern, Spermium differenziert in einen Kopf mit dem Zellkern und einer Geißel, mit einem Mittelstück („Hals“ mit Zentrosom mit zwei rechtwinklig angeordneten Zentriolen und vier Mitochondrien), bei der Spermatogenese entstanden als vier identische Spermien aus jedem Spermatozyten. Das Gewebe der somatischen Zellen ist durch dichte Zell-Zell-Verbindungen (Tight Junctions) für bestimmte Stoffe nur selektiv durchlässig, was ein inneres Milieu ermöglicht. Es ist eine extrazelluläre Matrix vorhanden, die Fasern aus Kollagen enthält. Die Entwicklung aus der Keimzelle erfolgt durch radiale Furchung. Für das ausgewachsene Tier nimmt er eine abgeflachte Hohlkugel (Blastula, Placula) als Organisationsform an, die aus begeißelten Zellen auf der Außenseite zur Fortbewegung und Nahrungsaufnahme und unbegeißelten Zellen auf der Innenseite besteht.[25]
Von den genannten Merkmalen ist, mit Einschränkungen, möglicherweise ein einziges, die Radiärfurchung, an Fossilien tatsächlich zu beobachten. Fossilien von Gebilden, die als Zellen mit radiärer Furchung (mögliche Embryonen von Vielzellern) interpretiert werden, liegen aus der Doushantuo-Formation aus Südchina vor, die sogenannten Weng'an Biota, deren Alter auf etwa 570 bis 600 Millionen Jahre datiert wird.[26] Aus derselben Formation liegen auch Fossilien anderer möglicher vielzelliger Tiere vor, deren Interpretation aber umstritten ist. Dabei handelt es sich vermutlich um die ältesten überzeugenden fossilen Nachweise von Metazoa. Noch ältere Fossilien (oder auch Spurenfossilien) wurden zwar in größerer Zahl vorgeschlagen[21], doch konnten die meisten davon als Fossilien vielzelliger Algen oder Zellfäden von Prokaryoten (wie etwa Cyanobakterien) identifiziert werden, die übrigen sind äußerst zweifelhaft und umstritten.[27]
In den jüngeren Schichten des Ediacariums, nach der Gaskiers-Eiszeit vor etwa 580 Millionen Jahren, finden sich die Fossilien der rätselhaften Ediacara-Fauna. Diese sind in der Interpretation rundweg umstritten, doch werden einige der berühmten Fossilien wie Kimberella, Dickinsonia oder Eoandromeda von den meisten Forschern als Metazoa akzeptiert. Die ältesten Vertreter der heute lebenden Tierstämme, deren Zuordnung unzweifelhaft gesichert ist, stammen aber tatsächlich erst aus dem Kambrium vor etwa 541 Millionen Jahren. In der unterkambrischen chinesischen Chengjiang-Faunengemeinschaft, vor etwa 520 Millionen Jahren, sind bereits nahezu alle Tierstämme, die überhaupt das Potenzial zur Fossilierung besitzen, vertreten. Dieses vergleichsweise plötzliche Auftreten der „modernen“ Fauna wird als Kambrische Explosion bezeichnet.
Fossilien vielzelliger Tiere liegen also mit einiger Sicherheit nicht früher als im Ediacarium, nach dem Ende der Marinoischen Eiszeit, vor. Da aber die ersten Vertreter als weichhäutige Individuen sehr geringer Körpergröße kaum fossilierbar gewesen sein werden (und, selbst wenn sie tatsächlich entdeckt würden, wohl zu wenige Merkmale für eine abgesicherte Zuordnung besäßen), erscheint auch nach den Abschätzungen anhand der Methode der molekularen Uhr eine tatsächliche Entstehung bereits im Tonium, vor dem Eiszeitalter des Cryogeniums, durchaus nicht unwahrscheinlich.[21]
Die vielzelligen Tiere (wissenschaftlich Metazoa, von altgriechisch μετα meta, deutsch ‚danach‘ und ζῷον zóon ‚Tier‘) sind ein zoologisches Taxon, in dem alle mehrzelligen Tiergruppen zusammengefasst werden. Heute sind über 1,3 Millionen Arten von vielzelligen Tieren bekannt. Mit den noch nicht beschriebenen wird geschätzt, dass es 10 bis 20 Millionen Arten sind. Von den bisher bekannten Arten machen die Gliederfüßer (Arthropoda) mit etwa einer Million über 80 % aus, und innerhalb der Gliederfüßer stellen die Käfer und die Schmetterlinge zusammen die Hälfte der Arten. Gliederfüßer und Weichtiere, mit 100.000 Arten der zweitartenreichste Stamm, umfassen 90 % der heute lebenden Arten. Die Wirbeltiere stellen 5 % des Artenreichtums der Tierwelt.
In wissenschaftlichen Veröffentlichungen werden die Metazoa heute oft synonym zu den Tieren (Animalia) verwendet, für die Metazoa und die einzelligen Vertreter aus ihrer Stammgruppe wurde 2002 das neue Taxon Holozoa gebildet.
Ainimals is multicellular, eukaryotic organisms o the kinrick Animalia (forby cried Metazoa). Aw ainimals are motile, meanin thay can muiv spontaneously an independently, at some pynt in thair lifes. Thair body plan hidnerly becomes fixed as thay develop, tho some unnergang a process o metamorphosis later on in thair lifes. Aw ainimals is heterotrophs: thay maun ingest ither organisms or thair products for sustenance.
Maist kent ainimal phyla appeared in the fossil record as marine species in the Cambrian explosion, aboot 542 million year syne. Ainimals is dividit intae various sub-groups, some o whilk is: vertebrates (birds, mammals, amphibians, reptiles, fish); molluscs (clams, eysters, octopuses, ink-fish, snails); arthropods (meggie-mony-feets, jennie-hunder-feets, insects, speeders, scorpions, keavies, lapsters, saund-clapper); annelids (yirdwirms, gells); spoonges; an loch-livers.
Ainimals is multicellular, eukaryotic organisms o the kinrick Animalia (forby cried Metazoa). Aw ainimals are motile, meanin thay can muiv spontaneously an independently, at some pynt in thair lifes. Thair body plan hidnerly becomes fixed as thay develop, tho some unnergang a process o metamorphosis later on in thair lifes. Aw ainimals is heterotrophs: thay maun ingest ither organisms or thair products for sustenance.
Maist kent ainimal phyla appeared in the fossil record as marine species in the Cambrian explosion, aboot 542 million year syne. Ainimals is dividit intae various sub-groups, some o whilk is: vertebrates (birds, mammals, amphibians, reptiles, fish); molluscs (clams, eysters, octopuses, ink-fish, snails); arthropods (meggie-mony-feets, jennie-hunder-feets, insects, speeders, scorpions, keavies, lapsters, saund-clapper); annelids (yirdwirms, gells); spoonges; an loch-livers.
Animales es un rena (grupo major) de organismes eucariotal, xef multiselulal. La organiza de sua corpos deveni fisada en cuando los developa, an si algas esperia un muta en la parte plu tarda de sua vive. La plu de animales pote move. Tota animales come otra organismes per sua nuri. La plu de filos conoseda de animales en la arcivo de fosiles comensa como spesies maral en la esplode cambrial, a sirca 542 milion anios ante aora.
Zolojia es la studia de animales. Oji on ave plu ca 66 mil (min ca 5% de tota animales) spesies vertebrato e plu ca 1.3 milion (plu ca 95% de tota animales) spesies nonvertebrato. On categori animales a en grupos (tasonomia) con la sistem ierarcial Linnaean; o con cladistica, cual mostra scemas nomida cladogrames per mostra relatas cual es fundada en la prinsipe evolual de la asendente comun la plu resente.
Animales es divideda par corpo entre vertebratos e nonvertebratos. Vertebratos — pexes, amfibios, retiles, avias e mamales - ave un colona vertebral (spina); nonvertebratos no ave esta.
La parola "animal" veni de la parola latina animalis, cual sinifia "ave respira", "ave spirito" o "vivente".
Metung lang manimunang grupu da reng organismu o lelangan deng a kayabe king kingdom Animalia or Metazoa. w:Multicellular la reng keraklan kareti, agyu dang kimut, mag-respondi la king karelang paligid, at mabibye la kapamilata’ning pamamangan kareng aliwang organismu. Magi yang permanenti (fixed) ing pangabalangkas ning karelang katawan kabang daragul la. Keraklan, bandang umpisa na pa ning panaun a daragu’la, potang embryo la pamu, malilyari na ini, dapot ating mapilan a dadalan king prosesu ning metamorphosis potang kayi. Mabibilang lang kayanib king animal kingdom deng tau.
Atin yang mapilan a kayuryan ing Kingdom Animalia a bukud kareng aliwang mabibye. Mumuna, w:eukaryotic la reng animal. Ini ing karelang pamiyaliwa king Kingdom Monera. Kadwa, w:multicellular la reng animal, a yang pamiyaliwa ra king w:Kingdom Protista. Katlu,w:heterotrophic la reti, anya aliwa la king w:Kingdom Plantae ampo reng miyayaliwang w:protist a kawangis da reng tanaman. Katatawlyan, bibilugan de ing Kingdom Animalia da reng organismung alang w:cell wall, anya aliwa ya king w:Kingdom Plantae, kareng algae, ampo kareng Kingdom Fungi.
Pinitna nong Aristotle deng eganaganang mabibyeng lelangan kareng animal ampong tanaman. Ini ing tikyan nang w:Carolus Linnaeus anyang gewa ne ing mumunang hierarchical classification o makaranggung pamanuri da reng organismu. Manibat anyang inumpisan dang dinan ulaga deng biologist ing evolutionary relationship o pamiugnayan a agpang king penibatan, melati la at mebawasan deng grupung deti. Alimbawa, tuturing dong animal deng mangalatiktik a protozoa uling kikimut la, dapot ngeni, kewani ra na la. King karaniwan a pamisabi-sabi, ampo kareng mapilan a relihiun, tuturing dong makakawani kareng animal deng tau uling agyu ra ing pamagsalita, matas a uri ing karelang pamanisip, o uling ila ing pinili ning metung a dios, dapot nung tukyan tamu ing salukuyang batayan o panyukad ning biologia ampong taxonomy, kayanib la kareng animal deti. Ibat ya ing lagyung animal king katayang w:Latin a animal, a animalia no man nung daka’la. Ing penibata’na naman niti, itang katayang anima, a maki kabaldugan a diwa o kaladwa.
Liban kareng mapilan a organismu, lalu na reng w:sponge (Phylum w:Porifera), bibilugan do reng miyayaliwang klasing tissues o kalamnan deng animal. Kayabe la kareti deng [w:muscle]], a malyaring murung at maging sangkan ning pamangimut, at ing w:nervous_system, a yang magparla at mag-process kareng sinyal. Atin muring lugal king kilub ning karelang katawan nung nu malilyari ing pamaglaso (digestion king karelang pamangan, a maki metung o adwang busbus. Metazoan ing aus da kareng animal a anti kaniti pangabalangkas, o eumetazoan naman nung magagamit ya kareng animal king pangkabilugan itang mumunang kataya (metazoan).
Atin lang eukaryotic a cell deng eganaganang animal, nung nu makapadurut ing w:extracellular matrix a bibilugan ning w:collagen ampong w:glycoprotein a elastic o mayayatyat. Malyari yang sapak o katmung w:calcium iti at bumilug bageng anti reng kapsa (shell), butul, ampong spicule. Potang daragul ya pamu ing animal, metung ya iting pekabalangkas a malyaring ibaluktut (flexible), nung nu la malyaring kimut-kimut deng cell at mibayu pangasamasan. Uli na niti, malyaring gawang bage o dake ning katawan a komplikadu o dakal a sangkap. E anti kareng aliwang organismung multicellular anti kareng tanaman ampong fungus, nung nu la makakabit kapamilatan da reng [[w:cell wall], anya tuki-tuki at pasulung ing pamandagul da reti. Metung pa, bukud la mung kareng cell da reng animal mayayakit deng makatuking pamituglung king pilatan da reng cell (intercellular junctions): tight junction, w:gap junction, and w:desmosome.
Dadalan la king metung a klasing w:sexual reproduction deng alus eganaganang animal. w:Diploid la reng mangaragul na o atyu na king ustung edad, at neng kayi, w:polyploid la reti. Deti, atin lang mapilan a reproductive cell a bukud kareng aliwa (specialized). Dadalan la reti king w:meiosis, a gagawang mas mangalating w:spermatozoa, o mas mangaragul a w:ovum. Misasanib la reti at bibilug king w:zygote, a yang panibatan da reng bayung animal.
Malyari la muring dumalan king w:asexual reproduction deng dakal kareng animal. Mapalyaring king kapamilatan ning w:parthenogenesis marapat iti, nung nu mikaka ebun a malalaus agyang alang “mating” a malilyari, o neng kayi kapamilata’ning pamipitna-pitna o pamipira-pirasu.
Potang mumuna, ing w:zygote magi yang anting bolang alang laman king kilub, a yawsan dang w:blastula. Manaliwa ya pangasamasan at itsura iti, at magi lang myayaliwang klasi deng kayang cell. Kareng sponge, kakawe la reng larva ning blastula papunta king metung a bayung karinan o lugal, nung ya lunto ing metung a bayung sponge. Karen namang keraklan kareng animal, lalung komplikadu ing pamagbayu ning blastula. Mumuna, mag-invaginate ya (magtuklip yang palub ing metung nang “pisni”) ban lunto ya ing metung a gastrula, a maki digestive chamber (bakanting lugal nung nu malalaso ing pamangan), at adwang mikakawaning germ layer – metung a w:ectoderm a makalwal, at metung a w:endoderm a makalub. Keraklan, atin pang laltong w:mesoderm king pilatan da reng adwang mitutumpak a reti. Kaybat, manaliwa (differentiate) la reting germ layer, at ilang maging kalamnan (tissue) ampong laman lub (organ).
Paniwalan da reng keraklan a menibat la reng animal kareng protozoa a w:flagellate o maki flagellum. Pekamalapit dong kamaganak deng w:choanoflagellate, a flagellate a maki collar o tela- kwelyu, a kawangis da reng mapilan a sponge cell. Agpang king pamanigaral king karelang DNA, kayanib la reti king metung a maragul a grupu o supergroup a awsan dang w:opisthokont, nung nu la murin kayabe deng w:fungus, at mapilan a mangalating w:protist a parasitiku. Menibat ya ing lagyu king pangabili ning w:flagellum, a atyu king dake nang gulut da reng cell a kikimut (motile cells), antimo king sperm da reng animal, e anti kareng aliwang eukaryote, nung nu ing dake rang arap ing maki flagellum.
Linto la reng mumunang fossil a malyaring tang asabing kareng animal anyang bandang wakas ning panaun a en:Precambrian, anam a ralan a milyung en:600 million banwa na ing milabas. en:Vendian biota ing aus da kareti. Nanupata, e malino ing pamiugne da reti kareng fossil a linto kaybat da. Malyaring menibat la kareng mapilan kareti deng phylum ngening panaun tamu, o mapalyari namang aliwa lang grupu. Posibling e la man bitasang animal detang fossil. Bukud kareti, alus miyagnan-agnan lang linto deng keraklan kareng phylum da reng animal anyang panaun a en:Cambrian, limandalan at pitumpulung milyung en:570 million banwa ing milabas. Ala pang pamikasundu nung ining pangapalyaring iti, a mayayaus a en:Cambrian explosion, metung yang pamikawa- kawani da reng miyayaliwang grupu, o minaliwa ing kabilyan, at milyaring mika fossil.
Maranun long mikawani deng sponge (w:Porifera) kareng aliwang animal. Anti ing mebanggit na, e mayayakit karela ing komplikadung pangabalangkas a atyu kareng aliwang phylum (maragul a grupu da reng animal at aliwang organismu). Agyang miyayaliwa nong klasi (differentiated) deng cell da reti, e la pa bibilug aliwa-liwang uring kalamnan. E la mamalis lugal (sessile) deng sponge, at mamangan la kapamilatan ning “pamanyipsip” danum palub kareng busbus (w:pore} king mabilug dang katawan, a susuportan ning metung a skeleton a bibilugan da reng spicule. Malyaring kayabe ya murin kareng sponge itang w:Archaeocyatha a mewala na (extinct), o aliwa yang phylum iti.
Karetang phylum a eumatozoan, adwa la reng maki radial symmetry at maki digestive chamber (karinan a pipaglasawan pamangan) a maki metung mung busbus, a yang magsilbing piluluban pamangan at pilulwalan pengan. Deni reng en:Cnidari, nung nu la kayabe deng w:anemone, w:coral, ampong en:jellyfish, at saka reng w:Ctenophora o comb jelly. Pareu lang maki makakawaning tissue o uri ning kalamnan, dapot e la pa bibilug laman lub o laman lub deti. Adwa la mu reng germ layer, deng ectodern ampong endoderm, at maki cell a makakalat king pilatan da reti. Uli na niti, awsan dong w:diploblastic deti. Kawangis de reti ing malating phylum a w:Placozoa, mupin ala lang permanenting pilalasawan pamangan deni.
Detang aliwa pang animal, bibilug lang monophyletic (metung mu penibatan) a grupung awsan dang w:Bilateria. Keraklan kareti, bilateral la symmetry, at makabukud ne gamit o katungkulan (specialized) ing buntuk a maki parti yang gagamitan bang mangan at panamdaman ing kayang paligid (sense organs). Triploblastic ya ing kayang katawan; buri nang sabyan, malino na la deng atlung germ layer, at bibilug nong ayawus tamung organ deng kalamnan. Adwa ya busbus ing pilalasawan pamangan, ing asbuk ampo ing peka-buldit, at atin muring bakanting lugal kilub katawan o internal body cavity a awsan dang coelom o pseudocoelom. Nanupata, ating e tutuki kareng kayuryan a reti. Alimbawa, radial ing symmetry da reng en:echinoderm a maragul na (adult), at misna namang simpli ing pangabalangkas ning katawan da reng mapilan a bulating parasitiku.
Uling kareng pamanigaral king genetics, minaliwa nang bagya ing balu tamu tungkul king Bilateria. Kayabe la kareng apat a manimunang lahi ding keraklan kareti:
Bukud pa kareti, atin pang mapilan a mangalating grupu da reng animal king Bilateria a kawangis da katawan deti, a malyaring kinawani bayu deng manimunang grupung deti. Kayabe no kareti deng en:Acoelomorpha, en:Rhombozoa, at en:Orthonectida. Paniwalan da ngening detang en:Myxozoa, parasitikung tunggal mu cell at sadyang rang tuturing a kayabe king Protozoa, ibat la murin pala king Bilateria.
Atin lang mapilan a e pamilupa kareng aliwang Bilateria, a awsan dang w:protostome, deng w:Deuterostome. Kumpletu ya ing digestive tract (dadalanan ning pamangan) kareng adwang grupu. Nanupata, mági yang asbuk itang mumunang busbus kareng protostome (itang archenteron), at makakawani yang lalto itang maging pekabuldit. Baligtad naman ing malilyari kareng protostome. Kareng protostome, kakatmwan deng cell ing kilub ning gastrula ba yang lunto ing mesoderm, at ini awsan dang schizocoelous development. Samantala, kareng deuterostome, malilyari iti kapamilatan ning w:evagination ning endoderm, a awsan dang enterocoelic pouching. Ken yang gulut (dorsal] ing nerve chord da reng deuterostome (e ya ventral o king arap anti kareng protostome), at king aliwang paralan malilyari ing cleavage o pamipitna-pitna da reng karelang embryo.
Balamu, ing lalto kaniting mebanggit, mikakawani lang lahi deng deuterostome at protostome, at ing balang metung kareti, atin ya mung metung a penibatan. Deng manimunang phylum da reng deuterostome ila reng w:Echinodermata ampong w:Chordata. Radial ing symmetry ning mumunang grupu, at purus lang king dagat mabibye. Kayabe la kareng echinoderm deng w:sea star, w:sea urchin, ampong w:sea cucumber. Keta namang kadwang grupu, deng chordate, deng vertebrate o animal a maki galugud, ilang manimuna. Kayabe la kareti deng asan, amphibian, w:reptile, ayup, ampong mammal.
Bukud pa kareti, kayabe la murin kareng deuterostome deng w:Hemichordata o acorn worm. Agyang e la makaing kilala ngeni deng grupung deti, kayanib la keti deng maulagang fossil a awsan dang graptolite. Mapalyari muring deuterostome la deng w:Chaetognatha o arrow worm, oneng e makaing siguradu ini.
Protostome la reng en:Ecdysozoa, a pepalagyuan da uling ketang karelang daraptan a pamag-molt o pamaglupi (pamanaliling balat o en:ecdysis. Kayabe ya keti ing pekamaragul a phylum da reng animal, ing en:Arthropoda, nung nu la kayabe deng insektu, babagwa, ema, ampo reng karelang kamaganak. Mapipitna ya ing katawan da reti kareng dakeng lupa-lupa, a keraklan maki bitis a mipaparis. Makanyan la murin kayuryan deng adwa pang mas mangalating phylum, deng en:Onychophora ampong en:Tardigrada, a malapit dang kamaganak deng arthropod.
Tuturing da la muring ecdysozoan deng en:Nematoda o roundworm, ing kadwang pekamaragul a phylum da reng animal. Mangalatiktik (microscopic at mayayakit la mu keng microscope) deng keraklan kareng roundworm, at mabibye la reti king halus balang lugal a maki danum. Manimuna lang parasitiku deng mapilan kareti. Kayabe la kareng kamaganak da reti deng en:Nematomorpha o horsehair worm, a mayayakit agyang alang gagamitan a instrumentu, ampo reng Kinorhyncha, en:Priapulida, ampong en:Loricifera, a mayayakit mu kapamilata’ning microscope. E ne kumpletu ing coelom da reti, a mayayaus pseudocoelom.
Neng kai, piyayabe ra la king Spiralia deng adwang mitatagan a grupu da reng protostome, uling king paralan a spiral (makabalibul) ing pamipitna o cleavage da reng embryo da reti.
Kayanib la king Platyzoa deng phylum w:Platyhelminthes, deng flatworm. Anyang purmeru, tuturing do reting kayabe kareng pekamatwang uring (primitive) Bilateria, pero ngeni balamu laltong ibat la reti kareng mas makabayung pipumpunan. Kayabe la king grupung deti deng mapilan a parasitiku, antimo deng w:fluke ampong en:tapeworm. Ala lang coelom deng flatworm, kalupa da reng pekamalapit dang kamaganak, deng microscopic a w:Gastrotrichia.
Microscopic la at pseudocoelomate deng aliwa pang phylum a platyzoan. Deng w:Rotifera, a marlas mayayakit kareng lugal a maranum, ing kilalang dili kareti. Kayabe la murin deng w:Acanthocephala spiny-headed worms (bulating masuksuk buntuk), deng en:Gnathostomulida, w:Micrognathozoa, at malyaring deng w:Cycliophora. Para- pareu lang maki komplikadung panga dening grupung deti, at uli na niti, awsan dong w:Gnathifera.
Kayabe la kareng Lophotrichia deng adwa kareng maragul diling phylum da reng phylum da reng animal, deng w:Mollusca ampong en:Annelida. Kayabe la king mumuna deng animal kalupa da reng susu (animal), talaba, ampong pusit. Den namang kadwa, deng Annelida, bibilugan do reng bulating segmented antimo reng w:earthworm ampo reng linta. Malwat da nong tuturing a mikamaganak dening adwang deti uling pareu lang ating w:trocophore larvae, oneng mas malapit la kanu deng annelid kareng arthropod uling pareu lang segmented. Ngeni, sasabyan dang convergent evolution ini (itang aliwa la penibatan at mikatagun a mipareu la king metung a kayuryan, ita ping segmented la), uling kareng dakal dang pamiyaliwa king itsura ning karelang katawan ampo king karelang DNA (ing sangkap a magdala kareng kauryan, alimbawa itsura, a pamana da reng pengari karing supling).
Kayabe la kareng Lophotrochozoa deng w:Nemertea o ribbon worm, deng w:Sipuncula, at mapilan a phylum a maki tela-pamepeng cilia a makapadurut king karelang asbuk, a awsan dang [w:lophophore]]. Kanitang minuna, abe-abe la king grupung lophophorate dening animal a reti, oneng ngeni, laltong w:paraphyletic la reti; mas malapit la king Nemertea deng mapilan, kabang kamaganak da no man deng Mollusca ampong Annelida detang aliwa. Kayabe la king grupung deti deng w:Brachiopoda o lamp shells, a kapansin-pansin king fossil record, deng w:Entoprocta, en:Phoronida, at malyaring deng w:Ectoprocta o moss animal.
Ketang minuna nang planung Linnaeus, metung la reng animal kareng atlung kingdom. Mapipitna la reti kareng class a w:Vermes, [[insektu|Insecta], Pisces, w:Amphibia, Aves ampong Mammalia. Manibat kanita, miyanib no ngan king metung a phylum, ing w:Chordata, deng tawling apat, kabang pikawani da no man detang aliwa. Ing mebanggit king babo ing kekatamung paglalawe king grupung iti king salukuyan, dapot ating ditak a pamiyaliwa dependi nung ninu ing kutnan.
Dening makatuki ila reng mapilan kareng pekakilalang animal, a makalista lalam da reng karelang karaniwan a lagyu o common name.
Le animales (nomine scientific Animalia) es organismos vivente multicellular capace de apprender de lor ambiente e de displaciar se voluntarimente. Illos es semper heterotrophos. Illos forma un del subdivisiones appellate regnos del dominio Eukaryota secundo le classification traditional.
Il non existe un classification de animales que es generalmente acceptate per omne zoologos. Le arrangiamento sequente es un singule classification possibile inter multes. Illo es le systema de Thomas Cavalier-Smith (1998).[1]
regno Animalia
Le animales (nomine scientific Animalia) es organismos vivente multicellular capace de apprender de lor ambiente e de displaciar se voluntarimente. Illos es semper heterotrophos. Illos forma un del subdivisiones appellate regnos del dominio Eukaryota secundo le classification traditional.
Animales es un rena (grupo major) de organismes eucariotal, xef multiselulal. La organiza de sua corpos deveni fisada en cuando los developa, an si algas esperia un muta en la parte plu tarda de sua vive. La plu de animales pote move. Tota animales come otra organismes per sua nuri. La plu de filos conoseda de animales en la arcivo de fosiles comensa como spesies maral en la esplode cambrial, a sirca 542 milion anios ante aora.
Zolojia es la studia de animales. Oji on ave plu ca 66 mil (min ca 5% de tota animales) spesies vertebrato e plu ca 1.3 milion (plu ca 95% de tota animales) spesies nonvertebrato. On categori animales a en grupos (tasonomia) con la sistem ierarcial Linnaean; o con cladistica, cual mostra scemas nomida cladogrames per mostra relatas cual es fundada en la prinsipe evolual de la asendente comun la plu resente.
Animales es divideda par corpo entre vertebratos e nonvertebratos. Vertebratos — pexes, amfibios, retiles, avias e mamales - ave un colona vertebral (spina); nonvertebratos no ave esta.
Metung lang manimunang grupu da reng organismu o lelangan deng a kayabe king kingdom Animalia or Metazoa. w:Multicellular la reng keraklan kareti, agyu dang kimut, mag-respondi la king karelang paligid, at mabibye la kapamilata’ning pamamangan kareng aliwang organismu. Magi yang permanenti (fixed) ing pangabalangkas ning karelang katawan kabang daragul la. Keraklan, bandang umpisa na pa ning panaun a daragu’la, potang embryo la pamu, malilyari na ini, dapot ating mapilan a dadalan king prosesu ning metamorphosis potang kayi. Mabibilang lang kayanib king animal kingdom deng tau.
Atin yang mapilan a kayuryan ing Kingdom Animalia a bukud kareng aliwang mabibye. Mumuna, w:eukaryotic la reng animal. Ini ing karelang pamiyaliwa king Kingdom Monera. Kadwa, w:multicellular la reng animal, a yang pamiyaliwa ra king w:Kingdom Protista. Katlu,w:heterotrophic la reti, anya aliwa la king w:Kingdom Plantae ampo reng miyayaliwang w:protist a kawangis da reng tanaman. Katatawlyan, bibilugan de ing Kingdom Animalia da reng organismung alang w:cell wall, anya aliwa ya king w:Kingdom Plantae, kareng algae, ampo kareng Kingdom Fungi.
Pinitna nong Aristotle deng eganaganang mabibyeng lelangan kareng animal ampong tanaman. Ini ing tikyan nang w:Carolus Linnaeus anyang gewa ne ing mumunang hierarchical classification o makaranggung pamanuri da reng organismu. Manibat anyang inumpisan dang dinan ulaga deng biologist ing evolutionary relationship o pamiugnayan a agpang king penibatan, melati la at mebawasan deng grupung deti. Alimbawa, tuturing dong animal deng mangalatiktik a protozoa uling kikimut la, dapot ngeni, kewani ra na la. King karaniwan a pamisabi-sabi, ampo kareng mapilan a relihiun, tuturing dong makakawani kareng animal deng tau uling agyu ra ing pamagsalita, matas a uri ing karelang pamanisip, o uling ila ing pinili ning metung a dios, dapot nung tukyan tamu ing salukuyang batayan o panyukad ning biologia ampong taxonomy, kayanib la kareng animal deti. Ibat ya ing lagyung animal king katayang w:Latin a animal, a animalia no man nung daka’la. Ing penibata’na naman niti, itang katayang anima, a maki kabaldugan a diwa o kaladwa.
Ll'animale o puro metazoe (crassifecazzione: Animalia, Linnaeus, 1758) songo urganisme vive, eucariote e pluricellulare. Sciatano cu sciato aerobio e se ponno molteplicà pe bbìa d''a riproduzzione sessuala. 'O sviluppo suojo 'o fanno partenno 'a n'embrione, c'arriva a na forma stabbele pure si cagna pe' bbia 'e na metamorfose. Ll'anemale teneno, ngenerale, sensibilità e capacetà 'e muvimento vuluntario. Tutte ll'animale magnano ati urganisme pe' campà (songo eterotrufe).
Ll'animale o puro metazoe (crassifecazzione: Animalia, Linnaeus, 1758) songo urganisme vive, eucariote e pluricellulare. Sciatano cu sciato aerobio e se ponno molteplicà pe bbìa d''a riproduzzione sessuala. 'O sviluppo suojo 'o fanno partenno 'a n'embrione, c'arriva a na forma stabbele pure si cagna pe' bbia 'e na metamorfose. Ll'anemale teneno, ngenerale, sensibilità e capacetà 'e muvimento vuluntario. Tutte ll'animale magnano ati urganisme pe' campà (songo eterotrufe).
Un animal es un èsser viu que comunament se destria per lo fach d'èstre dotat de sensibilitat e de movement volontari (per oposicion a la planta o als campairòls). Mai formalament, un animal (e lo règne animalia) es un èsser organic eucariòta pluricellular e eteròtrof estretament aparentat amb los campairòls e las plantas, qu'apertenon al règne denomenat animalia. L'unica manièra de los classificar amb seguretat dins aqueste grop es de far l'analisi genetica perque es un grop amb de caracteristicas fòrça variadas.
Encara que siá pas cap una caracteristica qu'agrope totes los animals, es lo sol tipe d'èsser viu qu'aja desvolopat lo movement e lo desplaçament corporal.
Dins lo lengatge corrent, s'utiliza animal per se referir a totes los animals, exceptat los umans ; mas cal pas doblidar que d'un punt de vista scientific, l'èsser uman es una espècia del règne animalia. La causa es que s'assumís, que l'òme es l'unic animal racional, o dotat de rason.
Suls autres projèctes Wikimèdia :
Suls autres projèctes Wikimèdia :
Os animals u metazous (|scientificament, o reino Animalia) son organismos vivos quimio-organo-heterotrofos pluricelulars, lo menos en a suya forma adulta, con respiración aerobia -son toyz dependients de l'oxichén- y reproducción sexual -con formación de gametos haploides y zigotos diploides (ciclo vital haplo-diploide)-, que son diferenciables d'altros sers vicos heterotrofos per a suya sensibilidat y capacidat de movimiento voluntario.
Anque que no ye de plen una caracteristica que agrupe a totz os animals, s'ha de tener en cuenta que muitos d'os organismos adintro d'este grupo son os que han desembolicato mes y millor a capacidat suya ta lo movimiento. Bi ha animals estaticos como os poriferos (esponchas) que tienen nomás movimiento ciliar adintro d'os suyos conductos centrals meyante celulas que desplazan l'augua, sin que l'animal entiero pueda fer garra movimiento propiament dito.
Con bien pocas excepcions, as mes envistables d'entre os propios Porifera, os animals tienen cuerpos bien diferenciatos con teixitos deseparatos. Ixes encluyen, asinas, os musclos que se contrayen ta controlar o movimiento, y un sistema niervoso que ninvía y procesa sinyals. También gosan tener una cambra dichestiva interna, con una u dos ubriduras enta l'exterior. Ye la presencia d'estas tres caracteristicas lo que fa que os animals que las tienen sigan quaternatos como «metazous» u «eumetazous», estando ixe segundo termin lo més endicato mientres que lo primer no sería si que una expresión a sobén confusa ta designar a totz os animals de manera cheneral.
Totz os animals tienen celulas eucariotas embolicatas d'una matriz extracelular caracteristica composada de colacheno y glicoproteínas elasticas. Ixa matriz puet manifestar-se en diversas formas, como per eixemplo quan ye calcificata en os uesos u closcas d'os moluscos.
Mientres o suyo desembolique embrionario, forman de regular una carcasa relativament flexible adintro d'a qual as celulas pueden mover-se de forma relativament libre y reorganizar-se, fendo posibles altras estructuras posteriors mes complexas. Tot ixo contrasta con altros organismos multicelulars como plantas y fongos, a on que as celulas obtienen o suyo puesto dende os prencipios meyante la formación de paretz celulars que experimentan una creiximiento progresivo.
Un animal es un èsser viu que comunament se destria per lo fach d'èstre dotat de sensibilitat e de movement volontari (per oposicion a la planta o als campairòls). Mai formalament, un animal (e lo règne animalia) es un èsser organic eucariòta pluricellular e eteròtrof estretament aparentat amb los campairòls e las plantas, qu'apertenon al règne denomenat animalia. L'unica manièra de los classificar amb seguretat dins aqueste grop es de far l'analisi genetica perque es un grop amb de caracteristicas fòrça variadas.
Encara que siá pas cap una caracteristica qu'agrope totes los animals, es lo sol tipe d'èsser viu qu'aja desvolopat lo movement e lo desplaçament corporal.
Dins lo lengatge corrent, s'utiliza animal per se referir a totes los animals, exceptat los umans ; mas cal pas doblidar que d'un punt de vista scientific, l'èsser uman es una espècia del règne animalia. La causa es que s'assumís, que l'òme es l'unic animal racional, o dotat de rason.
Os animals u metazous (|scientificament, o reino Animalia) son organismos vivos quimio-organo-heterotrofos pluricelulars, lo menos en a suya forma adulta, con respiración aerobia -son toyz dependients de l'oxichén- y reproducción sexual -con formación de gametos haploides y zigotos diploides (ciclo vital haplo-diploide)-, que son diferenciables d'altros sers vicos heterotrofos per a suya sensibilidat y capacidat de movimiento voluntario.
Anque que no ye de plen una caracteristica que agrupe a totz os animals, s'ha de tener en cuenta que muitos d'os organismos adintro d'este grupo son os que han desembolicato mes y millor a capacidat suya ta lo movimiento. Bi ha animals estaticos como os poriferos (esponchas) que tienen nomás movimiento ciliar adintro d'os suyos conductos centrals meyante celulas que desplazan l'augua, sin que l'animal entiero pueda fer garra movimiento propiament dito.
Con bien pocas excepcions, as mes envistables d'entre os propios Porifera, os animals tienen cuerpos bien diferenciatos con teixitos deseparatos. Ixes encluyen, asinas, os musclos que se contrayen ta controlar o movimiento, y un sistema niervoso que ninvía y procesa sinyals. También gosan tener una cambra dichestiva interna, con una u dos ubriduras enta l'exterior. Ye la presencia d'estas tres caracteristicas lo que fa que os animals que las tienen sigan quaternatos como «metazous» u «eumetazous», estando ixe segundo termin lo més endicato mientres que lo primer no sería si que una expresión a sobén confusa ta designar a totz os animals de manera cheneral.
Totz os animals tienen celulas eucariotas embolicatas d'una matriz extracelular caracteristica composada de colacheno y glicoproteínas elasticas. Ixa matriz puet manifestar-se en diversas formas, como per eixemplo quan ye calcificata en os uesos u closcas d'os moluscos.
Mientres o suyo desembolique embrionario, forman de regular una carcasa relativament flexible adintro d'a qual as celulas pueden mover-se de forma relativament libre y reorganizar-se, fendo posibles altras estructuras posteriors mes complexas. Tot ixo contrasta con altros organismos multicelulars como plantas y fongos, a on que as celulas obtienen o suyo puesto dende os prencipios meyante la formación de paretz celulars que experimentan una creiximiento progresivo.
Animalo esas viva ento kun plura celuli qua povas movar su adminime dum parto di lua vivo. Ol esas sempre heterotrofa. Ol formacas un ek la subdividuri nomizita regni di Eukarioti segun la klasifiko. Nun la filogenetika klasifiko uzas la termo ‘’metazoairi’’ per indikar tá grupo, ma la poziciono di il-ca, tale ke sua subdividuri, korektigesis per la lumo di genetika studii e segun la ‘’sparegema analiso’’ di presenta tipi.
Omna speci klasifikesas segun recensita en arboratrajo di animala regno, partinta di brancho. Omna bifurko konsistas ek klasi, ol mem divizita en ordeni, pose en familii, e fine en genri. La latina nomi donita a speci konsistas ek du nomi, indikanta genro e speco.
Ta klasifikuro esence fondesas sur du molekulara kriterii (komparo di DNA-sequi). Ta klasifiko-metodo, malgre multe uzata, kelkafoye mankas « precizeso ». Tale la repartiso di branchi inter spiralii e lofoforii repozas ankore sur embriologia kriterii.
Bona certa quale tota klasifiko, il-ca es evolucion-subjekto.
Animalo esas viva ento kun plura celuli qua povas movar su adminime dum parto di lua vivo. Ol esas sempre heterotrofa. Ol formacas un ek la subdividuri nomizita regni di Eukarioti segun la klasifiko. Nun la filogenetika klasifiko uzas la termo ‘’metazoairi’’ per indikar tá grupo, ma la poziciono di il-ca, tale ke sua subdividuri, korektigesis per la lumo di genetika studii e segun la ‘’sparegema analiso’’ di presenta tipi.
L'Armali sunnu un granni gruppu d'organismi, classificati comu lu regnu Animalia o Metazoa. Giniralmenti sunnu multicellulari, capaci di spustàrisi e manciari àutri organismi.
Aristòtili sipirau lu munnu viventi ntra armali e chianti; poi Carolus Linnaeus criau la prima classificazzioni scientìfica. Lu nomu animalia veni dû latinu animalis, di cui animalia è plurali. Nfini, veni di ànima, chi signìfica "ciatu vitali" o "arma".
L'Armali sunnu un granni gruppu d'organismi, classificati comu lu regnu Animalia o Metazoa. Giniralmenti sunnu multicellulari, capaci di spustàrisi e manciari àutri organismi.
Aristòtili sipirau lu munnu viventi ntra armali e chianti; poi Carolus Linnaeus criau la prima classificazzioni scientìfica. Lu nomu animalia veni dû latinu animalis, di cui animalia è plurali. Nfini, veni di ànima, chi signìfica "ciatu vitali" o "arma".
Aɣersiw (s Tlatint: Animalia) d tagrawt tagejdant n imuddiren inedmuččuten tettwasismel s umeggez-ines d Tagelda tasnudrant timziregt s yisem n tgelda taɣersawt
S umata, iɣersiwen ttusisemlen d akken-iten d imagtebniqen zemren ad wliwlen (ad ḥerrken) w ad aɣen awal i yesmeksilen (ibeddilen) n twennaṭ, Akken daɣen i han d imuddiren iy tetten, ama s wučči n yimɣan neɣ n iɣersiwen n iden
Deg usismel ussnan atrar, timsurta n iɣersiwen ttwasemmayen-t Animalia deg wassaɣ ussnan
Aɣersiw (s Tlatint: Animalia) d tagrawt tagejdant n imuddiren inedmuččuten tettwasismel s umeggez-ines d Tagelda tasnudrant timziregt s yisem n tgelda taɣersawt
S umata, iɣersiwen ttusisemlen d akken-iten d imagtebniqen zemren ad wliwlen (ad ḥerrken) w ad aɣen awal i yesmeksilen (ibeddilen) n twennaṭ, Akken daɣen i han d imuddiren iy tetten, ama s wučči n yimɣan neɣ n iɣersiwen n iden
Deg usismel ussnan atrar, timsurta n iɣersiwen ttwasemmayen-t Animalia deg wassaɣ ussnan
She possan mooar jeh bioagyn yl-chillagagh, eukaryotagh y reeriaght Animalia (ny Metasoa), as baagh yn ennym cadjin ec fer jeu. Ta’n cummey corp oc çheet dy vel soit tra t’ad gaase, ga dy vel kuse jeu (myr sampleyr, daa-veaghee) caghlaa ny cummaghyn oc ny s’anmey ‘sy vea oc. Y chooid smoo dy veiyn, t’ad hene-raghidey. T’ad nyn heterotrophyn chammah, dy ghra myr shen, t’eh orroo bioagyn elley y ghee son beaghey.
Y chooid smoo jeh phyla baaghtagh, haink rish ad ‘sy recortys fossylagh myr dooieyn marrey rish y bleastey Cambriagh, mysh 542 millioon bleeantyn er-dy-henney.
Ta kuse dy hroyn ec beiyn nagh vel ec bioagyn elley. Ta killaghyn eukaryotagh oc, as son y chooid smoo, t’ad ym-chillagagh chammah.[1] Ta shen nyn eddyrscarrey veih bacteyryn as y chooid smoo jeh protistyn. She heterotrophyn t'ayn, as t’ad lheie bee ayns shamyr sthie.[2] Myr shen, t’ad anchasley rish lossreeyn as algaghyn.[3] Cha nel boallaghyn killag ec beiyn elley, as adsyn ec lossreeyn, algee as fungyssyn.[4] Ta dagh ooilley baagh hene-raghidey, agh kuse jeu, cha nel agh ec keimyn bea er lheh.[5] Y chooid smoo jeh beiyn, ta keim bea blastula ec y wane, as cha nel y lheid ec cretooryn elley.
She possan mooar jeh bioagyn yl-chillagagh, eukaryotagh y reeriaght Animalia (ny Metasoa), as baagh yn ennym cadjin ec fer jeu. Ta’n cummey corp oc çheet dy vel soit tra t’ad gaase, ga dy vel kuse jeu (myr sampleyr, daa-veaghee) caghlaa ny cummaghyn oc ny s’anmey ‘sy vea oc. Y chooid smoo dy veiyn, t’ad hene-raghidey. T’ad nyn heterotrophyn chammah, dy ghra myr shen, t’eh orroo bioagyn elley y ghee son beaghey.
Y chooid smoo jeh phyla baaghtagh, haink rish ad ‘sy recortys fossylagh myr dooieyn marrey rish y bleastey Cambriagh, mysh 542 millioon bleeantyn er-dy-henney.
'S e seòrsa fàs-bheart anns an rìoghachd Metazoa no Animalia (Linnaeus 1758) a tha ann am beathach.
'S urrainn do bheathach a charachadh ach cha urrainn dhaibh a' dèanamh foto-co-chur mar lusan. Tha gach druim-altachan na bhall dhen còmhlan Chordata ach tha na neo-druim-altachain nam buill de dh'iomadh còmhlan, mar Arthropoda no Mollusca. Canar ainmh-eòlas leis an t-saidheans a tha ceangailte ri beathaichean.
'S e seòrsa fàs-bheart anns an rìoghachd Metazoa no Animalia (Linnaeus 1758) a tha ann am beathach.
'S urrainn do bheathach a charachadh ach cha urrainn dhaibh a' dèanamh foto-co-chur mar lusan. Tha gach druim-altachan na bhall dhen còmhlan Chordata ach tha na neo-druim-altachain nam buill de dh'iomadh còmhlan, mar Arthropoda no Mollusca. Canar ainmh-eòlas leis an t-saidheans a tha ceangailte ri beathaichean.
A hinn definii besti (Animaj o Metazoi) tücc i urganism eucariota, cun diferensiasiun celülara, eterutrof e che se möven almen per un stadi de la sua vita.
El regn animal (Animalia o Metazoa) a'l gh'ha de pü o de men 1,5 miliun de speci vivent cugnusüü (se pensa però che ghe ne sien anmò un fracch de descuvrì) ch'a hinn faa sü in particular categurij tasunomich che i definiss el sistema de clasificasiun scientifega. El phylum püsee grant a l'è chell dij Artropud, che'l gh'ha 1 miluin de speci, e 750.000 de 'sti chì a hinn de la class dij Insett (bestiö).
La zoolugia l'è la broca de la biulugia che la stüdia i besti.
Ene biesse, c' est ene vicante sacwè, ki bodje.
Les pus ptitès biesses, c' est les protozowaires, ki n' ont k' ene celule, avou on nawea. Totes les ôtès biesses ont dipus d' ene celule, et les celules sont nén totes les minmes.
Les biesses sont diferinnes des plantes, des tchampions et des microbes.
Asteure, les sincieus ni sont pus foirt tchôds po pårti les biesses inte des cenes "sins cronzoxhs" et des "avou cronzoxhs" paski ces-ciles sont bråmint pus råles.
Ene biesse, c' est ene vicante sacwè, ki bodje.
Les pus ptitès biesses, c' est les protozowaires, ki n' ont k' ene celule, avou on nawea. Totes les ôtès biesses ont dipus d' ene celule, et les celules sont nén totes les minmes.
Les biesses sont diferinnes des plantes, des tchampions et des microbes.
De bieste (ouch wel d(i)ere; wetensjappelek Latien Animalia) zien de lede vaan 't diereriek, eint vaan de rieke boe-in de modern biologie organismes indeilt. Ze vörme de bès gedocumenteerde hoofgróp vaan organismes. 't Aontal bekinde levende biestesoorte ligk wied euver 't mieljoen; mie es de hèlf daovaan zien insekte. Versjèllende soorte, mesjiens mieljoene, wachte nog op besjrieving.
Fossiel bieste kint me vaanaof 't Ediacarium; dinkelek zien ze awwer. De groete diversiteit aon bieste kaom pas vaanaof 't Cambrium tot uting (in de zoegeneumde Cambrische explosie); de mieste stamme zien in dit tiedperk oontstande. Vaanaof 't Siluur begóste de bieste 't land te kolonisere.
Bieste zien eukaryote organisme die zuurstof inaoseme en koledioxied oetaoseme, en hun celle höbbe neve 'ne celkern nog e celmembraan meh gein celwand en gein bladgreunkorrele (in tegestèlling tot plante).
De bieste zien relatief ing verwant aon de käöme zoewie aon inkel aander kleinder rieke wie de amoebes. Soms weure die ouch wel tot de bieste gerekend, meh dat gebäörde veural vreuger, umtot amoebes zelfs wijer vaan de bieste aofstoon es käöme, en me dus evolutionair gezeen daan ouch die tot de bieste zouw mote rekene.
E dier kin ziechzelf bewege of weurt 't door zien umgeving vaan de ein nao de aander plaots bewoge (zij 't sommege allein in bepaolde stadia, zoetot ze e groet deil vaan hun leve toch op plante liekene); zoe kin e dier väöl gemekeleker aon veujing koume es 'n plant of 'n käöm, en aon predatore oontsnappe. Bieste zien naomelek heterotroof: ze hole de koolstof boe ze oet zien opgebouwd neet oet de loch meh door vaan aander bronne te ete (normaal gezeen levende wezes). Dit ete vertere ze miestal in 'n liechaamshaolte. E wijer kinmerk vaan de mieste bieste is tot 't embryo ziech in 'n vreug fase vaan e massief klumpke tot e hool belke vörmp (blastula).
't Diereriek weurt (wel) zoe ingedeild:
RIEK DIERE
Dees indeiling is neet oonumstrejje; väöl details zien bij liegoontwikkelde bieste neet gemekelek te bestudere, ouch al umtot ze koelek fossiele vörme. Recint genetisch oonderzeuk heet mie leech op de zaak geworpe. Zoe blieke versjèllende vaan de bove opgeneumde taxa neet monofyletisch meh parafyletisch.
Gans oonzeker is de positie vaan de Orthonectida en de Rhombozoa, die heibove es ierste twie stamme vaan de Bilateria zien ingedeild. Dees bieste weure same Mesozoa geneump, 'n (neet-cladistische) gróp vaan parasitair wörmechtege bieskes. Dit zien hendeg sumpel bieste, woersjijnelek 'gedegenereerde' Metazoa, meh hun aofstamming is oonbekind. Vreuger woorte ze es evolutionaire tössestap nao de Metazoa gezeen; die zienswijs is noe evels neet mie actueel.
Boete de bieste valle, nao de opvattinge vaan de modern biologie, de Protozoa, eincellege bies-echtege organismes.
De bieste (ouch wel d(i)ere; wetensjappelek Latien Animalia) zien de lede vaan 't diereriek, eint vaan de rieke boe-in de modern biologie organismes indeilt. Ze vörme de bès gedocumenteerde hoofgróp vaan organismes. 't Aontal bekinde levende biestesoorte ligk wied euver 't mieljoen; mie es de hèlf daovaan zien insekte. Versjèllende soorte, mesjiens mieljoene, wachte nog op besjrieving.
Fossiel bieste kint me vaanaof 't Ediacarium; dinkelek zien ze awwer. De groete diversiteit aon bieste kaom pas vaanaof 't Cambrium tot uting (in de zoegeneumde Cambrische explosie); de mieste stamme zien in dit tiedperk oontstande. Vaanaof 't Siluur begóste de bieste 't land te kolonisere.
Et bêestnryk, wok gekend lik de Animalia, is de taxonomische ounderverdêlienge die al de bêestn omvat. 't Makt dêel uut van 't doming Eukaryootn. E bêeste wordt gedefinieerd volgens zes criteria. De mêeste bêestn voldoen an e combinoatie van die kenmerkn:
Vo uutsluutsel te verkrygn, wordn organismn den dag van vandage geclassificeerd ip basis van moleculair-genetische kenmerkn.
Et ryk Animalia bestoat uut 38 stammn [1], oewel da d'r doar discuusje over is omda de wetenschappers ni al d'akkoord zyn vo sommige klassn under eigen stamme te geevn. 't Wordt ounderverdêeld in 3 ounderrykn:
Ounder de Metazoa e j'ounder andere ôok de bêestn met e ruggegroate: de visschn, d'amfibien, de reptieln, de veugels en de zoogbêestn.
D'r zyn ôok bêestjes zounder ruggegroate, lik de tettingn, de krabbn en de geirnoars, d'oarebêestn, de futtn en de slekkn. De Mesozoa omvattn vôornoamelik wurmachtige bêestn. Sommigte peizn da Mesozoa Annelida, Planaria, en Nemertea omvattn, andere viendn da ze vôornoamelik ip de Trematoda trekkn.
Dabbobi sunkasu kashi biyu ne, akwai na gida dana daji, na gida sune kamar: kaza, kulya, akuya, kare, shanu, doki, talotalo, zabo, baru da sauransu. Na daji kuma sune wadanda ba'a ajesu agida saboda hatsarin da suke dashi kamar: zaki, kura, damisa, maciji, kunnama da sauransu.
Deerter (ok Deerten oder Tiere) sünd Organismen, de to de Eukaryota tohören doot. Se hoolt sik ehre Energie nich dör Photosynthese un bruukt Suerstoff to’n Aten. Deerter nehrt sik vun annere Organismen (Heterotrophie). De meisten Deerter könnt sik vun de Stäe weg rögen un hefft Sinnorgane. De Wetenschop vun de Deerter is de Zoologie. In de Zoologie ehre Systematik speelt de Deerter in ehre Meenheit vundagen keen Rull. In de Taxonomie warrt mit dat „Riek vun de Deerter“ meist de Grupp vun de Veelzellers (Metazoa) meent. Anners is dat „Deertenriek“ en annern Naam for de Fauna in en sunnerlich Rebeet oder ok up de ganze Eer.
In de Taxonomie sünd de Deerter fröher faken as en Riek binnen de Domään vun de Eukaryoten beschreven wurrn un gegen de Planten un de Swämme over stellt. Fröher weer dat so, dat Veelzellers mit en ganze Grupp vun Eenzellers, dat weern de Protozoa, tohopen faat wurrn sünd. En gemeensam Kennteken vun düsse Gruppen (gegen de Planten un de Swämme over) is dat Fehlen vun en Zellwand. Um de Zellen umto gifft dat blot de Zellmembran.
Later hefft Forschers in de Gemarken vun de Phylogeneetsche Systematik avers rutfunnen, dat so en Tosamenfaten nich angeiht. Twaars weert de Veelzellers (Metazoa) hüdigendags ankeken as en Grupp mit en gemeensamen Anfang. Man de Protozoa sünd keen monophyleetsche Grupp, de in sik afslaten is. Se höört to Gruppen vun Organismen to, de to’n Deel nich verwandt sünd mit’nanner. Dor höört ok Orden to, de Photosynthese bedrievt un de as Algen betekent weern könnt un to de Planten tohöört.
An’n neegsten verwandt mit de Veelzellers sünd de Lüttjen Kragenpietschendeerter (Choanoflagellata), de just so utseht, as de Swammdeerter (Porifera) ehre Kragenpietschenzellen (Choanozyten). Eng verwandt sünd bovenhen ok de Swämme, de jummers to de Planten torekent wurrn sünd. Hüdigendags weert de Deerter (na düsse Definition), de Swämme un de Lüttjen Kragenpietschendeerter, tohopen mit en poor annere Gruppen Eenzellers, unner den Naam Opisthokonta in de Eukaryoten insorteert.
Over de Systematik vun de veelzelligen Deerter warrt in’n Momang duchtig forscht. So, as se nu hier dorstellt warrt, warrt dat sachs nich endgüllig dor stahn. Dor warrt jummers wieter unnersocht un Nees utfunnen. Liekers steiht düsse Systematik up den Grund vun en Reeg vun phylogenoomsche Arbeiden.[1][2][3][4][5]
So, as düsse aktuelle Systematik hier dorstellt is, fallt sunnerlich up, dat de Coelenterata wedder vörkaamt. Dat passeert na Philippe et al. (2009) un geiht t.B. toweddern Dunn et al. (2008). Bovendem weert en Reeg vun Gruppennaams, de faken bruukt weert, hier ut verscheden Grünn nich mehr uptellt:
Faken warrt Animalia as Synonym to Metazoa bruukt. Vundeswegen weert de Choanoflagellata mit een oder wenig Zellen nich as echte Deerter ankeken, man as Sustergruppe to de Animalia/Metazoa. Dat Monophylum, dat Choanoflagellata un Metazoa tohopenfaten deit, hett denn keen Naam.
De Eenzellers (Protozoa), de vörmols unner de Deerter insorteert wurrn sünd, kaamt ut en Reeg vun verscheden Taxa mank de Eukaryoten. Dor hannelt sik dat um all eenzellig Organismen bi, de en Zellkarn hefft, avers keen Chloroplasten, un de sik vundeswegen heterotroph nehren doot. Eenzellers sunner Chloroplasten finnt sik nich blot in de boven nömmten Opisthokonta, man ok in de Amoebozoa, de Rhizaria un de Excavata. Anners rum sünd mank de Archaeplastida un de Chromalveolata meist blot Eenzellers to finnen, de in de Photosynthese togange sünd.
So, as de Zoologie dat ankieken deit, is ok de Minsch en Deert. Man in de Ümgangsspraak just as in de Philosophie warrt (in meist all Spraken) de Minsch nich mit den Begreep „Deert“ betekent, man dor gifft dat en egen Woort for. Wie de Minsch to de annern Deerter steiht („Minsch-Deert-Relation“) dor befaat sik de Philosoophsche Anthropologie un de Anthrozoologie mit.
De Ethologie un de Zoosemiotik hefft klaar maakt, dat ok Deerter komplexe Muster upwiest, wie se sik beert un dat se ok Tekensysteme bruken doot („Deerterspraaken“). Wieterhen is midderwielen ok de Warktüüchbruuk bi Deerter goot beschreven.[8] Bi allerhand Orden is midderwieln klaar wurrn, dat se den so nömmten Spegeltest bestahn hefft (dat Sik-sülms-erkennen in’n Spegel), dormank bi den Schimpansen un de Heister. Of düsse Tests so verstahn weern könnt, dat ok Deerter en Bewusstsien hefft, dor hefft sik de Forschers noch um in’e Plünnen. Mol af vun den Minschen is keen Oort mank der Deerter bekannt, de en hooch entwickelt Kultur toeerst mol dör Lehren in’n sozialen Verband tostannen bringen kann.
Na dat Röömsche Recht, dat up us tokamen weer, sünd Deerter as „saken“ ankeken wurrn. Dat is 1990 ännert wurrn, as de § 90a in dat Börgerliche Gesettbook inföögt wurrn is:
Wiktionary: Tier – Bedüdensverklaren, Woortherkamen, Synonymen, ÖversettenDeerter (ok Deerten oder Tiere) sünd Organismen, de to de Eukaryota tohören doot. Se hoolt sik ehre Energie nich dör Photosynthese un bruukt Suerstoff to’n Aten. Deerter nehrt sik vun annere Organismen (Heterotrophie). De meisten Deerter könnt sik vun de Stäe weg rögen un hefft Sinnorgane. De Wetenschop vun de Deerter is de Zoologie. In de Zoologie ehre Systematik speelt de Deerter in ehre Meenheit vundagen keen Rull. In de Taxonomie warrt mit dat „Riek vun de Deerter“ meist de Grupp vun de Veelzellers (Metazoa) meent. Anners is dat „Deertenriek“ en annern Naam for de Fauna in en sunnerlich Rebeet oder ok up de ganze Eer.
Tekst üüb Öömrang A diarten (Animalia) san en hoodkategorii (regnum) uun a biologii an hiar tu at domeen faan a eukariooten. A miast diarten san Metazoa ("Echt diarten").
Swaampen (Porifera)
Skiiwdiarten (Placozoa)
Rabglaagen (Ctenophora)
Näädeldiarten (Cnidaria)
Uurmüsdiarten (Protostomia)
Neimüsdiarten (Deuterostomia)
Haagwirmer (Acanthocephala)
Wirmer (Annelida).png)
Laspuateten (Arthropoda)
Düüsenbianer (auerklas) (Myriapoda)
Insekten (Insecta)
Koonkern (Arachnida)
(Weeder-)Kraaben (Crustacea)
Trilobiten (Trilobita) †
Iarempuater (Brachiopoda)
Mööskdiarten (Bryozoa, Ectoprocta)
Piilwirmer (Chaetognatha)
Ragstringdiarten (Chordata)
Amfiibien (Amphibia)
Fögler (Aves)
Krepdiarten (Reptilia)
Tetjdiarten (Mammalia)
Bianfasker (Osteichthyes)
Graselfasker (Chondrichthyes)
Näädeldiarten (Cnidaria)
Rabglaagen (Ctenophora)
Kraansdiarten (Cycliophora)
Puurthidjeten (Echinodermata)
Buteldiarten (Gastrotricha)
Tjaapmüswirmer (Gnathostomulida)
Stikelwirmer (Kinorhyncha)
Korsetdiarten (Loricifera)
Micrognathozoa ("letj tjaapdiartjin")
Wokdiarten (Mollusca)
Triadwirmer (Nematoda)
Hiarwirmer (Nematomorpha)
Tuumwirmer (Nemertea)
Sametwirmer (Onychophora)
Skuiliswirmer (Phoronida)
Skiiwdiarten (Placozoa)
Platwirmer (Platyhelminthes)
Swaampen (Porifera)
Priapswirmer (Priapulida)
Weldiarten (Rotifera)
Sprütjwirmer (Sipuncula)
Beerdiarten (Tardigrada)De dieren of bisten (Latynske namme: Animalia) foarmje yn 'e taksonomyske yndieling fan libbene organismen in ryk, dat yn 'e mande mei de riken fan 'e planten (Plantae), skimmels (Fungi), protisten (Protista) en guon lytsere groepen organismen it domein of bopperyk fan 'e eukaryoaten (Eukaryota) opmakket. (De eukaryoaten steane dan wer op ien hichte mei de baktearjes (Bacteria) en de oerbaktearjes (Archaea).)
Dieren binne rjusellige organismen dy't foar it meastepart mobyl binne, wat sizze wol dat se har spontaan en ûnôfhinklik bewege kinne. Harren lichemsfoarm berikt op in beskaat stuit yn harren libben it punt dat it in fêste foarm kriget (ophâldt mei groeien), al binne der guon soarten dy't letter yn it libben in proses fan metamorfoaze trochmeitsje. Alle dieren binne heterotroof en moatte dus oare libbene (of deade) organismen opite om harsels fan enerzjy te foarsjen, dy't se frijmeitsje troch in reäksje mei soerstof. Biologysk sjoen is de minske gewoan ien fan 'e withoefolle bistesoarten.
Fan 'e measte groepen dy't tsjintwurdich ta de dieren rekkene wurde, geane de fossile (foar-)foarmen tebek oant de saneamde Kambryske Eksploazje, sa'n 542 miljoen jier lyn. De bekenste groepen bisten (dy't it bekendst binne om't de soarten dy't derta hearre it grutst fan stal binne) hearre ta de stamme fan 'e rêchstringdieren (Chordata) en dêrbinnen ta de ûnderstamme fan 'e wringedieren (Vertebrata). Dy groepen binne û.m. de sûchdieren, reptilen, fûgels, fisken en amfibyen. Oare grutte groepen binne de lidpoatigen (mei û.m. de ynsekten, spineftigen, kreefteftigen en tûzenpoatigen), de ferskate groepen wjirms, de weakdieren, de spûnsdieren en de kwabben.
It diereryk kin yn trije haadgroepen yndield wurde op grûn fan kompleksiteit en it al of net besitten fan beskate lichaamlike skaaimerken:
In yngeandere, taksonomyske ûnderferdieling wurdt hjirûnder jûn.
Diern bint alle lèvende organismen din hier op eerde ronde lopt en hebt elöpen.
Dieren wörd beschrèven vanof heur grondbegunsel: met zintugen uuteruste, meercellige organismen, die heur energie nie deur fotosynthese verkriegt maar deur organiese stof op te etten, en zuurstof veur de aodemhaling. De mieste dieren kunt zich bewègen.
Meansen hebt zich ait veur eholden dat zi-j nie töt 't dierenriek beheurt, dizze gedachte kump veur 't mèrendeel vanuut godsdienstige en filesofiese gedachtens. Maar DNA onderzuuk en aandere onderzuken hebt de ofelopen eewen meerdere moalen können achterhalen woar as alle dieren mut wörden opedeeld. Meansen wöd op edeeld bi-j de meansapen, saam met de Gorilla, de Chimpansee en de Bonobo, dizze drieë bint 't körtsen bi-j verwaant met meansen. Allinnig meansen hebt 'n nie goed te vergelieken bewuswèèn en culturelen complexiteit. Maar der wörd de lesten tied völle onderzuuk edoane noar eulifaanten, Dolfienen en meansapen, umdat wetenschappers der bint achter ekommen dat dizze dieren kwoa gevuul, bewuswèèn, knieftigheid en kultuur concurreert met de meanslike dieren.
Der bint onderscheidings te maken tussen dieren, hier onder 'n oaverzichie van de opdeling van 't dierenriek:
De dieren of bisten (Latynske namme: Animalia) foarmje yn 'e taksonomyske yndieling fan libbene organismen in ryk, dat yn 'e mande mei de riken fan 'e planten (Plantae), skimmels (Fungi), protisten (Protista) en guon lytsere groepen organismen it domein of bopperyk fan 'e eukaryoaten (Eukaryota) opmakket. (De eukaryoaten steane dan wer op ien hichte mei de baktearjes (Bacteria) en de oerbaktearjes (Archaea).)
Dieren binne rjusellige organismen dy't foar it meastepart mobyl binne, wat sizze wol dat se har spontaan en ûnôfhinklik bewege kinne. Harren lichemsfoarm berikt op in beskaat stuit yn harren libben it punt dat it in fêste foarm kriget (ophâldt mei groeien), al binne der guon soarten dy't letter yn it libben in proses fan metamorfoaze trochmeitsje. Alle dieren binne heterotroof en moatte dus oare libbene (of deade) organismen opite om harsels fan enerzjy te foarsjen, dy't se frijmeitsje troch in reäksje mei soerstof. Biologysk sjoen is de minske gewoan ien fan 'e withoefolle bistesoarten.
Fan 'e measte groepen dy't tsjintwurdich ta de dieren rekkene wurde, geane de fossile (foar-)foarmen tebek oant de saneamde Kambryske Eksploazje, sa'n 542 miljoen jier lyn. De bekenste groepen bisten (dy't it bekendst binne om't de soarten dy't derta hearre it grutst fan stal binne) hearre ta de stamme fan 'e rêchstringdieren (Chordata) en dêrbinnen ta de ûnderstamme fan 'e wringedieren (Vertebrata). Dy groepen binne û.m. de sûchdieren, reptilen, fûgels, fisken en amfibyen. Oare grutte groepen binne de lidpoatigen (mei û.m. de ynsekten, spineftigen, kreefteftigen en tûzenpoatigen), de ferskate groepen wjirms, de weakdieren, de spûnsdieren en de kwabben.
It diereryk kin yn trije haadgroepen yndield wurde op grûn fan kompleksiteit en it al of net besitten fan beskate lichaamlike skaaimerken:
spûnsdieren (Parazoa) muldieren (Mesazoa) orgaandieren (Eumetazoa)In yngeandere, taksonomyske ûnderferdieling wurdt hjirûnder jûn.
Do Dierte, af in Strukelje Däirte, (Animalia), sunt n Riek fon Lieuweweesen. N normoal Diert frät organiske Stoffe un kon sik bewäägje. N Uutnoame sunt toun Biespiel do Swomme un do Seeanemonen, do fääst ap dän Gruund woakse.
Wan me fon Dierte spräkt, meent me normoal do Bilateria, do uut toun Biespiel do Wirbelde Dierte (mäd Fiske, Amphibien, do Suugedierte un do Sauropsida, dät is n Taxon fon do Fuugele un do Reptilien) bestounde. Tou do Bilateria heere uk do Insekte (Flinnerkene, Ruste, Fljoogen etc.)
Do Dierte kon me ferdeele in Gruppen:
Xestospongia testudinaria, n Oard fon Swom as Biespiel foar do Parazoa
Aurelia aurita, düütsk: Ohrenqualle, as Biespiel foar do Eumetazoa, do der nit tou dät Taxon Bilateria heere.
Hoangste (Equus caballus) as Biespiel foar do Bilateria
Do Dierte, af in Strukelje Däirte, (Animalia), sunt n Riek fon Lieuweweesen. N normoal Diert frät organiske Stoffe un kon sik bewäägje. N Uutnoame sunt toun Biespiel do Swomme un do Seeanemonen, do fääst ap dän Gruund woakse.
Wan me fon Dierte spräkt, meent me normoal do Bilateria, do uut toun Biespiel do Wirbelde Dierte (mäd Fiske, Amphibien, do Suugedierte un do Sauropsida, dät is n Taxon fon do Fuugele un do Reptilien) bestounde. Tou do Bilateria heere uk do Insekte (Flinnerkene, Ruste, Fljoogen etc.)
Animalia, Déiereräich, ass eent vun de véier Räicher vun den Eukaryoten. D'Naturwëssenschaft vun den Déieren ass d'Zoologie.
Et gëtt iwwer 30 Stämm am Déiereräich an all Membere sinn Organismen déi méi Zellen hunn, keng Photosynthes bedreiwen, mä hir Energie mat der Nahrung ophuelen.
D'Déiereräich ëmfaasst net nëmmen d'Mamendéieren, mä och d'Reptiller, d'Vullen, d'Amphibien, d'Fësch an déi enorm Mass vun Déieren ouni Wierbel wéi d'Schwämm, d'Quallen, d'Kriibsen, d'Insekten an d'Séistären.
D'Zoologen hu bis elo schonn iwwer 1,5 Milliounen Déierenaarte beschriwwen, dovu sinn 90 % ouni Wierbel. D'Wësseschaftler ginn dovun aus datt et nach 15 Milliounen onentdeckt Aarte gëtt.
Well d'Déiere vill Kraaft fir d'Fortbewegung brauchen, hu sech d'Muskelen an de Skelett entwéckelt. D'Fortbewegung war wichteg, well si hir Energie just konnten duerch d'Friesse vun aneren Organisme kréien.
Ausserdeem hu si Sënnesorganer gebraucht fir Informatiounen ze kréien a sech séier kënnen z'orientéieren. Fir dës Informatiounen ze verschaffen an a prezis Beweegunge vun de Muskele kënnen ëmsetzen, hu si en Nervesystem gebraucht. E groussen Deel vun den Déieren hunn ausserdeem e Verdauungssystem gebraucht fir d'Nahrung déi opgeholl ginn ass a konsuméierbar cheemesch Eenzeldeeler ze zerleeën an de Recht erëm auszescheeden.
Ouni hir Sënner kënnen Déiere keng Nahrung oder aner Déieren fannen. Si géifen net matkréie wa si a Gefor sinn a kéinte sech bei der Fortbewegung net orientéieren. Nieft deene 5 bekannte Sënner, wéi d'Richen, d'Fillen, d'Kucken, d'Héieren, d'Schmachen, hu vill Déieren nach aner Sënner déi si brauche fir z'iwwerliewen. D'Klapperschlaange kënnen z. B. waarm Stralen empfannen a sou hiert Affer erkennen. All Sënnesorganer wéi d'Aen, d'Ouren oder d'Taaschthoer vun den Huese sinn iwwer Nervenzelle mam Gehier verbonnen.
Vill Déieren, virun allem d'Landwierbeldéieren hunn e Skelett, dee wichteg ass fir de Kierper ze halen, déi bannenzeg Organer ze schützen an fir d'Muskelen. D'Wierbeldéieren hunn e Skelett aus Schanken, ouni dat si sech emol net kéinte beweegen. Aner Déiere wéi d'Spannendéieren hunn e Skelett aus der fester Substanz Chitin.
Déiereräich
Animalia, Déiereräich, ass eent vun de véier Räicher vun den Eukaryoten. D'Naturwëssenschaft vun den Déieren ass d'Zoologie.
Et gëtt iwwer 30 Stämm am Déiereräich an all Membere sinn Organismen déi méi Zellen hunn, keng Photosynthes bedreiwen, mä hir Energie mat der Nahrung ophuelen.
D'Déiereräich ëmfaasst net nëmmen d'Mamendéieren, mä och d'Reptiller, d'Vullen, d'Amphibien, d'Fësch an déi enorm Mass vun Déieren ouni Wierbel wéi d'Schwämm, d'Quallen, d'Kriibsen, d'Insekten an d'Séistären.
D'Zoologen hu bis elo schonn iwwer 1,5 Milliounen Déierenaarte beschriwwen, dovu sinn 90 % ouni Wierbel. D'Wësseschaftler ginn dovun aus datt et nach 15 Milliounen onentdeckt Aarte gëtt.
Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。
Dông-ŭk (動物) sê cī mâ̤ ciŏng ù-gĭ-ŭk hăk siàng iū-gĭ-ŭk, nâ sāi siăh ô-gĭ-ŭk gì, ô găng-gáe̤k, â̤ huāng-sĭk, â̤ ông-dông gì hī siŏh lôi sĕng-ŭk. Áng sĕng-ŭk-hŏk gì hŭng huák, nè̤ng iâ â̤ dé̤ṳng sáung siŏh cṳ̄ng dông-ŭk; bók-guó găk sĕng-uăk gì kēu-ngṳ̄ dâi-dŏng, nè̤ng ng-sê dông-ŭk gì siŏh cṳ̄ng.
Dýr ella djór (frøðiheiti - Animalia ella Metazoa) er ein bólkur av fleirkyknu lívverum, sum kunna røra seg runt. Dýr er eitt av teimun lívfrøðiligu ríkinum. Flestu livandi verur eru dýr. Vísindafólk halda, at til eru umleið 10 mió sløg. Dýrini eru ymisk, frá teimum smæstu, einføldu verunum, ið líkjast ørsmáum slímklattum, til tær størstu ránsdýr. Øll dýr eru skipað í fleiri bólkar. Tindasvín eru t.d. í tí bólkinum, ið livir av skordýrum. Men tað er eisini í einum undirbólki av súgdýrum innan súgdýraflokkin. Øll sugdýr eru síðan í ryggdýrabólkinum.
Dýr er livandi skapningur, sum etur, flytur seg og nørist. Tað sansar alt uttan um seg við tevi, kenslu, sjón, hoyrn og smakki. Livumfarið hjá einum dýri er, at tað verður borið í heim, veksur, verður kynsbúgvið, nørist og doyr. Tað etur, so kroppurin mennist og búnast. Føðin gevur dýrunum orku at flyta seg úr stað. Bara fáir dýrabólkar flyta seg ongantíð, til dømis standa soppar festir á steinum alt lívið. Bara ein lítil partur av øllum dýrasløgum, ið hava livað á jørðini, er til nú á døgum. Óteljandi sløg, líka frá stóru eðlunum til drontarnar, eru útdeyð. Nógv dýr, sum t.d. fílar og tikarar, eru í stórum vanda at doyggja út.
De echte dieren (Latynske namme: Metazoa) foarmje yn 'e taksonomy in ûnderryk fan it ryk fan 'e dieren (Animalia). Hast alle bisten hearre ta dizze groep, útsein de sturtselligen (Choanozoa). Hjirby moat oantekene wurde dat de taksonomyske yndieling op dit nivo noch net alhiel útkristallisearre is. Dêrom wurde de "echte dieren" ek wolris definiëarre as bisten mei folslein differinsjearre weefsels, wat ek de spûnsdieren (Parazoa) útslút. Teffens wurdt de namme Metazoa wol as synonym mei Animalia beskôge. Hokker foarm fan yndieling oft brûkt wurdt, ferskilt per boarne en leit oan hokker teory oft folge wurdt.
De echte dieren (Latynske namme: Metazoa) foarmje yn 'e taksonomy in ûnderryk fan it ryk fan 'e dieren (Animalia). Hast alle bisten hearre ta dizze groep, útsein de sturtselligen (Choanozoa). Hjirby moat oantekene wurde dat de taksonomyske yndieling op dit nivo noch net alhiel útkristallisearre is. Dêrom wurde de "echte dieren" ek wolris definiëarre as bisten mei folslein differinsjearre weefsels, wat ek de spûnsdieren (Parazoa) útslút. Teffens wurdt de namme Metazoa wol as synonym mei Animalia beskôge. Hokker foarm fan yndieling oft brûkt wurdt, ferskilt per boarne en leit oan hokker teory oft folge wurdt.
Ang mga hayop o metazoa (Ingles: animal[1]) ay isang pangunahing grupo ng mga organismo sa buong mundo sa pangunguna ni Christian Dolfo, Jessy Chris at Jake Ian Mahilum. Tinatawag ang grupo bilang Kahariang Animalya o Kingdom Animalia. Ang tawag sa pag-aral ng mga hayop ay ang soolohiya.
Ang lahat ng hayop ay nasa Saklaw na Eukarya. Nangahuhulugan ito na ang mga selula ng mga hayop ay mayroong saplot sa palibot ng ubod nito (nuclear envelope). Ang lahat ng mga hayop ay may maraming mga selula.
Nahahati ang kahayupan sa maraming mga kalapian (phyla). Ang lumang paghahanay ay hindi na gaanong ginagamit ng mga dalubhasa ngayon, ang Vertebrata at Invertebrata. Sa ngayon, lalong marami pa sa dalawampung kalapian ang nilikha upang maglulan ng maraming mga uri ng hayop.
Ang salitang "hayop", na sa wikang Ingles ay animal, ay mula sa salitang Latin na 'animale', neutro ng salitang 'animalis', na hango sa 'anima',na ibig sabihin ay buhay, hininga o kaluluwa. Sa araw-araw na wika, ang salitang ito ay karaniwang tumutukoy sa mga di-taong hayop. Sa kadalasang wika, ang tinutukoy nito ay mga malapit na kamag-anak ng mga tao gaya ng mga vertebrata o mammalia. Ang biyolohikong kahulugan ng salita ay tumutukoy sa lahat ng mga miyembro ng ang Kahariang Animalia kasama na ang mga tao.
Ang kahariang Animalia ay hinati sa iba't ibang mga kalapian. Ang pagkakapangkat ay alinsunod sa kanilang mga katangiang panlabas at naaayon na rin sa pagkagawa ng kanilang DNA.
Kasama rito ang mga vertibrates o yaong mga hayop na may backbone o gulugod. Sila ay bahagi ng Phylum Chordata, dahil sa isang punto ng kanilang buhay ay nagkakaroon sila ng isang parang lubid na kung tawagin ay notochord. Kasapi sa grupong ito ang pinakamalaking uri ng hayop. Sila ay hinihiway sa tatlong grupo: Urochordata, Cephalochodata at Vertebrata.
10 mga uri
Ang mga ispongha'y mga payak at walang tangakay na mga hayop na walang totoong mga kalumpon (ng mga cells). Ang mga ito'y kumakain sa pamamagitan ng pagpapatibungan ng mga papantingin na nangapapasok sa mga panloob na daluyan ng kanilang mga organong seksuwal.
Isang uri
Isang uri lang ng hayop ang nasa kalapiang placozoa, ang Trichoplax adhaerens. Sa unang tingin, hindi nito kamukha ang isang hayop. Ito'y binubuo ng ilang libong mga selula na nakaayos sa isang baluting may dalawang patong, na ang kahabaa'y higit-kumulang sa dalawang milimetro (2mm). Kumakain ang hayop na ito ng nadurog na papantinging galing sa ibang mga hayop. Nagpaparami ito sa pamamagitan ng paghahati ng sarili sa dalawang pangisahan.
20,000 mga uri
Ang mga bulating sapad ay mayroong pagkatapat ng dalawang pagkahati ng katawan (bilateral symmetry) at isang pangunahing kaayusang nerve na siyang tumatanggap at naglilinaw ng mga pahatid mula sa mga mata at mula sa ibang mga kabuuang pandama. Wala silang lungaw sa loob ng katawan ni mga kasangkapan para sa pagpapahatid ng dugo.
4,500 mga uri
Ang mga ektoprokta'y nabubuhay bilang mga walang tangakay na mga langkay at nababalutan ng isang matigas na balat-buto.
10,000 mga uri
Kasama sa mga sinadari ang mga korales, dikya (jellyfish), at haydra. Ang mga hayop na ito'y mayroong katangitanging balangkas ng katawan kung saa'y kasama ang isang lungaw para sa pagkain na mayroong iisang lagusan na siyang nagsisilbi bilang bibig at puwit.
150 mga uri
Ang lalong marami ng mga kinorinsa'y mas maliit kay sa isang milimetro. Naninirahan ang mga ito sa buhangin at putik ng mga karagatan sa palibot ng daigdig, hanggang sa kalalimang umaabot ng 8,000 metro. Ang katawan ng isang kinorinsa'y binubuo ng labintatlong bahaging natatakpan ng mga baluting.
1,800 mga uri
Datapuwa't mas maliit sa nakakayang makita ng mata, ang mga rotifera'y may mga natatanging kaayusang kasangkapan. Kumakain sila ng mga mikmi (microorganism) na nasa tubig.
Dalawampung mga uri
Ang mga poronida'y mga bulating pandagat. Naninirahan ang mga ito sa mga lungga ng palapag ng karagatan.
335 mga uri
Ang mga brakyopoda'y kadalasang napagkakamalian bilang mga halaan. Ang malaking pagkakaiba'y ang lalong karamihan ng mga brakyopoda'y may katangi-tanging palapa na pumupundo sa kanila sa kanilang substratum (substrate).
1,100 mga uri
Ang mga akantosepala'y mas kilala bilang mga bulating matalas ang ulo dahil sa mga lundong kawit na nasa ulo ng katawan ng mga ito. Lahat ng mga uri nito'y parasito.
93,000 mga uri
Ang mga moluska (kasama ang mga kuhol, halaan, pusit) ay may malalambot na katawan na sa maraming mga uri'y nababalutan ng matigas na talukab.
Sampung mga uri
Ang mga lorisipera'y mga hayop na ang kahabaa'y nasa o nasa pagitan ng isang milimetro o apat na milimetro. Naninirahan ang mga ito sa kalaliman ng karagatan.
900 mga uri
Ang mga bulating ito'y may mahahabang nguso. Nangaglalangoy ang mga ito sa tubig o nangaghuhukay sa buhangin, at kanilang itinutuwid ang kanilang nguso upang makakuha ng makakain. Wala silang totoong lungaw sa loob ng katawan, nguni't may daluyan ng pagkain.
100 mga uri
Ang katawan ng mga sitenopora'y may dalawang patong ng selula, tulad ng mga sinidaria.
16,500 mga uri
Ang mga nabahaging bulati ay nakikilala mula sa ibang mga bulati sa pamamagitan ng pagkakabahagi ng kanilang mga katawan. Ang mga bulating lupa ay ang pinakakilalang annelida.
16 mga uri
Ang mga priapula'y mga bulati na may malking, mabilog na nguso sa harapang dulo ng kanilang katawan. Ang mga ito'y nasa pagitan ng limang milimetro hanggang dalawampung sentimetro (20 cm).
25,000 mga uri
Ang mga nematoda'y sagana sa kapwa malupa't tubigang pook. Ang marami sa mga uri nito'y parasita sa halaman at hayop. Ang pinakakatangi-tanging anyo ng nematoda ay ang matigas na blanban na pumapalibot sa katawan nito.
Isang uri
Ang natatanging uri ng sikliyopora ay ang Symbion pandora, na natagpuan sa bibig ng isang banagan noong 1995. Ito ay maliit at kahugis ng plorera.
110 mga uri
Kinikilala din ang mga ito bilang bulating malapelus. Sa ngayo'y sa mga mabasang kagubatan na lang maaaring manahan ang mga ito. Ang mga onikopora'y may malamang sungo't ilang dosenang mga pares ng mga malasupot na paa.
7,000 mga uri
Ang mga ekinodermata (gaya ng mga trepang) ay mga hayop na naninirahan sa tubig. Ang kahilang mga katawa'y mayroong pabilog na pagkatapat ng katawan. Sila'y nangaggagalaw at nangagkakain sa pamamagitan ng panloob na mga kanal na siyang nagbobomba ng tubig sa iba't ibang bahagi ng katawan nito.
1,000,000+ mga uri
ga
Ang mga artropoda ang pinakamalawak na karamihan ng mga uri ng hayop, kasama na rito ang mga insekto, krastasan, at mga gagamba. Lahat ng mga artropoda'y may nababahaging balat-buto at mga sugpungang galamay (jointed appendages)
800 mga uri
Ang mga tardigrada ay mga hayop na mabilog at nasakwa ng mga galamay. Ang karamihang mga tardigrada ay mas maliit pa sa limang milimetro. Ang ilan ay nakatira sa karagatan o sa tubig-tabang, ngunit ang iba naman ay nananahan sa mga halaman o hayop. Kinakaya ng mga tardigrada na mabuhay sa mga mababalasik na kalalagyan (na kung saan ang karamihan ng mga nabubuhay ay mamatay) kung sila'y nasa kalagayan ng pansamantalang pananahimik (state of dormancy).
walompu't limang mga uri
Tulad ng mga ekinodermata at kordata, nauuna sa mga hemikordata ang pagkakaroon ng puwit kaysa bibig. May mga katangian din silang mayroong iilang mga kordata, tulad ng hasang.
Ang mga hayop o metazoa (Ingles: animal) ay isang pangunahing grupo ng mga organismo sa buong mundo sa pangunguna ni Christian Dolfo, Jessy Chris at Jake Ian Mahilum. Tinatawag ang grupo bilang Kahariang Animalya o Kingdom Animalia. Ang tawag sa pag-aral ng mga hayop ay ang soolohiya.
Hayvonlar, hayvonot dunyo-s i (AshtaNa) — organik olam sistemasidagi yirik boʻlimlardan biri. H.ning bundan 1 — 1,5 mlrd. yil ilgari okean suvida mikroskopik, xlo-rofillsiz amyobasimon xivchinlilar shaklida paydo boʻlganligi taxmin qilinadi. H.ning eng qad. qazilma qoldiqlari yoshi 0,8 mlrd. yildan oshmaydi. Koʻp hujayrali H. — boʻshliq-ichlilar, chuvalchanglar, tuban boʻgʻim-oyoqlilarnpnt dastlabki qoldiqlari soʻnggi kembriy qatlamlaridan boshlab (mil.dan 690—570 mln. yil av.) uchraydi. Kembriy davri boshlarida (mil.dan 570—490 mln. yil av.) tashqi mineral skeletli (chigʻanoqli yoki xitinli) dengiz umurtqasizlarining koʻpchilik guruxlari (trilobitalar, jabraoyoqlilar, mollyuskalar, arxeotsiatlar) rivojlangan. Kembriyning oxirida tashqi skeletga ega boʻlgan umurtqasizlar (toʻgarak ogʻizlilartsht qadimgi ajdodlari) kelib chiqqan. Silurda (mil.dan 445—400 mln. yil av.) H. oʻsimliklar bilan bir vaqtda quruqtik yuzasini egallay boshlaydi. Silurning keyingi davrida, dastlabki chayonlar, devon oxiridan boshlab (mil.dan 400—345 mln. yil av.) dastlabki quruqlikda yashovchi umurtqa-lilar — suvda hamda quruqlikda yashovchilar rivojlangan. Karbon davrida (mil.dan 345—280 mln. yil av.) quruqlikda umurtqasizlardan hasharotlar, umurtqalilardan tuban tuzilishga ega boʻlgan sudralib yuruv-chilar va suvda hamda quruqlikda yashovchilar, Mezozoyning trias, yura va boʻr davrlarida (mil.dan 230—66 mln. yil av.) sudralib yuruvchilar hukmronlik qilgan. Trias oʻrtalarida (mil.dan 230—195 mln. yil av.) di-nozavrlar, bu davr oxirida sut emi-zuvchilar kelib chiqqan. Qushlar yura davrining oxiridan (mil.dan 195— 136 mln. yil av.) maʼlum. Boʻr davrining oxiriga kelib (mil.dan 136— 66 mln. yil av.) koʻpchilik dengiz umurtqasizlari, dengiz va quruqlikda yashovchi sudralib yuruvchilar, jumladan. dinozavrlar qirilib ketadi; ular oʻrnini qushlar va sut emizuv-chilar egallaydi.
H. — geterotrof organizmlar, yaʼni ular tayyor organik moddalar bilan oziqlanadi. H.da metabolizm faol kechishi tufayli ularning oʻsishi cheklangan. Evolyutsiya jarayonida har xil organlar funksional sistemasi: mus-kul, ayirish, nafas olish, qon aylanish, jinsiy va nerv sistemalarining shakllanishi H. uchun xos boʻlgan eng muhim xususiyatlardan hisoblanadi. Hayvonlar hujayrasi qattiq sel-lyuloza qobiqning boʻlishi bilan oʻsimliklardan farq qiladi. Biroq H. bilan oʻsimliklar oʻrtasidagi farq nisbiy. Mas, bir hujayrali hayvonlarning muskul, nerv va boshqa sistemalari boʻlmaydi; koʻp hujayrali hayvonlar orasida ham oʻtroq yashaydiganlari koʻp (mas, gʻovaktanlilar, boʻshliqichlilar, mshankalar, assidiyalar, koʻp tukli chuvalchanglar). Ayrim organizmlarni oziqlanish usuli (fotosintez) va harakatlanishiga binoan bir vaqtning oʻzida H.ga ham, oʻsimliklarga ham kiritish mumkin (mas, evglenasimonlar, volvokslar va boshqalar). H. bilan oʻsimliklar oʻrtasida keskin chegaraning boʻlmasligi ularning kelib chiqishidagi umumiylik bilan bogʻliq. H. va oʻsimliklarning hujayralardan tuzilganligi, ular tanasida boradigan moddalar almashinuvi jarayonining umumiyligi, irsiyat va oʻzgaruvchanlik qonuniyatlarining oʻxshashligi va boshqa ana shundan dalolat beradi.
H. hujayraviy tuzilishga binoan bir hujayra va koʻp hujayralilarga ajratiladi. Bir hujayralilarda bitta hujayraning oʻzi tirik organizm uchun xos boʻlgan deyarli barcha xususiyatlarga ega. Tuban koʻp hujayralilar — plastinkasimonlar tanasi bir necha funksiyani (harakatlanish, qoplash, oziqlanish) bajaradigan, kam ixtisoslashgan hujayralardan iborat. Gʻovaktanlilar, boʻshliqichlilar, taroqlilar tanasi 2 qavat (ektoderma va entoderma) boʻlib joylashgan nis-batan ixtisoslashgan hujayralardan iborat, lekin toʻqima va haqiqiy organlar shakllanmagan; birmuncha murakkab tuzilgan. H. toʻqima va organlari ontogenezda 3 ta murtak varaqlari (ektoderma, endoderma va mezo-derma) hisobidan hosil boʻladi. Mas, ektodermadan nerv sistemasi. sezgi organlari, teri va uning hosilalari; endodermadan ichak, nafas organlari, sekretsiya bezlari; mezodermadan suyak, muskul, qon aylanish, ayirish sistemasi organlari shakllanadi.
3 qavatli H. birlamchi ogʻizlilar (halqali chuvalchanglar, mollyuskalar, boʻgʻimoyokdilar) va ikkilamchi ogʻiz-lilar (ignatanalilar, xordalilar)ga ajratiladi. Anʼanaga koʻra barcha H. umurtqasizlar (koʻpchilik H.) va umurtqalilar (xordalilar)ga boʻlinadi. Tuzilishi va oʻzaro filogenetik bogʻlanishiga binoan hayvonot dunyosi kenja dunyo, tip, sinf va boshqa taksonlarga ajratiladi. Odatda, hayvonot dunyosi 16—25 (baʼzan 10—33 ta) tipga ajratiladi. Ayniqsa tuban tuzilgan umurtqasizlarni sistemaga solishda koʻp chalkashliklar mavjud. Mas, 20-asrning 60-yillarigacha bir hujayralilar faqat bitta tip sifatida oʻrganilgan boʻlsa, hozirgi davrda bir necha (5—7 ta) tipga ajratiladi. Barcha koʻp hujayralilar tiplari (qarang Tip) bitta koʻp hujayralilar kenja dunyosiga, bir hujayralilar esa bir hujayralilar kenja dunyosiga kiritiladi. H.ning 1,5 mln. (boshqa maʼlumotlarga koʻra 3—4,5 mln.) turi maʼlum. Yer yuzida H. yaxshi oʻrganilmagan. Har yili toʻgarak chuvalchanglar, hasharotlardan yuzlab yangi turlar koʻrsatib berilmoqda. Aniqlangan H.ning 2/3qismini hasharotlar tashkil etadi.
Tabiatda va odam hayotida H. katta ahamiyatga ega. H. — barcha ekosistemalarda oziqlanish zanjirining asosiy tarkibiy qismi. H. oʻsimliklar bilan oziqlanib, oʻzlashtirgan moddalarining yana tuproqqa qaytarilishiga, binobarin oʻsimliklarning oʻsishiga imkon beradi. Oʻsimlik va H. qoldigʻi bilan oziqlanadigan H. Yer yuzini organik qoldiqlardan tozalab, tabiiy sanitarlik vazifasini bajaradi. Yirtqich H. tabiatda zararkunanda H.ning sonini cheklab turishga yordam beradi. H. odam hayotida ham katta ahamiyatga ega. Ulardan bir qancha turlari ovlanadi; uy hayvonlari goʻsht, sut, jun, teri va boshqa qishloq xoʻjaligi mahsulotlari olish maqsadida va transport vositasi sifatida boqiladi. H. orasida qishloq xoʻjaligi, odam va H.ga ziyon keltiradigan parazit turlari ham koʻp. Odam faoliyatining tabiatga taʼsiri tobora kuchayib borishi bir xil turlar sonining keskin qisqarib ketishiga olib keldi. Ayrim maʼlumotlarga koʻra hozirgi davrda har kuni H.ning bitta turi yoʻqolib bormoqda. H.ni muhofaza qilish va ulardan foydalanish maqsa-dida deyarli barcha mamlakatlarda qonunlar qabul qilingan; maxsus qoʻriqxonalar tashkil etilgan. Oʻzbekiston Respublikasi Qizil kitobiga 184 hayvon turi kiritilgan.
Ochil Mavlonov.
Hayvonlar, hayvonot dunyo-s i (AshtaNa) — organik olam sistemasidagi yirik boʻlimlardan biri. H.ning bundan 1 — 1,5 mlrd. yil ilgari okean suvida mikroskopik, xlo-rofillsiz amyobasimon xivchinlilar shaklida paydo boʻlganligi taxmin qilinadi. H.ning eng qad. qazilma qoldiqlari yoshi 0,8 mlrd. yildan oshmaydi. Koʻp hujayrali H. — boʻshliq-ichlilar, chuvalchanglar, tuban boʻgʻim-oyoqlilarnpnt dastlabki qoldiqlari soʻnggi kembriy qatlamlaridan boshlab (mil.dan 690—570 mln. yil av.) uchraydi. Kembriy davri boshlarida (mil.dan 570—490 mln. yil av.) tashqi mineral skeletli (chigʻanoqli yoki xitinli) dengiz umurtqasizlarining koʻpchilik guruxlari (trilobitalar, jabraoyoqlilar, mollyuskalar, arxeotsiatlar) rivojlangan. Kembriyning oxirida tashqi skeletga ega boʻlgan umurtqasizlar (toʻgarak ogʻizlilartsht qadimgi ajdodlari) kelib chiqqan. Silurda (mil.dan 445—400 mln. yil av.) H. oʻsimliklar bilan bir vaqtda quruqtik yuzasini egallay boshlaydi. Silurning keyingi davrida, dastlabki chayonlar, devon oxiridan boshlab (mil.dan 400—345 mln. yil av.) dastlabki quruqlikda yashovchi umurtqa-lilar — suvda hamda quruqlikda yashovchilar rivojlangan. Karbon davrida (mil.dan 345—280 mln. yil av.) quruqlikda umurtqasizlardan hasharotlar, umurtqalilardan tuban tuzilishga ega boʻlgan sudralib yuruv-chilar va suvda hamda quruqlikda yashovchilar, Mezozoyning trias, yura va boʻr davrlarida (mil.dan 230—66 mln. yil av.) sudralib yuruvchilar hukmronlik qilgan. Trias oʻrtalarida (mil.dan 230—195 mln. yil av.) di-nozavrlar, bu davr oxirida sut emi-zuvchilar kelib chiqqan. Qushlar yura davrining oxiridan (mil.dan 195— 136 mln. yil av.) maʼlum. Boʻr davrining oxiriga kelib (mil.dan 136— 66 mln. yil av.) koʻpchilik dengiz umurtqasizlari, dengiz va quruqlikda yashovchi sudralib yuruvchilar, jumladan. dinozavrlar qirilib ketadi; ular oʻrnini qushlar va sut emizuv-chilar egallaydi.
H. — geterotrof organizmlar, yaʼni ular tayyor organik moddalar bilan oziqlanadi. H.da metabolizm faol kechishi tufayli ularning oʻsishi cheklangan. Evolyutsiya jarayonida har xil organlar funksional sistemasi: mus-kul, ayirish, nafas olish, qon aylanish, jinsiy va nerv sistemalarining shakllanishi H. uchun xos boʻlgan eng muhim xususiyatlardan hisoblanadi. Hayvonlar hujayrasi qattiq sel-lyuloza qobiqning boʻlishi bilan oʻsimliklardan farq qiladi. Biroq H. bilan oʻsimliklar oʻrtasidagi farq nisbiy. Mas, bir hujayrali hayvonlarning muskul, nerv va boshqa sistemalari boʻlmaydi; koʻp hujayrali hayvonlar orasida ham oʻtroq yashaydiganlari koʻp (mas, gʻovaktanlilar, boʻshliqichlilar, mshankalar, assidiyalar, koʻp tukli chuvalchanglar). Ayrim organizmlarni oziqlanish usuli (fotosintez) va harakatlanishiga binoan bir vaqtning oʻzida H.ga ham, oʻsimliklarga ham kiritish mumkin (mas, evglenasimonlar, volvokslar va boshqalar). H. bilan oʻsimliklar oʻrtasida keskin chegaraning boʻlmasligi ularning kelib chiqishidagi umumiylik bilan bogʻliq. H. va oʻsimliklarning hujayralardan tuzilganligi, ular tanasida boradigan moddalar almashinuvi jarayonining umumiyligi, irsiyat va oʻzgaruvchanlik qonuniyatlarining oʻxshashligi va boshqa ana shundan dalolat beradi.
H. hujayraviy tuzilishga binoan bir hujayra va koʻp hujayralilarga ajratiladi. Bir hujayralilarda bitta hujayraning oʻzi tirik organizm uchun xos boʻlgan deyarli barcha xususiyatlarga ega. Tuban koʻp hujayralilar — plastinkasimonlar tanasi bir necha funksiyani (harakatlanish, qoplash, oziqlanish) bajaradigan, kam ixtisoslashgan hujayralardan iborat. Gʻovaktanlilar, boʻshliqichlilar, taroqlilar tanasi 2 qavat (ektoderma va entoderma) boʻlib joylashgan nis-batan ixtisoslashgan hujayralardan iborat, lekin toʻqima va haqiqiy organlar shakllanmagan; birmuncha murakkab tuzilgan. H. toʻqima va organlari ontogenezda 3 ta murtak varaqlari (ektoderma, endoderma va mezo-derma) hisobidan hosil boʻladi. Mas, ektodermadan nerv sistemasi. sezgi organlari, teri va uning hosilalari; endodermadan ichak, nafas organlari, sekretsiya bezlari; mezodermadan suyak, muskul, qon aylanish, ayirish sistemasi organlari shakllanadi.
3 qavatli H. birlamchi ogʻizlilar (halqali chuvalchanglar, mollyuskalar, boʻgʻimoyokdilar) va ikkilamchi ogʻiz-lilar (ignatanalilar, xordalilar)ga ajratiladi. Anʼanaga koʻra barcha H. umurtqasizlar (koʻpchilik H.) va umurtqalilar (xordalilar)ga boʻlinadi. Tuzilishi va oʻzaro filogenetik bogʻlanishiga binoan hayvonot dunyosi kenja dunyo, tip, sinf va boshqa taksonlarga ajratiladi. Odatda, hayvonot dunyosi 16—25 (baʼzan 10—33 ta) tipga ajratiladi. Ayniqsa tuban tuzilgan umurtqasizlarni sistemaga solishda koʻp chalkashliklar mavjud. Mas, 20-asrning 60-yillarigacha bir hujayralilar faqat bitta tip sifatida oʻrganilgan boʻlsa, hozirgi davrda bir necha (5—7 ta) tipga ajratiladi. Barcha koʻp hujayralilar tiplari (qarang Tip) bitta koʻp hujayralilar kenja dunyosiga, bir hujayralilar esa bir hujayralilar kenja dunyosiga kiritiladi. H.ning 1,5 mln. (boshqa maʼlumotlarga koʻra 3—4,5 mln.) turi maʼlum. Yer yuzida H. yaxshi oʻrganilmagan. Har yili toʻgarak chuvalchanglar, hasharotlardan yuzlab yangi turlar koʻrsatib berilmoqda. Aniqlangan H.ning 2/3qismini hasharotlar tashkil etadi.
Tabiatda va odam hayotida H. katta ahamiyatga ega. H. — barcha ekosistemalarda oziqlanish zanjirining asosiy tarkibiy qismi. H. oʻsimliklar bilan oziqlanib, oʻzlashtirgan moddalarining yana tuproqqa qaytarilishiga, binobarin oʻsimliklarning oʻsishiga imkon beradi. Oʻsimlik va H. qoldigʻi bilan oziqlanadigan H. Yer yuzini organik qoldiqlardan tozalab, tabiiy sanitarlik vazifasini bajaradi. Yirtqich H. tabiatda zararkunanda H.ning sonini cheklab turishga yordam beradi. H. odam hayotida ham katta ahamiyatga ega. Ulardan bir qancha turlari ovlanadi; uy hayvonlari goʻsht, sut, jun, teri va boshqa qishloq xoʻjaligi mahsulotlari olish maqsadida va transport vositasi sifatida boqiladi. H. orasida qishloq xoʻjaligi, odam va H.ga ziyon keltiradigan parazit turlari ham koʻp. Odam faoliyatining tabiatga taʼsiri tobora kuchayib borishi bir xil turlar sonining keskin qisqarib ketishiga olib keldi. Ayrim maʼlumotlarga koʻra hozirgi davrda har kuni H.ning bitta turi yoʻqolib bormoqda. H.ni muhofaza qilish va ulardan foydalanish maqsa-dida deyarli barcha mamlakatlarda qonunlar qabul qilingan; maxsus qoʻriqxonalar tashkil etilgan. Oʻzbekiston Respublikasi Qizil kitobiga 184 hayvon turi kiritilgan.
Giyanewer, candar, canewer[1], lawir, rawir, *ajal yan jî *ajel (bi latînî: Animalia) heyîneyên jînewer ên pirşaneyî ne yên ku organîzmayên jînde yan mirî dixwin. Bi giştî, lawir masûlke û sîstemeke tûre hene û di laşê de valahiyek e ji bo helandina xwarinê heye.
Bi hezaran sal in ku canewer tên kedîkirin. Xelkê ji bo fêda xwe, ajal xwedî kirine. Dibêjin kûçik ajalê herî pêşîn e ku kedî bûye. Kûçik dikarin malê bipên, nêçîrê bikin, kerî û garanan li hev ragirin. Wek nimûne, meriv dikare gerdûman bavêje pey hespan, lê siwar be û pê kar bike. Meriv mange, mîh û bizinan jî ji bo goşt, şîr, çerm û hiriyê xwedî dike. Mirîşk hêkan dikin. Merivan mêşhingiv jî ”kedî” kirine. Hin ajal jî ji bo kêf û xweşiyê hatine kedîkirin. Piştî kedîkirinê hin ajel hatine guhartin û hin cinsên nû peyde bûne. Wek nimûne, ger meriv kûçik û tajiyan bigêhîne hev, cewrikê ku ji wan çê dibe cinsekî nû ye, em jê re dibêjin toltajî. An jî ger ker biçe ser hespê, hêstir ji wan çê dibe ku ew jî dibe cinsekî (celebeke) nû.
Hesp, mih, mange, mirîşk, beraz, werdek, gamêş, bizin, qaz, hêştir û ker çend ji ajalên navmalê ne ku li gelek welatan hene. Piraniya wan li welatên germ dijîn.
Gamêş li Hindistanê û li gelek ciyên din hene. Ew ajalên barkêş in, lê meriv wan ji bo şîr jî xwedî dike. Li gelek welatên Asya û bakûrê Afrîkayê hêstir hene. Hêstir ji bo kar û barkêşiyê tên xwedîkirin, lê meriv dikare li wan siwar be jî. Ker, bêtir li derûdora Deryaya Spî û Rojhilata Navîn hene.
Hin ajelên navmalê bi piranî di hundirê malê de ne. Hin ji wan ne kedî ne, ger meriv wan berde der, diçin û venagerin. Ajalên navmalê, bêtir ji bo hogiriyê tên xwedî kirin. Piraniya wan di qefes û akvaryûman de tên xwedî kirin. Wek nimûne, bi piranî çûkên evînê, mişkê hindî û masiyên akvaryûman in.
Hin lawirên kedî, normal li derveyî malê dijîn. Wek nimûne, bi qasî ku sebra kêrguh, kûçik û pisîkan li hundirê malê tê, hewqas jî kêfa wan ji derveyî malê re tê. Pisîk li gor kêfa xwe diçe der û tê hundir.
Giyanewer, candar, canewer, lawir, rawir, *ajal yan jî *ajel (bi latînî: Animalia) heyîneyên jînewer ên pirşaneyî ne yên ku organîzmayên jînde yan mirî dixwin. Bi giştî, lawir masûlke û sîstemeke tûre hene û di laşê de valahiyek e ji bo helandina xwarinê heye.
Kafshët janë organizma eukariotikë shumë qelizor që formojnë mbretërinë biologjike Animalia. Me pak përjashtime, kafshët konsumojnë materiale organike, thithin oksigjen, kanë aftësinë të lëvizin, shumohen seksualisht.Mbi 1.5 milion specie te gjalla janë përshkruar -- prej tyre rreth 1 milion janë insekte--por mendohet që janë rreth 7 milion specie te kafshëve në total. Studimi i kafshëve quhet zoologji.
Shumica e specieve të kafshëve janë në Bilateria në trung kanë trup simentrik bilateral.
Kafshët i ndajmë në dy lloje: Kafshët rruazore dhe jo rruazore.
Fjala "kafshë" vjen nja latinishtja animalisqë do të thotë për të pasur frymë, për të pasur shpirt, për të jetuar. Definicioni biologjik i përfshinë të gjith antarët e mbretërisë se Animalisë.
Balena blu (Balaenoptera musculus) është kafsha më e madhe që ka jetuar ndonjëherë në ujë, me një peshë deri në 190 ton dhe me një përmasë deri në 33.6 metra të gjatë. Ndërsa kafsha më e madhe e gjallë në tokë është elefanti afrikan (Loxodonta africana), me një peshë deri në 12.25 ton dhe me një permasë deri në 10.67 metra të gjatë.
Listat në tabelen në vazhdim përmbajnë numra të specieve të përshkruara për grupe kafshësh me numrat më të shumët të specieve gjatë habiteve të tyre kryesuese (tokë, ujë të freskët,dhe marinë),dhe të lirë për të jetuar ose mënyra parazite për të jetuar.
Parasitoidat nuk janë të përfshirë.
Kafshët janë organizma eukariotikë shumë qelizor që formojnë mbretërinë biologjike Animalia. Me pak përjashtime, kafshët konsumojnë materiale organike, thithin oksigjen, kanë aftësinë të lëvizin, shumohen seksualisht.Mbi 1.5 milion specie te gjalla janë përshkruar -- prej tyre rreth 1 milion janë insekte--por mendohet që janë rreth 7 milion specie te kafshëve në total. Studimi i kafshëve quhet zoologji.
Shumica e specieve të kafshëve janë në Bilateria në trung kanë trup simentrik bilateral.
Kafshët i ndajmë në dy lloje: Kafshët rruazore dhe jo rruazore.
Në kafshët jorruazore hyjnë sfungjerët, lekuregjemboret (ekinodermatet), qeliza djegesit(knidaret), butaket (molusket), krimbat si dhe kembenyjetuarit(arthoropoda). Kafshet rruazore jane kafshet me te perparuara si nga ana e fizike,me pershtatjen e mjedisit, me te gjitha aparatet qe formojne trupin e kafshes,por edhe nga ana e te menduarit. Në këtë tip bëjnë pjesë peshqit të cilët janë kafshët rruazore primitive, amfibet të cilët jetojnë edhe në toke edhe në ujë, zvarraniket, shpendët dhe gjitaret.Ang mga mananap mga organismong myembro sa ginghariang Animalia kun Metazoa.
Los metazoaris (del grèc meta, aprèp e zôon, animal, per oposicion als protozoaris) es lo nom modèrne del taxon constituit pels animals (membres del règne animal) multicellulars. Los metazoaris son d'organismes eucariòtas multicellulars mobils eterotròfs (tiran lor energia de la matèria viventa ja constituida) apareguts fa 700 milions d’annadas. Esquematicament, los metazoaris son d'ensembles de cellulas que banhan dins un mitan interior e separats del mitan exterior.
La filogenia dels metazoaris es encara plena d'incertituds. Las taulas çai contra se devon considerar coma un exemple. Òm notarà que la Filogenia modèrna a completament abandonat la nocion d'invertebrat.
Lo caractèr monofiletic del taxon sembla plan establit. En tèrmes mai simples, totes los animals multicellulars an un antecessor comun que totes sos descendents actuals son d'animals multicellulars.
Los metazoaris an una reparticion mondiala, e ocupan totes los mitans, tanben per exemple los fumadors negres.
Classificacion Filogenetica del vivent per Guillaume Lecointre e Hervé Le Guyader a las edicions Belin
Metazoa es un subregno de animal, Opisthokonta.
Los metazoaris (del grèc meta, aprèp e zôon, animal, per oposicion als protozoaris) es lo nom modèrne del taxon constituit pels animals (membres del règne animal) multicellulars. Los metazoaris son d'organismes eucariòtas multicellulars mobils eterotròfs (tiran lor energia de la matèria viventa ja constituida) apareguts fa 700 milions d’annadas. Esquematicament, los metazoaris son d'ensembles de cellulas que banhan dins un mitan interior e separats del mitan exterior.
La filogenia dels metazoaris es encara plena d'incertituds. Las taulas çai contra se devon considerar coma un exemple. Òm notarà que la Filogenia modèrna a completament abandonat la nocion d'invertebrat.
Lo caractèr monofiletic del taxon sembla plan establit. En tèrmes mai simples, totes los animals multicellulars an un antecessor comun que totes sos descendents actuals son d'animals multicellulars.
Los metazoaris an una reparticion mondiala, e ocupan totes los mitans, tanben per exemple los fumadors negres.
Wanyama (jina la kisayansi ni animalia na hutoka katika Kilatini) ni viumbehai wasio mmea, kuvu, bakteria, protista au arkea. Vile vile tunaweza kusema wanyama ni viumbehai wanaotegemea chakula kutoka sehemu nyingine: wao hawana uwezo wa kujitengenezea chakula chao wenyewe kupitia usanisinuru (nishati ya jua) lakini kutoka kwa viumbehai vingine ama wanyama wengine au mimea.
Kufuatana na aina ya chakula tunatofautisha hasa wanaokula mimea wanaoitwa walamani au walamea (kwa Kiingereza: herbivorous) na wanaokula nyama wanaoitwa walanyama au wagwizi (ing. carnivorous). Kuna pia walavyote (ing. omnivorous) wanaoweza kula kila kitu, ama mimea ama wanyama wengine (ing. omnivorous).
Wanyama wanahitaji oksijeni kwa kupumua.
Wanyama walio wengi hutembea yaani hubadilisha mahali wanapokaa, kwa hiyo wanahitaji milango ya maarifa.
Sayansi inayochunguza wanyama huitwa zuolojia, ambayo ni tawi la biolojia.
Aina za wanyama ni nyingi sana. Mara nyingi aina zao zinatofautishwa kama ni wanyama wenye seli nyingi (metazoa) au seli moja (protozoa) tu.
Kuna wanyama wanaoishi peke yao, katika vikundi na jamii. Mfano wa wanyama wanaoishi peke yao ni kifaru au nyoka. Wanajumuika kwa tendo la kuzaa pekee. Mfano wa wanyama wa jumuiya ni simba wanaokaa na kuwinda pamoja. Ushirikiano unasaidia kupata chakula bora. Mfano wa wanyama katika jamii ni nyuki na wadudu wengine.
Upande wa mwili hata binadamu ni mnyama na kimaumbile anahesabiwa kati ya mamalia.
Binadamu hutofautisha mara nyingi
ingawa lugha hii hutumiwa tu kwa wanyama wakubwa zaidi, kwa kawaida wenye uti wa mgongo (kwa Kilatini: Chordata).
Makala hii kuhusu mambo ya biolojia bado ni mbegu. Wanyama (jina la kisayansi ni animalia na hutoka katika Kilatini) ni viumbehai wasio mmea, kuvu, bakteria, protista au arkea. Vile vile tunaweza kusema wanyama ni viumbehai wanaotegemea chakula kutoka sehemu nyingine: wao hawana uwezo wa kujitengenezea chakula chao wenyewe kupitia usanisinuru (nishati ya jua) lakini kutoka kwa viumbehai vingine ama wanyama wengine au mimea.
Kufuatana na aina ya chakula tunatofautisha hasa wanaokula mimea wanaoitwa walamani au walamea (kwa Kiingereza: herbivorous) na wanaokula nyama wanaoitwa walanyama au wagwizi (ing. carnivorous). Kuna pia walavyote (ing. omnivorous) wanaoweza kula kila kitu, ama mimea ama wanyama wengine (ing. omnivorous).
Wanyama wanahitaji oksijeni kwa kupumua.
Wanyama walio wengi hutembea yaani hubadilisha mahali wanapokaa, kwa hiyo wanahitaji milango ya maarifa.
Sayansi inayochunguza wanyama huitwa zuolojia, ambayo ni tawi la biolojia.
Aina za wanyama ni nyingi sana. Mara nyingi aina zao zinatofautishwa kama ni wanyama wenye seli nyingi (metazoa) au seli moja (protozoa) tu.
Kuna wanyama wanaoishi peke yao, katika vikundi na jamii. Mfano wa wanyama wanaoishi peke yao ni kifaru au nyoka. Wanajumuika kwa tendo la kuzaa pekee. Mfano wa wanyama wa jumuiya ni simba wanaokaa na kuwinda pamoja. Ushirikiano unasaidia kupata chakula bora. Mfano wa wanyama katika jamii ni nyuki na wadudu wengine.
Upande wa mwili hata binadamu ni mnyama na kimaumbile anahesabiwa kati ya mamalia.
Binadamu hutofautisha mara nyingi
Wanyama wa pori au wanyamapori Wanyama wa kufugwa au Mifugo Wanyama wa nyumbani (Wanyama-kipenzi)ingawa lugha hii hutumiwa tu kwa wanyama wakubwa zaidi, kwa kawaida wenye uti wa mgongo (kwa Kilatini: Chordata).
Ko e monumanu ʻi he saienisi ʻo e moʻui ko e taha pē ʻo e puleʻanga tuʻi ʻo e fanga meʻamoʻui ʻe 4 ʻoku fakatefito ki he ngaahi lokiʻimoʻui ʻoku lahi. Ko e ngaahi holisi ʻo honau lokiʻimoʻui ʻoku vaivai pē. ʻOku faingataʻa ʻo fakamatala totonu ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi monumanu. Kā ko e lahi taha ʻo e ngaahi monumanu ʻoku ngaue mo mānava mo kai. Ko ʻenau meʻakai ko e ngaahi ʻakau ia (monumanu kai louʻakau) pe ko e fanga monumanu kehe (monumanu kai kanomate).
ʻOku siʻi kehe ʻa e monumanu ʻi he lea fakatonga tukufakaholo — vakai ʻi lalo.
Ko e fanga meʻamoʻui kehe (taʻelokiʻimoʻui): siemu, vailasi, mo e hā fua
ʻOku ʻi ai ha vahevahe faingofua ange, ʻoku fili ʻe he kau saienisi ʻe taha:
Tānaki ʻa e monumanu luo (coelenterata): ko e oma mo e monumanu potupotutatau ia.
Ko e ngaahi māʻolunga (vahe lahi, vahe, vahe siʻi) ʻoku kehe ʻi he ngaahi manga vahevahe ʻe niʻihi
ʻOku siʻi kae maau ʻa e vahevahe ʻo e ngaahi meʻamoʻui he onoʻaho:
Ko e foʻi lea monumanu naʻe ʻikai ngāueʻaki he onoʻaho, ka ko lea fakamanuki pē. 
English translation available: GO
Ko e monumanu ʻi he saienisi ʻo e moʻui ko e taha pē ʻo e puleʻanga tuʻi ʻo e fanga meʻamoʻui ʻe 4 ʻoku fakatefito ki he ngaahi lokiʻimoʻui ʻoku lahi. Ko e ngaahi holisi ʻo honau lokiʻimoʻui ʻoku vaivai pē. ʻOku faingataʻa ʻo fakamatala totonu ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi monumanu. Kā ko e lahi taha ʻo e ngaahi monumanu ʻoku ngaue mo mānava mo kai. Ko ʻenau meʻakai ko e ngaahi ʻakau ia (monumanu kai louʻakau) pe ko e fanga monumanu kehe (monumanu kai kanomate).
ʻOku siʻi kehe ʻa e monumanu ʻi he lea fakatonga tukufakaholo — vakai ʻi lalo.
Mymba ha'e oikovéva opaichagua, tekovekuaaty ñemohendápe ha'e aty guasu omopeteĩva mymbakuéra. Mymbakuéra oñemohenda heta aty ambuévape, oĩ umíva ipujase'orekóva, ko atýpe oñemohenda avei yvypórape, opa umi mymba okambúva avei, ha umíva ipujase'o'ỹva, ko atýpe oĩ syrymbe ha ambuéva.
Mymba ha'e oikovéva opaichagua, tekovekuaaty ñemohendápe ha'e aty guasu omopeteĩva mymbakuéra. Mymbakuéra oñemohenda heta aty ambuévape, oĩ umíva ipujase'orekóva, ko atýpe oñemohenda avei yvypórape, opa umi mymba okambúva avei, ha umíva ipujase'o'ỹva, ko atýpe oĩ syrymbe ha ambuéva.
Sato hartina golongan organismeu dina karajaan Animalia atawa Metazoa, sacara umum multisélular, bisa pipindahan sarta résponsif ka sabudeureunana, sarta dahar organismeu séjén salaku asupanana. Dedegan awakna beuki jejeg nalika sawawa, biasana tumuwuh tina émbrio, najan aya ogé nu ngalaman métamorfosis. Manusa ogé kaasup kana karajaan Animalia.
Karajaan Animalia mibanda sababaraha ciri nu ngabédakeun ti mahluk hirup lianna. Nu kahiji, sasatoan téh eukariot, antukna misah ti Karajaan Monera. Kadua, sato téh multisélular, antukna misah ti Karajaan Protista. Katilu, heterotrof, antukna misah ti Karajaan Plantae katut sababaraha protist nu mirip tutuwuhan. Panungtung, Karajaan Animalia ngawengku organisme-organisme nu teu boga pinding sél (dinding sel, cell walls), antukna misah ti Karajaan Plantae, algae, jeung Karajaan Fungi.
Aristotle ngabagi mahluk hirup antara sasatoan jeung tutuwuhan, nu salajengna dituturkeun ku Carolus Linnaeus dina klasifikasi hirarki munggaran. Ti saprak harita para ahli biologi mimiti ngaduga-duga hubungan évolusina, antukna dua kelompok ieu bener-bener misah. Pikeun conto, protozoa mikroskopik asalna mah dianggap sato ku sabab usik, tapi kiwari mah misah. Tina sawangan sababaraha ageman, manusa dianggap misah ti sato (sabab kamampuhna nu béda, nyaéta bisa nyarita jeung mikir), tapi baku taksonomi kiwari mah tetep ngahiji.
Iwal ti pikeun sababaraha organismeu, utamana spons (Filum Porifera), awak sato kabagi kana sababaraha jaringan, di antarana otot, nu ngamungkinkeun kontrol gerak, sarta sistim saraf nu ngirim jeung ngolah sinyal-sinyal ti anggota awak lianna.
Sakabéh sato boga sél eukariotik, nu dikubeng ku sarupaning matriks ékstrasélular nu diwangun ku kolagén jeung glikoprotéin nu élastis. Matriks ieu bisa dikalsifikasi antukna jadi struktur kawas cangkang, tulang, jeung spikula. Sabalikna, organisme multisélular lianna modél tangkal jeung suung, sélna téh dibungkus ku pinding sél (dinding sel, cell wall).
Ampir sakabéh sasatoan ngalaman sarupaning bentuk réproduksi séksual. Sato nu geus sawawa mibanda sél-sél réproduktif husus, nu ngalaman méiosis nu ngahasilkeun spérma atawa endog. Mun dua sél ieu ngahiji, lajeng bakal jadi zigot, nu tumuwuh jadi individu anyar.
Loba ogé sasatoan nu bisa ngalampahkeun réproduksi aséksual, nyaéta ngaliwatan prosés parténogenesis nu ngahasilkeun endog nu subur tanpa kawin, atawa - dina sababaraha kasus - ngaliwatan prosés fragméntasi.
Zigot mimitina tumuwuh jadi blastula, nu disusun ulang jeung ngalaman diferensiasi. Dina spons, larva blastula ngojay ka tempat séjén nu lajeng tumuwuh jadi spons anyar. Dina lolobana kelompok lianna, blastula ngalaman panyusunan ulang nu leuwih pajeulit.
Sacara umum (nurutkeun téori), sato dianggap ngalaman évolusi ti protozoa flagellate. Dulur pangdeukeutna nu masih aya nyaéta choanoflagellate, flagellate nu mibanda struktur nu sarua jeung sababaraha spons. Ulikan molekular nempatkeun ieu organisme dina hiji supergrup nu disebut opisthokont, nu ogé ngawengku suung jeung sababaraha protist parasit leutik. Ngaran ieu asalna tina lokasi posterior flagellum dina sél motil, kawas dina lolobana spérma sasatoan, sagédéngeun eukariot lian nu boga flagel anterior.
Fosil munggaran nu meureun ngawakilan sasatoan datangna ti ahir jaman Precambrian, kira 600 juta taun ka tukang, nu katelah biota Vendian. Tapi ieu téh hésé disambungkeunana jeung papanggihan fosil nu leuwih anyar, nu bisa baé dianggap salaku prékursor fila modérn, tapi bisa ogé ti kelompok anu béda. Malah mah, bisa jadi fosil nu kapanggih téh lain sato sato acan. Di sagigireun ti éta, lolobana fila sasatoan nu geus kanyahoan mah kurang leuwihna datang sacara simultan dina périodeu Cambrian, kira 570 juta taun ka tukang. Nu katelah ledakan Cambrian téh matak hémeng nu puguh mah, naha ieu téh kajadian ngarancabangna kelompok-kelompok kalawan gancang atawa parobahan lingkungan nu ngabalukarkeun bisa lumangsungna fosilisasi.
Dina skéma awal Linnaeus, sasatoan téh mangrupa salah sahiji ti tilu karajaan, nu dibagi deui kana genep kelas: Cacing, Serangga, Lauk, Amfibi, Manuk, jeung Mamalia. Lajeng nu opat panungtungan digabungkeun jadi hiji filum: Chordata, sedengkeun nu séjénna ngarancabang deui.
Sababaraha sasatoan nu ilahar dipikawanoh, dibéréndélkeun dumasar ngaran umumna:
anjing - bagong - beruk - hayam - kuda - lutung - manuk - munding - simeut - sireum - turaés - ucingKéwan, iku organisme kang digolongké ing karajan Animalia utawa Metazoa. Kéwan iku makluk urip kang ana ing alam semesta. Kéwan bisa kasusun saka siji sèl (uniselular) utawa akèh sèl (multiselular).
Para èlmuwan nglasifikasiaké kéwan dadi 2 golongan utama, ya iku kéwan nduwé balung mburi lan kéwan tanpa balung mburi.
Kéwan uga diklasifikasiké miturut jinis panganané.
Ing ngisor iki, pratélan sato kéwan dituduhaké.
Kéwan, iku organisme kang digolongké ing karajan Animalia utawa Metazoa. Kéwan iku makluk urip kang ana ing alam semesta. Kéwan bisa kasusun saka siji sèl (uniselular) utawa akèh sèl (multiselular).
Para èlmuwan nglasifikasiaké kéwan dadi 2 golongan utama, ya iku kéwan nduwé balung mburi lan kéwan tanpa balung mburi.
Kéwan kang nduwé balung mburi diarani Vertebrata. Kéwan tanpa balung mburi diarani Invertebrata utawa Avertebrata.Kéwan uga diklasifikasiké miturut jinis panganané.
Kéwan kang panganané daging diarani kéwan karnivora, contoné: asu, kucing, macan Kéwan kang panganané Tetuwuhan diarani kéwan hèrbivor, contoné: wedhus, jaran Kéwan kang panganané daging lan tetuwuhan diarani kéwan omnivora. Kéwan kang panganané gegremet diarani kéwan insektivora.Sato hartina golongan organismeu dina karajaan Animalia atawa Metazoa, sacara umum multisélular, bisa pipindahan sarta résponsif ka sabudeureunana, sarta dahar organismeu séjén salaku asupanana. Dedegan awakna beuki jejeg nalika sawawa, biasana tumuwuh tina émbrio, najan aya ogé nu ngalaman métamorfosis. Manusa ogé kaasup kana karajaan Animalia.
Karajaan Animalia mibanda sababaraha ciri nu ngabédakeun ti mahluk hirup lianna. Nu kahiji, sasatoan téh eukariot, antukna misah ti Karajaan Monera. Kadua, sato téh multisélular, antukna misah ti Karajaan Protista. Katilu, heterotrof, antukna misah ti Karajaan Plantae katut sababaraha protist nu mirip tutuwuhan. Panungtung, Karajaan Animalia ngawengku organisme-organisme nu teu boga pinding sél (dinding sel, cell walls), antukna misah ti Karajaan Plantae, algae, jeung Karajaan Fungi.
Aristotle ngabagi mahluk hirup antara sasatoan jeung tutuwuhan, nu salajengna dituturkeun ku Carolus Linnaeus dina klasifikasi hirarki munggaran. Ti saprak harita para ahli biologi mimiti ngaduga-duga hubungan évolusina, antukna dua kelompok ieu bener-bener misah. Pikeun conto, protozoa mikroskopik asalna mah dianggap sato ku sabab usik, tapi kiwari mah misah. Tina sawangan sababaraha ageman, manusa dianggap misah ti sato (sabab kamampuhna nu béda, nyaéta bisa nyarita jeung mikir), tapi baku taksonomi kiwari mah tetep ngahiji.
Tier sind noch em härkömmliche Verständnis Läbewese, wo iri Energie nöd dur Photosynthese gwünend und Surstoff zum schnufe bruched. Anstatt ere Photosynthese ernäred sich Tier vo andere pflanzliche und/oder tierische Organisme. Di meischte Tier sind ortsbeweglich und mit Sinnesorgan usgstattet. D'Naturwüsseschaft vo de Tier isch d'Zoologie. Systematisch spiled d'Tier i irer Gsamtheit hüt kei Role, meischtäns wird i dä Taxonomie mit em „Rich vo dä Tier“ d'Gruppe vo dä vilzällige Tier (lat. Metazoa) gmeint.
Dä Begriff Tier (lat. animal) isch bereits im Altertum prägt gsi, de anerkannti wüsseschaftlichi Begriff vom ene Tierrich stammt allerdings vom Carl vo Linné us em Johr 1758. Taxonomisch wärded Tier hüfig als es Riich innerhalb vo de Domäne Eukaryote beschribe und de Pflanze sowi de Pilz gägänüber gschtellt. D'Zälle vo de Tier händ im Gägäsatz zu Pilz und Pflanze kei Zellwand, si sind nur vonere Membran umgä. Hüt sind als Tier nur di Vilzälligä Tier (Metazoa) gmeint.
Traditionell wärded i diä Gruppä vilzelligi Tier und ä ganzi Reie vo tierische Einzeller, d'Protozoa, gstellt. I dä phylogenetischä Systematik isch diä Zämäfassig nöd haltbar, wil d'Protozoa nöd ä insich gschlosseni, monophyletischi Gruppe darsteled, sondern gmeinsam mit verschidenä, traditionell als Algä bezeichnete und zu dä Pflanze gstellte, Einzellergruppe mehreri, nöd nöcher verwanti Gsellschaftsgruppe bildet.
Di mit dä vilzellige Tier am nöchschtä verwanti Gruppe sind d'Chragegeisseltierli (Choanoflagellata), wo mit dä Choanozye vo dä Schwämm (Porifera), ämene Zelltyp innerhalb vo Strudelchammere, identisch sind. Näch verwant sind zudäm d'Pilz, wo traditionell zu dä Pflanze grächnet wore sind (aber es eiges Riich bildet). Tier (i därä Definition) und Pilz sowi d'Chragegeisseltierli und einigi witeri Gruppe vo einzellige Organisme zuäme wärded hüt als Opisthokonta i d'Eukaryote igordnet.
Di ehemals zu dä Tier igordnete eizellige Tier (Protozoa) sind ere Reie vo verschidene Taxa innerhalb vo dä Eukaryote entstammt. Es handlet sich bi ine um ali einzellige Organisme, wo en Zellchärn, aber kei Chloroplaschte, bsitzed und sich somit heterotroph ernähred.
Näbäd dä bereits gnännte Opisthokonta, wo näbäd dä vilzellige Tier und Pilz au einzelligi Forme beinhaltet, findet sich Einzeller oni Chloroplaschtä au i dä Amoebozoa, dä Rhizaria und dä Excavata, wärend d' Archaeplastida und d' Chromalveolata fascht usschliesslich photosynthetisch aktivi Einzeller enthaltäd.
Naturwüsseschaftlich gse isch au dä Mensch äs Tier. Aber umgangssprochlich und sogar philosophisch umfasst dä Begriff Tier i fasch allne Sproche nöd dä Mensch, sondern wirt hüfig als explizits Antonym (Gägeteil) verwändet. Mit em Verhältnis vom Mensch zu andere Tier befasst sich die Philosophisch Anthropologii bzw. d'Anthrozoologii.
D'Verhaltensbiologii hät zeigt, dass höcher entwickleti Tier sich kompliziertere Verhaltensmuschter und Zeichesüschtem bediened als weniger hoch entwickleti. Au im abschtrackte Tänke zeiged sich näbet em Mensch einigi Tierarte zumindescht im Asatz fäig. Selbschterkänntnis findet mor bi Schimpanse und sogar bi Vögel (Elschtere). Ausser em Mensch sind allerdings kei Tierarte bekannt, wo i dä Lag sind, hochentwickleti Kulture füräzbringe. Die Kulturä unterscheidet sich bi dä Art Homo sapiens unterenand ganz wesentlich, sogar innerhalb biologisch änliche Läbäsrüm. Bi andere Tier hingägä sind gsellschaftlichi Schtrukturä (wie Grupperitual, Dominanz vomene Gschlächt et cetera) innerhalb vonere Art witgehend gliich. Wenn Unterschid überhaupt ufträted, sind diä dur Iflüss vom jewilige Läbesruum bedingt. Emotione sind aber bi Säugetier und Vögel zwifelsfrei beobachtbar, und Schmerzreaktione chönd au bi nidrigere Tier regischtriert wärde.
Dierer werre vum Mensch (wo in dere Betrachtig jetz nit dezuezellt wird) sit früeheste Zitte verehrt, bechämpft un au als Nutz- oder Huusdierer ghalde, nit z'ledscht au gesse.
De Mensch underscheidet je nooch em gegesitige Verhältnis:
Hailigi Dierer chänne lebendigi Manifestatione vu Diergötter si, wo bispilswiis im Alde Ägypte vielfach verehrt worre sin. Im Verlauf vu rituelle Handlige chänne Dierer au als Opfer diene.
Tier sind noch em härkömmliche Verständnis Läbewese, wo iri Energie nöd dur Photosynthese gwünend und Surstoff zum schnufe bruched. Anstatt ere Photosynthese ernäred sich Tier vo andere pflanzliche und/oder tierische Organisme. Di meischte Tier sind ortsbeweglich und mit Sinnesorgan usgstattet. D'Naturwüsseschaft vo de Tier isch d'Zoologie. Systematisch spiled d'Tier i irer Gsamtheit hüt kei Role, meischtäns wird i dä Taxonomie mit em „Rich vo dä Tier“ d'Gruppe vo dä vilzällige Tier (lat. Metazoa) gmeint.
Tōng-bu̍t (動物) sī 1 lūi seng-bu̍t, sio̍k-û tōng-bu̍t-kài (Animalia). It-poaⁿ lâi kóng, tōng-bu̍t iû to-sè-pau chó·-ha̍p--khí-lâi-ê. In ū-hoat-tō· tín-tāng, m̄-koh bô chhiūⁿ si̍t-bu̍t ū châi-tiāu lī-iōng kng lâi ha̍p-sêng chia̍h-mi̍h (kng-ha̍p-sêng chok-iōng, photosynthesis); in su-iàu siau-hoà pa̍t-ê seng-bu̍t chiah ē-tàng seng-chûn--lo̍h-khì.
Thong-sio̍k gí-giân it-poaⁿ kā jîn-lūi pâi-tû tī tōng-bu̍t-lūi chi gōa. Tōng-bu̍t mā tiāⁿ iōng lâi chò cheng-siⁿ ê tông-gī-sû. Chóng-sī tùi seng-bu̍t-ha̍k ê koan-tiám lâi khoàⁿ, lâng mā sī 1 chióng tōng-bu̍t.
Tōng-bu̍t (動物) sī 1 lūi seng-bu̍t, sio̍k-û tōng-bu̍t-kài (Animalia). It-poaⁿ lâi kóng, tōng-bu̍t iû to-sè-pau chó·-ha̍p--khí-lâi-ê. In ū-hoat-tō· tín-tāng, m̄-koh bô chhiūⁿ si̍t-bu̍t ū châi-tiāu lī-iōng kng lâi ha̍p-sêng chia̍h-mi̍h (kng-ha̍p-sêng chok-iōng, photosynthesis); in su-iàu siau-hoà pa̍t-ê seng-bu̍t chiah ē-tàng seng-chûn--lo̍h-khì.
Thong-sio̍k gí-giân it-poaⁿ kā jîn-lūi pâi-tû tī tōng-bu̍t-lūi chi gōa. Tōng-bu̍t mā tiāⁿ iōng lâi chò cheng-siⁿ ê tông-gī-sû. Chóng-sī tùi seng-bu̍t-ha̍k ê koan-tiám lâi khoàⁿ, lâng mā sī 1 chióng tōng-bu̍t.
Uywa (Wiwa) icha Animal nisqakunaqa (latin simipi: animale - (regnum) Animalia, grigu simipi: Ζώον - Ζώα) tukuy kuyuq, mikhuq, samaq kawsaqkunam (ima runakunallataq).
Qallariyninpiqa uywa nisqaqa "runap uywasqan animal, manataq sallqa animalchu" niyta munarqaptin, Ikwadur kichwa shimi nisqapi tukuy animal nisqakunapaq, sallqakunapaqpas, "wiwa" nispa niytam qallarirqanku. Chay hinam kay Wikipidiyapi "uywa" nispa tukuy animalkunatam niyta munanchik.
Uywakuna rakikan pachallan yawaryuq kuna (endotermos), huknin; tikray yawaryuqkuna (ectotermos)wakinkuna.
Uywa (Wiwa) icha Animal nisqakunaqa (latin simipi: animale - (regnum) Animalia, grigu simipi: Ζώον - Ζώα) tukuy kuyuq, mikhuq, samaq kawsaqkunam (ima runakunallataq).
De Veelzellers (wetenschoplich Metazoa, vun ooldgr. μετα meta „achternah“ un ζῷον zóon „Deert“) sünd en Taxon in de Zoologie. Dor weert all Gruppen vun Deerter in tohopenfaat, de ut mehr as een Zell bestahn doot. Hüdigendags sünd bi 1,2 Mio. Aarden vun veelzellige Deerter bekannt. Vunwegen, datt dor en ganzen Barg vun noch gor nich in de Wetenschop beschreven wurrn is, warrt annahmen, dat weern 10 bit 20 Mio. Aarden, de dat alltohopen gifft. Vun de bitherto bekannten Aarden maakt de Liddfööt (Arthropoda) dor mit um un bi een Mio. Aarden mehr as 80 % ut. Binnen de Liddföte stellt de Kävers un de Bottervagels tosamen de Hälft vun all Aarden. Weekdeerter sünd mit bi 100.000 bekannte Aarden hüdigendags de tweet gröttste Stamm. Tohopen mit de Liddföte maakt se 90 % vun all Aarden ut, de vundagen up'e Eer to finnen sünd. De Warveldeerter stellt 5 % vun de Aarden mank de Veelzellers.[1] In wetenschoppliche Schriften weert metazoa hüdigendags faken as synonymen Begreep for Deerter (Animalia) bruukt. Tohopen for de Veelzellers un de eenzelligen Vertreders ut ehre Stammgrupp is 2002 dat nee Taxon Holozoa upmaakt wurrn.[2]
Kennteken vun de Veelzellers is nich bloß de Umstand, datt se ut allerhand Zellen tohopensett sünd. Man düsse Zellen hefft ok all annere Upgaven un verscheelt sik vun deswegen. So gifft dat al bi de Swammdeerter verschedene Zelltypen, de to'n Freten, to'n Aten (Kragenpietschenzellen) oder to'n Boon vun dat Skelett bruukt weert. Annere Kennteken sünd, datt de Geslechtszellen unnerscheedlich tostanne kaamt, datt de Spermien mit „Pietschen“ (Steerte) versehn sünd, datt de befrucht' Eizell dör Afsnören deelt warrt (Zelldeelen) un de Mitochondrien ehr Genom.
De Veelzellers (wetenschoplich Metazoa, vun ooldgr. μετα meta „achternah“ un ζῷον zóon „Deert“) sünd en Taxon in de Zoologie. Dor weert all Gruppen vun Deerter in tohopenfaat, de ut mehr as een Zell bestahn doot. Hüdigendags sünd bi 1,2 Mio. Aarden vun veelzellige Deerter bekannt. Vunwegen, datt dor en ganzen Barg vun noch gor nich in de Wetenschop beschreven wurrn is, warrt annahmen, dat weern 10 bit 20 Mio. Aarden, de dat alltohopen gifft. Vun de bitherto bekannten Aarden maakt de Liddfööt (Arthropoda) dor mit um un bi een Mio. Aarden mehr as 80 % ut. Binnen de Liddföte stellt de Kävers un de Bottervagels tosamen de Hälft vun all Aarden. Weekdeerter sünd mit bi 100.000 bekannte Aarden hüdigendags de tweet gröttste Stamm. Tohopen mit de Liddföte maakt se 90 % vun all Aarden ut, de vundagen up'e Eer to finnen sünd. De Warveldeerter stellt 5 % vun de Aarden mank de Veelzellers. In wetenschoppliche Schriften weert metazoa hüdigendags faken as synonymen Begreep for Deerter (Animalia) bruukt. Tohopen for de Veelzellers un de eenzelligen Vertreders ut ehre Stammgrupp is 2002 dat nee Taxon Holozoa upmaakt wurrn.
De Viecha (dt.: Tiere) san a wichtige Gruppm vo meahzejing, eukaryotischn Organismen. In da biologischn Systematik spuid da Begriff heit koa Roin meah. Taxonomisch wean Viecha haifig ois Gruppm innahoib vo de Eukaryotn ogseng, de wo dena Pflanzna und Schwammal gengiwagstejd wean. De Zejn vo de Viecha hom im Gengsotz za de Schwammal und Pflanzna koa Zejwond, sondan san vo ana Zejmembran umgem. Heit san mid Viecha nua no de vuizejing Viecha (Metazoa) gmoand.
De Systematik vo de Viecha wead zazeid intensiv eaforschd. De foingde Doastejung gibd on aktuejn Wissnsstond wieda.[1][2][3][4][5]
In da doagstejdn aktuejn Systematik foid af, doss de Coelenterata wieda bericksichtigd wean. Des gschiachd noch Philippe et al. (2009) und widasprichd zan Beispui Dunn et al. (2008). Driwa naus wean a poar gebraichliche Gruppmbezeichnunga nimma vawendd:
Haifig wead Viecha (Animalia) ois Synonym za Vuizeja (Metazoa) gnuzd. De oa- bis wenigzejing Choanoflagellata wean demz'foig ned ois echte Viecha bedrochd, sondan ois Oat Schwestangruppm za de Viecha/Vuizeja (Animalia/Metazoa).
De friaha za de Viecha zejdn oanzejing Viecha (Protozoa). Se stomma aus oana Reih vo vaschiedne Taxa innahoib vo de Eukaryotn. S gehd dobei um oazejge Organismen, de wo an Zejkean owa koane Chloroplastn hom und se somid heterotroph eaneahn doa.
Natuawissnschoftle gseng is aa da Mensch a Viech. De Vahoitnsbiologie hod beispuisweis zoagd, doss häha entwicklde Viecha kompliziatare Vahoidsnmusta zoang und komplexare Viechasprochn vawendn wia weniga entwicklde. Aa za abstraktn Denkn san a poar Viechaoatn zmindasd in Osätzn fehig. Da Iwagong zan Mensch is oiso fliassnd.[8].
De Viecha (dt.: Tiere) san a wichtige Gruppm vo meahzejing, eukaryotischn Organismen. In da biologischn Systematik spuid da Begriff heit koa Roin meah. Taxonomisch wean Viecha haifig ois Gruppm innahoib vo de Eukaryotn ogseng, de wo dena Pflanzna und Schwammal gengiwagstejd wean. De Zejn vo de Viecha hom im Gengsotz za de Schwammal und Pflanzna koa Zejwond, sondan san vo ana Zejmembran umgem. Heit san mid Viecha nua no de vuizejing Viecha (Metazoa) gmoand.
Di vylzällige Dierer (Metazoa) sin e zoologisch Taxon, wu alli mehzällige Diergruppe din zämmegfasst wäre. Hite sin rund 1,2 Millione Arte vu vylzällige Dierer bekannt. Mit dr nonig bschribene wird gschetzt, ass es 10 bis 20 Millione Arte sin. Vu dr bishär bekannten Arte mache d Gliiderfießer (Arthropoda) mit rund aire Million iber 80 % uus un innerhalb vu dr Gliiderfießer stelle d Chääfer un d Schmätterling zämme d Helfti vu dr Arte. Gliiderfießer un Waichdierer, mit 100.000 Arte dr zwootarterychscht Stamm, umfasse 90 % vu dr hitige Arte. D Wirbeldierer stelle 5 % vum Arterychtum vu dr Dierwält.[1]
In wisseschaftlige Vereffentlichunge wäre d Metazoa hite vylmol synonym zue dr Dierer (Animalia) brucht, fir d Metazoa un di aizällige Verdrätter us ihre Stammgruppe isch anne 2004 s nei Taxon Holozoa bildet wore.
Chännzaiche vu dr Metazoa isch näb em Umstand, ass si us mehrere Zälle ufböue sin, au d Differenzierig un Spezialisierig vu däne Zälle. Zem Byschpel finde sich scho bi dr Schwimm unterschidligi Zälltype, wu em Nahrigserwärb, dr Otmig (Chragegaisledierli) oder em Skelettufböu diene. Wyteri Chännzaiche sin e spezialisierti Gametegenese, begaisleti Spermie, d Fuurig (Zälldailig dur Abschnierig bi Zygote (befruchteti Aizälle) am Aafang vu dr Embryogenese) un s Genom vu dr Mitochondrie.
S wichtigischt Chännzaiche vu dr Metazoa isch dr vylzälli Lyyb, au aber kai Koloni vu glyche Zällen isch, wu meh oder weniger au unabhängig vunenander chennte exischtiere. Bi dr Metazoa sin d Zälle spezialisiert un morfologisch un funktionäll differenziert. Glychartigi Zälle kommuniziere mit chemische Signal unterenander, beyyflusse sich gegesytig, schaffe zämme un bilde Gwääb. D Kommunikation dient unter anderem em Erhalt vu dr Lyybform un dr Form vu dr Organ.
Gwääbgrundtype sin s Epithel (Uuschlaidigsgwääb) un s Bindegwääb. S Epithelgwääb bstoht us eme gschlossene Zällverband, fascht ohni interzälluläri Zwischeryym. D Zälle sin in Funktion un Struktur vylmol asymmetrisch (polarisiert) un uf unterschidligi Wys mitenander verbunde.
Bindegwääb sin dergege lucker ufböue, mit isolierte Zälle in dr extrazälluläre Matrix. Di Extrazällulär Matrix bstoht us netzartig aagordnete Kollagenfasere, Wasser un Glykoprotein. Epithel un Bindegwääb sin dur d Basalmembran vunenander drännt.
D Cilie vu dr Spermie un andere Metazoezälle hän quergstraifti Wurzle un sänkrächti Zentriole, wu ais dervu dr Basallyyb vu dr Cilie bildet. Sunscht wyse si dr ainhaitlig Ufböu vu allne Eukaryote-Cilie uf.
Zue dr gschlächtlige Furtpflanzig produziere mehzälligi Dierer Aizälle un Spermie. Ihri Gametogenese isch ähnlig. Us ere diploide Mueterzälle entstehn vier haploidi Zälle, entwäder vier Spermie oder di befruchtigsfähig Aizälle un drei Polzälle, wu normalerwys schnell wider vergehn. S wird aagnuu, ass d Produktion vun ere große, mit Nährstoff versähne Aizälle z ufwändig isch, as dass us e jedere vu dr vier Zälle ne Aizälle chennt entstoh.
No dr Befruchtig dailt sich di entstanden diploid Zygote zerscht, ohni ass e Zällwachstum stattfindet, in vyli chlaini Dochterzälle (Blastomer). Bi dääre Fuurig gnännte Zälldailig entstehn d Grundachse vum chimftige Embryo un e erschti Differenzierig. Us dr Fuurig entstoht d Blastula, wu sich in dr Gastrulation no inne dällt. Im Zug vu dr wytere Differenzierig daile sich d Zälle dailwys asymmetrisch, us ere Stammzälle entstoht e Stammzälle un e Zälle, wu sich wyter differenziert.
D Arte vu dr Fuurig hän lang as Merkmol dient go di verschidene Dierstämm verwandtschaftlig enander zuezordne. S git aber vyl Stämm, wu ne aigene Fuurigstyp entwicklet hän un di systematisch Bedytig vu dr verschidene Fuurigstype isch nume schwär z beurdaile.
D Mitochondrie vu dr Metazoa hän e verglychswys chlai Genom mit rund 16.000 Nucleotide uf 37 Gen. Im Verglych doderzue isch s Genom vu dr Choanoflagellata vier mol eso lang. Derzue wyst d Transfer RNA un di Ribosomal RNA e uugwehnligi Struktur uf.
Di vylzällige Dierer bilde zämme mit dr Pilz (Fungi) un verschidene Aizäller s Taxon Opisthokonta. Ihri diräkt Schweschtergruppe sin d Chragegaiseldierli (Choanoflagellata), wu d Zälle vun ene ähnlig sin zue dr Chragegaiselzälle vu dr Schwimm. Des veraifacht Kladogramm git di wahrschynlige Verwandtschaftsverhältnis wider[2]:
Pilz (Fungi)
Mesomycetozoa un anderi "Choanozoa"
Chragegaiseldierli (Choanoflagellata)
Vylzälligi Dierer (Metazoa)
Di basalschte vylzällige Dierer sin d Schwimm, wu wahrschyns paraphyletisch sin, wel zmindescht d Chalchschwimm dr hechere Metazoe, dr Gwääbdierer, necher stehn wie dr ibrige Schwimm. Alli vylzällige Dierer ußer dr Schwimm sin dur e ächt Zällgwääb gchännzaichnet. Si wäre Gwääbdierer (Eumetazoa) gnännt. As ihri basalscht Gruppe gälte hite d Rippequalle, nimi d Nesseldierer, di systematisch Stellig vu dr Placozoa, friejer mit dr Schwimm as Gwääblosi veraint, isch uusicher. E Verwandtschaft mit dr Nesseldierer wird vermuetet. Des Kladogramm git di wahrschynlige Verwandtschaftsverhältnis wider[3]:
MetazoaSchwimm (Porifera)
Chalchschwimm (Calcispongia)
Rippequalle (Ctenophora)
Nesseldierer (Cnidaria)
Urmyyler (Protostomia)
Neimyyler (Deuterostomia)
Di vylzällige Dierer (Metazoa) sin e zoologisch Taxon, wu alli mehzällige Diergruppe din zämmegfasst wäre. Hite sin rund 1,2 Millione Arte vu vylzällige Dierer bekannt. Mit dr nonig bschribene wird gschetzt, ass es 10 bis 20 Millione Arte sin. Vu dr bishär bekannten Arte mache d Gliiderfießer (Arthropoda) mit rund aire Million iber 80 % uus un innerhalb vu dr Gliiderfießer stelle d Chääfer un d Schmätterling zämme d Helfti vu dr Arte. Gliiderfießer un Waichdierer, mit 100.000 Arte dr zwootarterychscht Stamm, umfasse 90 % vu dr hitige Arte. D Wirbeldierer stelle 5 % vum Arterychtum vu dr Dierwält.
In wisseschaftlige Vereffentlichunge wäre d Metazoa hite vylmol synonym zue dr Dierer (Animalia) brucht, fir d Metazoa un di aizällige Verdrätter us ihre Stammgruppe isch anne 2004 s nei Taxon Holozoa bildet wore.
Yolcatl (caxtillāntlahtolcopa Animal) itōca cē cātl īnin cēmanāhuaco in tlēin quipīa yōlilīztli ihuan quipīa olinilīztli ica āmoneneuhcāyotl īcpac quilīmeh, nanacāmeh ihuan occē cāmeh tlēin ahmo quipīah olinilīzli.
Tlamātilīztic imēcayoc yōlolīzcāmeh, inīmeh tlahtocāyotl Animalia ("Yolcameh") nōzo Metazoa ("Metazoyotl") cāh cē huēycentlācatōntli īca cāmeh Eucaryota (cualyolohtiqueh), Heterotrofos (occūanīmeh), īca miēc yōlizachitotōntin ihuan īca cuetlāxtli. Moixmatih īc ihuelitiliz ipampa in olinilīztli, īc ipolīhuiliz clorofila izuac ihuan itenāmiuh iyōlozāchihuan, auh icōneneyōcatēmozcāliz, tlein pano cē cāuyotl quēmeh blástula (Cāuyotl temozcalīzco cē conēnetl yolcāyo ahmo catic). In yolcāmeh chīhuah cē centlācotōntli iucāyo inahuāca tenonotzalli īca nanacāmeh. Animalia cā, cē dēn nauhtlamāntli mochīhua tlahtocāyotl īpan axcāyoyotl Eucaryota, auh tlacatl inhuan, intloc.
In pilomeh yolcayo cēnca huēl ixmatiqueh monēcih tlacemāchtilīzco huehueomiyō xīttōntlalīzpan cambricāyo, omochiūh īc ilhuicaāmeh cuīx yēh 540,000,000 xiūtin. In yolcāmeh moxexeloa īnca acāmeh cēntlācameh, acāmeh cāh: Tlatezohuilīztli (Nemīnimeh ilhuicaāco), nidariōmeh (atecōltin), aneliōmeh (tzōncōameh, acuēcuēyāchtin), Axtlopôtlah (petlazolcōameh, yolcapipiltin, tocāmeh, atecuīztin, ihuan occēquintin), Moluztin (atocāmeh, tizicāximeh), chordatlāmeh (mīchtin, tamazōltin, cuētzpalyōlcameh, totōmeh ihuan chichihuālyolcāmeh).
Yolcatl (caxtillāntlahtolcopa Animal) itōca cē cātl īnin cēmanāhuaco in tlēin quipīa yōlilīztli ihuan quipīa olinilīztli ica āmoneneuhcāyotl īcpac quilīmeh, nanacāmeh ihuan occē cāmeh tlēin ahmo quipīah olinilīzli.
Tlamātilīztic imēcayoc yōlolīzcāmeh, inīmeh tlahtocāyotl Animalia ("Yolcameh") nōzo Metazoa ("Metazoyotl") cāh cē huēycentlācatōntli īca cāmeh Eucaryota (cualyolohtiqueh), Heterotrofos (occūanīmeh), īca miēc yōlizachitotōntin ihuan īca cuetlāxtli. Moixmatih īc ihuelitiliz ipampa in olinilīztli, īc ipolīhuiliz clorofila izuac ihuan itenāmiuh iyōlozāchihuan, auh icōneneyōcatēmozcāliz, tlein pano cē cāuyotl quēmeh blástula (Cāuyotl temozcalīzco cē conēnetl yolcāyo ahmo catic). In yolcāmeh chīhuah cē centlācotōntli iucāyo inahuāca tenonotzalli īca nanacāmeh. Animalia cā, cē dēn nauhtlamāntli mochīhua tlahtocāyotl īpan axcāyoyotl Eucaryota, auh tlacatl inhuan, intloc.
In pilomeh yolcayo cēnca huēl ixmatiqueh monēcih tlacemāchtilīzco huehueomiyō xīttōntlalīzpan cambricāyo, omochiūh īc ilhuicaāmeh cuīx yēh 540,000,000 xiūtin. In yolcāmeh moxexeloa īnca acāmeh cēntlācameh, acāmeh cāh: Tlatezohuilīztli (Nemīnimeh ilhuicaāco), nidariōmeh (atecōltin), aneliōmeh (tzōncōameh, acuēcuēyāchtin), Axtlopôtlah (petlazolcōameh, yolcapipiltin, tocāmeh, atecuīztin, ihuan occēquintin), Moluztin (atocāmeh, tizicāximeh), chordatlāmeh (mīchtin, tamazōltin, cuētzpalyōlcameh, totōmeh ihuan chichihuālyolcāmeh).
Zannimo se tout bagay ki pa plant. Tout sa ki ka deplase yo. Egzanp : zwazo yo, pwason yo, rèptil yo, ak ensèk yo se kèk zannimo yo.
Mo zannimo a soti nan lang franse a (les animaux) ki soti nan yon mo laten (animal).
Rèy ki gen òganis ki pi konplike se rèy animal la. Bèt yo distenge an kategori envètebre (san kolòn vètebral) envètebre (san kolòn vètebral) oswa en envètebre (ki gen kolòn vètebral).
Gen anpil evètebre nan gwoup filòm nan. Gwoup ki pi senp la se filòm porifera a. Poriferyen yo se eponj yo ye. Yo kranponnen sou wòch anba dlo yo epi se sou lanm lanmè ak kouran yo konte pou jwenn manje pou yo manje.
Gwoup filòm Knidaria a gen ladan bèt ki gen yon seri selil an pikan espesyal pou pèmèt yo trape jibye pou yo manje. Pami knidaryen yo nou jwenn koray yo, lagratèl yo ak anemòn yo. Pwason ki rele idr la se yon knidaryen dlo dous. Knidaryen yo sèvi ak tantakil pou rale manje mete andedan bouch yo.
Manm fanmi platèlment yo se kategori vè ki plat yo. Pami vè plat sa yo nou jwenn planari dlo dous yo ak vè parazit yo.
Vè won yo fè pati fanmi Nematòd yo. Vè won yo se bèt ki pi senp ki gen yon bouch ak yon twoudèyè ki pèmèt dijesyon fèt yon sèl fason.
Yon twazyèm fanmi vè se fanmi Anelid yo. Anelid ki pi popilè yo se vètè ak sansi.
Molis tankou zuit, kalmason ak pyèv fè pati fanmi molisk la. Malgre se pa tout molis ki gen koki, yo tout genyen kò mou.
Fanmi animal ki gen plis bèt ladan li se fanmi atwopod la. Pami yo ou jwenn ensèk, arenyen, ak woma.
Ekinodèm tankou zetwal lanmè ak koki lanmè fè pati fanmi Ekinodèm yo. Bèt sa yo gen simetri radyal epi yo viv sèlman nan dlo.
Bèt ki pi konplike yo fè pati fanmi Kòdat la. Vètebre divize an sèt klas. Klas sa yo se Anfibi, Avide, Reptil, Mamifè plis twa klas pwason. Gen nan klas sa yo ki gen san cho, gen ladan yo ki gen san frèt.
Anfibi yo se vètebre ki gen san frèt tou. Yo karakterize akoz yo plizyè etap diferan yo franchi nan lavi yo. Anfibi ki rive nan laj granmoun yo tankou krapo, teta ak salamand pase yon pati nan tan yo deyò dlo epi yo sèvi ak poumon pou respire.
Pami reptil yo nou jwenn tòti, kwokodiy ak koulèv. Po yo kòryas ak sèk. Ti reptil yo devlope konplètman pandanstan yo andedan ze yo.
Klas avide yo gen ladan tout zwazo. Zwazo yo se bèt ki gen san cho, plimay, ak zèl pou vole. Eskèlèt zwazo yo lejè.
Dènye klas vètebre yo se mamifè. Mamifè yo gen san cho epi se yo ki pi konplike ak pi entèlijan. Moun ak bèt fè pati mamifè ki viv sou tè a. Mamifè ou jwenn nan lanmè se balèn, fòk ak vach lanmè ki rele manati. Mamifè yo bay pitit tete. Yo fabrike lèt yo apati gland mamal yo tout genyen. Sèvèl ak sistèm nè.[1]
Zannimo se tout bagay ki pa plant. Tout sa ki ka deplase yo. Egzanp : zwazo yo, pwason yo, rèptil yo, ak ensèk yo se kèk zannimo yo.
Životinje (latinski: Animalia) značajna su grupa organizama živog svijeta koji su svrstani u životinjsko carstvo. Općenito su to višećelijski organizmi koji sposobni da se kreću i prilagođavaju okolinskim uvjetima, te da se hrane drugim organizmima ili njihovim ostacima. Uvršteni su u domenu Eukariota.[1][2][3][4]
Preovladava uvjerenjr da životinje vode porijeklo od eukariotskih bičara.[6] Najbliži živući srodnici tih oblika su hoanoflagelati, čija morfologija podsjeća na hoanocite nekih spužvi (ćelije koje im pokrivaju unutrašnju površinu). Molekulsko-biološka istraživanja svrstavaju životinje u nadgrupu živog svijeta pod nazivom Opisthokonta, u koji spadaju i hoanoflagelati, gljive i nekolicina malenih parazitskih protista. Hoanoflagelati su dobili naziv po pozadinskoj poziciji biča (u tvorevini koja liči na kragnu), u pokretljivim ćelijama, što se također javlja i kod spermatozoida većine sisara, dok većina ostalih eukariota ima anteriorni bič.
Prvi fosili koji su vjerovatno ostaci životinja javljaju se u formaciji Trezona u Južnoj Australiji.[7] Smatra se da su to bili rane spužve. Pronađeni su u stijenama koje su datirane na oko 665 miliona godina.
Naredni mogući najstariji fosil životinja potiče iz kraja prekambrija, prije oko 610 miliona godina, a spada u tzv. edijakarijsku biotu.[8] Međutim, vrlo ih je teško dovesti u vezu sa kasnijim fosilima. Neki od njih možda predstavljaju pretke današnjih oblika životinja, ali su možda i odvojene grupe, pa, ako se to potvrdi, uopće i ne spadaju u životinje.
Osim njih, preci najpoznatijihkoljena životinjskog carstva javljaju se više ili manje u isto vreme tokom kambrija, prije oko 542 miliona godina.[9] Još uvek je predmet rasprava da li taj događaj, koji se naziva kambrijskom eksplozijom, predstavlja brzu divergenciju među različitim grupama ili promenu uslova u staništu zbog kojih su se njihovi ostaci lakše fosilizirali.
Neki paleontolozi smatraju da su se životinje pojavile mnogo prije kambrijske eksplozije biodiverziteta, moguće čak i prije milijardu godina.[10] Fosilizirani tragovi, poput otisaka tijela i jazbina, iz ere tonija ukazuju na prisustvo triploblastulnih crva, sličnih metazoama, približno iste veličine (širine oko 5 mm) i kompleksnosti kao gliste. Početkom ovog geološkog perioda, prije oko milijardu godina, došlo je do smanjenja diverziteta stromatolita, što može ukazivati na pojavu životinja koje su se njima hranile, budući da im je, nakon permsko-trijaskog i ordovicijsko-silurskog izumiranja diverzitet također porastao. Međutim, otkriće tragova koji su vrlo slični onima iz današnjih stijena, stvara nalaz ostataka ogromnog jednoćelijskog protista Gromia sphaerica, koji baca sumnju u njihov status dokaza rane evolucije životinja.[11][12][13]
Procjenjuje se da je izumrlo čak 99,9% svih životinja koje su ikada postojale.[14]
Životinje su živa bića, koja svoju energiju ne dobijaju fotosintezom nego se hrane drugim životinjskim ili biljnim organizmima a za disanje treba im kisik. Većina životinja je pokretna i ima čula. Prirodno-naučno gledano i čovjeka treba smatrati životinjom. Biologija ponašanja je pokazala, da životinje na višem stepenu razvoja koriste komplicirane uzorke ponašanja i određene znakove koje nazivamo i govor životinja (glasanjem, mimikom, i sl.). Pored čovjeka, i neke životinje pokazuju, bar u naznakama, sposobnost apstraktnog mišljenja. Međutim, osim čovjeka nije poznata ni jedna životinjska vrsta koja bi mogla stvoriti "visoko razvijenu" kulturu. Razlikovanje koje u većini jezika postoji između čovjeka i životinje, naučno gledano, nije održiva. Životinje se najčešće poistovjećuju sa višećelijskim organizmima, međutim tu se u zadnje vrijeme pojavljuje čitav niz raznih teorija, i vjerovatno će potrajati još neko vrijeme dok se razjasne i općenito prihvate mišljena o čitavom nizu, po navedenoj definiciji, graničnih slučajeva.[15][16]
Ljudska vrsta (Homo sapiens) također pripada carstvu Animalia, iz kojeg ga izdvajaju samo dostignuća kulture, u najširem smislu riječi.
Od najranijih vremena čovjek životinje poštuje, klanja im se, bori se s njima i drži ih kao korisne ili domaće.
Prema uzajamnom odnosu, čovjek životinje dijeli na:
Prema primitvnim uvjerenjima nekih istočnih naroda, svete životinje mogu biti žive inkarnacije životinja-bogova, koje su, primjerice u Starom Egiptu, vjerovatno bile poštovane. Tokom ritualnih postupaka životinje mogu služiti i kao žrtve.
Prema savremenim shvatanjima životinje su jedan od carstava eukariota. Obično se djele na tri podcarstva: Mesozoa, Parazoa i Eumetazoa koja obuhvataju 39 tipova – koljena. Najveći broj vrsta spada u zglavkare (Arthropoda).
Napomena: Među prvim zagradama je broj poznatih subhijerarhijskih kategorija, a među drugima: broj opisanih vrsta.[17]
Životinje se mogu podijeliti u dvije široke skupine:
Polovina svih opisanih vrsta kičmenjaka su ribe, a tri četvrtine svih opisanih vrsta beskičmenjaka su insekti. U sljedećoj su tableli navedeni broj opisanih postojećih vrsta za svaku glavnu podgrupa životinja, prema procijenama za Crvene liste ugroženih vrsta, 2014.[22][23]
Preko 95% opisanih životinjskih vrsta su beskičmenjaci.
Životinje (latinski: Animalia) značajna su grupa organizama živog svijeta koji su svrstani u životinjsko carstvo. Općenito su to višećelijski organizmi koji sposobni da se kreću i prilagođavaju okolinskim uvjetima, te da se hrane drugim organizmima ili njihovim ostacima. Uvršteni su u domenu Eukariota.
Τα Ζώα είναι πολυκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί οι οποίοι σχηματίζουν ιδιαίτερο βασίλειο με την επιστημονική ονομασία Animalia. Κατά κανόνα τα περισσότερα ζώα είναι ετερότροφα, αναπνέουν οξυγόνο, μπορούν να κινούνται, αναπαράγονται εγγενώς και κατά την πρώιμη εμβρυϊκή ανάπτυξή τους σχηματίζουν μία κοίλη σφαίρα κυττάρων, το βλαστίδιο. Έχουν περιγραφεί περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια αρτίγονα είδη ζώων—εκ των οποίων περίπου το 1 εκατομμύριο είναι έντομα—αλλά υπολογίζεται ότι συνολικά ξεπερνούν τα 7 εκατομμύρια. Το μήκος των ζώων κυμαίνεται από 8,5 χιλιοστόμετρα έως 33,6 μέτρα. Παρουσιάζουν πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους και με το περιβάλλον τους, δημιουργώντας περίπλοκα τροφικά πλέγματα. Η επιστήμη που μελετά τα ζώα ονομάζεται ζωολογία.
Τα περισσότερα είδη ζώων ανήκουν στον κλάδο των αμφίπλευρων (Bilateria), δηλαδή το σώμα τους έχει αμφίπλευρη συμμετρία (διαχωρίζεται από ένα μοναδικό επίπεδο σε δύο κατοπτρικά ημίσεα, ένα δεξί και ένα αριστερό). Στα αμφίπλευρα περιλαμβάνονται τα πρωτοστόμια—στα οποία με την σειρά τους ανήκουν πολλές ομάδες ασπονδύλων όπως οι νηματώδεις, τα αρθρόποδα και τα μαλάκια—και τα δευτεροστόμια, όπου ανήκουν τα εχινόδερμα και τα χορδωτά (περιλαμβάνουν τα σπονδυλωτά). Διάφορες μορφές ζωής της εδιακάριας περιόδου του ύστερου προκάμβριου θεωρούνται από πολλούς ότι αποτελούν πρώιμα ζώα. Ωστόσο τα περισσότερα σύγχρονα ζωικά φύλα κάνουν σαφή εμάνιση στο αρχείο των απολιθωμάτων ως θαλλάσια είδη κατά την διαρκεια της κάμβριας έκρηξης περίπου 542 εκατομμύρια χρόνια πριν. Από την άλλη έχουν ταυτοποιηθεί 6,331 ομάδες γονιδίων που είναι κοινά σε όλα τα ζώα· πιθανώς αποτελούν κληρονομιά ενός μοναδικού κοινού προγόνου ο οποίος υπολογίζεται ότι έζησε περίπου 650 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά την Κρυογενή περίοδο.
Ο Αριστοτέλης είχε διαιρέσει τα ζώα σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την παρουσία ή μη αίματος. Ο Κάρολος Λινναίος είναι ο δημιουργός του πρώτου ιεραρχικού συστήματος βιολογικής ταξινόμησης των ζώων, του Systema Naturae το 1758, το οποίο ο Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ επέκτεινε σε 14 φύλα το 1809. Το 1874, ο Ερνστ Χέκελ διαχώρισε τα ζώα στα πολυκύτταρα Μετάζωα (πλέον συνώνυμο του όρου Ζώα) και στα Πρωτόζωα, μονοκύτταρους οργανισμούς οι οποίοι δεν θεωρούνται πια ζώα. Στην σύγχρονη εποχή, η βιολογική ταξινόμηση των ζώων βασίζεται σε προχωρημένες τεχνικές, όπως η μοριακή φυλογένεση, που μπορούν να αποκαλύψουν με ακρίβεια τις εξελικτικές σχέσεις μεταξύ των ζωικών τάξων.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πολλά ζώα για παροχή τροφής, όπως κρέατος, γάλακτος και αβγών, για πρώτες ύλες, όπως δέρμα και μαλλί, ως κατοικίδια και ως ζώα εργασίας είτε για την δύναμή τους είτε για μεταφορές. Οι σκύλοι χρησιμοποιούνται παραδοσιακά στο κυνήγι, ενώ πολλά άλλα χερσαία και υδρόβια ζώα αποτελούν τα θηράματα του κυνηγιού. Επίσης τα ζώα εμφανίζονται στην τέχνη ήδη από πολύ νωρίς και παρουσιάζονται στην μυθολογία και την θρησκεία.
Η λέξη "ζώο" προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ζῷον που με τη σειρά της παράγεται από το ρήμα ζῶ. [1] Στην καθημερινή χρήση της καθομιλουμένης, ο όρος «ζώο» χρησιμοποιείται συνήθως -λανθασμένα-για αναφορές μόνο στα μέλη του βασιλείου Ζώα πλην του ανθρώπου. Μερικές φορές, στην καθομιλουμένη εννοούνται μόνο οι πλησιέστεροι συγγενείς των ανθρώπων όπως τα θηλαστικά και άλλα σπονδυλωτά.[2] Στην βιολογία, η λέξη χρησιμοποιείται ως αναφορά σε όλα τα μέλη του βασιλείου Ζώα, και περιλαμβάνει ποικίλους οργανισμούς πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους όπως οι σπόγγοι, οι μέδουσες, τα έντομα και οι άνθρωποι.[3]
Τα ζώα έχουν πολλά χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν από τα άλλα έμβια όντα. Τα ζώα είναι ευκαρυωτικοί και πολυκύτταροι οργανισμοι,[4] χαρακτηριστικά τα οποία τα διαχωρίζουν από τα βακτήρια και τα πρώτιστα. Ειναι ετερότροφοι οργανισμοί,[5] γενικά πέπτουν την τροφή σε έναν εσωτερικό θάλαμο, πράγμα που τα διαχωρίζει από τα φυτά και τα φύκη.[6] Διακρίνονται επίσης από τα φυτά, τα φύκη και τους μύκητες από την απουσία άκαμπτων κυτταρικών τοιχωμάτων.[7] Όλα τα ζώα είναι κινητικά,[8] έστω και μόνο σε ορισμένα στάδια της ζωής τους. Στα περισσότερα ζώα, τα έμβρυα περνάνε από ένα στάδιο βλαστιδίου,[9] χαρακτηριστικό που απαντάται αποκλειστικώς στα ζώα.
Με λιγοστές εξαιρέσεις, κυρίως όπως οι Σπόγγοι και τα Πλακόζωα, τα ζώα έχουν σώματα διαφοροποιημένα σε ξεχωριστούς ιστούς. Αυτοί περιλαμβάνουν τους μύες, που μπορούν να πραγματοποιούν και να ελέγχουν τις κινήσεις, και τους νευρικούς ιστούς, που στέλνουν κι λαμβάνουν μηνύματα. Τυπικά, υπάρχει και ένας εσωτερικός πεπτικός θάλαμος, με ένα ή δύο ανοίγματα.[10] Τα ζώα με αυτού του είδους οργάνωση ονομάζονται μετάζωα, η ευμετάζωα όταν το πρώτο χρησιμοποιείται για τα ζώα εν γένει.[11]
Όλα τα ζώα έχουν ευκαρυωτικά κύτταρα, περιβαλλόμενα από μία χαρακτηριστική εξωκυττάρια ουσία αποτελούμενη από κολλαγόνο και ελαστικές γλυκοπρωτεΐνες.[12] Αυτό μπορεί να ασβεστοποιηθεί για να σχηματίσει δομές όπως τα όστρακα, τα οστά και οι παρασχίδες.[13] Καθώς αναπτύσσονται, σχηματίζουν ένα σχετικά εύκαμπτο πλαίσιο[14] όπου τα κύτταρα μπορούν να κινούνται και να αναδιοργανώνονται καθιστώντας εφικτές πολύπλοκες δομές. Αντιθέτως, άλλοι πολυκύτταροι οργανισμοί, όπως τα φυτά και μύκητες, έχουν κύτταρα που συγκρατούνται στη θέση τους από κυτταρικά τοιχώματα, και έτσι εξελίσσονται από την προοδευτική ανάπτυξη.[10] Επιπλέον, μοναδικές στα ζωικά κύτταρα είναι οι ακόλουθες διακυτταρικές συνδέσεις: οι στενοσύνδεσμοι, οι χασμοδεσμοί, και τα δεσμοσώματα.[15]
Σχεδόν όλα τα ζώα υποβάλλονται σε κάποια μορφή σεξουαλικής αναπαραγωγής.[16] Έχουν κάποια αναπαραγωγικά κύτταρα, που υφίστανται μείωση για να παράγουν μικρότερα, ευκίνητα σπερματοζωάρια ή μεγαλύτερα, ακίνητα τα ωάρια.[17] Αυτά συντήκονται για να σχηματίσουν ζυγωτά, τα οποία εξελίσσονται σε νέα άτομα.[18]
Πολλά ζώα είναι επίσης ικανά να κάνουν ασεξουαλική αναπαραγωγή.[19] Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω παρθενογένεσης, όπου παράγονται γόνιμα αυγά χωρίς ζευγάρωμα, εκκόλαψη, ή κατακερματισμό.[20]
Το ζυγωτό αναπτύσσεται αρχικά σε μια κοίλη σφαίρα, που ονομάζεται βλαστίδιο,[21] το οποίο υφίσταται αναδιάταξη και διαφοροποίηση. Στους σπόγγους, οι προνύμφες του βλαστιδίου κολυμπούν προς μια νέα θέση και αναπτύσσονται σε ένα νέο σπόγγο.[22] Στις περισσότερες άλλες ομάδες, το βλαστίδιο υφίσταται πιο περίπλοκη αναδιάταξη.[23] Πρώτα σχηματίζει ένα γαστρίδιο με πεπτική κοιλότητα και δύο ξεχωριστά βλαστικά δέρματα — ένα εξωτερικό εξώδερμα και ένα εσωτερικό ενδόδερμα.[24] Στις περισσότερες περιπτώσεις, αναπτύσσεται επίσης και ένα μεσόδερμα μεταξύ τους.[25] Στη συνέχεια τα βλαστικά αυτά δέρματα διαφοροποιούνται για να σχηματίσουν ιστούς και όργανα.[26]
Όλα τα ζώα είναι ετερότροφα, δηλαδή τρέφονται άμεσα ή έμμεσα με άλλα έμβια όντα.[27] Συχνα διακρίνονται επιπλέον σε ομάδες όπως σαρκοφάγα, φυτοφάγα, παμφάγα και παράσιτα.[28]
Η θήρευση είναι βιολογική αλληλεπίδραση κατά την οποία ένας θηρευτής (ετερότροφος οργανισμός που κυνηγά) τρέφεται με ένα θήραμα (ο οργανισμός που δέχεται επίθεση).[29] Οι θηρευτές μπορεί και να θανατώνουν και να μην θανατώνουν το θήραμά τους προτού τραφούν από αυτό, αλλά η πράξη της θηρεύσης πάντα έχει ως τελικό αποτέλεσμα τον θάνατο του θηράματος.[30] Η άλλη κύρια κατηγορία κατανάλωσης είναι η σαπροφαγία, η κατανάλωση νεκρής οργανικής ύλης.[31] Κάποιες φορές μπορεί να είναι δύσκολο να διακρίνουμε τις δύο διατροφικές συμπεριφορές, για παράδειγμα, όταν παρασιτικά είδη τρέφονται από τον ξενιστή τους και στη συνέχεια γεννούν τα αυγά τους σε αυτόν για να τραφούν οι απόγονοί τους από το σηπόμενο πτώμα του. Επιλεκτικές πιέσεις που ασκούνται αμοιβαίως έχουν οδηγήσει σε έναν αγώνα εξελικτικών όπλων μεταξύ θηράματος και θηρευτή, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ποικίλων αντιθηρευτικών προσαρμογών.[32]
Τα περισσότερα ζώα χρησιμοποιούν εμμέσως την ενέργεια του ηλιακού φωτός τρώγοντας φυτά ή φυτοφάγα ζώα. Τα περισσότερα φυτά χρησιμοποιούν το φως για να μετατρέπουν τα ανόργανα μόρια του περιβάλλοντος σε υδατάνθρακες, λίπη, πρωτεΐνες και άλλα βιομόρια, που περιέχουν χαρακτηριστικά ανηγμένο άνθρακα στον σχηματισμό δεσμών άνθρακα-υδρογόνου. Αρχίζοντας με διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και νερό (H2O), η φωτοσύνθεση μετατρέπει την ενέργεια του ηλιακού φωτός σε χημική ενέργεια με τη μορφή απλών σακχάρων (π.χ., γλυκόζη), απελευθερώνοντας μοριακό οξυγόνο. Αυτά τα σάκχαρα χρησιμοποιούνται εν συνεχεία ως βασικά δομικά στοιχεία για την ανάπτυξη των φυτών, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής άλλων βιομορίων.[10] Όταν ένα ζώο τρώει φυτά (ή τρώει άλλα ζώα που έχουν φάει φυτά), ο ανηγμένος άνθρακας που περιέχεται στην τροφή γίνεται πηγή ενέργειας και δομική ύλη για τα ζώα.[33] Χρησιμοποιούνται είτε άμεσα βοηθώντας την ανάπτυξη του ζώου, ή αφού διασπασθούν, απελευθερώνοντας την αποθηκευμένη ηλιακή ενέργεια και παρέχοντας στο ζώο την απαραίτητη ενέργεια για την κίνηση.[34][35]
Ζώα που ζουν σε υδροθερμικές πηγές και ψυχρές διαφυγές στον πυθμένα του ωκεανού δεν εξαρτώνται από την ενέργεια του ηλιακού φωτός.[36] Αντί αυτού χημειοσυνθετικά αρχαία και βακτήρια σχηματίζουν τη βάση της τροφικής αλυσίδας.[37]
Τα ζώα θεωρείται γενικά ότι έχουν εξελιχθεί από ευκαρυωτικούς οργανισμούς που έφεραν μαστίγια.[39] Οι πλησιέστεροι γνωστοί ζώντες συγγενείς είναι τα Χοανομαστιγωτά, τα οποία έχουν παρόμοια μορφολογία με τα χοαναοκύτταρα συγκεκριμμένων σπόγγων.[40] Μοριακές μελέτες τοποθετούν τα ζώα σε μία υπερομάδα που ονομάζεται Οπισθόκωντα, όπου περιλαμβάνονται επίσης και τα Χοανομαστιγοφόρα, οι μύκητες και λίγα μικρά παρασιτικά πρώτιστα.[41] Η ονομασία προέρχεται από την οπίσθια θέση του μαστιγίου στα κινούμενα κύτταρα, όπως τα σπερματοζωάρια των περισσότερων ζώων, ενώ άλλα Ευκαρυωτά τείνουν να έχουν πρόσθια μαστίγια.[42]
Τα πρώτα απολιθώματα που ενδεχομένως αντιπροσωπεύουν ζώα εμφανίζονται κατά τον Σχηματισμό Trezona στο Trezona Bore, στο Δυτικοκεντρικό Flinders, στην Νότια Αυστραλία.[43] Αυτά τα απολιθώματα ερμηνεύονται ως πρώιμοι σπόγγοι. Βρέθηκαν σε πετρώματα ηλικίας 665 εκατομμυρίων ετών.[43]
Τα επόμενα παλαιότερα πιθανά απολιθώματα ζώων απαντούν προς το τέλος του Προκάμβριου, περίπου 610 εκατομμύρια χρόνια πριν και είναι γνωστά ως τα Εδιακάρια πανίδα.[44] Αυτά είναι ωστόσο δύσκολο να συσχετισθούν με μεταγενέστερα απολιθώματα. Κάποια ίσως αντιπροσωπεύουν προδρόμους των σύγχρονων συνομοταξιών, αλλά μπορεί και να αποτελούν ξεχωριστές ομάδες και είναι πιθανό να μην είναι στην πραγματικότητα καν ζώα.[45]
Πέραν αυτών, οι πλέον γνωστές συνομοταξίες ζώων κάνουν μία περισσότερο ή λιγότερο ταυτόχρονη εμφάνιση κατά τη διάρκεια της Καμβρίας περιόδου, περίπου 542 εκατομμύρια χρόνια πριν.[46] Εξακολουθεί να υπάρχει διένεξη για το αν αυτό το γεγονός, που επονομάζεται Κάμβρια έκρηξη, αντικατοπτρίζει μία ταχεία απόκλιση μεταξύ διαφορετικών ομάδων ή μία αλλαγή των συνθηκών που διευκόλυνε τη δημιουργία απολιθωμάτων.
Κάποιοι παλαιοντολόγοι υποθέτουν ότι τα ζώα εμφανίστηκαν πολύ νωρίτερα από την Κάμβρια έκρηξη, πιθανώς ως 1 δισεκατομμύριο χρόνια πριν.[47] Ιχνοαπολιθώματα όπως πατημασιές και τρύπες που χρονολογούνται από την Τόνια περίοδο δείχνουν την παρουσία τριπλοβλαστικών σκωλήκων, όμοιων με τα μετάζωα, περίπου στο μέγεθος (γύρω στα 5 mm πλάτος) και την πολυπλοκότητα των γεσκωλήκων.[48] Στην αρχή της Τονίας Περιόδου περίπου 1 δισεκατομμύριο χρόνια πριν, υπήρξε μία μείωση στην ποικιλία στρωματολίθων, που ίσως υποδεικνύει την εμφάνιση βοσκητικών ζώων, αφού η ποικιλία σρωματολίθων αυξήθηκε όταν βοσκητικά ζώα εξαφανίστηκαν στις μαζικές εξαφανίσεις στο Τέλος του Περμίου και στο Τέλος του Ορδοβικίου και μειώθηκε σύντομα όταν ανέκαμψαν οι βοσκητικοί πληθυσμοί. Ωστόσο η ανακάλυψη ότι ίχνη παρόμοια με αυτά των πρώιμων ιχνοαπολιθωμάτων δημιουργούνται σήμερα από το γιγάντιο μονοκύτταρο πρώτιστο Gromia sphaerica θέτει υπό αμφισβήτηση την ερμηνεία τους ως αποδείξεις πρώιμης εξέλιξης ζώων.[49][50]
Τα ζωικά κύτταρα είναι ετερότροφα, δηλαδή πρέπει να τρώνε για να επιζήσουν, αντίθετα με τα φυτά. Η επιβίωση ενός ζώου είναι συνυφασμένη με τη μέριμνα για την εύρεση τροφής. Η στρατηγική των σπόγγων συνίσταται απλώς στη διήθηση του νερού που διέρχεται από αυτούς, για να συλλάβουν τη λεία τους. Αυτή η στρατηγική δεν απαιτεί ούτε πολύπλοκη δομή, ούτε συντονισμένη κίνηση.
Οι σπόγγοι σχηματίζουν τον πιο απλό οργανισμό: αποτελούν αποικίες κυττάρων ουσιαστικά αδιαφοροποίητων, χωρίς πραγματικές εσωτερικές δομές, ούτε λειτουργία. Είναι ζώα χωρίς νευρικό σύστημα ούτε πεπτικό σωλήνα. Τα σώματά τους δεν σχηματίζουν παρά μόνο δύο κυτταρικές στιβάδες (εξώδερμα και ενδόδερμα).
Η μετάβαση από ένα επίπεδο του τύπου σπόγγου σε μία οργάνωση του τύπου ανεμώνης απαντά πάντα στο συνεχές ερώτημα: πώς να φάω; Αυτή η ομάδα ανέπτυξε μία νέα τεχνική που συνίσταται στην ώθηση της τροφής προς μία κοιλιά (γαστρική κοιλότητα) όπου πραγματοποιείται η πέψη της χωρίς τον κίνδυνο να διαφύγει.
Αυτή η καινοτόμος στρατηγική τους επιτρέπει να τρέφονται με μεγαλύτερα θηράματα (αυτά που οι σπόγγοι δεν μπορούν να διηθήσουν). Κατά την προοδευτική απόκτηση των ζωικών λειτουργιών, αυτή η εξέλιξη προϋποθέτει δύο πράγματα: τα κύτταρα ειδικεύονται (απόκτηση νευρικών και μυϊκών κυττάρων που επιτρέπουν συντονισμένες κινήσεις) και ο οργανισμός αποκτά την ικανότητα υιοθέτησης καθορισμένου σχήματος (μορφογένεση), ώστε μπορούν αποτελεσματικοί πλόκαμοι να οδηγούν τη λεία σε μία αποτελεσματική γαστρική κοιλότητα.
Η οργάνωση του τύπου σκώληκα είναι μία νέα απάντηση στο θεμελιώδες ζήτημα του ζωικού βασιλείου, την εύρεση τροφής. Η βασική στρατηγική των οργανισμών τύπου «σκώληκα» (σκωληκόμορφα) είναι η μετακίνηση προς αναζήτηση τροφής, αντί να περιμένουν μέχρι να περάσει αυτή από κοντά. Αυτή η στρατηγική επιτρέπει ειδικά την εκμετάλλευση οργανικών αποβλήτων, τα οποία ενδεχομένως έχουν υψηλή διατροφική αξία, αλλά δεν μετακινούνται.
Πέραν των σπόγγων κα των πολυπόδων, όλοι οι πολύπλοκοι οργανισμοί είναι αμφίπλευρα και προέρχονται από ένα θεμελιώδες σχήμα: τον σωλήνα. Η ανάπτυξη είναι οργανωμένη γύρω από τον άξονα κεφαλή/ουρά από τη μία μεριά, και τον άξονα ράχη/κοιλία από την άλλη. Αυτοί οι δύο άξονες παράγουν ένα σχέδιο ενός συνόλου του οποίου οι πλευρές δεξιά και αριστερά τείνουν να είναι συμμετρικές, εξού και και η ονομασία τους αμφίπλευρα.
Οι πλέον απλοί σκώληκες σημειώνουν ένα επιπλέον ποιοτικό βήμα εν σχέσει με τα κνιδόζωα: τα νευρικά κύτταρα οργανώνονται σε ένα συνεκτικό νευρικό σύστημα, πρωτότυπο από το οποίο θα προέλθει ο εγκέφαλος των ανώτερων ζώων. Είναι αυτή η ικανότητα εθελούσιας μετατόπισης και αντίδρασης στο περιβάλλον που μας κάνει να θεωρούμε ο βαθμός οργανώσεως των σκωληκόμορφων είναι πραγματικά το πρώτο στάδιο "ζώου".
Η δεύτερη μεγάλη εφεύρεση των σκωλήκων (που απουσιάζει στους πλατυέλμινθες) είναι η παρουσία τροφικού διαύλου και πεπτικής λειτουργίας: στο ένα άκρο, ένα στόμα εισάγει την τροφή, στο άλλο, ένας πρωκτός εξάγει τα απόβλητα. Μεταξύ του «εξωτερικού σωλήνα» που σχηματίζει το δέρμα (εξώδερμα) και του «εσωτερικού σωλήνα» (ενδόδερμα) που είναι ο πεπτικός δίαυλος, ένας ενδιάμεσος ιστός, το μεσόδερμα, μπορεί να αναπτυχθεί και να σχηματίσει εσωτερικά όργανα περισσότερο ή λιγότερο πολύπλοκα.
Η εφεύρεση του πεπτικού σωλήνα από την προγονική γαστρική κοιλότητα φαίνεται να έχει πραγματοποιηθεί δύο φορές. Στα Πρωτοστόμια, τα δύο ανοίγματα του πεπτικού σωλήνα σχηματίσθηκαν από έναν βλαστοπόρο, του οποίου τα χείλη πλησίασαν για να σχηματίσουν ένα δίαυλο με διαμήκη συγκόλληση. Στα Δευτεροστόμια, το άνοιγμα του βλαστοπόρου μετατρέπεται σε πρωκτό, ο τροφικός δίαυλος σχηματίζεται από μία μετέπειτα διάτρηση που θα εξελιχθεί προς το στόμα.
Από τους σκώληκες προέρχεται και μία δεύτερη μείζων εξελικτική προσαρμογή: η αυλάκωση (μεταμέρεια). Αυτή η εφεύρεση φαίνεται εξίσου να έχει πραγματοποιηθεί σε πολλούς διαφορετικούς κλάδους.
Η απόκτηση του πεπτικού σωλήνα και της ικανότητας της εθελουσίας μετατοπίσεως (ερπυσμός) ήταν η συνταγή της επιτυχίας: οι σκωληκόμορφοι οργανισμοί γίνονται αρκετά ευπροσάρμοστοι και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση πολυποίκιλων τρόπων ζωής. Είναι αυτό που ονομάζουμε ακτινωτή έκρηξη: από ένα σχήμα κοινής βάσεως, οι μορφές παίρνουν δρόμους που αποκλίνουν, σαν να εκπέμπονται ακτινωτά από μία κεντρική έκρηξη. Όλα τα άλλα πιο εξελιγμένα σχήματα οργάνωσης στηρίζονται σε αυτόν τον θεμελιώδη τύπο: είναι σκώληκες λίγο πιο σύνθετοι.
Οι κύριες ομάδες που εμπίπτουν στο επίπεδο οργανώσεως σκωληκόμορφου είναι:
Το επίπεδο οργανώσεως τύπου σκωληκόμορφου δεν διατηρείται σε όλα τα αμφίπλευρα. Οργανισμοί όπως τα Χιτωνόζωα μοιάζουν περισσότερο με τους σπόγγους ή τα κοράλλια από ότι στους σκώληκες, το οποίο είναι γενικά η περίπτωση μορφών που επιστρέφουν σε ένα βλαστικό τρόπο ζωής.
Τέλος, αυτή η μορφή οργάνωσης γίνεται όλο και πιο σύνθετη με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Αυτών των νέων μορφών τα σκληρά μέρη θα μπορούν να αφήσουν απολιθώματα:
Τα Μαλάκια εξελίχθηκαν από μία οργάνωση τύπου σκώληκα. Το λειτουργικό χαρακτηριστικό που φαίνεται να κατέστησε τα πρώιμα μαλάκια ήταν η θωράκιση, επιτρέποντάς τους να προστατεύονται από δραστήριους θηρευτές: η απόκτηση ασβεστολιθικών πλακών που προστατεύουν τη ραχιαία περιοχή. Αυτά τα πρωτόγονα μαλάκια πρέπει άρα να έμοιαζαν με τα Πολυπλακοφόρα, αλλά αυτός ο τύπος είναι σήμερα πολύ περιθωριακός.
Τα μαλάκια συμπεριλαμβάνουν τις ακόλουθες σημαντικές ομοταξίες:
Πάνω στον γενική συνταγή των σκωλήκων, τα αρθρόποδα προσέθεσαν πολυάριθμες καινοτομίες:
Αυτή η επιτυχής συνταγή αντιστοιχεί στη γενική μορφή των μυριαπόδων. Είχε γίνει αμέσως η αρχή μίας νέας ακτινωτής εκρήξεως, που εξερεύνησε διάφορες συνταγές για να αναπτύξει πολλών ειδών εξαρτήματα, όπως μασητικά, συλληπτήρια, βαδιστικά, συζευκτικά, κολυμβητικά κ.ά.
Ο κλάδος των αρθροπόδων περιέχει μακράν τα περισσότερα είδη και τα περισσότερα άτομα ολόκληρου του ζωικού βασιλείου. Τα αρθρόποδα μετράνε πάνω από ενάμισυ εκατομμύριο σωζόμενα είδη. Η κεντρική ερώτηση που φαίνεται να διέπει την ποικιλότητά τους: πόσα πόδια χρειάζονται για να μετακινηθούν;
Το κύριο χαρακτηριστικό που δόμησε αρχικά αυτήν τη ζωική ομάδα ήταν η ικανότητά κολυμβήσεως στο νερό (πράγμα άγνωστο και στα πρωτόγονα μαλάκια, και στα πρωτόγονα αρθρόποδα).
Αλλά αυτή η ικανότητα δεν οδήγησε σε ακτινωτή έκρηξη: από μόνη της, δεν παρέχει επαρκή λειτουργική αυτονομία ώστε να μπορέσουν οι οργανισμοί να ειδικευθούν πολύ ελεύθερα.
Η ιστορία αυτού του κλάδου φαίνεται κοπιαστική: η σταδιακή ανακάλυψη της κεφαλής και της γνάθου, στη συνέχεια η εξερεύνηση των άκρων ως το στάδιο τετράποδου και τέλος, η κατάκτηση του γεμάτου αέρα περιβάλλοντος, οδήγησαν στην ακτινωτή έκρηξη των επιτέλους πολυδύναμων σαυρίων.
Τα τετράποδα, ζώα με τέσσερα πόδια, πραγματοποίησαν ακτινωτή έκρηξη αφού κατέκτησαν την ικανότητα να μετακινούνται επάνω στη γη. Ωστόσο, ορισμένες ομάδες ειδών όπως τα κητώδη ή τα φίδια δεν διατήρησαν, λόγω της εξελίξεώς τους, παρά ίχνη των άκρων τους.
Τα τετράποδα περιλαμβάνουν ζωα πραγματικά διαφορετικών μεγεθών, από μικροσκοπικά θηλαστικά ως την γαλάζια φάλαινα η οποία είναι το μεγαλύτερο γνωστό ζώο όλων των εποχών, αλλά δεν αντιπροσωπεύουν παρά ένα ελάχιστο μέρος όλων των ζωντανών ειδών (λίγο περισσότερο από 2%) και της βιομάζας. Παρόλα αυτά, συγκαταλέγονται μεταξύ των πλέον γνωστών στον άνθρωπο ζώων των οποίων ο ίδιος αποτελεί μέρος. Αν και ο άνθρωπος προσπαθούσε, τουλάχιστον από τον Αριστοτέλη, να κατατάξει τα διάφορα είδη σε ομογενείς ομάδες, κατόρθωσε να κατανοήσει τη φυλογένεση αυτής της ομάδας μόνο στο τέλος του 19ου αιώνος. Σήμερα θεωρούμε ότι αυτή η ομάδα αποτελείται από τα αμφίβια, τα Σαυρόψιδα (δηλαδή τα ερπετά και τα πτηνά) και τα θηλαστικά.
Τα θηλαστικά ταυτοποιούνται γενικά από την κάλυψη του δέρματός τους, τουλάχιστον εν μέρει, από τρίχωμα. Το γεγονός ότι τα θηλυκά θηλάζουν τα μικρά τους είναι εξίσου χαρακτηριστικό της ομάδας.
Τα Ζώα είναι πολυκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί οι οποίοι σχηματίζουν ιδιαίτερο βασίλειο με την επιστημονική ονομασία Animalia. Κατά κανόνα τα περισσότερα ζώα είναι ετερότροφα, αναπνέουν οξυγόνο, μπορούν να κινούνται, αναπαράγονται εγγενώς και κατά την πρώιμη εμβρυϊκή ανάπτυξή τους σχηματίζουν μία κοίλη σφαίρα κυττάρων, το βλαστίδιο. Έχουν περιγραφεί περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια αρτίγονα είδη ζώων—εκ των οποίων περίπου το 1 εκατομμύριο είναι έντομα—αλλά υπολογίζεται ότι συνολικά ξεπερνούν τα 7 εκατομμύρια. Το μήκος των ζώων κυμαίνεται από 8,5 χιλιοστόμετρα έως 33,6 μέτρα. Παρουσιάζουν πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους και με το περιβάλλον τους, δημιουργώντας περίπλοκα τροφικά πλέγματα. Η επιστήμη που μελετά τα ζώα ονομάζεται ζωολογία.
Τα περισσότερα είδη ζώων ανήκουν στον κλάδο των αμφίπλευρων (Bilateria), δηλαδή το σώμα τους έχει αμφίπλευρη συμμετρία (διαχωρίζεται από ένα μοναδικό επίπεδο σε δύο κατοπτρικά ημίσεα, ένα δεξί και ένα αριστερό). Στα αμφίπλευρα περιλαμβάνονται τα πρωτοστόμια—στα οποία με την σειρά τους ανήκουν πολλές ομάδες ασπονδύλων όπως οι νηματώδεις, τα αρθρόποδα και τα μαλάκια—και τα δευτεροστόμια, όπου ανήκουν τα εχινόδερμα και τα χορδωτά (περιλαμβάνουν τα σπονδυλωτά). Διάφορες μορφές ζωής της εδιακάριας περιόδου του ύστερου προκάμβριου θεωρούνται από πολλούς ότι αποτελούν πρώιμα ζώα. Ωστόσο τα περισσότερα σύγχρονα ζωικά φύλα κάνουν σαφή εμάνιση στο αρχείο των απολιθωμάτων ως θαλλάσια είδη κατά την διαρκεια της κάμβριας έκρηξης περίπου 542 εκατομμύρια χρόνια πριν. Από την άλλη έχουν ταυτοποιηθεί 6,331 ομάδες γονιδίων που είναι κοινά σε όλα τα ζώα· πιθανώς αποτελούν κληρονομιά ενός μοναδικού κοινού προγόνου ο οποίος υπολογίζεται ότι έζησε περίπου 650 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά την Κρυογενή περίοδο.
Ο Αριστοτέλης είχε διαιρέσει τα ζώα σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την παρουσία ή μη αίματος. Ο Κάρολος Λινναίος είναι ο δημιουργός του πρώτου ιεραρχικού συστήματος βιολογικής ταξινόμησης των ζώων, του Systema Naturae το 1758, το οποίο ο Ζαν Μπατίστ Λαμάρκ επέκτεινε σε 14 φύλα το 1809. Το 1874, ο Ερνστ Χέκελ διαχώρισε τα ζώα στα πολυκύτταρα Μετάζωα (πλέον συνώνυμο του όρου Ζώα) και στα Πρωτόζωα, μονοκύτταρους οργανισμούς οι οποίοι δεν θεωρούνται πια ζώα. Στην σύγχρονη εποχή, η βιολογική ταξινόμηση των ζώων βασίζεται σε προχωρημένες τεχνικές, όπως η μοριακή φυλογένεση, που μπορούν να αποκαλύψουν με ακρίβεια τις εξελικτικές σχέσεις μεταξύ των ζωικών τάξων.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πολλά ζώα για παροχή τροφής, όπως κρέατος, γάλακτος και αβγών, για πρώτες ύλες, όπως δέρμα και μαλλί, ως κατοικίδια και ως ζώα εργασίας είτε για την δύναμή τους είτε για μεταφορές. Οι σκύλοι χρησιμοποιούνται παραδοσιακά στο κυνήγι, ενώ πολλά άλλα χερσαία και υδρόβια ζώα αποτελούν τα θηράματα του κυνηγιού. Επίσης τα ζώα εμφανίζονται στην τέχνη ήδη από πολύ νωρίς και παρουσιάζονται στην μυθολογία και την θρησκεία.
Жаныбарлар айбанаттар (Animalia) - тирүү организмдер дүйнөсүнүн (царствосунун) эң чоң бөлүмү; органикалык дүйнөдөгү негизги эки топтун бири (экинчиси өсүмдүктөр). Кургакта жашаган жаныбарлардын теги деңизде жана тузсуз сууда жашаган жаныбарлар, кээ бири кайра сууда жашоого өткөн. Бардык жаныбарлар козу карындар сыяктуу гетеротрофтуу организмдер, башкача айтканда даяр органикалык заттар менен азыктанат. Ошондой эле жаныбарлардын дагы бир маанилүү өзгөчөлүгү активдүү метаболизмдин болушу. Органикалык дүйнөнүн өнүгүүсү менен жаныбарлардын түзүлүшү жана функциясы бара-бара татаалданып, кыймылдоо, тамак сиңирүү, бөлүп чыгаруу, жыныс, дем алуу, кан айлануу, сезүү органдары пайда болгон. жаныбарлардын өзгөчө татаал жүрүм-турумдары да калыптанган, мисалы, курт-кумурскалар, куштар жана сүт эмүүчүлөрдүн жупташуу алдындагы сайроо, бийлөө жана башка оюндары. Жаныбарлар түзүлүшү боюнча негизи 2 топко бөлүнөт: жөнөкөйлөр же бир клеткалуулар жана көп клеткалуулар. Жаныбарлардын азыр жашаган 16 тиби, 1,5 млнго жакын түрү белгилүү. Алардын көпчүлүгү деңизде жашайт. Кыргызстанда омурткалуу жаныбарлардын эле 500дөн ашык түрү, курт-кумурска менен кенелердин 3171, балыктардын 49, амфибиялардын 3, сойлоочулдардын 25, куштардын 335, сүт эмүүчүлөрдүн 83кө жакын түрү кезигет. Татаал түзүлүштүү жаныбарларда булчуң жана бириктиргич ткандар жакшы өөрчүгөн. Алар алгачкы ооздуулар (муунак курттар, моллюскалар, муунак буттуулар) жана экинчи ооздуулар (ийне терилүүлөр, хордалуулар), ошондой эле омурткалуулар жана омурткасыздар болуп бөлүнөт. Көпчүлүк жаныбарлар өтө чоң чарбалык мааниге ээ. Алардын ичинде айыл чарбалык, промыселдик, лабораториялык максат үчүн өстүрүлгөндөрү бар; көбү тамак-аш, өнөр жай сырьёлорунун булагы. Жаныбарлардын систематикалык ири тобу мителик менен тиричилик өткөрөт. Айрым жаныбарлар адамдын, жаныбарлардын жана өсүмдүктөрдүн транмиссиялык ооруларынын козгогучтарын жугузат; көпчүлүк курткумурскалар, кенелер токойлорго, айыл чарба өсүмдүктөрүнө зыян келтирет. Адамдын жаратылышка (айрыкча жаныбарларга) тийгизген таасиринин тынымсыз өсүшү бир түрдүн азайышына, экинчи түрдүн таптакыр жок болушуна алып келүүдө. Ошого байланыштуу сейрек жана жоголуп бара жаткан жаныбарлардын түрлөрү ТКЭСтин, ошондой эле Кыргызстандын Кызыл китебинин тизмесине киргизилип, коргоого алынган. Жаныбарлар жөнүндөгү илим зоология деп аталат.
Жаныбарлар айбанаттар (Animalia) - тирүү организмдер дүйнөсүнүн (царствосунун) эң чоң бөлүмү; органикалык дүйнөдөгү негизги эки топтун бири (экинчиси өсүмдүктөр). Кургакта жашаган жаныбарлардын теги деңизде жана тузсуз сууда жашаган жаныбарлар, кээ бири кайра сууда жашоого өткөн. Бардык жаныбарлар козу карындар сыяктуу гетеротрофтуу организмдер, башкача айтканда даяр органикалык заттар менен азыктанат. Ошондой эле жаныбарлардын дагы бир маанилүү өзгөчөлүгү активдүү метаболизмдин болушу. Органикалык дүйнөнүн өнүгүүсү менен жаныбарлардын түзүлүшү жана функциясы бара-бара татаалданып, кыймылдоо, тамак сиңирүү, бөлүп чыгаруу, жыныс, дем алуу, кан айлануу, сезүү органдары пайда болгон. жаныбарлардын өзгөчө татаал жүрүм-турумдары да калыптанган, мисалы, курт-кумурскалар, куштар жана сүт эмүүчүлөрдүн жупташуу алдындагы сайроо, бийлөө жана башка оюндары. Жаныбарлар түзүлүшү боюнча негизи 2 топко бөлүнөт: жөнөкөйлөр же бир клеткалуулар жана көп клеткалуулар. Жаныбарлардын азыр жашаган 16 тиби, 1,5 млнго жакын түрү белгилүү. Алардын көпчүлүгү деңизде жашайт. Кыргызстанда омурткалуу жаныбарлардын эле 500дөн ашык түрү, курт-кумурска менен кенелердин 3171, балыктардын 49, амфибиялардын 3, сойлоочулдардын 25, куштардын 335, сүт эмүүчүлөрдүн 83кө жакын түрү кезигет. Татаал түзүлүштүү жаныбарларда булчуң жана бириктиргич ткандар жакшы өөрчүгөн. Алар алгачкы ооздуулар (муунак курттар, моллюскалар, муунак буттуулар) жана экинчи ооздуулар (ийне терилүүлөр, хордалуулар), ошондой эле омурткалуулар жана омурткасыздар болуп бөлүнөт. Көпчүлүк жаныбарлар өтө чоң чарбалык мааниге ээ. Алардын ичинде айыл чарбалык, промыселдик, лабораториялык максат үчүн өстүрүлгөндөрү бар; көбү тамак-аш, өнөр жай сырьёлорунун булагы. Жаныбарлардын систематикалык ири тобу мителик менен тиричилик өткөрөт. Айрым жаныбарлар адамдын, жаныбарлардын жана өсүмдүктөрдүн транмиссиялык ооруларынын козгогучтарын жугузат; көпчүлүк курткумурскалар, кенелер токойлорго, айыл чарба өсүмдүктөрүнө зыян келтирет. Адамдын жаратылышка (айрыкча жаныбарларга) тийгизген таасиринин тынымсыз өсүшү бир түрдүн азайышына, экинчи түрдүн таптакыр жок болушуна алып келүүдө. Ошого байланыштуу сейрек жана жоголуп бара жаткан жаныбарлардын түрлөрү ТКЭСтин, ошондой эле Кыргызстандын Кызыл китебинин тизмесине киргизилип, коргоого алынган. Жаныбарлар жөнүндөгү илим зоология деп аталат.
Животни (науч. Animalia) — многуклеточни хетеротрофни организми, од кои поголем дел минуваат одредени растојанија во потрага по храна, а друг, помал дел, има седентарен начин на живот. Науката што ги проучува животните се нарекува зоологија. Порано, во животинското царство било вклучени и праживотните и некои други претставници, но со денешните поделби на живиот свет, тие се во посебно царство - протисти.
Од еколошки аспект, животните претставуваат потрошувачи (консуматори) во рамките на екосистемот. Може да се исхрануваат со растителна (хербивори или растенојади), животинска (карнивори, месојади) или мешана храна (омнивори, сештојади). Исто така, одредени без’рбетници и ’рбетници се исхрануваат со мртва органска материја (сапрофаги) и со тоа придонесуваат за побрзо разградување на органската материја, правејќи ја полесно достапна за редуцентите - бактериите. Со својата хетеротрофност, животните всушност вршат природна контрола врз бројноста на популациите од живи организми во природата.
Животинската клетка, како и растителната, е изградена од универзалните органели: клеточна мембрана, цитоплазма, јадро, рибозоми, митохондрии, ендоплазматичен ретикулум и други. Меѓутоа, за разлика од растителната клетка, животинската не е толку компактна поради отсуството на клеточен ѕид. Исто така, во животинската клетка не се сретнати вакуоли, сферозоми и пластиди.
Кај животните се разликуваат четири основни видови на ткива: епително, сврзно, мускулно и нервно. Покрај овие ткива, некои клеточни наслаги во телото на животното се одликуваат со посебен изглед и имаат специјални улоги. Тие, според своите морфолошки белези, не би можеле да се наречат ткива, но, сепак, се ткива. Тоа се половите продукти, крвта и лимфата. Половите продукти од половите жлезди стојат во тесна врска со епителот (герминативен епител), а крвта и лимфата како телесни сокови со неповрзани клеточни елементи, обично се доведуваат во врска со сврзното ткиво (иако можат да бидат толкувани и како посебни творби).
Органските системи се доста добро развиени кај животните. Всушност, секој орган во животинскиот организам не функционира самостојно, туку секогаш е во некаква врска со други, слични по форма или функција органи. Се среќаваат неколку органски системи:
Најмалата група од многу слични организми се вика вид. Слични видови на животни, како на пример: домашната мачка, дивата мачка, лавот, тигарот се групираат во поголема група - род мачки. Домашното куче (Шарпланинец, леси, пудлица, далматинец и др.), лисицата и волкот и баџето го градат родот кучиња. Покрај разликите меѓу овие два рода - мачки и кучиња, животните имаат и сличности. Еве некои од нив:
- Се исхрануваат со месо, имаат добро развиени кучешки заби и канџи на прстите.
- Имаат добро развиени сетила за: мирис, вкус, слух и вид.
- Тие се брзи и снаодливи животни.
Родот мачки и родот кучиња чинат поголема сродна група - фамилија ѕверови. Повеќе фамилии како на пример: фам. ѕверови, фам.папкари, фам.копитари и други спаѓаат во редот плацентни цицачи. Редовите плацентни и безплацентни цицачи ја даваат класата цицачи.
Фосилните остатоци на изумрените животни потекнуваат во период од пред околу 570 милиони години, па се до денес. Со проучување на различните групи фосили се дошло до сознание дека повеќе од основните групи на животни се појавиле уште од најстарите периоди на создавањето на животот на Земјата. Се претпоставува дека првите животни се појавиле во древните океани, можеби, пред 700 милиони до една милијарда години. Како резултат на прилагодувањето на условите кои владееле во тоа време, а се со цел што подобро да опстојат, кај првобитните животни се појавувале различни видови на измени, така почнувале да настануваат различни видови животни. Оние животни кои немало да се прилагодат постепено изумирале.
Фосилните остатоци ни даваат само делумен приказ на животните кои ја населувале нашата планета. Тие, исто така, ни го покажуваат начинот на живеење на живите суштества и животната средина во која живееле фосилните видови животни. Но, се забележува дека најстарите фосилни остатоци не ни кажуваат ништо за потеклото на животинското царство, за градбата на првите животни, или за едноставните предци од кои различни групи животни се создавале. Имајќи ги предвид сите фосилни остатоци, за животните може да се заклучи дека има фосили кои ги поврзуваат редовите и фамилиите. За разлика од тоа, има малку, или речиси и нема, фосилни облици кои поврзуваат различни класи, а нема ниеден облик кој ги поврзува типовите. За таквите непознати облици на животни во врска со потеклото на одредени групи животни се вели дека се “алки што недостасуваат”.
Животните се подвижни, повеќеклеточни, хетеротрофни организми. Повеќеклеточната градба мора да произлегла од едноклеточната, па така предци на животните мора да била некоја група едноклеточни, хетеротрофни организми слични на денешните праживотни. Повеќеклеточните животни се развиле од едноклеточните животни како резултат на промените на условите во средината и промените кои се јавувале кај тогашните организми.
I. Од праживотното кое во својата цитоплазма имало многу јадра со внатрешна поделба на цитоплазмата може да се образуваат толку клетки колку што имало јадра. На тој начин, од прастарите едноклеточни организми со повеќе јадра се создале повеќеклеточни организми. Меѓу живите праживотни покриените со голем број трепки, обично, имаат повеќе од едно јадро. Тоа наведува на помислата дека тие би можеле да бидат предците од кои се развиле сплесканите црви. Според тоа, сплесканите црви биле првите повеќеклеточни праживотни. Но, сепак, не е толку едноставен ваквиот развоен пат на сплесканите црви.
II. Второто можно потекло на повеќеклеточната градба на животните би можело да биде со поделба на клетките во колонијата. Овој предлог денес е многу пошироко прифатен. Овие праживотни би морало да бидат колонијални видови, со камшичиња. Во почетокот, секоја клетка од колонијата била слична и ги изведувала сите функции, како размножување, движење, хранење и др. Со поделбата на работата, клетките станале специјализирани за различни функции. Барањето на групи праживотни кои имаат колонијални облици од кои би можело да потекнува повеќеклеточната градба на животните, често водело до волвоксот.
Сличностите и разликите во градбата на органите и органските системи кај животните се најлесни за одредување и затоа тие широко се користат како докази за поврзувањето на животните. При проценувањето на сличностите, најмногу се бараат делови на телото кои се со исто потекло и функција. Меѓутоа, многу од сличностите не се резултат на истиот предок, туку се резултат на подоцнежниот развој на животните, односно приспобувањето кон условите на надворешната средина.
Со проучување на начините на размножување на животните и развојот на новите млади единки во текот на ембрионалниот стадиум и стадиумот на ларва можат да се добијат важни докази за заедничкиот предок. Во почетокот на развојот ембрионите на цицачите во многу нешта се слични со оние на рибите. Ваквата градба се задржува и кај возрасните риби, но како се одвива развојот на ембрионот на цицачите истиот се повеќе ги добива особините на цицачи. Присуството на овие докази во раниот развој на цицачите укажува на заеднички предок на цицачите и рибите.
Основна карактеристика на животните со двострана симетрија е присуство или отсуство на простор меѓу цревата и ѕидот на телото, наречен телесна празнина. Сплесканите црви, на пример, немаат телесна празнина Најголемата група, во која спаѓаат сите посложено градени животни, како што се прстенестите црви, мекотелите, иглокожите и ’рбетниците, имаат вистинска телесна празнина.
Првите праживотни, веројатно, имале една оска на симетрија, односно биле зрачно симетрични. Два типа животни, сунѓери и копривкари, имаат зрачна симетрија. Сите други типови животни имаат двострана симетрија. Исклучок се иглокожите кај кои ембрионалниот развој јасно покажува дека овие животни потекнуваат од предци со двострана симетрија на телото.
Според сите добиени сознанија, од сите горенаведени извори, како најприфатлив и најцелосен, денес се применува системот кој е наречен систем на двојно именување. Тој е предложен од шведскиот природонаучник Карл Лине. Лине ги поврзувал организмите со слична градба во една иста група, која ја нарекол вид. Сличните видови, ги групирал во поголема група наречена род, а сличните родови во фамилија. Сличните фамилии ги групирал во ред, а сличните редови во класа. Сличните класи Лине ги групирал во тип. На крајот типовите ги групирал во пет царства. На овој начин многу се олеснило групирањето на живите организми. Наместо да се наведуваат сите седум категории при именувањето, Лине предложил да се користи само името на видот и на родот. Така, човекот е групиран во родот хомо, а видот е сапиенс. Или родот е куче, а видот шарпланинец, родот е мачка, а видот домашна. Токму поради користењето на ваквиот систем на две имиња овој систем за групирање на живите организми е наречен двојно именување.
Денес се познати 32 типа животни. Некои од нив им биле познати на луѓето уште пред тие да ги добијат своите имиња. Други типови, станале познати по пронаоѓањето на првите микроскопи.
Повеќето животни имаат одредени заеднички карактеристики, како: подвижност, создавање глава, стомачна празнина и слична основна градба на ткивата. Но, животните се разликуваат според симетријата и внатрешната градба, како и според ембрионалниот развој. Овие сличности и разлики имаат свое значење во поврзувањето на животинските типови.
Животните се приспособиле да се движат со посебни органи и на посебен начин во сите животни средини: во водата на копното и во воздухот. Органи за движење кај животните се: нозе, крила, перки и друго. Движењата се должат на коските и на мускулите. Коските им даваат цврстина и потпора на телото. За нив се прицврстени мускулите, како меки и еластични делови. Тие имаат особина да се стегаат и отпуштаат, со што ги движат коските и целото тело. Коските на нозете кај животните се поврзани со зглобови - подвижно. Мускулите за својата работа трошат енергија која ја добиваат со согорување на органските материи во клетките. Во водната средина живеат и се движат преставници од најпростите едноклеточни животни до најсложените ’рбетници - цицачите.
Жабата како и другите копнени ’рбетници освен птиците, имаат два пара крајници (предни и задни нозе). Задните нозе имаат поактивна улога во движењето, па затоа тие се подобро развиени. Нозете на ’рбетниците се изградени од долги и кратки коски, зглобно кои се подвижно поврзани. Коските се покриени со мускули кои имаат особина да се стегаат и отпуштаат, со што ги движат нозете.
Градната коска (кобилицата) е добро развиена. На неа се поврзани градните мускули што ги движат крилата. Коските на птиците летачи се пневматични (шупливи), исполнети со воздух. На копно птиците се движат со задните нозе. Бројот на прстите на нозете е различен зависно од начинот на живеење. Најчесто имаат 3 до 4 прсти, но афричкиот ној има два прста, добро развиени кои наликуваат на стапало.
Крајниците на цицачите се развиени во зависност од условите за живот и начинот на движење. Како на пример: зверовитe се брзи животни, тие имаат силни и јаки нозе со кои побрзо доаѓаат до пленот. На предните нозе имаат четири прсти со канџи, и задни подолги и посилни нозе со пет прсти и каџи на нив. Копитарите пак имаат долги нозе, најчесто со еден прст препокриени со рожна материја - копито.
Исхрана е внесување на храна неопходна за живот. Животните со храната внесуваат готови органски материи: шеќери, белковини, масти, масла и витамини и неоргански материи: вода и минерални соли. Растенијата сами си создаваат храна па затоа се наречени произведувачи, а животните кои користат готова органска храна и се наречени потрошувачи. Според начинот на исхраната и според видот на храната што ја земаат животните се групирани во три групи: тревојади, месојади и сештојади.
и заби за полесно ловење на пленот. Во оваа група спаѓаат: лавот, тигарот, куната, волкот, лисицата и други.
Животните храната ја внесуваат во телото на повеќе начини. Некои ја внесуваат жвакана, а некои ја голтаат. Внесената храна во организмот (органот) претрпува две битни промени и тоа: механичка или дробење (ситнење) на храната и хемиско варење или разложување на храната од посложени органски материи до попрости, под дејство на сокови - ензими.
Разликуваме два вида на варење на храната: клеточно и вонклеточно.
Клеточно варење. Клеточното варење го среќаваме кај едноклеточните организми и просто градените повеќеклеточни организми. Амебата при движењето испушта клеточни продолжетоци наречени лажни ножиња, со нив ја внесува храната (хранливите честички) во цитоплазмата. Околу хранливата честичка во цитоплазмата се создава хранителна вакуола во која храната се вари - разложува под дејство на ензими(сокови за варење). Излачувањето на несварените или непотребните материи кај амебите се врши преку меурести творби - контрактилни (пулсативни) вакуоли.
Парамециумот при движење весла со трепките. Со подолгите трепки, кои се наоѓаат на вдлабнатата страна, ја прифаќа храната. Како храна ги користи бактериите, едноклеточните организми и органските честички. Храната ја внесува преку клеточната уста во клеточното ждрело. Потоа околу храната се создава хранителна вакуола во која се вари храната. Несварените материи се исфрлаат преку контрактилна (пулсативна) вакуола. Контрактилната вакуола е меурче со додатни странични каналчиња кои се полнат и празнат и на тој начин ги исфрлаат непотребните материи и водата. Кај мешестите организми храната која доаѓа низ усниот отвор се вари во мешето. Храната се лови со пипалата, а со копривните клетки се умртвува пленот.
Во мешето храната се ситни и разложува под дејство на ензимите. Потоа хранливите честички се прифаќаат од клетките на ендодермот, се внесуваат во цитоплазмата каде продолжува варењето. Значи кај мешестите организми има комбинирано варење: вонклеточно во мешето и клеточно во клетките.
Кај поголемиот дел црви (дождовниот) системот за варење е цевчест и се состои од уста, голтка, желудник и црево со заден анален отвор. Храната се вари во желудникот и цревото. Дождовниот црв како храна ги користи изгниените листови од растенијата.
Членконогите (инсекти и ракови) имаат најсложен систем за варење. Во зависност од видот на храната усниот апарат може да биде: за боцкање - кај комарците, за грицкање - кај лебарките, за лижење и цицање - кај пеперугите и пчелите. Системот за варење е цевчест, сличен како кај дождовниот црв. Се состои од уста, голтка и жлездест желудник во кој се натопува храна со сокови богати со ензими. Потоа храната преминува во мускулестиот желудник во кој се ситни. Потполното варење на храната се одвива во цревото со помош на цревните сокови богати со ензими (ферменти) и соковите од црниот дроб.
Телото на животните постојано е изложено на различни влијанија од надворешната средина, како што се топло, ладно, механички удари, каснувања, потоа од навлегување на бактерии, ултравиолетово зрачење и друго. Покривката на телото им овозможува на животните заштита од сите негативни надворешни влијанија. Исто така, покривката на телото ја одделува нивната внатрешна од надворешната средина. Кај различни видови на животни таа е различно изградена. Нејзината сложеност зависи од градбата на животното, неговата големина, начинот на живеење и условите кои владеат во срединатта во која што живеат. Таа може да биде едноставно градена, само од еден слој на клетки или пак во нејзината градба учествуваат повеќе слоеви на клетки. Освен тоа кај некои видови на животни телесната покривка може да стане и доволно цврста и да служи како главна потпора или скелет на животното, како што е, на пример, черупката на полжавот или оклопот на ракот
Покривката на телото им повеќе функции:
Телесната покривка кај без’рбетниците се состои од еден слој од цилиндрични епителни клетки и е наречена епидермис. Овој слој се наоѓа над слој од клетки наречен базална мембрана. Кај прстенестите црви горниот слој на клетките во епидермисот е задебелен и создава заштитен слој наречен кутикула. Кај мекотелите, како што се полжавите и школките, телото е заштитено со варовита черупка.
Кај членконогите животни телото е прекриено со посебен вид обвивка наречена хитинска обвивка. Оваа обвивка има и заштитна и потпорна улога. При растење на животните оваа обвивка не може да се растегнува, па затоа периодично се отфрла, односно животното се преслекува. Ваквото преслекување кај некои членконоги се врши во текот на целиот живот (ракови). Спротивно на нив, кај инсектите и пајаците преслекувањето се врши на одредено време.
Телото на иглокожите е прекриено со кратки или подолги иглички. Ваквите иглички можат да бидат подвижни или неподвижни.
Телесната покривка кај сите ’рбетници е составена од покривен слој епидермис кој се состои од повеќеслоен епител. Овој слој на клетки ја покрива вистинската кожа. Кога одредени делови на овој дел се зајакнуваат се создава крзно, како што е случајот кај добитокот. Кај некои ’рбетници епителните клетки создаваат и складираат рожна белковина која е нерастворлива во вода. Кај најпросто градените хордови животни, туники, телото им е покриено со обвивка, или туника, која ги прави овие животни единствени во царството на животните. Епидермисот кај рибите е тенок и не содржи рожна белковина. Повеќеклеточните жлезди во овој слој излачуваат слуз со што нивната кожа станува мазна и лигава. Тоа на рибите им помага полесно да пливаат. Кожата кај рибите создава коскени крлушки. Надворешните крлушки често се преобразуваат во лушпи. Кожата кај водоземците е слична на кожата кај рибите, а се разликува само по отсуството на коскени лушпи и создавањето на рожна белковина. Таа е набрана, растеглива и влажна. Како што ’рбетниците се приспособувале кон копнените услови за живеење, така количеството на рожнатиот слој се зголемувало и добивал се поголема заштитна улога. Овој дел на кожата кај влекачите создава тенок слој од рожни плочки. Кај повеќето од влекачите создаваат рожни лушпи или плочки кои го штитат телото од штетните зрачења и повреди и ја намалуваат загубата на водата од телото. Новите клетки што се развиваат во подлабоките слоеви на епидермисот, во вид на рожни слоеви кај желките се носат на себе, а кај змиите и некои гуштери се преслекуваат. Во кожата на влекачите имаат само неколку жлезди и поради тоа кај нив кожата е сува. Кај некои змии и гуштери има жлезди кои излачуваат материи, кои имаат предупредувачко обојување, што обезбедуваат заштита од напаѓачите. Пердувите се најкарактеристичен дел за препознавање на птиците. Пердувите се израстоци на кожата. Тие претставуваат издолжени и распердушени рожни лушпи. Пердувите се составени од централна оска, што е навлезена во вдлабнатини на кожата На горниот дел на оската има многу странични гранчиња. Секое странично гранче има ситни куки кои се спојуваат со куките на соседните гранчиња. На овој начин пердувите создаваат целина. Птиците кои се добри летачи, на своите крилја имаат збиен распоред на пердувите кој им овозможува полесно да летаат. Бидејќи пердувите се неживи творби со нивното стареење се отфрлаат и се заменуваат со нови.
Животни (науч. Animalia) — многуклеточни хетеротрофни организми, од кои поголем дел минуваат одредени растојанија во потрага по храна, а друг, помал дел, има седентарен начин на живот. Науката што ги проучува животните се нарекува зоологија. Порано, во животинското царство било вклучени и праживотните и некои други претставници, но со денешните поделби на живиот свет, тие се во посебно царство - протисти.
Од еколошки аспект, животните претставуваат потрошувачи (консуматори) во рамките на екосистемот. Може да се исхрануваат со растителна (хербивори или растенојади), животинска (карнивори, месојади) или мешана храна (омнивори, сештојади). Исто така, одредени без’рбетници и ’рбетници се исхрануваат со мртва органска материја (сапрофаги) и со тоа придонесуваат за побрзо разградување на органската материја, правејќи ја полесно достапна за редуцентите - бактериите. Со својата хетеротрофност, животните всушност вршат природна контрола врз бројноста на популациите од живи организми во природата.
Жывёлы — традыцыйна (яшчэ з часоў Арыстотэля) вылучаная катэгорыя шматвузавых эўкарыятычных арганізмаў, якая на сучасным этапе разглядаецца як біялягічнае царства. Жывёлы зьяўляюцца асноўным аб'ектам вывучэньня заалёгіі. У вузавых жывёлаў, як і іншых эўкарыётаў, зьмяшчаецца сфармаванае ядро. Да жывёлаў адносяцца сысуны, птушкі, рыбы, вусякі, павукападобныя, малюскі, марскія зоркі, чарвякі і іншыя. Аднак, да царства ня ставяцца расьліны і грыбы, якія таксама зьяўляюцца вялікімі, але не адзінымі, царствамі эўкарыётаў.
Клясычнымі прыкметамі жывёлаў лічацца гетэратрофнасьць, то бок харчаваньне гатовымі арганічнымі злучэньнямі, і здольнасьць актыўна перасоўвацца. Зрэшты, існуе нямала жывёлаў, якія вядуць нерухомы лад жыцьця, а гетэратрофнасьць ўласьцівая таксама грыбам і некаторым расьлінам-паразытам. Чалавек таксама належыць да царства жывёлаў, але традыцыйна разглядаецца асобна — нават прафэсійныя біёлягі ўжываюць абароты «жывёлы і чалавек» або «жывёлы, у тым ліку чалавек».
Арыстотэль падзяліў жывёлаў на жывёлаў з крывёю і безь яе. Карл Лінэй стварыў першую герархічную біялягічную клясыфікацыю жывёлаў у 1758 годзе, якую подым дапоўніў Жан-Батыст Лямарк да 1809 году. У 1874 годзе Эрнст Гэкель падзяліў царства жывёлаў на шматвузавых (цяпер сынонім Animalia) і найпростых аднавузавых арганізмаў, якія больш ня лічацца жывёламі. У наш час біялягічная клясыфікацыя жывёлаў абапіраецца на перадавыя тэхнікі, такія як малекулярная філягенэтыка.
Людзі выкарыстоўваюць шматлікія віды жывёлаў для вытворчасьці прадуктаў харчаваньня, як то мяса, малако і яйка; матэрыялаў, як то скура і воўна; у якасьці хатніх жывёлаў і ў якасьці працоўных жывёлаў для транспарту. Сабакі выкарыстоўваюцца ў паляваньні, у той час як на многіх наземных і водных жывёлаў чалавек паляю дзеля забавы. Жывёлы зьявіліся ў мастацтве з самых старажытных часоў і фігуруюць у міталёгіі і рэлігіі.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Жывёлы — традыцыйна (яшчэ з часоў Арыстотэля) вылучаная катэгорыя шматвузавых эўкарыятычных арганізмаў, якая на сучасным этапе разглядаецца як біялягічнае царства. Жывёлы зьяўляюцца асноўным аб'ектам вывучэньня заалёгіі. У вузавых жывёлаў, як і іншых эўкарыётаў, зьмяшчаецца сфармаванае ядро. Да жывёлаў адносяцца сысуны, птушкі, рыбы, вусякі, павукападобныя, малюскі, марскія зоркі, чарвякі і іншыя. Аднак, да царства ня ставяцца расьліны і грыбы, якія таксама зьяўляюцца вялікімі, але не адзінымі, царствамі эўкарыётаў.
Клясычнымі прыкметамі жывёлаў лічацца гетэратрофнасьць, то бок харчаваньне гатовымі арганічнымі злучэньнямі, і здольнасьць актыўна перасоўвацца. Зрэшты, існуе нямала жывёлаў, якія вядуць нерухомы лад жыцьця, а гетэратрофнасьць ўласьцівая таксама грыбам і некаторым расьлінам-паразытам. Чалавек таксама належыць да царства жывёлаў, але традыцыйна разглядаецца асобна — нават прафэсійныя біёлягі ўжываюць абароты «жывёлы і чалавек» або «жывёлы, у тым ліку чалавек».
Арыстотэль падзяліў жывёлаў на жывёлаў з крывёю і безь яе. Карл Лінэй стварыў першую герархічную біялягічную клясыфікацыю жывёлаў у 1758 годзе, якую подым дапоўніў Жан-Батыст Лямарк да 1809 году. У 1874 годзе Эрнст Гэкель падзяліў царства жывёлаў на шматвузавых (цяпер сынонім Animalia) і найпростых аднавузавых арганізмаў, якія больш ня лічацца жывёламі. У наш час біялягічная клясыфікацыя жывёлаў абапіраецца на перадавыя тэхнікі, такія як малекулярная філягенэтыка.
Людзі выкарыстоўваюць шматлікія віды жывёлаў для вытворчасьці прадуктаў харчаваньня, як то мяса, малако і яйка; матэрыялаў, як то скура і воўна; у якасьці хатніх жывёлаў і ў якасьці працоўных жывёлаў для транспарту. Сабакі выкарыстоўваюцца ў паляваньні, у той час як на многіх наземных і водных жывёлаў чалавек паляю дзеля забавы. Жывёлы зьявіліся ў мастацтве з самых старажытных часоў і фігуруюць у міталёгіі і рэлігіі.
Подаэз (лат. Animalia) – вир-яйэз.
Ра́кшат (лат. Animalia) — те коень коряс явовтозь организматне, конататненень лиякс мерить ракшань царствась (кирдемась-кандомась).
Секс мерить, ракшатненень, ловцодо ярсыцятнень башка, мельc путыть пек ламо организмат: калт, нармунть, сукст-унжат, шанжавксовт, моллюскат, иневедень тешкст, ды эрьва кодат сукст ды с.т.
Касыкст ды пангтнэ каршо аштить ракшань кирдемантень-кандомантень (царствантень) ды сонензэ а совить.
Ломанесь кудоявтынзе кой-кона ракшатнень сывелень, понань, ловцонь саеманть кис. Истяжо лезэ сайсь озноматнесэ. Вана сехте лувонь кудоявтозь, кедьс тонавтозь ды аолячистэ кастозь ракшатнень:
Ра́кшат (лат. Animalia) — те коень коряс явовтозь организматне, конататненень лиякс мерить ракшань царствась (кирдемась-кандомась).
Секс мерить, ракшатненень, ловцодо ярсыцятнень башка, мельc путыть пек ламо организмат: калт, нармунть, сукст-унжат, шанжавксовт, моллюскат, иневедень тешкст, ды эрьва кодат сукст ды с.т.
Касыкст ды пангтнэ каршо аштить ракшань кирдемантень-кандомантень (царствантень) ды сонензэ а совить.
Хайваннар (лат. Animalia яки Metazoa) — хәзерге вакытта биологик патшалык буларак каралган организмнар төркеме. Төркем инде Аристотель тарафыннан аерылган иде.
Безнең планетада тереклек итүчеләр арасында 1,5—2 млн төр хайван исәпләнә.
Аларны зоология (грекча «зоон»— хайван һәм «логос» — фән; тәгълимат) фәне өйрәнә. Хайваннарның үзләренә генә хас билгеләре бар: бу — гетеротроф туклану, нык күзәнәк стенкасы булмау, күзәнәкләрдә центриольләр булу, матдәләр алмашының үзенә бертөрле үзенчәлекләре, хәрәкәтчәнлек, чикләнгән үсү һ. б.
Бу билгеләрнең кайберләре, мәсәлән, күзәнәкчел төзелешле булу һәм туклануга, сулау, үсү, үсеш һәм үрчүгә сәләтлелек хайваннарга гына түгел, бәлки үсемлекләргә, гөмбәләргә, бактерияләргә дә хас. Хайваннарның башка билгеләре үсемлекләрдә булмый. Боларга, мәсәлән, гетеротроф туклану һәм актив хәрәкәтләнү керә. Барлык хайваннарга хас булганча, әзер органик матдәләр белән туклану гөмбәләрдә, күпчелек бактерияләрдә һәм паразит үсемлекләрдә генә күзәтелә. Актив хәрәкәтләнү — күпчелек хайваннарга хас билге. Үсемлекләрдән, гөмбәләр һәм бактерияләрдән аермалы буларак, күпчелек хайваннарның органнар системалары — аш кайнату, сулыш, нерв системасы һ.б. бар.
Барлык хайваннар өчен тәннең төгәл симметрияле булуы хас. Күбесендә, мәсәлән май коңгызында, елга кысласында, бака һәм бүредә, тәннең уң һәм сул якларында бер үк төрле парлы органнар урнаша. Мондый хайваннарның тәне аша уйда хайванны көзгедәгечә чагылыш тапкан ике яртыга бүлә торган бер генә яссылык үткәрергә мөмкин. Парлы органнары симметрияле урнашкан хайваннар — ике яклы симметриялеләр, ә тән симметриясе ике яклы симметрия дип атала. Ике яклы симметриялелек актив хәрәкәтләнүче барлык хайваннарга хас.
Аз хәрәкәтләнүчән яки утрак тереклек рәвеше алып баручы хайваннарның тән симметриясе башкача һәм тышкы күренеше белән үсемлек чәчәгенә, шар, чатырга охшаш, мәсәлән, болытсыманнар һәм эчәккуышлылар. Аларның тәне аша уйда берничә яссылык үткәрергә мөмкин, аларның һәркайсы хайванны көзгедәгечә бер-берсенә охшаш ике яртыга бүлә. Бу яссылыкларның кисешү сызыклары кисешү үзәгеннән нурлар булып тарала. Моны нурлы симметрия дип атыйлар. Мондый төзелеш аз хәрәкәтләнүчән яки берегеп яшәүче хайваннарга табышын эләктереп алырга һәм теләсә кайсы яктан куркыныч якынлашуын сизәргә мөмкинлек бирә. Озын тарихи үсеш процессында хайваннарда гаять төрле яшәү шартларына һәм туклану характерына җайлашулар барлыкка килгән. Хайваннар дөньясының күптөрлелеге күбрәк шуның белән аңлатыла.
Хәзерге вакытта зоологлар хайваннар патшалыгын ике аспатшалыкка — Беркүзәнәклеләргә һәм Күпкүзәнәклеләргә бүләләр.
«Биология» порталы 
Викиҗыентыкта? Animalia 
«Биология» проекты Хайваннар (лат. Animalia яки Metazoa) — хәзерге вакытта биологик патшалык буларак каралган организмнар төркеме. Төркем инде Аристотель тарафыннан аерылган иде.
Безнең планетада тереклек итүчеләр арасында 1,5—2 млн төр хайван исәпләнә.
Аларны зоология (грекча «зоон»— хайван һәм «логос» — фән; тәгълимат) фәне өйрәнә. Хайваннарның үзләренә генә хас билгеләре бар: бу — гетеротроф туклану, нык күзәнәк стенкасы булмау, күзәнәкләрдә центриольләр булу, матдәләр алмашының үзенә бертөрле үзенчәлекләре, хәрәкәтчәнлек, чикләнгән үсү һ. б.
Бу билгеләрнең кайберләре, мәсәлән, күзәнәкчел төзелешле булу һәм туклануга, сулау, үсү, үсеш һәм үрчүгә сәләтлелек хайваннарга гына түгел, бәлки үсемлекләргә, гөмбәләргә, бактерияләргә дә хас. Хайваннарның башка билгеләре үсемлекләрдә булмый. Боларга, мәсәлән, гетеротроф туклану һәм актив хәрәкәтләнү керә. Барлык хайваннарга хас булганча, әзер органик матдәләр белән туклану гөмбәләрдә, күпчелек бактерияләрдә һәм паразит үсемлекләрдә генә күзәтелә. Актив хәрәкәтләнү — күпчелек хайваннарга хас билге. Үсемлекләрдән, гөмбәләр һәм бактерияләрдән аермалы буларак, күпчелек хайваннарның органнар системалары — аш кайнату, сулыш, нерв системасы һ.б. бар.
Барлык хайваннар өчен тәннең төгәл симметрияле булуы хас. Күбесендә, мәсәлән май коңгызында, елга кысласында, бака һәм бүредә, тәннең уң һәм сул якларында бер үк төрле парлы органнар урнаша. Мондый хайваннарның тәне аша уйда хайванны көзгедәгечә чагылыш тапкан ике яртыга бүлә торган бер генә яссылык үткәрергә мөмкин. Парлы органнары симметрияле урнашкан хайваннар — ике яклы симметриялеләр, ә тән симметриясе ике яклы симметрия дип атала. Ике яклы симметриялелек актив хәрәкәтләнүче барлык хайваннарга хас.
Аз хәрәкәтләнүчән яки утрак тереклек рәвеше алып баручы хайваннарның тән симметриясе башкача һәм тышкы күренеше белән үсемлек чәчәгенә, шар, чатырга охшаш, мәсәлән, болытсыманнар һәм эчәккуышлылар. Аларның тәне аша уйда берничә яссылык үткәрергә мөмкин, аларның һәркайсы хайванны көзгедәгечә бер-берсенә охшаш ике яртыга бүлә. Бу яссылыкларның кисешү сызыклары кисешү үзәгеннән нурлар булып тарала. Моны нурлы симметрия дип атыйлар. Мондый төзелеш аз хәрәкәтләнүчән яки берегеп яшәүче хайваннарга табышын эләктереп алырга һәм теләсә кайсы яктан куркыныч якынлашуын сизәргә мөмкинлек бирә. Озын тарихи үсеш процессында хайваннарда гаять төрле яшәү шартларына һәм туклану характерына җайлашулар барлыкка килгән. Хайваннар дөньясының күптөрлелеге күбрәк шуның белән аңлатыла.
Хәзерге вакытта зоологлар хайваннар патшалыгын ике аспатшалыкка — Беркүзәнәклеләргә һәм Күпкүзәнәклеләргә бүләләр.
Хайуандар (лат. Animalia йәки Metazoa) — Аристотель заманында уҡ айырым категорияға бүленгән, хәҙерге заманда биологик батшалыҡ булып ҡаралған организмдар. Хайуандарҙы зоология фәне өйрәнә.
Хайуандар эукариоттарға ҡарай. Хайуандарҙың төп билдәһе — гетеротрофлыҡ (әҙер органик ҡушылмалар менән туҡланыу) һәм әүҙем хәрәкәт итеү. Ә шулайҙа, хәрәкәт итмәй тереклек итеүсе хайуандар бик күп һәм гетеротроф бәшмәктәр, паразит-үҫемлектәр бар.
Көнкүрештә дүрт аяҡлы, һөйрәлеүсе һәм ер-һыу хайуандарына ҡараған йән эйәләрен күҙ алдына килтерәләр. Фәндә, һөт имәр хайуандарҙан башҡа, балыҡтар, ҡоштар, бөжәктәр, үрмәкселәр, моллюсктар, диңгеҙ йондоҙҙары, ҡарышлауыҡтар хайуандар батшалығына керә. Кеше лә хайуандар батшалығына керә, профессиональ биологтар «хайуандар һәм кеше» тигән термин ҡуллана.
Хайуандарҙың ике миллиондан ашыу төрө билдәле. Был тиклем төрҙәр эсендә төшөнөү, айырым төрҙөң хайуандар донъяһындағы урынын табыу, төрҙәр тураһындағы мәғлүмәттәрҙе тәртипкә килтереү өсөн уларҙы төркөмдәргә айырырға кәрәк. Бының менән систематика фәне шөғәлләнә.
Систематика фәне хайуандарҙың күп төрлөлөгөн өйрәнә. Уның төп бурысы — хайуандарҙы төркөмдәргә айырыу, йәғни уларҙы классификациялау.
Классификациялауҙың төп һәм иң бәләкәй берәмеге — хайуандарҙың төрө. Оҡшаш төҙөлөшлө, бер төрлө тереклек иткән, ҡауышып, үрсеүгә һәләтле нәҫел ҡалдыра алған һәм билдәле территорияла йәшәгән организмдар берләшмәһе хайуандарҙың төрө тип атала.
Систематика фәненә нигеҙ һалыусы булып, швед натуралисы һәм врачы Карл Линней (1707—1778)тора. Ул башлап фәнни нигеҙҙә төркөмләү принциптарын индерә.
(Саnis familiaris — йорт эте, Саnis lupus — эт бүре, Falis domestika — йорт бесәйе, Falis leo — арыҫлан бесәй, Rubes rubrbm — ҡыҙыл ҡарағат һ. б.). Латинса атамалар төрлө илдәрҙең ғалимдарына бер-береһе менән аралашырға ярҙам итә.
Айырылып тороуҙарына ҡарамаҫтан, бөтә йорт эттәре лә бер төргә — Эт төрөнә ҡарай. Хайуандарҙың яҡын ҡәрҙәш төрҙәрен ырыу тип аталған махсус төркөмгә берләштерәләр. Мәҫәлән, Эт төрөн һәм Бүре төрөн Бүре ырыуына индерәләр. Әгәр тәбиғәттә хайуандар төрөнә яҡын ҡәрҙәш, уға оҡшаш төр булмаһа, уны барыбер үҙ - аллы ырыуға айыралар.
Яҡын, оҡшаш ырыу хайуандарын бер семьяга берләштерәләр. Мәҫәлән, Бүре ырыуыһәм Янут һымаҡ эттәр ырыуы Бүре һымаҡтар семьяһына инә. Төлкөләр һәм Аҡ төлкөләр ырыуы ла шул уҡ семьяға керә.
Яҡын, оҡшаш семьяларҙы отрядҡа, ә отрядтар — класҡа, кластар — типҡа, типтар — ваҡ батшалыҡҡа, ваҡ батшалыҡтар — батшалыҡҡа туплана. Мәҫәлән, бүре һымаҡтар семьяһы йыртҡыстар отрядына инә, бесәй һымаҡтар семьяһы (мәҫәлән, бесәйҙәр, һеләүһен, леопард, юлбарыҫ, арыҫлан), һуҫар һымаҡтар семьяһы (мәҫәлән, һуҫар, кеш, йәтсә, көҙән) һәм айыу һымаҡтар семьяһы ла (мәҫәлән, һоро айыу, аҡ айыу) шул отрядҡа ҡарай.
Йыртҡыстар отряды — имеҙеүселәр, йәки балаларын һөт имеҙеп үҫтереүсе йәнлектәр, класының бер отряды ғына.
Имеҙеүселәр класы хордалылар тибына инә. Был типтың бөтә вәкилдәренең дә (балыҡтарҙың, ер-һыу хайуандарының, һөйрәлеүселәрҙең, ҡоштарҙың, йәнлектәрҙең эске һөлдәһе — хордаһы була.
Хордалылар тибы — күп күҙәнәкле хайуандар ваҡ батшалығының бер тибы ғына.
Хайуандар батшалығын ике ваҡ батшалыҡҡа бүләләр: Иң ябай хайуандар, йәки Бер күҙәнәклеләр, һәм Күп күҙәнәкле хайуандар.
Уларҙың төп айырмаһы:
Бер күҙәнәкле һәм күп күҙәнәкле хайуандар ваҡ батшалыҡтары хайуандар батшалығын барлыҡҡа килтерә. Ул бөтә хайуандарға хас билдәләргә нигеҙләнеп айырыла: органик матдәләр, ҡағиҙә булараҡ, тере организмдар, менән туҡланыу; күҙәнәктәр төҙөлөшөндә тығыҙ тиресәнең булмауы; күп осраҡтарҙа хәрәкәтсәнлек һәм хәрәкәт итеү яйланмаларының булыуы.
Шулай итеп, хайуандарҙың төп систематик төркөмдәре ошолар: батшалыҡ, ваҡ батшалыҡ, тип, класс, отряд, семья, ырыу, төр. Батшалыҡ — хайуандарҙың иң юғары һәм иң ҙур систематик төркөмө, ә төп бәләкәй төркөм — төр.
Хайуандар төркөмдәргә ирекле рәүештә түгел, ә уларҙы ентекләп өйрәнеүгә нигеҙләнгән фәнни системаға ярашлы рәүештә берләштерелә.
Хайуандар бөтә Ер шарында: ҡоро ер өҫтөндә, тупраҡта, сөсө һыуҙарҙа һәм диңгеҙҙәрҙә йәшәй. Джомолунгма (Эверест) тауы башына менгәндә альпинистар 8000 м самаһы бёйеклектә тау сәүкәләрен күреп ҡалған.
Донъя океанының тәрәнлеге 11 000 м-ға еткән ғәйәт тәрән уйпаттарында селәүсендәр, ҡыҫала һымаҡтар, моллюскылар һәм башҡа хайуандар табылған. Күп кенә хайуандар, йәшеренеп йәшәүҙәре йәки бик бәләкәй булыуҙары сәбәпле, беҙҙең күҙгә бик салынмай.
Башҡа хайуандар, мәҫәлән, бөжәктәр, ҡоштар, йәнлектәр, киреһенсә, беҙгә һәр саҡ осрап тора.
Хайуандарҙың тәбиғәттәге әһәмиәте ғәйәт ҙур.
Улар өҙлөкһөҙ рәүештә тупраҡҡа органик матдәләр индереп тора, уларҙы ваҡлай һәм шуның менән, серетмә барлыҡҡа килеүгә булышлыҡ итә.
Башҡортсаға тәржемә. Мырҙаҡаев Ф. С., Мырҙаҡаева Д. Ғ., 1990
Хайуандар (лат. Animalia йәки Metazoa) — Аристотель заманында уҡ айырым категорияға бүленгән, хәҙерге заманда биологик батшалыҡ булып ҡаралған организмдар. Хайуандарҙы зоология фәне өйрәнә.
Хайуандар эукариоттарға ҡарай. Хайуандарҙың төп билдәһе — гетеротрофлыҡ (әҙер органик ҡушылмалар менән туҡланыу) һәм әүҙем хәрәкәт итеү. Ә шулайҙа, хәрәкәт итмәй тереклек итеүсе хайуандар бик күп һәм гетеротроф бәшмәктәр, паразит-үҫемлектәр бар.
Көнкүрештә дүрт аяҡлы, һөйрәлеүсе һәм ер-һыу хайуандарына ҡараған йән эйәләрен күҙ алдына килтерәләр. Фәндә, һөт имәр хайуандарҙан башҡа, балыҡтар, ҡоштар, бөжәктәр, үрмәкселәр, моллюсктар, диңгеҙ йондоҙҙары, ҡарышлауыҡтар хайуандар батшалығына керә. Кеше лә хайуандар батшалығына керә, профессиональ биологтар «хайуандар һәм кеше» тигән термин ҡуллана.
ХIайван (чIяру аьдад ХIайвант латIин Animalia)[1]
Жунма кIулли хIайвант бикIайшиву урттулсса дукаймигу, дикIулсса дукаймигу. Му багьайссар ичIаллил хIайвантирттайнгу, вахIшиминнуйнгу. Ав, бюрх, бюрни, варани, ку, тта, гьинта, оьл, ниц, къяча, бугъа, дунгъуз, буркI, пил, ттукку, кьяца, цIуку, чу, ккацца, балчан – вай урттулсса дукайми хIайвантри. Ккаччи, барцI, цулчIа, цуша, цIиникь, аслан, къаплан – вай дикIулсса дукайми хIайвантри. Бюрх анаварну лихъайсса хIайван бур. Амма бурцIил бюрх бувгьунни. Утти бурцIил га букантIиссар. Асландалухьхьун гьинта биривунни.
Кьяца ичIаллил хIайванни. Ва дикI дукай хIайван бакъар. Ва уртту дукай хIайванни. Кьяцлул кIива хъи буссар. Кьяцлул хъиртту бикIайссар ккуртта бивкIсса. Кьяцлул хъиртту кIура-кIура бавссагу бикIайссар. Кьяца ччаннай бавцIуну бикIайссар. ХIайвандалул хьхьичIми ччаннайн ссанну учайссар. Ссан – му хIайвандалул хьхьичIмур ччанни. Кьяцлул магъ чIириссар. Кьяцлул ссирссилтту къадикIайссар, амма чIири бикIайссар. Кьяца бурхьнисса хIайванни. Вана цIуку. ЦIуку кьяцлул чутри. ЦIуку ццуссар. Кьяцлул ва цIукул оьрчIайн гада учайссар.
ХIайван (чIяру аьдад ХIайвант латIин Animalia)
Жунма кIулли хIайвант бикIайшиву урттулсса дукаймигу, дикIулсса дукаймигу. Му багьайссар ичIаллил хIайвантирттайнгу, вахIшиминнуйнгу. Ав, бюрх, бюрни, варани, ку, тта, гьинта, оьл, ниц, къяча, бугъа, дунгъуз, буркI, пил, ттукку, кьяца, цIуку, чу, ккацца, балчан – вай урттулсса дукайми хIайвантри. Ккаччи, барцI, цулчIа, цуша, цIиникь, аслан, къаплан – вай дикIулсса дукайми хIайвантри. Бюрх анаварну лихъайсса хIайван бур. Амма бурцIил бюрх бувгьунни. Утти бурцIил га букантIиссар. Асландалухьхьун гьинта биривунни.
Чĕрчун (лат. Animalia е Metazoa) — Аристотель вăхăтĕнченех уйăракан организмсен категорийĕ, хальхи вăхăтра биологи патшалăхĕ шутланать. Чĕрчунсем зоологин тĕп объекчĕсем.
Чĕрчунсем эукариотсем шутне кĕреççĕ. Вĕсем хатĕр органикăлла апат çиеççĕ тата хăйне тĕллĕн куçма пултараççĕ. Çав вăхăтрах нумай чĕрчун вырăнтан хускалмасăр пурăнать, хатĕр органикăлла апата кăмпасемпе хăшпĕр ӳсентăрансем усă кураççĕ. Чăрчунсем шутне сĕт çитерекенсемсĕр пуçне тата нумай тĕрлĕ организăмсем кĕреççĕ: кайăксем, пулăсем, амфибисем, рептилисем, хуртсем, эрешменсем, моллюсксем, тĕрлĕ ăмансем, тинĕс çăлтăрĕсем тата ытти те.
Чĕрчун (лат. Animalia е Metazoa) — Аристотель вăхăтĕнченех уйăракан организмсен категорийĕ, хальхи вăхăтра биологи патшалăхĕ шутланать. Чĕрчунсем зоологин тĕп объекчĕсем.
Чĕрчунсем эукариотсем шутне кĕреççĕ. Вĕсем хатĕр органикăлла апат çиеççĕ тата хăйне тĕллĕн куçма пултараççĕ. Çав вăхăтрах нумай чĕрчун вырăнтан хускалмасăр пурăнать, хатĕр органикăлла апата кăмпасемпе хăшпĕр ӳсентăрансем усă кураççĕ. Чăрчунсем шутне сĕт çитерекенсемсĕр пуçне тата нумай тĕрлĕ организăмсем кĕреççĕ: кайăксем, пулăсем, амфибисем, рептилисем, хуртсем, эрешменсем, моллюсксем, тĕрлĕ ăмансем, тинĕс çăлтăрĕсем тата ытти те.
Янлык (лат. Animalia але лат. Metazoa) — тӱҥ тӱшка-влак коклаште ик шукоилпарчакын эукариот организм-влакын тӱшка. Янлык шке биологий кугыжаным негызла. Кап-кылже, кушкын годым пеҥгыдемеш да варажым ок вашталт, тылеч посна метаморфоз лийын кертеш. Шуко янлык-влак кошташ кертыт. Чыла янлык-влак гетеротроф-влак улыт, вес семын манаш гын - янлык-влак илаш манын вес янлык-влакым але кушкылым кочкыт.
प्राणी या जन्तु या जानवर 'ऐनिमेलिया' (Animalia) या मेटाज़ोआ (Metazoa) जगत के बहुकोशिकीय, जंतुसम पोषण प्रदर्शित करने वाले, और सुकेंद्रिक जीवों का एक मुख्य समूह है। पैदा होने के बाद जैसे-जैसे कोई प्राणी बड़ा होता है उसकी शारीरिक योजना निर्धारित रूप से विकसित होती जाती है, हालांकि कुछ प्राणी जीवन में आगे जाकर कायान्तरण (metamorphosis) की प्रकिया से गुज़रते हैं। अधिकांश जन्तु गतिशील होते हैं, अर्थात अपने आप और स्वतंत्र रूप से गति कर सकते हैं।
अधिकांश जन्तु परपोषी भी होते हैं, अर्थात वे भोजन के लिए दूसरे जन्तु पर निर्भर रहते हैं।
अधिकतम ज्ञात जन्तु संघ 542 करोड़ साल पहले कैम्ब्रियन विस्फोट के दौरान जीवाश्म रिकॉर्ड में समुद्री प्रजातियों के रूप में प्रकट हुए।
शब्द 'एनीमल' लेटिन भाषा के शब्द अनिमाले, नयूटर ऑफ़ अनिमालिस, से आया है और अनिमा से व्युत्पन्न हुआ है, जिसका अर्थ है जीवित श्वास या आत्मा।
आम बोल-चाल की भाषा में, इस शब्द का इस्तेमाल गैर-मानवीय जानवरों के लिए किया जाता है।इस शब्द की जैविक परिभाषा में मानव सहित किंगडम आनीमाल्या के सभी सदस्य शामिल हैं।[1]
जंतुओं में कई विशेष गुण होते हैं जो उन्हें अन्य सजीव वस्तुओं से अलग करते हैं। जंतु यूकेरियोटिक और बहु कोशिकीय होते हैं,[2](हालाँकि मिक्सोजोआ देखें), जो उन्हें जीवाणु व अधिकांश प्रोटिस्टा से अलग करते हैं।
वे परपोषी होते हैं,[3] सामान्यतः एक आंतरिक कक्ष में भोजन का पाचन करते हैं, यह लक्षण उन्हें पौधों व शैवाल से अलग बनाता है, (यद्यपि कुछ स्पंज प्रकाश संश्लेषण व नाइट्रोजन स्थिरीकरण में सक्षम हैं)[4] वे भी पौधों, शैवालों और कवकों से विभेदित किये जा सकते हें क्योंकि उनमें कठोर कोशिका भित्ति का अभाव होता है,[5] सभी जंतु गतिशील होते हैं,[6] चाहे जीवन की किसी विशेष प्रावस्था में ही क्यों न हों। अधिकतम जंतुओं में, भ्रूण एक ब्लासटुला अवस्था से होकर गुजरता है, यह जंतुओं का एक विभेदक गुण है।
कुछ अपवादों के साथ, सबसे खासकर स्पंज (संघ पोरिफेरा) और प्लेकोजोआ, जंतुओं के शरीर अलग-अलग उतकों में विभेदित होते हैं। इन में मांसपेशियां शामिल हैं, जो संकुचन तथा गति के नियंत्रण में सक्षम होती हैं और तंत्रिका उतक, जो संकेत भेजता है व उन पर प्रतिक्रिया करता है। साथ ही इनमें एक प्रारूपिक आंतरिक पाचन कक्ष होता है जो 1 या 2 छिद्रों से युक्त होता है। जिन जंतुओं में इस प्रकार का संगठन होता है, उन्हें मेटाजोअन कहा जाता है, या तब यूमेटाजोअन कहा जाता है जब, पूर्व का प्रयोग सामान्य रूप से जंतुओं के लिए किया जाता है।
सभी जंतुओं में युकेरियोटिक कोशिकाएं होती हैं, जो कोलेजन और प्रत्यास्थ ग्लाइकोप्रोटीन से बने बहिर्कोशिकीय मेट्रिक्स से घिरी होती हैं।
यह खोल, अस्थि और कंटक जैसी संरंचनाओं के निर्माण के लिए केल्सीकृत हो सकती हैं। विकास के दौरान यह एक अपेक्षाकृत लचीला ढांचा बना लेती हैं जिस पर कोशिकाएं गति कर सकती हैं और संभव जटिल सरंचनाएं बनाते हुए पुनः संगठित हो सकती हैं। इसके विपरीत, अन्य बहुकोशिकीय जीव जैसे पौधे और कवक की कोशिकाएं कोशिका भित्ति से घिरी होती हैं और इस प्रकार से प्रगतिशील वृद्धि द्वारा विकसित होती हैं।
इसके अलावा, जंतुओं की कोशिकाओं का एक अद्वितीय गुण है अंतर कोशिकीय संधियाँ: टाइट जंक्शन, गैप जंक्शन और डेस्मोसोम।
लगभग सभी जंतु किसी प्रकार के लैंगिक प्रजनन की प्रक्रिया से होकर गुजरते हैं: पोलिप्लोइड। इन में कुछ विशेष प्रजनन कोशिकाएं हैं जो छोटे गतिशील शुक्राणुजन या बड़े गतिहीन अंडज के उत्पादन हेतु अर्द्धसूत्री विभाजन करती हैं। ये संगलित होकर युग्मनज बनाते हैं, जो विकसित होकर नया जीव बनाता है।
कई जंतुओं में अलैंगिक प्रजनन की क्षमता भी होती है। यह अनिषेकजनन के द्वारा हो सकता है, जहाँ बिना निषेचन के अंडा भ्रूण में विकसित हो जाता है, कुछ मामलों में विखंडीकरण के द्वारा भी ऐसा संभव है।
युग्मनज शुरू में ब्लासटुला नामक एक खोखले गोले में विकसित होता है, यह कोशिकाओं की पुनर्व्यवस्था तथा विभेदन की प्रक्रिया से होकर गुजरता है। स्पंज में, ब्लासटुला लार्वा तैर कर एक नए स्थान पर चला जाता है और एक नए स्पंज में विकसित हो जाता है। अधिकांश अन्य समूहों में, ब्लासटुला में अधिक जटिल पुनर्व्यवस्था की प्रक्रिया होती है। यह पहले अंतर वलयित होकर एक गेसट्रुला बनाता है, जिसमें एक पाचन कक्ष और दो अलग जनन स्तर होते हैं-एक बाहरी बाह्यत्वक स्तर और एक आंतरिक अन्तः त्वक स्तर।
अधिकतम मामलों में, इन दोनों स्तरों के बीच एक मध्य त्वक स्तर का भी विकास होता है। ये जनन स्तर अब विभेदित होकर उतक और अंग बनाते हैं।
शिकार एक जैविक अंतर्क्रिया है जिसमें एक शिकारी (एक परपोषी जो शिकार कर रहा है) अपने शिकार (जीव जिस पर हमला किया गया है) से भोजन प्राप्त करता है। शिकारी जीव अपने शिकार जीव खाने से पहले मार भी सकते हैं और नहीं भी, लेकिन शिकार की प्रक्रिया का परिणाम हमेशा शिकार जीव की मृत्यु ही होती है।
उपभोग की एक अन्य मुख्य श्रेणी है मृतपोषण, मृत कार्बनिक पदार्थ का उपभोग।
कई बार इन दोनों प्रकारों के खाद्य व्यवहारों में विभेद करना मुश्किल हो जाता है, उदाहरण के लिए, परजीवी प्रजाति एक परपोषी जीव का शिकार करती है और फिर उस पर अपने अंडे देती है, ताकि उनकी संतति इसके अपघटित होते हुए कार्बनिक द्रव्य से भोजन प्राप्त कर सके।
एक दूसरे पर लगाये गए चयनित दबाव ने शिकार और शिकारी के बीच विकासवादी दौड़ को जन्म दिया है, जिसके परिणामस्वरूप कई शिकारी विरोधी अनुकूलन विकसित हुए हैं।
ज्यादातर जंतु अप्रत्यक्ष रूप से सूर्य के प्रकाश से ही उर्जा प्राप्त करते हैं। पौधे प्रकाश संश्लेषण नामक एक प्रक्रिया के द्वारा इस ऊर्जा का प्रयोग करके सूर्य के प्रकाश को साधारण शर्करा के अणु में परिवर्तित कर देते हैं। प्रकाश संश्लेषण की प्रक्रिया कार्बन डाइऑक्साइड (CO2) और जल (H2O) के साथ शुरू होती है, इसमें सूर्य के प्रकाश की ऊर्जा को रासायनिक ऊर्जा में बदल दिया जाता है, जो ग्लूकोस (C6H12O6) के बंधों में संचित हो जाती है, इस प्रक्रिया के दौरान ऑक्सीजन (O2) भी मुक्त होती है। अब इस शर्करा का उपयोग निर्माण इकाइयों के रूप में होता है, जिससे पौधे में वृद्धि होती है। जब पशु इन पौधों को खाते हैं (या अन्य पशुओं को खाते हैं जिन्होंने इन पौधों को खाया है), पौधों के द्बारा उत्पन्न की गयी शर्करा जंतुओं के द्वारा काम में ले ली जाती है। यह या तो जंतु के प्रत्यक्ष विकास में सहायक होती है या अपघटित हो जाती है और संग्रहित सौर ऊर्जा छोड़ती है और इस प्रकार से जंतु को गति के लिए आवश्यक ऊर्जा की प्राप्ति होती है।
यह प्रक्रिया ग्लाइकोलाइसिस के नाम से जानी जाती है
जंतु जो जल उष्मा निकास के करीब या समुद्री तल पर ठंडे रिसाव के नजदीक रहते हैं, वे सूर्य की ऊर्जा पर निर्भर नहीं हैं। इसके बजाय, रसायन संश्लेषी जीव और जीवाणु खाद्य श्रृंखला का आधार बनाते हैं।
]
आम मान्यता है कि जंतु एक कशाभिकी यूकेरियोट से विकसित हुए हैं। उनके निकटतम ज्ञात सजीव संबंधी हैं कोएनो कशाभिकी, कोलर्ड कशाभिकी जिनकी आकारिकी विशिष्ट स्पंजों के कोएनो साइट्स के सामान है।
आणविक अध्ययन जंतुओं को एक परम समूह में रखता है, जिसे ओपिस्थोकोंट कहा जाता है, इसमें भी कोएनो कशाभिकी, कवक और कुछ छोटे परजीवी प्रोटिस्टा के जंतु शामिल हैं।
यह नाम गतिशील कोशिकओं में कशाभिका की पृष्ठीय स्थिति से व्युत्पन्न हुआ है, जैसे अधिकांश जंतुओं के स्पर्मेटोजोआ, जबकि अन्य यूकेरियोट जीवों में कशाभिका अग्र भाग में पायी जाती है।
पहले जीवाश्म जो जंतुओं का प्रतिनिधित्व करते हैं, लगभग 610 मिलियन वर्ष पूर्व, पूर्वकेम्ब्रियन काल के अंत में प्रकट हुए और ये एडियाकरन या वेन्दियन बायोटा कहलाते हैं।
लेकिन इन्हें बाद के जीवाश्म से संबंधित करना कठिन हैं कुछ आधुनिक संघों के पूर्ववर्तियों का प्रतिनिधित्व कर सकते हैं, लेकिन वे अलग समूह हो सकते हैं और यह भी सम्भव है कि वे वास्तव में जंतु न हों। उन्हें छोड़ कर, अधिकतम ज्ञात जंतु संघ, 542 मिलियन वर्ष पूर्व, कैम्ब्रियन युग के दौरान, स्वतः ही प्रकट हुए। यह अभी भी विवादित है, कि यह घटना जिसे कैम्ब्रियन विस्फोट कहा जाता है, भिन्न समूहों के बीच तीव्र विचलन का प्रतिनिधित्व करती है या परिस्थितियों में उन परिवर्तनों का प्रतिनिधित्व करती है जिसने जीवाश्मीकरण को संभव बनाया। हालाँकि कुछ पुरातत्वविज्ञानी और भूवैज्ञानिक बताते हैं कि जंतु पहले सोचे जाने वाले समय से काफी पहले प्रकट हुए, संभवतः 1 बिलियन वर्ष पूर्व.तोनियन युग में पाए गए जीवाश्म चिन्ह जैसे मार्ग और बिल, त्रिस्तरीय कृमियों जैसे मेताज़ोआ की उपस्थिति को सूचित करते हैं, ये संभवतः केंचुए की तरह बड़े और जटिल रहे होंगे (लगभग 5 मिलीमीटर चौडे)।[7] इसके अलावा लगभग 1 बिलियन वर्ष पूर्व तोनियन युग की शुरुआत में (संभवतः यह वही समय था जिस समय इस लेख में जीवाश्म चिन्ह की चर्चा की गयी है), स्ट्रोमाटोलईट में कमी आयी।
विविधता जो इस समय स्ट्रोमाटोलईट के रूप में चरने वाले पशुओं के आगमन को सूचित करती है, ने ओर्डोविसियन और परमियन के अंत के कुछ ही समय बाद, विविधता में वृद्धि की, जिससे बड़ी संख्या में चरने वाले समुद्री जंतु लुप्त हो गए, उनकी जनसंख्या में पुनः प्राप्ति के कुछ ही समय बाद उनकी संख्या में कमी आ गयी।
वह खोज जो इन प्रारंभिक जीवाश्म चिन्हों के बहुत अधिक सामान है, उनकी उत्पत्ति आज के विशाल आकर के एक कोशिकीय प्रोटिस्टा के जीव ग्रोमिया स्फेरिका के द्वारा हुई है, इस पर प्रारंभिक जंतु के विकास के प्रमाण के रूप में उनकी व्याख्या पर संदेह है।[8][9]
लंबे अरसे पहले से स्पंज (पोरिफेरा) को अन्य प्रारंभिक जंतुओं से भिन्न माना जाता था। जैसा कि ऊपर बताया गया है, अन्य अधिकांश संघों में पाया जाने वाला जटिल संगठन इनमें नहीं पाया जाता है, उनकी कोशिकाएं विभेदित हैं, लेकिन अधिकांश मामलों में अलग अलग ऊतकों में संगठित नहीं हैं। स्पंज तने रहित होते हैं और आम तौर पर इनके छिद्रों के माध्यम से जल खिंच कर भोजन प्राप्त करते हैं। आरकियोकाइथा, जिसमें संगलित कंकाल होता है, वह स्पंज का या एक अलग संघ का प्रतिनिधित्व कर सकता है। हालाँकि, 2008 में 21 वन्शों में 150 जीनों का एक फैलो जीनोमिक अध्ययन[10] बताता है कि यह टिनोफोरा या कोम्ब जेली है जो कम से कम उन 21 संघों में जन्तुओ का आधार बनाती है।
लेखक विश्वास रखते हैं कि स्पंज या कम से कम वे स्पंज जो उन्होंने खोजे हैं- इतने आदिम नहीं हैं, लेकिन इसके बजाय द्वितीयक रूप से सरलीकृत किये जा सकते हैं।
अन्य संघो में, टिनोफोरा और नीडेरिया, जिनमें समुद्री एनीमोन, कोरल और जेलीफिश शामिल हैं, त्रिज्यात सममित होते हैं, इनमें एक ही छिद्र से युक्त पाचन कक्ष होता है, जो मुख और गुदा दोनों का काम करता है।
दोनों में स्पष्ट विभेदित उतक होते हैं, लेकिन ये अंगों में संगठित नहीं होते हैं।
इनमें केवल दो मुख्य जनन स्तर होते हैं, बाह्य त्वक स्तर और अन्तः त्वक स्तर, जिनके बीच में केवल कोशिकाएं बिखरी होती हैं। इसी लिए इन जंतुओं को कभी कभी डिप्लोब्लासटिक कहा जाता है। छोटे प्लेकोज़ोआ समान हैं, लेकिन उन में एक स्थायी पाचन कक्ष नहीं होता है।
शेष जंतु एक संघीय समूह बनाते हैं जो बाईलेट्रिया कहलाता है। अधिकतम भाग के लिए, वे द्विपार्श्व सममित होते हैं और अक्सर एक विशिष्टीकृत सिर होता है जो खाद्य अंगों और संवेदी अंगों से युक्त होता है। शरीर ट्रिपलोब्लास्टिक होता है, अर्थात, तीनों जनन परतें पूर्ण विकसित होती हैं और उतक विभेदित अंग बनाते हैं। पाचन कक्ष में दो छिद्र होते हैं, एक मुख और एक गुदा, साथ ही एक आंतरिक देह गुहा भी होती है जो सीलोम या आभासी देह गुहा भी कहलाती है। इन में प्रत्येक लक्षण के अपवाद हैं, हालाँकि- व्यस्क एकाईनोडर्मेट त्रिज्यात सममित होता है और विशिष्ट परजीवी जन्तुओं में बहुत ही सरलीकृत शारीरिक सरंचना होती है।
आनुवंशिक अध्ययन नें बाईलेट्रिया के भीतर सम्बन्ध को लेकर हमारे ज्ञान को काफी हद तक बदल दिया है। अधिकांश दो मुख्य वंशावलियों से सम्बन्ध रखते हैं: ड्यूटरोस्टोम और प्रोटोस्टोम, जिनमें शामिल हैं एकडाईसोजोआ, प्लेटिजोआ और लोफोट्रोकोजोआ.
इस के अतिरिक्त, द्विपार्श्वसममित जीवों के कुछ छोटे समूह हैं जो इन मुख्य समूहों के समक्ष विसरित होते हुए प्रतीत होते हैं।
इन में शामिल हैं एसोलमोर्फा, रोम्बोजोआ और ओर्थोनेकटीडा। ऐसा माना जाता है कि मिक्सोजोआ, एक कोशिकीय परजीवी जिन्हें मूल रूप से प्रोटोजोअन माना जाता था, बाईलेट्रिया से ही विकसित हुए हैं।
ड्यूटरोस्टोम अन्य बाईलेट्रिया, प्रोटोस्टोम से कई प्रकार से भिन्न हैं।
दोनों ही मामलों में एक पूरा पाचन पथ पाया जाता है। हालांकि, प्रोटोस्टोम (आर्कियोतेरोन) में प्रारम्भिक छिद्र मुह में विकसित होता है और गुदा अलग से विकसित होती है। ड्यूटरोस्टोम में यह उलट है। अधिकांश प्रोटोस्टोम में, कोशिकाएं साधारण रूप से गेसट्रुला के आंतरिक भाग में भर जाती हैं और मध्य जनन स्तर बनाती हैं, यह शाईजोसिलस विकास कहलाता है, लेकिन ड्यूटरोस्टोम में यह अंतर जनन स्तर के अन्तर्वलन से बनता है, जिसे एंट्रोसिलिक पाउचिन्ग कहा जाता है।
ड्यूटरोस्टोम में अधर के बजाय पृष्ठीय तंत्रिका रज्जू होता है और उनके भ्रूण में भिन्न प्रकार का विदलन होता है।
यह सब विवरण बताता है कि ड्यूटरोस्टोम और प्रोटोस्टोम अलग एक संघीय स्तर हैं। ड्यूटरोस्टोम के प्रमुख संघ हैं, एकाईनोडरमेंटा और कोर्डेटा। पहले वाला त्रिज्यात सममित है और विशेष रूप से समुद्री है, जैसे तारा मछली, समुद्री अर्चिन और समुद्री खीरा। दूसरे वाले में मुख्य रूप से कशेरुकी जीव हैं जिनमें रीढ़ की हड्डी पाई जाती है। इन में शामिल हैं मछली, उभयचर, रेप्टाइल, पक्षी और स्तनधारी।
इनके अतिरिक्त ड्यूटरोस्टोम में हेमीकोर्डेटा और एकोन कृमि भी शामिल हैं। हालाँकि वे वर्तमान में मुख्यतः नहीं पाए जाते हैं, महत्वपूर्ण जीवाश्मी प्रमाण इनसे सम्बन्ध रखते हैं।
चेटोग्नेथा या तीर कृमि भी ड्यूटरोस्टोम हो सकते हैं, लेकिन अधिक हाल ही में किये गए अध्ययन प्रोटोस्टोम के साथ इनके सान्निध्य को दर्शाते हैं।
एकडाईसोजोआ प्रोटोस्टोम हैं, जिनका यह नाम परित्वकभवन या निर्मोचन के द्वारा वृद्धि के विशेष लक्षण के आधार पर दिया गया है। सबसे बड़ा जंतु संघ, आर्थ्रोपोड़ा इनसे सम्बन्ध रखता है, जिसमें कृमि, मकडियां, केकड़े और उनके निकट संबंधी शामिल हैं। इन सभी में शरीर खंडों में विभाजित होता है और प्रारूपिक तौर पर इनमें युग्मित उपांग पाए जाते हैं। दो छोटे संघ ओनिकोफोरा और टारडिग्रेडा, आर्थ्रोपोड़ा के निकट सम्बन्धी हैं और इनमें भी उनके समान लक्षण पाए जाते हैं।
एकडाईसोजोआ में निमेटोडा या गोल कृमि आते हैं, यह दूसरा सबसे बड़ा जंतु संघ है।
गोलकृमि आम तौर पर सूक्ष्म जीव होते हैं और लगभग हर ऐसे वातावरण में उत्पन्न हो जाते हैं जहां पानी होता है। कई महत्वपूर्ण परजीवी हैं। इन से सम्बंधित छोटे संघ हैं निमेटोमोर्फा या अश्वरोम कृमि और किनोरहिन्का, प्रियापुलिडा और लोरिसीफेरा।
इन समूहों का लघुकृत देहगुहा होती है, जो आभासी देह गुहा कहलाती है।
प्रोटोस्टोम के शेष दो समूह कभी कभी स्पाइरिला के साथ रखे जाते हैं, क्योंकि दोनों में भ्रूण का विकास सर्पिल विदलन से होता है।
प्लेटिजोआ में शामिल है संघ प्लेटिहेल्मिन्थीज, चपटे कृमि। मूल रूप से इन्हें सबसे आदिम प्रकार के द्विपार्श्वी माना जाता था, लेकिन अब ऐसा माना जाता है कि वे अधिक जटिल पूर्वजों से विकसित हुए हैं।[11]
इस समूह में कई परजीवी शामिल हैं, जैसे फ्लूक और फीता कृमि। चपटे कृमि अगुहीय होते हैं, इनमें देह गुहा का आभाव होता है, जैसा कि उनके निकटतम संबंधी, सूक्ष्म जीव गेसट्रोट्रिका में होता है।[12]
प्लेटिजोआ के अन्य संघ ज्यादातर सूक्ष्म दर्शीय और आभासी देहगुहा से युक्त होते हैं। सबसे प्रमुख हैं रोटिफेरा या रोटीफर्स, जो जलीय वातावरण में सामान्य हैं। इनमें एकेंथोसिफेला या शल्की-शीर्ष वाले कृमि शामिल हैं, ग्नेथोस्टोमुलिडा, माइक्रोग्नेथोजोआ और संभवतः सिक्लियोफोरा।[13] इन समूहों में जटिल जबड़े होते हैं, जिनकी वजह से ये ग्नेथिफेरा कहलाते हैं।
लोफोट्रोकोजोआ में सबसे अधिक सफल दो जंतु संघ शामिल हैं, मोलस्का और एनेलिडा.[14][15] पहले वाला, जो दूसरा सबसे बड़ा जंतु संघ है, में घोंघे, क्लेम और स्क्वीड जैसे जंतु शामिल हैं और बाद वाले समूह में खंडित कृमि जैसे केंचुआ और जौंक शामिल हैं।
दोनों ही समूह लंबे अरसे से निकट सम्बन्धी माने जाते हैं, क्योंकि दोनों में ही ट्रोकोफोर लार्वा पाया जाता है, लेकिन एनेलिडा को आर्थ्रोपोडा के अधिक नजदीक माना जाता था।[16] क्योंकि वे दोनों ही खंडित होते हैं।
इसे आम तौर पर संसृत विकास माना जाता है, क्योंकि दोनों संघों के बीच कई आकारिकी और आनुवंशिक भेद हैं।[17]
लोफोट्रोकोजोआ में निमेर्टिया या रिब्बन कृमि, सिपुन्कुला भी शामिल हैं और कई संघ जिनमें मुख के चारों ओर पक्ष्माभिका का एक पंखा होता है, लोफोफोर कहलाते हैं।[18] इन्हें पारंपरिक रूप से लोफो फोरेट्स के साथ समूहित किया जाता था।[19] लेकिन अब ऐसा प्रतीत होता है कि वे पेराफाईलेटिक हैं,[20] कुछ निमेर्टिया के नजदीकी हैं ओर कुछ मोलस्का व एनेलिडा के नजदीकी हैं।[21][22] इनमें ब्रेकियोपोडा या लेम्प शेल शामिल हैं, जो जीवाश्म रिकोर्ड में मुख्य हैं, ये हैं एन्टोंप्रोकटा, फोरोनिडा, ओर संभवतः ब्रायोजोआ या मोस जंतु।[23]
जंतु में पायी जाने वाली भारी विविधता के कारण, वैज्ञानिकों के लिए चयनित प्रजातियों की एक छोटी संख्या को अध्ययन करना अधिक किफायती होता है, ताकि इस विषय पर उनके कार्यों ओर निष्कर्षों से सम्बन्ध स्थापित किया जा सके कि जंतु सामान्य रूप से किस प्रकार से कार्य करते हैं।
क्योंकि उन्हें रखना ओर उनमें संकरण कराना आसान है, फल मक्खी ड्रोसोफिला मेलानोगास्टर, ओर निमेटोड केनोरहेबडीटिस एलिगेंस लम्बे समय से व्यापक अध्ययन किये जाने वाले नमूने के जीव रहें हैं और पहले जीवन रूपों में से थे जिन्हें आनुवंशिक रूप से अनुक्रमित किया गया।
इसे उनके जीनोम की बहुत अधिक अपचयित अवस्था के द्वारा सहज बनाया गया, लेकिन यहाँ दो धार की तलवार कई जीनो, इंट्रोन्स और लिंकेज लोस्ट के साथ है, ये एकडाईसोजोआ के जीव सामान्य रूप से जंतुओं की उत्पत्ति के बारे में हमें थोडा बहुत सिखा सकते हैं।
परम संघ के भीतर इस प्रकार के विकास की सीमा, क्रसटेशियन, एनेलिड और मोलस्का की जीनोम परियोजना के द्वारा प्रकट की जायेगी, जो वर्तमान में प्रगति कर रहा है।
स्टारलेट समुद्री एनीमोन जीनोम के विश्लेषण ने स्पन्जों, प्लेकोजोआ और कोएनोकशाभिकियों के महत्त्व पर जोर डाला है। और इन्हें एउमेताज़ोआ के लिए अद्वितीय 1500 पूर्वज जीनों के आगमन की व्याख्या में अनुक्रमित भी किया जा रहा है।[24]
होमोस्क्लेरोमोर्फ स्पंज ओस्कारेला कर्मेला का विश्लेषण बताता है कि स्पंज के अंतिम सामान्य पूर्वज और एउमेताज़ोआ के जंतु पूर्व कल्पना से अधिक जटिल थे।[25]
जंतु जगत से सम्बन्ध रखने वाले अन्य मोडल जीवों में शामिल हैं चूहा (मस मस्कुलस) और जेबराफिश (देनियो रेरियो)।
अरस्तु ने सजीव दुनिया को पौधों और जंतुओं में विभाजित किया और इसके बाद केरोलस लिनियस (कोरल वोन लिने) ने पहला पदानुक्रमित वर्गीकरण किया।
तभी से जीव वैज्ञानिक विकास के संबंधों पर जोर दे रहे हैं और इसीलिए ये समूह कुछ हद तक प्रतिबंधित हो गए हैं।
उदाहरण के लिए, सूक्ष्मदर्शीय प्रोटोजोआ को मूल रूप से जंतु माना गया क्योंकि वे गति करते हैं, लेकिन अब उन्हें अलग रखा जाता है।
लिनियस की मूल योजना में, जंतु तीन जगतों में से एक थे, इन्हें वर्मीज, इनसेक्टा, पिसीज, एम्फिबिया, एवीज और मेमेलिया वर्गों में विभाजित किया गया था।
तब से आखिरी के चार वर्गों को एक ही संघ कोर्डेटा में रखा जाता है, जबकि कई अन्य रूपों को अलग कर दिया गया है।
उपरोक्त सूची समूह के बारे में हमारे वर्तमान ज्ञान या समझ का प्रतिनिधित्व करती है, हालांकि अलग अलग स्रोतों में कुछ विविधता होती है।
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_red_base.jpg)
.jpg)
.jpg)
|month= की उपेक्षा की गयी (मदद) |month= की उपेक्षा की गयी (मदद); |access-date= दिए जाने पर |url= भी दिया जाना चाहिए (मदद)सीएस1 रखरखाव: एक से अधिक नाम: authors list (link) |month= की उपेक्षा की गयी (मदद) |access-date= दिए जाने पर |url= भी दिया जाना चाहिए (मदद)सीएस1 रखरखाव: एक से अधिक नाम: authors list (link) |month= की उपेक्षा की गयी (मदद)सीएस1 रखरखाव: एक से अधिक नाम: authors list (link) |author-link1= के मान की जाँच करें (मदद) |date= में तिथि प्राचल का मान जाँचें (मदद)सीएस1 रखरखाव: एक से अधिक नाम: authors list (link) |month= की उपेक्षा की गयी (मदद); |access-date= दिए जाने पर |url= भी दिया जाना चाहिए (मदद)सीएस1 रखरखाव: एक से अधिक नाम: authors list (link) |month= की उपेक्षा की गयी (मदद); author में |last1= अनुपस्थित (मदद)सीएस1 रखरखाव: एक से अधिक नाम: authors list (link) |month= की उपेक्षा की गयी (मदद) |month= की उपेक्षा की गयी (मदद); Explicit use of et al. in: |author= (मदद) |month= की उपेक्षा की गयी (मदद)सीएस1 रखरखाव: एक से अधिक नाम: authors list (link) प्राणी म्हणजे अन्न मिळविणे व इतर कारणांसाठी हालचाल करु शकणारे बहुपेशी सजीव होत. सजीव स्वतःची वाढ करण्याची आणि स्वतःचे संरक्षण करण्याची खटपट करतात आणि हेच त्यांच्या जिवंतपणाचे गमक आहे. प्रत्येक जीव आपल्यापासून दुसरा जीव उत्पन्न करतो हे सुद्धा जिवंतपणाचे लक्षण आहे. प्रत्येक सजीवाला आपल्या दैनंदिन क्रिया करण्यासाठी अन्न मिळवावे लागते. अन्न प्राशन करणे आणि प्राशन केलेल्या अन्नातून आवश्यक गोष्टी निघून गेल्यावर त्याज्य द्रव्ये टाकून देणे ही पण सजीव असण्याची ओळख आहे.यात समागम होते.
वनस्पतीसृष्टी (वानसकोटी, Plant Kingdom) आणि प्राणीसृष्टी (प्राणीकोटी Animal Kingdom) असे सजीवांचे दोन मोठे वर्ग (कोटी) होतात. या दोन्ही कोटीमध्ये परिसंघ (Phylum), परिवर्ग (Class), श्रेणी (Order), कुल (Family), गोत्र (Genus), जाती (Specie), उपजाती (Sub specie) असे विभाग क्रमाने येतात.
प्राणीसृष्टीत खालील दहा परिसंघ आहेत :-
प्राणी या जन्तु या जानवर 'ऐनिमेलिया' (Animalia) या मेटाज़ोआ (Metazoa) जगत के बहुकोशिकीय, जंतुसम पोषण प्रदर्शित करने वाले, और सुकेंद्रिक जीवों का एक मुख्य समूह है। पैदा होने के बाद जैसे-जैसे कोई प्राणी बड़ा होता है उसकी शारीरिक योजना निर्धारित रूप से विकसित होती जाती है, हालांकि कुछ प्राणी जीवन में आगे जाकर कायान्तरण (metamorphosis) की प्रकिया से गुज़रते हैं। अधिकांश जन्तु गतिशील होते हैं, अर्थात अपने आप और स्वतंत्र रूप से गति कर सकते हैं।
अधिकांश जन्तु परपोषी भी होते हैं, अर्थात वे भोजन के लिए दूसरे जन्तु पर निर्भर रहते हैं।
अधिकतम ज्ञात जन्तु संघ 542 करोड़ साल पहले कैम्ब्रियन विस्फोट के दौरान जीवाश्म रिकॉर्ड में समुद्री प्रजातियों के रूप में प्रकट हुए।
প্ৰাণীবোৰ (Animals),জগৎ Animaliaৰ (মেটায'ৱা বুলিও কোৱা হয়) বহুকোষী, সংকোষকেন্দ্ৰীয় জীৱ । গৰিষ্টসংখ্যক প্ৰাণীয়েই স্বাধীনভাৱে চলা-ফুৰা কৰিব পাৰে ।
এনিমেল (Animal) শব্দটো লেটিন এনিমেলিছ (animalis) শব্দৰ পৰা অনা হৈছে, অৰ্থ "having breath" (উশাহ লোৱা) । সাধাৰণতে, দৈনন্দিন ব্যৱহাৰত এই শব্দটোৱে (Animal = জন্তু) মানুহক বাদদি প্ৰাণীজগতৰ বাকী সদস্য সকলক বুজাই । কিন্তু জীৱবিজ্ঞানত এনিমেলে প্ৰাণীজগতৰ সকলো সদস্যকে বুজাই ।
কিছুমান সুনিৰ্দিষ্ট বৈশিষ্টই প্ৰানী সমুহক অন্য জীৱৰ পৰা পৃথক কৰে । প্ৰানীবোৰ সংকোষকেন্দ্ৰীয় আৰু বহুকোষী; যাৰ বাবে ইহঁত বেক্টেৰিয়া আৰু প্ৰটিষ্টাৰ পৰা পৃথক । ইহঁত পৰপোষী আৰু খাদ্য দেহৰ ভিতৰত থকা এক নিৰ্দিষ্ট কোঠালিত হজম কৰে; যিয়েই ইহঁতক উদ্ভিদ আৰু শেলাইৰ পৰা পৃথক কৰে । কোষবেৰ নাই বাবে ইহঁত উদ্ভিদ, ভেঁকুৰ আৰু শেলাইৰ পৰা পৃথক । সকলো প্ৰাণী চলনক্ষম, (কিছুমান জীৱনৰ নিৰ্দিষ্ট স্তৰত চলনক্ষম) । প্ৰানী সমুহৰ এটা বিশেষ বৈশিষ্ট হ'ল, প্ৰায় ভাগ প্ৰাণীৰ ভ্ৰূণ ব্লাষ্টুলা স্তৰ পাৰ কৰি আহে ।
প্ৰাণীজগতক ৩৫টা পৰ্বত ভাগ কৰা হৈছে ।
প্ৰাণীবোৰ (Animals),জগৎ Animaliaৰ (মেটায'ৱা বুলিও কোৱা হয়) বহুকোষী, সংকোষকেন্দ্ৰীয় জীৱ । গৰিষ্টসংখ্যক প্ৰাণীয়েই স্বাধীনভাৱে চলা-ফুৰা কৰিব পাৰে ।
પ્રાણીઓ એનિમાલિયા અથવા મેટાઝોઆ રાજ્ય ના મોટે ભાગે બહુકોષી, યુકેર્યોટિક ઓર્ગેનિઝમ ના મોટા જૂથ છે. તેમની શરીર રચના આખરે તેઓ જેમ વિકાસ કરે છે તે રીતે નિશ્ચિત થાય છે, જોકે કેટલાક તેમની પાછળની જિંદગીમાં પરિવર્તનની પ્રક્રિયામાંથી પસાર થાય છે. મોટા ભાગના પ્રાણીઓ ગતિશીલ (હલન ચલન કરી શકે તેવા હોય છે), અલબત્ત કે તેઓ સ્વેચ્છાપૂર્વક અને સ્વતંત્ર રીતે હરીફરી શકે છે. દરેક પ્રાણીઓ પરાવલંબી પણ હોય છે, તેનો અર્થ એ કે તેમણે તેમનું ગુજરાન ચલાવવા માટે તેમણે અન્ય પ્રાણીઓને ગળવા જ પડે છે.
અવશેષોના રેકોર્ડમાં અત્યંત જાણીતું પ્રાણી ફાયલા આશરે 542 વર્ષો પહેલા કેમ્બ્રિયન વિસ્ફોટ દરમિયાન દરિયાઇ જાતિ તરીકે મળી આવ્યું હતું.
"એનિમલ" શબ્દ લેટિન શબ્દ એનિમલ પરથી આવ્યો છે. દૈનિક અનૌપચારીક વપરાશમાં, શબ્દ સામાન્ય રીતે બિન માનવીય પ્રાણીનો ઉલ્લેખ કરે છે.[૧]સતત રીતે માનવોની અત્યંત નજીક એવા પૃષ્ઠવંશ અથવા સસ્તન પ્રાણીઓનો દૈનિક ધોરણે ઉપયોગ થાય છે.શબ્દની જૈવિક વ્યાખ્યા માનવ સહિત રાજ્ય એનીમાલિયાના તમામ સભ્યોનો ઉલ્લેખ કરે છે.[૨]
પ્રાણીઓ વિવિધ લાક્ષણિકતાઓ ધરાવે છે, જે તેને અન્ય જીવંત ચીજોથી અલગ પાડે છે. પ્રાણીઓ યુકેર્યોટિક અને મલ્ટીસેલ્યુલર[૩] હોય છે (જોકે મિક્ઝોઝોઆ જુઓ), જે તેમને જીવાણુ (બેક્ટેરીયા) અને અત્યંત મુક્ત પણે વિચરતા પ્રાણીઓથી અલગ પાડે છે. તેઓ પરાવલંબી હોય છે,[૪] સામાન્ય રીતે આંતરિક ચેમ્બરમાં ખોરાકનું પાચન કરે છે, જે તેમને છોડો અને શેવાળથી અલગ પાડે છે (જોકે કેટલા જળચરો પ્રકાશસંશ્લેષણ અને નાઇટ્રોજન ફિક્સેસનની શક્તિ ધરાવતા હોય છે).[૫] આ ઉપરાંત તેઓ છોડો, શેવાળ અને ફૂગથી કડક સેલ વોલના અભાવને કારણે અલગ પડે છે.[૬] દરેક પ્રાણીઓ તેમના જીવનના ચોક્કસ તબક્કે ગતિશીલ છે.[૭] મોટા ભાગના પ્રાણીઓમાં, એમ્બ્રોયો તેમના પ્રારંભિક તબક્કામાંથી પસાર થાય છે, જે ફક્ત પ્રાણીઓનું જ લક્ષણ છે.
થોડા અપવાદો સાથે, મોટા ભાગના વિખ્યાત જળચરો (ફિલુમ પોરીફેરા) અને પ્લાકોઝોઆ, પ્રાણીઓ અલગ પ્રકારના શરીર ધરાવે છે, જે કોશમંડળમાં વિભાજિત હોય છે. તેમાં સ્નાયુનો સમાવેશ થાય છે, જેઓ સંકોચાવા અને ગતિ કરવા સક્ષમ હોય છે અને મજ્જાતંતુ કોશમંડળ, જે સંકેતો મોકલે છે અને પ્રક્રિયા કરે છે. તદુપરાંત વિશિષ્ટ આંતરિક એક અથવા બે મુખ સાથેની પાચન ચેમ્બર હોય છે. આ પ્રકારની રચના સાથેના પ્રાણીઓને મેટાઝોઆન અથવા ઇયુમેટાઝોઆન કહેવાય છે, જ્યારે અગાઉના પ્રાણીઓ માટે સામાન્ય અર્થમાં વપરાય છે.
દરેક પ્રાણીઓ યુકેર્યોટિક કોષો ધરાવતા હોય છે, જનીની આસપાસ કોલ્લાજેન અને ઇલાસ્ટિક ગ્લાયકોપ્રોટીનના મિશ્રણના વિશિષ્ટ એક્સ્ટ્રાસેલ્યુલર મેટ્રિકસ હોય છે. આ કદાચ કવચ, હાડકા, અને કંટિકા (અણીવાળું માળખું જે ખોપરી જેવું કામ કરે છે) જેવા માળખાની રચના કરવા માટે કઠણ થઇ શકે છે. વિકાસ દરમિયાન ત સંબધિત રીતે સાનુકૂળ માળખાની રચના કરે છે, જનીની પર કવચ ગતિ કરી શકે છે અને પુનઃસંગઠિત થઇ શકે છે, જે જટિલ માળખાને શક્ય બનાવે છે. તેનાથી વિરુદ્ધ, અન્ય મલ્ટીસેલ્યુલર ઓર્ગેનિઝમ જેમ કે છોડો અને ફૂંગી સેલ વોલ દ્વારા સેલ્સ ધરાવતા હોય છે અને તેથી પ્રગતિકારક વૃદ્ધિ મારફતે વિકાસ પામે છે. તેમજ, પ્રાણીઓના સેલમાં નીચેના ઇન્ટરસેલ્યુલર જંકશનો વિશિષ્ટ હોય છેઃ ટાઇટ જંકશન, ગેપ જંકશન, અને ડેસ્મોસમ્સ.
આશરે દરેક પ્રકારના પ્રાણીઓ લૈંગિક પ્રજનનની પ્રક્રિયા કરે છે. તેઓ થોડા ખાસ પ્રકારના પ્રજનન કોષો ધરાવે છે, જે નાના ગતિશીલ શુક્રાણુઓ અથવા મોટા બિન-ગતિશીલ અંડાણુ પેદા કરવા માટે અર્ધસૂત્રણમાંથી પસાર થાય છે. આ ગર્ભપેશીની રચના કરવા ઓગળે છે, જે નવા એક પ્રાણીમાં વિકાસ પામે છે.
ઘણા પ્રાણીઓ પણ અજાતીય પ્રજનન માટે પણ સક્ષમ હોય છે. આ ઘટના અનિષેકજનન મારફતે આકાર લે છે, જ્યાં ફળદ્રુપ ઇંડાને પ્રજનન વિના અથવા ઘણા કિસ્સામાં અધૂરા ભાગ દ્વારા પેદા કરવામાં આવે છે.
ગર્ભપેશી પ્રારંભિક રીતે બખોલ વાળા ભાગમાં વિકાસ પામે છે, જનીને ગર્ભકોષ્ઠી અવસ્થા કહેવાય છે, જે પુનઃગોઠવણી અને વિભિન્નતામાંથી પસાર થાય છે. જળચર પ્રાણીઓમાં, ગર્ભકોષ્ઠી અવસ્થા લાર્વે નવા સ્થળે તરી જાય છે અને નવા જળચર તરીકે વિકાસ પામે છે. મોટા ભાગના અન્ય જૂથોમાં, ગર્ભકોષ્ઠી અવસ્થા વધુ જટિલ પુનઃગોઠવણીમાંથી પસાર થાય છે. પ્રથમ તે પાચન ચેમ્બર દ્વારા આંત્રકોષ્ઠીની રચના માટે અંતર્વલન થાય છે અને બે અલગ સૂક્ષ્મજીવ સ્તરો - બહારના બાહ્ય સ્તર અને અંદરના અંત:સ્તર. મોટા ભાગના કિસ્સામાં, તેમની વચ્ચે મધ્ય જનસ્તરનો પણ વિકાસ કરે છે. આ સૂક્ષ્મજીવ સ્તરો બાદમાં કોષમંડળ અને અંગોની રચના માટે અલગ પડી જાય છે.
દરેક પ્રાણીઓ પરાવલંબી હોય છે, તેનો અર્થ એ કે તે અન્ય જીવંત ચીજોને સીધી રીતે કે આડકતરી રીતે તેમનો ખોરાક બનાવે છે. તેમને ઘણી વાર વધુમાં જૂથોમાં પેટા વિભાજિત કરવામાં આવે છે જેમ કે માંસાહારી, શાકાહારી, સર્વભક્ષી, અને પરજીવી.
અન્ય પ્રાણીનો શિકાર કરીને ખાવું એ જૈવિક ઘટના છે, જ્યાં શિકારી પ્રાણી (હિટેરોટ્રોફ શિકાર કરે છે) શિકાર (પ્રાણી કે જનીની પર હૂમલો કરવામાં આવ્યો છે)ને ખોરાક તરીકે લે છે. શિકારને પોતાના ખોરાક તરીકે ગ્રહણ કરે તે પહેલા શિકાર કરનાર પ્રાણી તેમના મારી નાખે છે અથવા મારતા નથી, પરંતુ શિકાર કરવાની ક્રિયા હંમેશા શિકારના મૃત્યુમાં પરિણમે છે. અન્ય મુખ્ય વપરાશની કક્ષા ડેટ્રિટિવોરી છે, મૃત પ્રાણીનો વપરાશ. ઘણી વખત ખવડાવવાની વર્તણૂંકને અલગ પાડવી મુશ્કેલ હોય છે, ઉદાહરણ તરીકે પરોપજીવી જાતિઓ અસંખ્ય પ્રાણીઓનો શિકાર કરે છે અને ત્યાર બાદ તેના કોહવાઇ ગયેલ મડદા પર તેના બચ્ચાને ખવરાવવા માટે પોતાના ઇંડા મૂકે છે. એકબીજા પર લદાયેલું પસંદગીયુક્ત દબાણ શિકાર બનનાર અને શિકાર કરનાર તે વચ્ચે વિકાસાત્મક સશસ્ત્ર સ્પર્ધામાં પરિણમે છે, જે અંતે વિવિધ એન્ટીપ્રિડેટર સ્વીકાર્યતામાં પરિણમે છે.
મોટા ભાગના પ્રાણીઓ સૂર્યપ્રકાશની ઉર્જામાંથી ખોરાક લે છે. છોડો આ ઉર્જાનો પ્રકાશસંશ્લેષણ તરીકે જાણીતી પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરીને સાદી ખાંડમાં રૂપાંતર કરવા માટે ઉપયોગ કરે છે. પરમાણુ અંગારવાયુ (કાર્બન ડાયોક્સાઇડ)થી શરૂ કરતા (CO2) અને પાણી (H2O), પ્રકાશ સંશ્લેષણ સૂર્યપ્રકાશની ઉર્જાને ગ્લુકોઝ (C6H12O6)ના બોન્ડઝમાં સગ્રહ કરેલી રસાયણ ઉર્જામાં રૂપાંતર કરે છે અને ઓક્સીજન (O2) બહાર કાઢે છે. આ ખાંડનો ત્યાર બાદ બ્લોકસ ઊભા કરવા માટે ઉપયોગ થાય છે, જે છોડને વૃદ્ધિ થવામાં મદદ કરે છે. જ્યારે પ્રાણીઓ છોડ ખાય છે (અથવા જે પ્રાણીઓએ છોડ ખાધો હોય તેને ખાય ત્યારે), છોડ દ્વારા ઉત્પન્ન કરવામાં આવેલી ખાંડનો પ્રાણી દ્વારા ઉપયોગ થાય છે. તે પ્રાણીને વૃદ્ધિ કરવા માટે સીધી રીતે ઉપયોગમાં આવે છે અથવા તો તૂટી જાય છે, સંગ્રહીત ઉર્જા છૂટી કરે છે અને હલન ચલન કરવા માટે જરૂરી ઉર્જા પ્રાણીને પૂરી પાડે છે. આ પ્રક્રિયા ગ્લાયકોલાઇસિસ તરીકે જાણીતી છે.
જે પ્રાણીઓ હાઇડ્રોથર્મલ હવાની અને સમુદ્રી સપાટી પર ઠંડા પ્રદેશોની નજીક રહેતા હોય તેઓ સૂર્યપ્રકાશની ઉર્જા પર નિર્ભર હોતા નથી. તેને બદલે કેમોસિંથેટિક, આર્ચેઇઅન અને બેક્ટેરીયા ખોરાક સાંકળના પાયાની રચના કરે છે.
પ્રાણીઓ સામાન્ય રીતે ચાબૂક જેવા યુકાર્યોટમાંથી ઉત્ક્રાંત થયા હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેમના સૌથી નજીકના જીવંત સગાઓ ચોઆનોફ્લેજિટેટ, ગળાપટા જેવી ચાબૂક ધરાવતા પ્રાણીઓ કે જે ચોક્કસ પ્રકારના જળચર પ્રાણીઓના ચોઆનોસાયટસ જેવા આકારવિજ્ઞાન ધરાવતા હોય છે. સૂક્ષ્મ અભ્યાસો પ્રાણીઓને શ્રેષ્ઠ જૂથમાં મૂકે છે જનીને ઓપીસ્થોકોન્ટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જેમાં ચોઆનોફ્લેજિલેટ, ફૂગ અને થોડા નાના પરોપજીવી પ્રોટીસ્ટ (મુક્ત પણે કે સમૂહમાં જીવતા પ્રાણીઓ) સમાવેશ થાય છે. આ નામો વિચરતા કોષોમાં ફ્લેજેલમના પાછળના વિસ્તારોમાંથી આવ્યા છે, જેમ કે મોટા ભાગના પ્રાણીઓ સ્પેર્મેટોઝોઆ હોય છે, જ્યારે અન્ય યુકાર્યોટ્સ પૂર્વકાલીન કશાભિકા હોવાનું મનાય છે.
સૌપ્રથમ અવશેષ કે કદાચ પ્રાણીઓને આશરે 610 મિલિયન વર્ષ પહેલા પ્રિકેમ્બ્રિયનના અંત તરફ દેખાવા તરફ રજૂ કરી શકે છે અને તેઓ એડિએકરન અથવા વેન્ડિયન બાયોટા તરીકે ઓળખાય છે. જોકે આ પાછળના અવશેષો સાથે સંબંધ દર્શાવવા મુશ્કેલ હોય છે. કેટલાક આધુનિક ફાયલાના પૂર્વચિહ્ન રજૂ કરી શકે છે, પરંતુ કદાચ તે અલગ જૂથો હોઇ શકૈ છે અને તે ખરેખર પ્રાણીઓ ન પણ હોઇ શકે તે પણ શક્ય છે. તેમના ઉપરાંત, આશરે 542 મિલિયન વર્ષો પહેલા કેમ્બ્રિયન સમયગાળા દરમિયાન અત્યંત જાણીતા ફાયલાએ ઓછા કે વત્તા અંશે એક સાથે જોવા મળ્યા હતા. કેમ્બ્રિયન વિસ્ફોટક કહેવાતી આ ઘટના વિવિધ જૂથો અથવા પરિસ્થિતિમાં ફેરફાર કે જેણે અવશેષીકરણને શક્ય બનાવ્યું હતું તેની વચ્ચે ઝડપી વૈવિધ્યકરણ દર્શાવે છે કે કેમ તે વિવાદાસ્પદ છે. જોકે કેટલાક પાલીયોન્ટોલોજિસ્ટો અને ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ એવું સુચન કરશે કે અગાઉ જે વિચારવામાં આવ્યું હતું તેના કરતા ઘણા વહેલા પ્રાણીઓ દેખાયા હતા, શક્ય છે કે એક અબજ વર્ષો જેટલા વહેલા દેખાયા હતા. ટ્રેક્સ અને બુરોઝ જેવા ટ્રેસ અવશેષ ટોનિયન યુગમાં મળી આવ્યા હતા, જે (આશરે 5 એમએમ જેટલા પહોળા) મોટા અને અર્થવોર્મ્સ જેટલા જટિલ જેવા મેટાઝોન્સ જેમ વોર્મ ટ્રિપ્લોબ્લાસ્ટિકની હાજરીનો સંકેત આપશે.[૮] વધુમાં આશરે એક અબજ વર્ષો પહેલા (કદાચ આજ સમયે ભૂતકાળની તારીખે આ આર્ટિકલમાં ટ્રેસ અવશેષની ચર્ચા કરવામાં આવી હતી) ટોનિયન યુગના પ્રારંભ દરમિયાનમાં સ્ટ્રોમેટાલાઇટમાં ઘટાડો થયો હતો. અંતના ઓર્ડોવિસીયન અને અંતના પર્મિયનને લુપ્ત થઇ ગયેલા ઘાસ ખાતા મોટી સંખ્યાના દરિયાઇ પ્રાણીઓના ટૂંક સમય બાદ જ અને તેમની વસતી મળી આવી તેના થોડા સમય પહેલા જ વૈવિધ્યતામાં સ્ટ્રોમેટોલાઇટ્સમા વધારો થયો હોવાથી આ સમય દરમિયાન ઘાસ ખાતા પ્રાણીઓ જોવામા આવ્યા હોવાનો સંકેત આપે છે. અગાઉના ટ્રેસ અવશેષો જેવા સમાનની શોધ પર નજર રાખે છે તે આજે જંગી કદના પ્રોટિસ્ટ ગ્રોમીયા ફાએરિકા વધુમાં અગાઉના વખતમાં પ્રાણીઓના વિકાસના પૂરાવા તરીકે તેમના અર્થઘટન પર શંકા વ્યક્ત કરે છે.[૯][૧૦]
જળચરો (પોરીફેરા) અગાઉના કાળમાં અન્ય પ્રાણીઓમાંથી વિકસ્યા હોવાનો લાંબો વિચાર કરવામાં આવે છે. જેમ મોટા ભાગના ફાયલામાં જોવાયું છે તેમ તેમનામાં જટિલ વ્યવસ્થાતંત્રનો અભાવ જોવા મળ્યો હતો. તેમના કોષો વિભાજિત થયેલા હોય છે, પરંતુ મોટા ભાગના કિસ્સામાં સ્પષ્ટ પેશીમાં સંગઠિત થયેલા હોતા નથી. જળચરો ખાસ કરીને પાણીની અંદર જઇને છિદ્રો દ્વારા પોતાનો ખોરાક લે છે. આદ્યકોશીકા, કે જે સંગલિત ખોપરી ધરાવતા હોય છે તે જળચરો અથવા અલગ સમુદાય દર્શાવી શકે છે. જોકે, 21 વંશજાતિઓમાંથી 150 જનીન (આનુવંશિકતા સાથે સંબંધ ધરાવતો શુક્રાણુનો અંશ)ના 2008માં હાથ ધરાયેલા જાતિના વિકાસ અંગેનો અભ્યાસ[૧૧] એવું દર્શાવે છે કે તે ટેનોફોરા અથવા કોમ્બ જેલીસ છે, જે પ્રાણીઓના ઓછામાં ઓછા તે 21 ફાયલામાંના પાયાગત વંશ છે. લેખકો એવી ધારણા સેવે છે કે જળચરો અથવા તેમણે જે શોધી કાઢ્યા છે તેવા જળચરોની પેઢી એટલી પ્રાચીન ન હતી, પરંતુ તેના બદલે કદાચ ગૌણ રીતે તેનું સરળીકરણ થયેલું હોવું જોઇએ.
અન્ય ફાયલામાં, ટેનોફોરા અને નિડેરીયા, કે જેમાં દરિયાઇ એનેમોન (તારાના આકારનું વગડાઉ સફેદ ફૂલ), કોરલ, અને જેલીફિશ , સ્વભાવિક રીતે જ સપ્રમાણ છે અને તેઓ એક જ મુખ વાળી પાચન કરવાની ચેમ્બર ધરાવે છે, જે મુખ અને ગુદામાર્ગ એમ બન્નેની ગરજ સારે છે. બન્ને સ્પષ્ટ પેશી ધરાવે છે, પરંતુ તેઓ ઇન્દ્રિયોમાં સંગઠિત હોતા નથી. ફક્ત બે જ મુખ્ય અર્ધવિકસિત ભાગ છે, બાહ્ય સ્તર અને અંત:સ્તર, જેમની વચ્ચે ફક્ત છૂટાછવાયા કોષો હોય છે. તેવી રીતે, આ પ્રાણીઓને ઘણી વખત ડિપ્લોબ્લાસ્ટિક કહેવામાં આવે છે. નાનું પ્લાકોઝોઆન સમાન હોય છે, પરંતુ તેઓ કાયમી ધોરણે પાચન ચેમ્બર ધરાવતા હોતા નથી.
બાકીના પ્રાણીઓ મોનોફિલેટિક જૂથની રચના કરે છે, જનીને બિલાટેરિયા કહેવાય છે. મોટા ભાગ માટે, તેઓ બન્ને બાજુ સપ્રમાણ હોય છે, અને ઘણી વખત તેઓ પોષણ આપનારા અને સંવેદનાવાળા અંગો સાથે ખાસ પ્રકારના શિર ધરાવતા હોય છે. શરીર ટ્રિપ્લોબ્લાસ્ટિક હોય છે, એટલે કે દરેક ત્રણ સૂક્ષ્મ જીવ સ્તરો અત્યત વિકસિત હોય છે અને પેશીઓ સ્પષ્ટ અંગની રચના કરે છે. પાચન ચેમ્બર બે મુખ ધરાવે છે, એક મુખ અને ગુદા, અને ત્યાં આંતરિક શરીર પોલાણ પણ હોય છે જનીને કોલોમ અથવા સ્યુડોકોલોમ કહેવાય છે. આ તમામ લાક્ષણિકતાઓમાં અપવાદો છે, જોકે - ઉદાહરણ તરીકે પુખ્ત એકિનોડર્મ સ્વભાવિક રીતે સપ્રમાણ હોય છે અને કેટલાક પેરાસિટક વોર્મ ભારે સરળ શરીર રચના ધરાવતા હોય છે.
ઉત્પત્તિ અભ્યાસોએ બિલાટેરીયા અંગેની આપણી સમજણને નોંધપાત્ર રીતે બદલી નાખી છે. મોટા ભાગના બે મોટા વંશને લાગે વળગતા હોવાનું દેખાય છે: ડ્યૂટેરોસ્ટોમ અને પ્રોટોસ્ટોમ, જે બાદમાં સેડીસોઝોઆ, પ્લેટીઝોઆ, અને લોફોટ્રોકોઝોઆનો સમાવેશ કરે છે. વધારામાં, સંબંધિત રીતે સમાન માળખા સાથે બિલાટેરિયનના થોડા નાના જૂથો છે, જે આ મોટા જૂથો પહેલા અન્ય દિશામાં ફંટાઇ ગયા હોવાનું દેખાય છે. તેમાં એકોલોમોર્ફા, હોમબોઝોઆ, અને ઓર્થોનેક્ટિડાનો સમાવેશ થાય છે. એક જ કોષ વાળું પરોપજીવી મિક્સોઝોઆને મૂળભૂત રીતે પ્રોટોઝોઆ તરીકે વિચારવામાં આવ્યા હતા, જેમને હવે મેડુસોઝોઆમાંથી વિકસ્યા હોવાનું માનવામાં આવે છે.
ડ્યૂટેરોસ્ટોમ અન્ય બિલાટેરીયાથી અલગ પડે છે, જેને ઘણી રીતે પ્રોસ્ટોમ કહેવાય છે. બન્ને કિસ્સાઓમાં સંપૂર્ણ પાચન તંત્ર છે. જોકે, પ્રોટોસ્ટોમ્સમાં, પ્રાથમિક મુખ ( આર્કેનટેરોન) મોઢામાં વિકસે છે અને ગુદા અલગ રીતે વિકાસ પામે છે. ડ્યૂટેરોસ્ટોમ્સમાં આ ઊંધુ હોય છે. મોટા ભાગના પ્રોટોસ્ટોમ્સમાં, કોષો મધ્ય જનસ્તરની રચના કરવા માટે આંત્રકોષ્ઠીના આંતરિક ભાગોમાં સરળ રીતે જ ભરાઇ જાય છે, પરંતુ ડ્યૂટેરોસ્ટોમ્સમાં તે અંત:સ્તરના અંતર્વલન કે જેને એન્ટેરોકોલિક કોથળી રહેવાય છે તેના દ્વારા રચના કરે છે. ડ્યૂટેરોસ્ટોમ્સ પણ પીઠ, મજ્જાતંતુ ચાપકર્ણ કરતા પીઠ ધરાવતા હોય છે અને તેમના એમ્બ્ર્યોસ વિવિધ ક્લેવેજમાંથી પસાર થાય છે.
આ તમામ બાબતો સુચવે છે કે ડ્યૂટેરોસ્ટોમ્સ અને પ્રોટોસ્ટોમ્સ અલગ હોય છે, મોનોફિલેટિક વંશ હોય છે. ડ્યૂટેરોસ્ટોમ્સનો મુખ્ય ફાયલા એકિનોડર્મેટા અને કોર્ડેટા છે. અગાઉના સ્વભાવિક રીતે જ સપ્રમાણ હોય છે અને ફક્ત દરિયાઇ જ છે, જેમ કે સ્ટારફિશ, દરિયાઇ ઉર્ચીન, અને દરિયાઇ કુકુમ્બર. પાછળના પીઠપરના હાડકાઓ સાથેના કરોડવાળા પ્રાણીઓનું પ્રભુત્વ હતું. તેમાં માછલી, એમ્ફિબિયાન, પેટે ઘસાઇને ચાલતા પ્રાણીઓ, પક્ષીઓ, અને સસ્તનોનો સમાવેશ થાય છે.
તેનાથી વધારામાં, ડ્યૂટેરોસ્ટોમ્સમાં હેમિકોર્ડેટા અથવા એકોર્ન વોર્મ્સનો સમાવેશ થાય છે. તેમ છતાં તે ખાસ કરીને આજે આગળ પડતા નથી, અગત્યના અવશેષ, ગ્રેપ્ટોલાઇટ કદાચ આ જૂથ સાથે સંબંધ ધરાવે છે.
ચાયેટોગ્નેથા અથવા એરો વોર્મ્સ પણ કદાચ ડ્યૂટેરોસ્ટોમ્સ હોઇ શકે છે, પરંતુ તદ્દન તાજેતરના અભ્યાસો પ્રોટોસ્ટોમ્સ મળતાપણુ હોવાનું સુચવે છે.
એકડીસોઝોઆ પ્રોટોસ્ટોમ્સ હોય છે, જેને પીછા ખેરવ્યા બાદ અથવા એકડીસીસ દ્વારા વૃદ્ધિના સમાન લક્ષણ બાદ નામ આપવામાં આવ્યું છે. સૌથી મોટું પ્રાણી સમુદાય, જંતુ, કરોળીયો, કરચલો, અને તેમના વંશ સહિત આર્થ્રોપોડાને લાગે વળગે છે. આ તમામ જાતિઓ એવું શરીર ધરાવે છે જે સમાન વિભાગમાં ખાસ કરીને જોડેલા અંગો સાથે વિભાજિત હોય છે. બે નાના ફાયલા, ઓનિકોફોરા અને ટાર્ડીગ્રેડા, આર્થ્રોપોડના નજીકના સંબધી છે અને આ લક્ષણો ધરાવે છે.
એકડીસોઝોઆનમાં નેમટોડા અથવા રાઉન્ડવોર્મ્સનો સમાવેશ થાય છે, કદાચ તે સૌથી મોટું પ્રાણી સમુદાય છે. રાઉન્ડવોર્મ્સ ખાસ કરીને સૂક્ષ્મ હોય છે અને જ્યાં જળ હોય છે તે તમામ પર્યાવરણમાં તે થાય છે. તે અગત્યના પરોપકારી પ્રાણી છે. નાના ફાયલા એને લાગે વળગે છે જેમાં નેમાટોમોર્ફા અથવા હોર્સહેયર વોર્મ્સ અને કિનોર્હીન્ચા, પ્રિપુલીડા, અને લોરીસિફેરાનો સમાવેશ થાય છે. આ જૂથો પાસે ઓછા કોલોમ ધરાવે છે, જેને સ્યુડોકોલોમ કહેવાય છે.
બન્ને એમ્બ્રોયો ગોળાકાર બખોલ વિકસાવતા હોવાથી બાકી રહેલા પ્રોટોસ્ટોમ્સના બે જૂથો કેટલીકવાર જેમ કે સ્પીરાલીયાની જેમ એક સાથે જૂથ બનાવે છે.
પ્લેટીઝોઆમાં સમુદાય પ્લેટીહેમિનથીસ, ફ્લેટવોર્મ્સનો સમાવેશ થાય છે. આને મૂળભૂત રીતે અત્યંત પ્રાચીન બિલાટેરીયામાંના હોવાનું મનાય છે, પરંતુ હવે દેખાય છે તેનો વિકાસ વધુ જટિલ પૂર્વજો પરથી થયો છે.[૧૨] અસંખ્ય પરોપજીવી પ્રાણીઓને આ જૂથમાં સમાવેશ થાય છે, જેમ કે ફ્લુયક અને ટેપવોર્મ. ફ્લેટવોર્મ્સ એકોલોમેટ્સ હોય છે, જેમાં શરીરમાં બખોલનો અભાવ હોય છે, જેમ કે તેમના અત્યંત નજીકના સંબંધી સૂક્ષ્મ ગેસ્ટ્રોટ્રિચા હોય છે.[૧૩]
અન્ય પ્લેટીઝોઆન ફાયલા મોટે ભાગે સૂક્ષ્મ હોય છે અને સ્યુડોકોલોમેટ હોય છે. તેમાં અત્યંત આગવા રોટીફેરા અથવા રોટીફેર્સ છે, જે પાણીવાળા પર્યાવરણમાં સામાન્ય છે. તેમાં એકાન્થોસેફાલા અથવા કાંટાવાળા શિરવાળા વોર્મ્સ, ગ્નેથોસ્ટોમુલિડા, માઇક્રોગ્નેથોઝોઆ, અને શક્યતઃ સાયક્લીફોરાનો પણ સમાવેશ થાય છે.[૧૪] આ જૂથો જટિલ જડબાની હાજરી પણ ધરાવે છે, જેના દ્વારા તેઓને ગ્નેથિફેરા કહેવાય છે.
લોફોટ્રોકોઝોઆમાં બે અત્યંત સફળ પ્રાણી ફાયલા, મોલ્લુસ્કા અને એન્નેલિડાનો સમાવેશ થાય છે.[૧૫][૧૬] અગાઉના, કે જે વર્ણવેલી જાતિઓના ક્રમાંકો અનુસાર બીજા સૌથી મોટા પ્રાણી સમુદાય છે જેમાં પ્રાણીઓ જેમ કે ગોકળગાય, છીપવાળી ખાદ્ય માછલી, અને કપાલપાદી દરિયાઈ પ્રાણીનો સમાવેશ થાય છે અને બાદમાં તેમાં વિભાજિત વોર્મ્સ જેમ કે ઇયરવોર્મ અને જળાનો સમાવેશ થાય છે. આ બન્ને જૂથો લાંબા સમયથી નજીકના સગા હોવાનું મનાય છે કારણ કે તેમાં ટ્રોકોફોરે ઇયળની સમાન હાજરી હોય છે, પરંતુ અળસીયા આર્થ્રોપોડ્સ [૧૭]ની નજીક હોવાનું મનાય છે, કારણ કે તે બન્ને વિભાજિત હોય છે. બે ફાયલાની વચ્ચે અસંખ્ય મોર્પોલોજિકલ અને ઉત્પત્તિ તફાવતને કારણે હવે આને સામાન્ય રીતે એક બિન્દુ તરફ થનાર વિકાસ તરીકે માનવામાં આવે છે.[૧૮]
લોફોટ્રોકોઝોઆમાં પણ નેમેર્ટિઆ અથવા રિબન વોર્મ્સ સિપુન્કુલાનો સમાવેશ કરે છે, અને વિવિધ ફાયલા કે જે તેના મોઢાની આસપાસ ઝીણી રુંવાટી ધરાવતા હોય છે તેને લોફોફોરે કહેવામાં આવે છે.[૧૯] આ પરંપરાગત રીતે લોફોફોરેટ્સ રીતે જૂથ થયેલા હોય છે.[૨૦] પરંતુ હવે એવું દેખાય છે કે તે પેરાફાયલેટિક છે,[૨૧] કેટલેક અંશે નેમેર્ટિઆની અને કેટલાક મોલ્લુસ્કા અને એન્નેલિડાની નજીક.[૨૨][૨૩] તેમાં બ્રેકિઓપોડા અથવા લેમ્પ શેલ્સ છે, જે અવશેષ ઇતિહાસમાં આગવા હોય છે, એન્ટોપ્રોક્ટા, ફોરોનિડા, અને શક્યતઃ બ્રોઝોઆ અથવા સેવાળવાળા પ્રાણીઓ.[૨૪]
ઢાંચો:Mainarticle પ્રાણીઓમાં ભારે વૈવિધ્યતા હોવાના કારણે પસંદ કરેલી જાતિઓના નાના ક્રમાંકોનો અભ્યાસ કરવાનું વૈજ્ઞાનિકો માટે વધુ કરકસરયુક્ત છે, જેથી જે તે કડીઓ તેમના કામ પરથી લઇ શકાય છે અને તેના પરિણામો પરથી અનુમાન કરી શકાય છે કે પ્રાણીઓ સામાન્ય સંજોગોમાં કેવી રીતે કામ કરે છે. તેઓને રાખવા અને જન્મ આપવાનું સહેલું હોવાથી ફ્રુટ ફ્લાય ડ્રોસોફિલા મેલાનોગાસ્ટર અને નેમાટોડે કાએનોર્બેહાબડિટીસ એલિગન્સ નો સઘનતાપૂર્વક લાંબા સમયથી મેટાઝોઆન નમૂનારૂપ જીવતંત્રોનો અભ્યાસ થતો આવ્યો છે, અને તેઓ જનનશાસ્ત્રની રીતે ગોઠવાયેલા જિંદગીનું સ્વરૂપ ધારણ કરનારા પ્રથમ હતા. આવું આગળ વધવામાં તેમના અત્યંત ઓછા થઇ ગયેલા વંશસૂત્ર દ્વારા મદદ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ અહીં બેધારી તલવાર એ છે કે અસંખ્ય આનુવંશિકતા સાથે સંબંધ ધરાવતો શુક્રાણુનો અંશ, ઇન્ટ્રોન અને જોડાણો ગૂમ થઇ ગયો હતો, આ એક્ડીસોઝોઆન પ્રાણીઓની સામાન્ય રીતે ઉત્પત્તિ અંગે થોડું શીખવી શકે છે. સુપરફાયલમમાં આ પ્રકારની શોધના પ્રકારના અંશો ક્રુસ્ટાસિયાન, એન્નેલિડ અને મોલ્લુસ્કેન વંશસૂત્ર પ્રોજેક્ટ કે જે હાલમાં પ્રગતિમાં છે તેના દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે. સ્ટારલેટ દરિયાઇ અનેમનિ વંશસૂત્રોએ જળચરોની અગત્યતા પર ભાર મૂક્યો છે અને કોઆનોફ્લેજેલ્લેટ પણ એક ઘટનાક્રમ હોવાથી, 1500ની આવક સમજાવવામાં એન્સેસ્ટ્રલ આનુવંશિકતા સાથે સંબંધ ધરાવતો શુક્રાણુનો અંશ યુમેટાઝોઆમાં વિશિષ્ટ હોય છે.[૨૫]
હોમોસ્કલેરોમોર્ફ જળચર ઓસ્કરેલ્લા કારમેલા નું પૃથ્થકરણ પણ સુચવે છે કે છેલ્લા જળચરના સામાન્ય પૂર્વજો અગાઉ જે ધારેલું હતું તેના કરતા વધુ જટિલ હતા.[૨૬]
અન્ય નમૂનારૂપ જાતિઓ એનિમલ કિંગડમને લાગેવળગે છે જેમાં ઉંદર (મુસ મસ્ક્યુલસ ) અને ઝેબ્રાફિશ (ડાનિયો રેરિયો )નો સમાવેશ થાય છે.
એરિસ્ટોટલે જીવંત દુનિયાને પ્રાણીઓ અને છોડ વચ્ચે વિભાજિત કરી હતી અને તેને ચડતા–ઊતરતા દરજ્જાવાળા (ધર્માધિકારીઓની સંસ્થા જેવું બીજુ કોઈ સંગઠન) વર્ગીકરણમાં કારોલુસ લિન્નાઇયસ (કાર્લ વોન લિન્ની) દ્વારા અનુસરવામાં આવ્યું હતું. ત્યારથી જીવવિજ્ઞાનીઓએ વિકાસાત્મક સંબંધો પર ભાર મુકવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો અને તેથી આ જૂથો કેટલેક અંશે નિયંત્રિત હતા. ઉદાહરણ તરીકે, માઇક્રોસ્કોપિક પ્રોટોઝોઆને મૂળબૂત રીતે પ્રાણીઓ તરીકે ગણવામાં આવતા હતા કેમ કે તેઓ હલચલન કરતા હતા પરંતુ હવે તેમને અલગ અલગ રીતે ગણવામાં આવે છે.
લિન્નાઇયસની મૂળ યોજનામાં, પ્રાણીઓ ત્રણ પ્રદેશોમાંના એક હતા, જેમને વર્મેસ, જંતુ, પાઇસિસ, એમ્ફીબિયા, ગણગણતી નાની ચકલી, અને સસ્તન પ્રાણી જેવા વર્ગોમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યા છે. ત્યારથી છેલ્લા ચારને અમુક વર્ગમાં એકમાત્ર સમુદાય કોરડેટામાં મૂકવામાં આવ્યા છે, જ્યાં વિવધ અન્ય સ્વરૂપોને અલગ તારવવામાં આવ્યા છે. ઉપરોક્ત યાદી જૂથની પ્રવર્તમાન સમજણને છતી કરે છે, જોકે સ્ત્રોતથી સ્ત્રોત સુધી કેટલીક વિવિધતા છે.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|dateformat= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate= (મદદ) |year= (મદદ) |dateformat= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate= (મદદ) |dateformat= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate= (મદદ) |dateformat= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate= (મદદ) |dateformat= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate= (મદદ) |first૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૩= ignored (મદદ); Unknown parameter |month= ignored (મદદ); More than one of |number= and |issue= specified (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ)CS1 maint: Multiple names: authors list (link) |first૫= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૪= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૪= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૩= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૩= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Unknown parameter |last૫= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ) |accessdate=, |date= (મદદ) |first૫= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૪= ignored (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Unknown parameter |first૩= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ); |access-date= requires |url= (મદદ) |accessdate= (મદદ) |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ) |accessdate= (મદદ) |date= (મદદ) |first૩= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ); |access-date= requires |url= (મદદ) |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ) |author-link1= value (મદદ); Check date values in: |year= (મદદ) |first૫= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૬= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Unknown parameter |first૪= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૩= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ) |year= (મદદ); |contribution= ignored (મદદ) |last૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૩= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૩= ignored (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Unknown parameter |last૧= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ); |access-date= requires |url= (મદદ) |first૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ) |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ) |first૧૬= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૫= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૭= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૪= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૦= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૯= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૫= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૯= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧૮= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૬= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૮= ignored (મદદ); Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧૯= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૪= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧૭= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧૬= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૭= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૩= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૮= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૧૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧૫= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧૪= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |last૧૩= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૩= ignored (મદદ); Check date values in: |year= (મદદ)CS1 maint: Explicit use of et al. (link) |first૧= ignored (મદદ); Unknown parameter |first૨= ignored (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |date= (મદદ) પ્રાણીઓ એનિમાલિયા અથવા મેટાઝોઆ રાજ્ય ના મોટે ભાગે બહુકોષી, યુકેર્યોટિક ઓર્ગેનિઝમ ના મોટા જૂથ છે. તેમની શરીર રચના આખરે તેઓ જેમ વિકાસ કરે છે તે રીતે નિશ્ચિત થાય છે, જોકે કેટલાક તેમની પાછળની જિંદગીમાં પરિવર્તનની પ્રક્રિયામાંથી પસાર થાય છે. મોટા ભાગના પ્રાણીઓ ગતિશીલ (હલન ચલન કરી શકે તેવા હોય છે), અલબત્ત કે તેઓ સ્વેચ્છાપૂર્વક અને સ્વતંત્ર રીતે હરીફરી શકે છે. દરેક પ્રાણીઓ પરાવલંબી પણ હોય છે, તેનો અર્થ એ કે તેમણે તેમનું ગુજરાન ચલાવવા માટે તેમણે અન્ય પ્રાણીઓને ગળવા જ પડે છે.
અવશેષોના રેકોર્ડમાં અત્યંત જાણીતું પ્રાણી ફાયલા આશરે 542 વર્ષો પહેલા કેમ્બ્રિયન વિસ્ફોટ દરમિયાન દરિયાઇ જાતિ તરીકે મળી આવ્યું હતું.
ପ୍ରାଣୀ, ସାଧାରଣତଃ ବହୁକୋଷିକା ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ୟୁକେରୀୟୋଟିକ (eukaryotic) ଜୀବ ଅଟନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଅଧ୍ୟୟନକୁ ପ୍ରାଣୀ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଗଛଗୁଡ଼ିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ବ୍ୟବହାର କରିଥାନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ପ୍ରାଣୀମାନେ ସେଭଳି କରିନଥାନ୍ତି ।[୧][୨] ପ୍ରାଣୀମାନେ ଅନ୍ୟ ଜୀବିତ ବସ୍ତୁଠାରୁ ଶକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ସେମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଅନ୍ୟ ଜୀବନ୍ତ ବସ୍ତୁକୁ ଖାଇଥାନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀ କିମ୍ବା ଜନ୍ତୁ "ଆନିମାଲିଆ" (Animalia) କିମ୍ବା "ମେଟାଜୋଆ" (Metazoa) ଜଗତ (ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନ)ର ବହୁକୋଷିକୀୟ ଜନ୍ତୁସମ ପୋଷଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିବା ଏବଂ ୟୁକେରୀୟୋଟିକ ଜୀବର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ସମୂହ ଅଟେ । ଜନ୍ମହେବା ପରେ ଯେପରି କୌଣସି ପ୍ରାଣୀ ବଡ଼ ହୁଏ , ତାହାର ଶାରୀରିକ ଯୋଜନା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ରୂପେ ବିକଶିତ ହେବାରେ ଲାଗିଥାଏ । କିଛି ପ୍ରାଣୀ ଜୀବନରେ ଆଗକୁ ଯାଇ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ତରଣ /ରୂପାନ୍ତରଣ (metamorphosis) ପକ୍ରିୟାରେ ଅତିକ୍ରମ କରିଥାନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ଜନ୍ତୁ ଗତିଶୀଳ ହୋଇଥାନ୍ତି, ଅର୍ଥାତ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରୂପେ ଗତି କରିପାରନ୍ତି ।
ଅଧିକାଂଶ ଜନ୍ତୁ ପରଭୋଜି ମଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି, ଅର୍ଥାତ ସେମାନେ ବଞ୍ଚିରହିବା ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଜୀବମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାନ୍ତି । ଅଧିକତମ ଜ୍ଞାତ ହୋଇଥିବା ଜନ୍ତୁ ସଂଘ ୫୪୨ କୋଟି ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ( Cambrian explosion ) ଅନୁସାରେ ଜୀବାଶ୍ମ ରେକର୍ଡରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ପ୍ରଜାତୀ ରୂପେ ପ୍ରକଟ ହୋଇଥିଲେ ।
ଆନିମଲ (Animal) ଶବ୍ଦ ଲାଟିନ ଭାଷା "ଆନୀମାଲେ" , (ବ୍ୟାକରଣ ଅନୁସାରେ ଲିଙ୍ଗ - ନୟୁଟର) ଅଫ "ଆନୀମାଲିସ"ରୁ ଆସିଛି ଏବଂ "ଆନୀମ"ରୁ ବ୍ୟୁତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି ଯାହାର ଅର୍ଥ ଜୀବିତ ଶ୍ୱାସ କିମ୍ବା ଆତ୍ମା ଅଟେ । ସାଧାରଣ ଭାଷାରେ , ଏହି ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର ବାହାର ମାନବୀୟ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ କରାଯାଏ । ଏହି ଶବ୍ଦର ଜୈବିକ ପରିଭାଷାରେ ମାନବ ସହିତ କିଙ୍ଗଡ଼ମ ଆନିମାଲିଆର ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ସାମିଲ ଅଛନ୍ତି ।[୩]
ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବହୁ ବିଶେଷ ଗୁଣ ରହିଛି ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ସଜୀବ ବସ୍ତୁଠାରୁ ଅଲଗା କରିଥାଏ । ଜନ୍ତୁମାନେ ସାଧାରଣତଃ (Eukaryotic) "ୟୁକେରିୟୋଟିକ" ଏବଂ ବହୁକୋଷିକୀୟ ହୋଇଥାନ୍ତି ,[୪] "ମେକ୍ସୋଜୋଆ", ସେମାନଙ୍କୁ ଜୀବାଣୁ ଏବଂ ଅଧିକାଂଶ ପ୍ରୋଟିଷ୍ଟାରୁ ଅଲଗା ରଖିଥାଏ । ପ୍ରାଣୀମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଭାବ ପରଭୋଜୀ ଅଟନ୍ତି,[୫] ସାମାନ୍ୟତଃ ଏକ ଆନ୍ତରିକ କକ୍ଷରେ ଭୋଜନର ପାଚନ କ୍ରୀୟା କରିଥାନ୍ତି । ଏହି ଲକ୍ଷଣ ସେମାନଙ୍କୁ ଗଛ ଏବଂ ଶୈବାଳଠାରୁ ଅଲଗା ବନେଇଥାଏ , ଯଦିଓ କିଛି ସ୍ପଞ୍ଜ ପ୍ରକାଶ ସଂଶ୍ଲେଷଣ ଏବଂ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ସ୍ଥିରିକରଣରେ ସକ୍ଷମ ଅଟନ୍ତି ।[୬] ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଗଛ, ଶୈବାଳ ଓ କବକଠାରୁ ବିଭାଜନ କରାଯାଇପାରେ କାରଣ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କଠୋର କୌଷିକ ଭିତ୍ତିର ଅଭାବ ରହିଥାଏ ।[୭] ସମସ୍ତ ଜନ୍ତୁ ଶାନ୍ତଶୀଳ ହୋଇଥାନ୍ତି ,[୮] ଅଧିକତମ ଜନ୍ତୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ "ଭୃଣ" ଏକ ବ୍ଲାସଟୁଳା ଅବସ୍ଥାରୁ ହୋଇ ଅତିକ୍ରମ କରିଥାନ୍ତି, ଏହା ଜନ୍ତୁମାନଙ୍କର ଏକ ବିଭେଦକ ଗୁଣ ଅଟେ ।
ପ୍ରାଣୀ ମାନଙ୍କ ପୋଷଣ ପ୍ରଣାଳୀକୁ "ପରଭୋଜୀ" (heterotrophic) କୁହାଯାଏ କାରଣ ସେ ଅନ୍ୟ ଜୀବମାନଙ୍କଠାରୁ ନିଜ ଭୋଜନ ପ୍ରାପ୍ତ କରିଥାନ୍ତି । କିଛି ପ୍ରାଣୀ କେବଳ ଗଛ ପତ୍ର ଖା'ନ୍ତି; ସେମାନଙ୍କୁ ଶାକାହାରୀ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ କେତକ ପ୍ରାଣୀ କେବଳ ମାଂସ ଖାଇଥାନ୍ତି; ସେମାନଙ୍କୁ ମାଂସାହାରୀ କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁ ପ୍ରାଣୀ ଗଛ-ପତ୍ର ଏବଂ ମାଂସ ଦୁଇଟି ଯାକ ଖାଇଥାଏ ; ସେମାନଙ୍କୁ ସର୍ବହାରୀ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରାଣୀ ମାନଙ୍କ ବାତାବରଣ ବହୁତ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ, ପ୍ରାଣୀମାନେ ନିଜ ଆବାସରୁ ଅନୁକୂଳ ହୋଇଯାନ୍ତି ଯେଉଁଠାରେ ସେମାନେ ବାସକରନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଜୀବାଶ୍ମ ରେକର୍ଡ ପାଖାପାଖି ୬୦ କୋଟି (୬୦୦ ମିଲିୟନ) ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଏଡିଆକରଣ ଅବଧି କିମ୍ବା କିଛି ଅବସ୍ଥା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଛକୁ ପଳେଇଯାଇଥାଏ ।[୯] ଏହି ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଲମ୍ବା ସମୟ ଅନୁସାରେ, ପ୍ରାଣୀମାନେ ବାରମ୍ବାର ବିକଶିତ ହେବାକୁ ଲାଗିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ଆଜି ପୃଥିବୀରେ ବଞ୍ଚିଥିବା ପ୍ରାଣୀ ଏଡିଆର୍କନରେ ସମୁଦ୍ର-ତଳ କୂଳରୁ ବହୁତ ଅଲଗା ଅଟନ୍ତି ।
ପ୍ରାଣୀମାନେ ସାଧାରଣତଃ ବହୁପ୍ରକାରର ହୋଇଥାନ୍ତି । ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ଜଣା ଯେ, ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର କେବଳ ୩% ରହିଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳ ଜୀବବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଦେଖି ସେମାନଙ୍କଠାରୁ କିଛି ଏମିତି ଜିନିଷ ପାଇଲେ ଯାହା କିଛି ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ପାଖେ ସାଧାରଣ ଅଟେ । ସେମାନେ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଜୈବୀକ ବର୍ଗୀକରଣରେ ସମୂହିତ କରିବା ପାଇଁ କରିଥାନ୍ତି ।
|dateformat= ignored (help); Check date values in: |accessdate= (help)CS1 maint: Unrecognized language (link) |dateformat= ignored (help); Check date values in: |accessdate= (help)CS1 maint: Unrecognized language (link) |month= ignored (help) |dateformat= ignored (help); Check date values in: |accessdate= (help)CS1 maint: Unrecognized language (link) |dateformat= ignored (help); Check date values in: |accessdate= (help)CS1 maint: Unrecognized language (link) ପ୍ରାଣୀ, ସାଧାରଣତଃ ବହୁକୋଷିକା ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ୟୁକେରୀୟୋଟିକ (eukaryotic) ଜୀବ ଅଟନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଅଧ୍ୟୟନକୁ ପ୍ରାଣୀ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଗଛଗୁଡ଼ିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ବ୍ୟବହାର କରିଥାନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ପ୍ରାଣୀମାନେ ସେଭଳି କରିନଥାନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀମାନେ ଅନ୍ୟ ଜୀବିତ ବସ୍ତୁଠାରୁ ଶକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ସେମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଅନ୍ୟ ଜୀବନ୍ତ ବସ୍ତୁକୁ ଖାଇଥାନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀ କିମ୍ବା ଜନ୍ତୁ "ଆନିମାଲିଆ" (Animalia) କିମ୍ବା "ମେଟାଜୋଆ" (Metazoa) ଜଗତ (ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନ)ର ବହୁକୋଷିକୀୟ ଜନ୍ତୁସମ ପୋଷଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିବା ଏବଂ ୟୁକେରୀୟୋଟିକ ଜୀବର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ସମୂହ ଅଟେ । ଜନ୍ମହେବା ପରେ ଯେପରି କୌଣସି ପ୍ରାଣୀ ବଡ଼ ହୁଏ , ତାହାର ଶାରୀରିକ ଯୋଜନା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ରୂପେ ବିକଶିତ ହେବାରେ ଲାଗିଥାଏ । କିଛି ପ୍ରାଣୀ ଜୀବନରେ ଆଗକୁ ଯାଇ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ତରଣ /ରୂପାନ୍ତରଣ (metamorphosis) ପକ୍ରିୟାରେ ଅତିକ୍ରମ କରିଥାନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ଜନ୍ତୁ ଗତିଶୀଳ ହୋଇଥାନ୍ତି, ଅର୍ଥାତ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରୂପେ ଗତି କରିପାରନ୍ତି ।
ଅଧିକାଂଶ ଜନ୍ତୁ ପରଭୋଜି ମଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି, ଅର୍ଥାତ ସେମାନେ ବଞ୍ଚିରହିବା ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଜୀବମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାନ୍ତି । ଅଧିକତମ ଜ୍ଞାତ ହୋଇଥିବା ଜନ୍ତୁ ସଂଘ ୫୪୨ କୋଟି ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ( Cambrian explosion ) ଅନୁସାରେ ଜୀବାଶ୍ମ ରେକର୍ଡରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ପ୍ରଜାତୀ ରୂପେ ପ୍ରକଟ ହୋଇଥିଲେ ।
விலங்குகள் (Animals), அனிமாலியா (Animalia) அல்லது மீடாசொவா (Metazoa) இராச்சியத்தின் பெரும்பாலும் பலசெல் கொண்ட, மெய்க்கருவுயிரி உயிரினங்களின் ஒரு மிகப் பெரும் பிரிவாகும். அவை வளர்ச்சியுறுகையில் அவற்றின் உடல் திட்டம் இறுதியில் நிலைபெறுகிறது. சில தங்களது வாழ்க்கையின் பிற்பகுதியில் உருமாற்ற நிகழ்முறைக்குள் செல்கின்றன. அநேக விலங்குகள் இடம்பெயரும் தன்மையுடையவை. அவற்றால் தன்னிச்சையாகவும் சுதந்திரமாகவும் நகர முடியும். பல விலங்குகள் கொன்றுண்ணிப் பழக்க முடையவையாகவும் உள்ளன. அதாவது தங்கள் வாழ்க்கைக்கு அவை பிற உயிரினங்களை சாப்பிட்டாக வேண்டும்.
பல அறியப்பட்ட விலங்கு தொகுதிகள் புதைபடிவ பதிவுகளில் சுமார் 542 மில்லியன் வருடங்களுக்கு முன்னதாக கேம்பிரியன் வெடிப்பு சமயத்தில் கடல்வாழ் இனங்களாகக் காட்சியளிக்கின்றன.
"அனிமல்" என்ற ஆங்கில வார்த்தை அனிமலே என்கிற இலத்தீன் வார்த்தையில் இருந்து பிறந்ததாகும். இது அனிமா என்னும் முக்கிய மூச்சு அல்லது ஆன்மா எனப் பொருள் கொண்ட வார்த்தையில் இருந்து தோற்றம் செய்யப்பட்டது. அன்றாட பேச்சுவழக்குப் பயன்பாட்டில், இந்த வார்த்தை பொதுவாக மனிதரல்லாத விலங்குகளைக் குறிக்கிறது. விலங்கு ராச்சியம் (Kingdom Animalia) என்னும் இந்த வார்த்தையின் உயிரியல் வரையறை மனிதன் உள்ளிட்ட அனைத்து உறுப்பினர்களையும் குறிக்கிறது.
பிற உயிரினங்களில் இருந்து தங்களைத் தனித்துக் காட்டும் பல பண்புகளை விலங்குகள் கொண்டுள்ளன. விலங்குகள் யூகார்யோடிக்குகளாகவும் பலசெல் உயிரினங்களாகவும்[3] உள்ளன (ஆயினும் காணவும் மிக்சோசோவா). இவை அவற்றை பாக்டீரியாக்கள் மற்றும் அநேக ஓர்செல் உயிரினங்களில் இருந்து பிரிக்கின்றன. இவை கொன்றுண்ணி பழக்கமுடையவை.[4] பொதுவாக ஒரு உள்ளறையில் உணவு செரித்தல் நிகழ்பவை. இது தாவரங்கள் மற்றும் பாசி வகைகளில் இருந்து அவற்றை பிரிக்கின்றன (சில கடற்பாசிகள் ஒளிச்சேர்க்கைதிறனும் நைட்ரஜன் நிலைப்பாட்டு திறனும் கொண்டிருக்கின்றன என்றாலும்).[5] உறுதியான செல் சுவர்கள் இல்லாதிருக்கும் வகையில் இவை தாவரங்கள், பாசிகள் மற்றும் பூஞ்சைகளில் இருந்தும் வேறுபடுகின்றன.[6] எல்லா விலங்குகளும் குறிப்பிட்ட வாழ்க்கை கட்டங்களில் இடம்பெயர்பவையே [7] என்று சொல்லலாம். அநேக விலங்குகளில், முளைக்கருவானது ஒரு கருக்கோளம் என்னும் கட்டத்திற்கு செல்கிறது. இது விலங்குகளுக்கு மட்டுமேயான தனித்துவமான பண்பாகும்.
விலங்குகள் தனித்தனி திசுக்களாகப் பிரிக்கப்பட்ட உடலமைப்புகளைக் கொண்டிருக்கின்றன. ஆயினும் கடற்பாசிகள் (துளையுடலிகள் (Porifera) தொகுதி) மற்றும் பிளகோசோவா ஆகிய மிகக் குறிப்பிடத்தக்க சில விதிவிலக்குகளும் உண்டு. சுருங்கக் கூடியதும் நகர்வை கட்டுப்படுத்தத்தக்கதுமான தசைகள், மற்றும் சமிக்ஞைகளை அனுப்புகிறதும் பரிசீலிப்புக்குட்படுத்துவதுமான நரம்பு மண்டலத் திசு ஆகியவை இந்த உடலமைப்பில் அடங்கும். பொதுவாக ஒரு உள்ளமைந்த செரிமான அறையும் ஒன்று அல்லது இரண்டு திறப்புகளுடன் அமைந்திருக்கும். இந்த வகை ஒழுங்கமைப்புடன் கூடிய விலங்குகள் மெடாசோவான்கள் (பலசெல் உயிரினங்கள்) என்று அழைக்கப்படுகின்றன. அல்லது முந்தையது பொதுவாக விலங்குகளைக் குறிப்பிடப் பயன்படும் இடங்களில் இமெடாசோவான்கள் (eumetazoans) என்று அழைக்கப்படுகின்றன.
ஏறக்குறைய எல்லா விலங்குகளுமே ஒரு வகை பால்முறை இனப்பெருக்கத்தில் ஈடுபடுகின்றன. அவை ஒரு சில சிறப்பியல்பான இனப்பெருக்க செல்களைக் கொண்டுள்ளன. இவற்றில் சிறிய நகரும் விந்தணுக்கள் அல்லது பெரிய நகரா சினை முட்டைகளை உருவாக்க குன்றல் பிரிவு(meiosis) நடக்கிறது. இவை ஒன்றிணைந்து கருமுட்டைகளை (zygotes) உருவாக்கி, அவை புதிய தனிஉயிர்களாய் வளர்ச்சியுறுகின்றன.
பாலில்லா இனப்பெருக்கத் திறனையும் பல விலங்குகள் கொண்டிருக்கின்றன. (பார்தெனோஜெனிசிஸ் மூலம்) இனப்பெருக்க திறனுடைய முட்டைகள் கலவியின்றி உற்பத்தி செய்யப்படுகின்றன, அல்லது சில சந்தர்ப்பங்களில் சிறுகூறாகல் (fragmentation) மூலமாகவும் இது நடைபெறுகின்றது.
ஒரு கருமுட்டையானது கருக்கோளம் (blastula) என்னும் ஒரு உள்ளீடற்ற கோளத்திற்குள் ஆரம்பத்தில் வளர்கிறது. இது மறுஒழுங்கமைவுக்கும் வேறுபாட்டிற்கும் (differentiation) உள்ளாகிறது. கடற்பாசிகளில், கருக்கோள லார்வாக்கள் ஒரு புதிய இடத்திற்கு நீந்திச் சென்று ஒரு புதிய கடற்பாசி இனமாக உருவாகிறது. பல பிற குழுக்களில், கருக்கோளமானது இன்னும் சிக்கலான மறுஒழுங்கமைவுக்குள் உட்செல்கிறது. இது முதலில் உள்மடிந்து ஒரு செரிமான அறை, மற்றும் இரண்டு தனியான நுண்ணுயிர் அடுக்குகள் – ஒரு வெளிப்புற எக்டோதெர்ம் (புற அடுக்கு) மற்றும் ஒரு உள்முக என்டோதெர்ம் (அக அடுக்கு) – கொண்ட ஒரு ஈரடுக்கு கருக்கோளத்தை (gastrula) உருவாக்குகிறது. இந்த திசு அடுக்குகள் பின் வேறுபாட்டிற்கு உள்ளாகி, திசுக்கள் மற்றும் உறுப்புகளாக உருவாகின்றன.
மிருகவேட்டை என்பது வேட்டையாடும் விலங்கு (வேட்டையாடுகிற ஒரு கொன்றுண்ணி பழக்க விலங்கு) தனது இரையை (தாக்குதலுக்கு இலக்காகும் உயிரினம்) உணவாகக் கொள்ளும் ஒரு உயிரியல் பரிமாற்ற நிகழ்வாகும். வேட்டை விலங்குகள் தங்களது இரையை உண்ணுவதற்கு முன்னர் அவற்றைக் கொல்லலாம் அல்லது கொல்லாமலும் போகலாம். ஆனால் மிருகவேட்டை எப்போதும் இரை இறப்பதில் முடியும். நுகர்வில் இன்னொரு முக்கிய பிரிவு பிணந்திண்ணி (detritivory) வகை ஆகும். அதாவது இறந்த உறுப்பாக்கமுடைய உணவை நுகர்வது. சமயங்களில் இரண்டு உண்ணும் பழக்கத்திற்கும் இடையில் பேதம்பிரிப்பது சிரமமாகி விடும். உதாரணமாக ஒட்டுண்ணி உயிர்வகைகள் ஒரு உயிரினத்தை வேட்டையாடி உண்கின்றன. பின் சிதைவுறும் அந்த உடலை தமது வழித்தோன்றல்களுக்கு உணவாக்கும் வகையில் அதன் மீது தங்களது முட்டைகளை இடுகின்றன. ஒன்று மற்றொன்றின் மீது அளிப்பதான தேர்ந்தெடுத்த அழுத்தங்கள் வேட்டையாடும் விலங்குக்கும் இரைக்கும் இடையில் பரிணாமரீதியான ஆயுதப் போட்டிக்கு இட்டுச் சென்றிருக்கிறது. இது பல்வேறு மிருகவேட்டை-எதிர்ப்பு தகவமைவுகளுக்கு வழிவகுத்துள்ளது.
அநேக விலங்குகள் சூரிய ஒளி சக்தியில் இருந்து மறைமுகமாக உணவைப் பெறுகின்றன. தாவரங்கள் இந்த சக்தியை ஒளிச்சேர்க்கை எனும் ஒரு நிகழ்முறையைப் பயன்படுத்தி சூரிய ஒளியை எளிய சர்க்கரைகளாக மாற்றிப் பயன்படுத்துகின்றன. கரியமில வாயு (CO2) மற்றும் நீர் (H2O) மூலக்கூறுகளுடன் தொடங்கி, ஒளிச்சேர்க்கையானது சூரிய ஒளி சக்தியை குளுகோஸ் (C6H12O6) பிணைப்புகளில் சேகரிக்கப்படும் வேதியியல் சக்தியாக மாற்றி பிராண வாயுவை (O2) வெளியிடுகிறது. இந்த சர்க்கரைகள் பின் கட்டுமான அடுக்குகளாகப் பயன்பட்டு, தாவரம் வளர அனுமதிக்கின்றன. விலங்குகள் இந்த தாவரங்களை உண்ணும்போது (அல்லது தாவரங்களை உண்டிருக்கக் கூடிய பிற விலங்குகளை உண்கையில்), தாவரத்தால் உருவாக்கப்பட்ட சர்க்கரைகள் விலங்கினால் பயன்படுத்தப்படுகிறது. அவை நேரடியாக விலங்கு வளர பயன்படுத்தப்படலாம், அல்லது உடைக்கப்பட்டு, சேகரிக்கப்பட்ட சூரிய ஒளி சக்தியை வெளியிட்டு, விலங்குக்கு நகர்வுக்கு அவசியமான சக்தியை கொடுக்கலாம். இந்த நிகழ்முறை கிளைகோலைசிஸ் என்று அழைக்கப்படும்.
விலங்குகள் பொதுவாக ஒரு சவுக்குயிர் யூகார்யோட்டில் இருந்து பரிணாமமுற்றிருக்கலாம் என்று கருதப்படுகிறது. அவற்றின் மிக நெருங்கிய வாழும் உறவினர்களாகக் கருதப்படுவது சோவனொஃபிளாகெல்லேட்டுகள் என்கிற, சில கடற்பாசிகளின் சோவனொசைட்டுகளை ஒத்த உருவமைப்பியல் கொண்ட கழுத்துப்பட்டியுடனான சவுக்குயிர்களாகும் (flagellates). செல்கூறு ஆய்வுகள் விலங்குகளை ஒபிஸ்தோகோன்ட்ஸ் என்னும் சிறப்புகுழுவில் வகைப்படுத்துகின்றன. இதில் சோவனொஃபிளாகெல்லேட்டுகள், பூஞ்சைகள் மற்றும் கொஞ்சம் சிறிய ஒட்டுண்ணி வகை ஒருசெல் உயிரினங்கள் ஆகியவை அடங்கும். அநேக விலங்குகளின் முதிர்ந்த விந்தணுவில் இருப்பது போன்று நகரும் செல்களில் கசையிழைகள் (flagellum) பிற்பக்க அமைவு கொண்டிருப்பதில் இருந்து இந்த பெயர் வருகிறது. பிற யூகார்யோட்டுகள் முற்பக்க கசையிழைகள் கொண்டிருக்க விழைகின்றன.
விலங்குகளை பிரதிநிதித்துவப்படுத்தக் கூடிய முதல் புதைவுகள் கேம்ப்ரியன் காலத்துக்கு முந்தைய காலத்தினதாய் தோன்றுகின்றன. இவை சுமார் 610 மில்லியன் வருடங்களுக்கு முந்தைய காலத்தைச் சேர்ந்த புதைவுகளாகும். ஆயினும், இவை பிற்கால புதைவுகளுடன் தொடர்புபடுத்த கடினமானவையாக உள்ளன. சில நவீன விலங்கு தொகுதிகளுக்கு முன்னறிவிப்பினை குறித்ததாய் இருந்தாலும் கூட அவை தனித்தனியான குழுக்களைச் சேர்ந்தவையாக இருக்கலாம்; அவை விலங்குகளே அல்ல என்பதற்கான சாத்தியக்கூறுகளும் உள்ளது. அவை தவிர, அநேக அறியப்பட்ட விலங்கு தொகுதிகள் சுமார் 542 மில்லியன் வருடங்களுக்கு முன்னதாக கேம்ப்ரியன் காலத்தில் ஏறக்குறைய ஒரே காலகட்டத்தில் தோற்றம் செய்கின்றன. கேம்ப்ரியன் வெடிப்பு என்று அழைக்கப்படும் இந்த நிகழ்வானது, வெவ்வேறு குழுக்கள் இடையிலான ஒரு துரித விலகுபாதையைக் குறிக்கிறதா அல்லது புதைவடிவத்தை சாத்தியமாக்கிய சூழ்நிலைகளிலான ஒரு மாற்றத்தைக் குறிக்கிறதா என்பது இன்னமும் விவாதிக்கப்படும் ஒன்றாகவே உள்ளது. ஆயினும் புதைபடிவங்கள் மூலம் ஆதிகாலத்து வாழ்க்கை வடிவங்களை ஆராய்ச்சி செய்யும் ஆராய்ச்சியாளர்களும் (paleontologists) மற்றும் நிலநூல் வல்லுநர்களும் முன்னர் கருதப்பட்டதை விட வெகு முன்னதாகவே, சாத்தியமான அளவில் ஏறக்குறைய 1 பில்லியன் வருடங்களுக்கும் முன்னதாக, விலங்குகள் இருந்திருக்கலாம் எனக் கருதுகின்றனர். தோனியன் சகாப்தத்தில் காணப்பட்ட தடங்கள் மற்றும் பொந்துகள் போன்ற புதைவு சுவடுகள், மெடோசோவான்கள் போன்ற டிரிப்ளோபிளாஸ்டிக் புழுக்கள் ஏறக்குறைய மண்புழுக்கள் அளவுக்கு பெரியதாகவும் (சுமார் 5 மிமீ அகலம்) சிக்கலானதாகவும் இருந்திருக்கலாம் என்பதை சுட்டிக் காட்டுகின்றன.[8][9][10]
கடற்பாசிகள் (துளையுடலிகள்) ஆரம்பத்தில் பிற விலங்குகளிடம் இருந்து பிரிந்து தோன்றியதாகத் தான் வெகு காலம் கருதப்பட்டு வந்தது. மேலே குறிப்பிட்டதைப் போல, அவற்றில் பிற பல விலங்கு தொகுதிகளில் காணப்படும் சிக்கலான உடலமைப்பு இல்லாதிருக்கிறது. அவற்றின் செல்கள் வகையீடுற்றவை. ஆனால் அநேக சந்தர்ப்பங்களில் தனித்தனி திசுக்களாக ஒழுங்கமைக்கப்படாததாய் இருக்கிறது. கடற்பாசிகள் ஒட்டிவாழ்பவை. பொதுவாக நீரை துளைகள் வழியே இழுப்பதின் மூலம் உணவு உட்கொள்கின்றன. ஆயினும் 2008 ஆம் ஆண்டில் 21 இனங்களில்[11] 150 மரபணுக்களில் நடத்தப்பட்ட ஆய்வு ஒன்று சிகை ஜெல்லிக்கள் தான் விலங்குகளின், குறைந்தபட்சம் அவற்றின் 21 தொகுதிகளின், அடிப்படையான வழிமரபாய் இருக்கலாம் என்று வெளிப்படுத்துகிறது.
இரண்டுக்கும் தனித்தனி திசுக்கள் உண்டு, ஆனால் அவை உறுப்புகளாக ஒழுங்கமைக்கப்படவில்லை. புற அடுக்கு (ectoderm) மற்றும் அகஅடுக்கு (endoderm) ஆகிய இரண்டு முக்கிய நுண்ணியிர் அடுக்குகள் மட்டுமே உண்டு. அவற்றுக்கு இடையில் செல்கள் மட்டும் சிதறிக் காணப்படும். உள்ளபடியே, இந்த விலங்குகள் சில சமயங்களில் ஈரடுக்கு (diploblastic) விலங்குகள் என்று அழைக்கப்படுகின்றன. சின்னஞ்சிறு பிளாகோசோவான்கள் ஒத்தவையாக இருக்கும். ஆனால் அவற்றுக்கு நிரந்தரமான செரிமான அறை ஒன்று இருக்காது.
எஞ்சிய விலங்குகள் பைலேடரியா என்னும் ஒற்றைத்தொகுதி குழுவை உருவாக்குகின்றன. அநேக பாகத்திற்கு, அவை இருசமபக்க ஒத்தமைவுடையவையாக இருக்கின்றன. பெரும்பாலும் உணவு உட்கொள்ளும் மற்றும் புலனுணர்வு உறுப்புகளுடனான சிறப்பியல்பான தலையைக் கொண்டுள்ளன. உடம்பு மூவடுக்கு கொண்டதாக இருக்கிறது. அனைத்து மூன்று நுண்ணுயிர் அடுக்குகளும் நன்கு-வளர்ச்சியடைந்தவையாக இருக்கின்றன. திசுக்கள் நல்ல வகைப்பட்ட உறுப்புகளை உருவாக்குகின்றன. செரிமான அறை இரண்டு திறப்புகளைக் கொண்டுள்ளது. ஒரு வாய் மற்றும் ஒரு மலத்துவாரம், கொயலம் (coelom) அல்லது சூடோகொயலம் (pseudocoelom) என்னும் இன்னொரு உள்முக உடல் துவாரமும் உள்ளது. ஆயினும் இந்த பண்புகளில் ஒவ்வொன்றுக்கும் விதிவிலக்குகள் உண்டு – உதாரணமாக முதிர்ந்த முட்தோலிகள் (echinoderm) ஆரவகையில் இருசமபக்கம் ஒத்தவையாக இருக்கும். சில ஒட்டுண்ணி புழுக்கள் மிகவும் எளிமைப்படுத்தப்பட்ட உடல் அமைப்புகளைக் கொண்டிருக்கும்.
பைலேடரியாவுக்கு உள்ளான உறவுகள் மீதான நமது புரிதலில் மரபணு ஆய்வுகள் குறிப்பிடத்தக்க மாறுதல்களை ஏற்படுத்தியுள்ளன. அநேகமானவை டியூடெரோஸ்டோம்கள் மற்றும் புரோடோஸ்டோம்கள் என்னும் இரண்டு முக்கிய வம்சாவளியைச் சேர்ந்தவையாகத் தோன்றுகின்றன.
டியூடெரோஸ்டோம்கள் புரோடோஸ்டோம்கள் என்று அழைக்கப்படும் பிற பைலேடரியாக்களில் இருந்து பல வழிகளில் வேறுபடுகின்றன. இரண்டிலுமே ஒரு முழுமையான செரிமான பாதை உண்டு. ஆயினும், புரோடோஸ்டோம்களில் ஆரம்ப துவாரம் (ஆர்சென்டெரான்) வாயாக வளர்ச்சியுறுகிறது, மலத்துவாரம் தனியாக உருவாகிறது. டியூடெரோஸ்டோம்களில் இது தலைகீழாய் நடக்கிறது. டியூடெரோஸ்டோம்கள் ஒரு வயிற்றுப்பக்கத்தை விட, முதுகுப்பக்க நரம்பு நாணை கொண்டுள்ளன. மற்றும் அவற்றின் முளைக்கருக்கள் ஒரு வேறுபட்ட பிளவுக்குள் உட்செல்கின்றன.
இவையெல்லாம் டியூடெரோஸ்டோம்களும் புரோடோஸ்டோம்களும் தனித்தனியான, ஒற்றைத்தொகுதி வம்சாவளிகள் என்பதைக் காட்டுகின்றன. டியூடெரோஸ்டோம்களின் முக்கிய தொகுதி முட்தோலிகள் (Echinodermata) மற்றும் முதுகெலும்புள்ளவை (Chordate)ஆகியவை. முந்தையது ஆரவடிவில் இருசமபக்கம் ஒத்தவை, நட்சத்திர மீன், கடல் முள்ளெலி, மற்றும் கடல் வெள்ளரிகள் போன்ற கடல்நீரில் மட்டும் வாழ்கின்றவை. பிந்தையவை முதுகெலும்பு கொண்ட விலங்குகளான வெர்டிப்ரேட்டுகள் வகையினால் ஆதிக்கம் செலுத்தப்பட்டவையாகும். இவற்றில் மீன், நீர்நில வாழ்விகள், ஊர்வன, பறவைகள், மற்றும் பாலூட்டிகள் ஆகியவை அடங்கும்.
சடோநாதா அல்லது அம்பு புழுக்களும் டியூடெரோஸ்டோம்களாக இருக்கலாம். ஆனால் சமீபத்திய ஆய்வுகள் அவற்றின் புரோடோஸ்டோம் தொடர்புகளை கூறுகின்றன.
எக்டிசாசோவாக்கள் புரோடோஸ்டோம்கள் ஆகும். இவை சிறகுதிர்ப்பது அல்லது தோலுரிவதன் (ecdysis) மூலம் வளரும் பொதுவான பழக்கத்தால் இந்த பெயரிடப்பட்டன. மிகப்பெரும் விலங்கு தொகுதியான கணுக்காலிகள் (Arthropoda) இதற்கு சொந்தமானதே. இதில் பூச்சிகள், சிலந்திகள், நண்டுகள் மற்றும் அவற்றின் உறவினங்கள் அடக்கம். இந்த அனைத்து உயிரினங்களும் பொதுவாக இணை ஒட்டுறுப்புகளுடன் உடல் தொடர்ச்சியான பிரிவுகளாகப் பகுக்கப்பட்டு கொண்டுள்ளன. ஓனிகோபோரா மற்றும் டார்டிகிராடா ஆகிய இரண்டு சிறு தொகுதிகளும் கணுக்காலிகளின் (Arthropoda) நெருங்கிய உறவினங்கள். இவை இதே பண்புகளைப் பகிர்ந்து கொள்கின்றன.
எக்டிசாசோவாக்கள் நெமடோடா அல்லது உருளைப்புழுக்களையும் அடக்கியிருக்கின்றது. இவை இரண்டாவது மிகப்பெரிய விலங்கு தொகுதியாகும். உருளைப்புழுக்கள் பொதுவாக நுண்ணுயிர்களாக இருப்பதோடு, ஏறக்குறைய நீர் இருக்கும் ஒவ்வொரு சூழ்நிலையிலும் காணப்படக்கூடியவை. ஏராளமானவை முக்கியமான ஒட்டுண்ணிகள். நெமடோமார்பா அல்லது குதிரைமுடி புழுக்கள், மற்றும் கினோரின்ஜா, பிரியபுலிடா, மற்றும் லோரிசிஃபெரா ஆகியவை அவற்றுக்குத் தொடர்புடைய சிறு தொகுதிகள் ஆகும். இந்த பிரிவுகள் சூடோகொயலம் (pseudocoelom) என்று அழைக்கப்படுகிற ஒரு குறைந்துபட்ட கொயலமைக் கொண்டுள்ளன.
புரோடோஸ்டோம்களின் எஞ்சிய இரண்டு பிரிவுகளும் சில சமயங்களில் ஒன்றாக ஸ்பைரலியா என்று ஒரே பிரிவாக பகுக்கப்படுகின்றது. காரணம் இரண்டிலுமே முளைக்கருக்கள் சுருள் பிளவுடன் உருவாகின்றன.
பிளாட்டிசோவாவில் தட்டைப்புழுவினம் (Platyhelminthes), தட்டைப்புழுக்கள் ஆகிய தொகுதிகள் அடக்கம். இவை ஆரம்பத்தில் மிக ஆதி காலத்து பைலேட்டரியா வகைகளில் சிலவாகக் கருதப்பட்டன. ஆனால் அவை அதனை விட சிக்கலான மூதாதையரிடம் இருந்து வளர்ச்சியுற்றிருக்கலாம் என்பதாக இப்போது கருதப்படுகிறது.[12]
ஒட்டுயிர் தட்டைப் புழுக்கள் (flukes) மற்றும் நாடாப்புழுக்கள் போன்ற ஏராளமான ஒட்டுண்ணிகள் இந்த குழுவில் அடங்கியுள்ளன. தட்டைப் புழுக்கள் உடற்குழியற்றவை.[13]
பிற பிளாட்டிசோவா தொகுதிகள் பெரும்பாலும் நுண்ணுயிரி வகைகளாக உடற்குழி உள்ளவை (pseudocoelomate)களாக இருக்கின்றன. இவற்றில் மிகப் பிரதானமானவை ரோடிஃபெரா உயிரினங்கள் ஆகும். இவை நீர்ப்புற சூழ்நிலைகளில் மிகச் சாதாரணமாய் காணப்படும். இவற்றில் அகான்தோசெபாலா அல்லது ஊசிமுனைத்-தலை புழுக்கள், நதோஸ்டோமுலிதா, மைக்ரோநதோசோவா, மற்றும் சாத்தியமான அளவில் சைக்ளிஃபோரா ஆகியவையும் அடங்கும்.[14] இந்த பிரிவுகள் எல்லாம் சிக்கலான தாடைகள் கொண்டிருப்பதைப் பகிர்ந்து கொள்கின்றன. இதிலிருந்து இவை நாதிஃபெரா (Gnathifera) என்று அழைக்கப்படுகின்றன.
லோபோட்ரோசாசோவா மெல்லுடலிகள் (Mollusca) மற்றும் வத்தசைப்புழுக்கள் (Annelida) ஆகிய இரண்டு மிக வெற்றிகரமான விலங்கு தொகுதிகளை உள்ளடக்கியிருக்கிறது.[15][16] விலங்கு தொகுதியில் இரண்டாவது மிகப்பெரியதான முன்னையதில், நத்தைகள், கிளிஞ்சல்கள், மற்றும் கடற்கணைகள் ஆகியவை அடக்கம். பிந்தையதில் மண்புழுக்கள் மற்றும் அட்டைகள் போன்ற கூறுபிரிந்த புழுக்கள் அடங்கியிருக்கின்றன. இந்த இரண்டு பிரிவுகளும் அவற்றில் பொதுவாக இருக்கும் ட்ராகோபோர் லார்வாக்களின் காரணமாக நெடுங்காலமாக நெருங்கிய உறவினங்களாக கருதப்படுகின்றன. ஆனால் வத்தசைப்புழுவினம் (Annelida) கணுக்காலிகளுக்கு (Arthropoda) நெருங்கியவையாகக் கருதப்படுகின்றன.[17] ஏனென்றால் இரண்டும் கூறுபட்ட உடல் கொண்டவை.[18]
லோபோட்ரோசாசோவா நெமர்டியா அல்லது ரிப்பன் புழுக்கள், சிபுன்குலா, மற்றும் லோபோபோர் என்று அழைக்கப்படும் வாயைச் சுற்றி அமைந்த ஒரு பிசிர் உரோம அமைப்பு விசிறியைக் கொண்டிருக்கும் பல தொகுதிகள் ஆகியவற்றையும் அடக்கியிருக்கிறது.[19] அவை மரபுவழியாக லோபோபோரேட்டுகள் என்று ஒன்றாக பிரிக்கப்பட்டு வந்தன.[20] ஆனால் இப்போது அவை பாராபைலெடிக் என்றும்,[21] சில நெமர்டியாவுக்கு நெருக்கமானவை என்றும், சில மெல்லுடலிகள் (Mollusca) மற்றும் வத்தசைப்புழுக்களுக்கு (Annelida) நெருக்கமானவை என்றும் கருதப்படுகிறது.[22][23] புதைபடிவ பதிவுகளில் பிரதானமாகக் காணப்படும் பிராசியோபோடா அல்லது விளக்கு கூடுகள், என்டோபிராக்டா, போரோனிடா, மற்றும் சாத்தியமான அளவில் பிரையோசோவா அல்லது பாசி விலங்குகளும் இவற்றில் அடங்குகின்றன.[24]
விலங்குகளில் காணப்படும் பெரும் பன்முகத்தன்மை காரணமாக, தேர்ந்தெடுத்த ஒரு சிறு எண்ணிக்கையிலான உயிரின வகைகளை ஆய்வு செய்து, பல்வேறு விஞ்ஞானிகளது வேலைகளுக்கு இடையே இணைப்புகளை ஏற்படுத்தி, பொதுவாக விலங்குகள் எப்படி செயல்படுகின்றன என்பது குறித்த முடிவுகளுக்கு அதிலிருந்து தேற்றம் செய்து கொள்வது தான் விஞ்ஞானிகளுக்கு பொருளாதார ரீதியாக கூடுதல் உகந்ததாக இருக்கிறது. வளர்ப்பதும் பராமரிப்பதும் எளிது என்பதால், பழப் பூச்சியான ட்ராசோபிலா மெலனோகாஸ்டர் மற்றும் நெமடோடெ கெனோஹப்டிடிஸ் எலிகான்ஸ் ஆகியவை தான் மிகவும் தீவிரமாக ஆய்வு செய்யப்பட்ட பலசெல் விலங்கு (metazoan) மாதிரி உயிரினங்களாக இருக்கின்றன. இவை தான் மரபணு ரீதியாக குறியீடு பிரிக்கப்பட்ட முதல் வாழ்க்கை வடிவங்களாகவும் இருக்கின்றன. அவற்றின் மரபணுத் தொகுதியின் நிலை இதற்கு வசதி செய்தது. ஆனால் அதன் மறுபக்க பிரச்சினை என்னவென்றால் பல மரபணுக்கள், இன்ட்ரான்கள் மற்றும் மரபணு இணைப்புகள் காணாதிருக்கும். இந்த எக்டிஸோசோவாக்கள் பொதுவாக விலங்குகளின் மூலம் குறித்து கொஞ்சம் தான் கற்றுத்தர முடியும். சூப்பர்ஃபைலத்திற்குள்ளாக இந்த வகை பரிணாமத்தின் நீட்சியானது தற்போது வளர்ந்து கொண்டிருக்கும் கிரஸ்டசீன், வத்தசைபுழுவினம், மற்றும் மெல்லுடலிகள் மரபணுத் திட்டங்களின் மூலம் தெரிய வரும். ஸ்டார்லெட் கடல் அனிமோன் மரபணுத்தொகுதியின் ஆய்வானது, இமெடாசோவாவுக்கென பிரத்யேகமான 1500 பழமைப்பட்ட மரபணுக்களின் வருகையை விளக்குவதில் கடற்பாசிகள், பிளாகோசோவாக்கள், மற்றும் சோவனோஃபிளாகெல்லேட்டுகள் இவையும் குறியீட்டு வரிசைப்படுத்தப்படுவதன் முக்கியத்துவத்தை வலியுறுத்தியுள்ளன.[25]
ஓஸ்கரெல்லா கார்மெலா கடற்பாசி மீது செய்யப்பட்ட ஒரு ஆய்வானது, கடற்பாசிகள் மற்றும் இமெடாசோவா விலங்குகளின் பொதுவான மூதாதையரின் மரபணு அமைப்பு முன்னர் அனுமானித்திருந்ததை விட மிகவும் சிக்கலானதாக இருந்தது என்று தெரிவிக்கிறது.[26]
விலங்குகள் ராச்சியத்திற்கு சொந்தமான பிற மாதிரி உயிரினங்களில் எலி (Mus musculus) மற்றும் வரிக்குதிரைமீன் (Danio rerio) ஆகியவை அடக்கம்.
வாழும் உலகத்தை அரிஸ்டாட்டில் விலங்குகள் மற்றும் தாவரங்கள் எனப் பிரித்தார். இதனைத் தொடர்ந்து காலக்கிரம வகைப்படுத்தலில் கரோலஸ் லினீயஸ் (Carl von Linné) வகைப்படுத்தல் வந்தது. அப்போது முதல் உயிரியல் நிபுணர்கள் பரிணாம உறவுகளில் அழுத்தம் கொடுக்கத் துவங்கியிருக்கிறார்கள். அதனால் இந்த குழுக்கள் ஒருவகையில் கட்டுப்படுத்தப்பட்டவையாக இருக்கின்றன. உதாரணமாக, நுண்ணியிர் ஒரு செல் விலங்குகள் (protozoa), அவை நகர்பவை என்பதால், ஆரம்பத்தில் விலங்குகள் எனக் கருதப்பட்டன. ஆனால் இப்போது அவை தனி வகையாகக் கருதப்படுகின்றன.
லினீயஸின் ஆரம்ப வகைப்பாட்டில், விலங்குகள் மூன்று ராச்சியங்களில் ஒன்றாக, வெர்மெஸ் (Vermes), இன்செக்டா (Insecta), மீன்கள் (Pisces), நீர் நில வாழுயிர் (Amphibia), பறவையினம் (Aves), மற்றும் மம்மாலியா (Mammalia) ஆகிய பகுப்புகளாகப் பிரிக்கப்பட்டிருந்தன. அது முதல் கடைசி நான்கும் கார்டேடா (Chordata) என்னும் ஒற்றை தொகுதிக்குள் கொண்டுவரப்பட்டன. பல பிற வடிவங்கள் பிரிக்கப்பட்டு விட்டன. மேற்கண்ட பட்டியல்கள் இந்த பிரிவு குறித்த நமது தற்போதைய புரிதலைக் குறிப்பிடுகிறது. ஆயினும் மூலத்திற்கு மூலம் சில வேறுபாடுகள் உள்ளது.
.jpg)
.jpg)
|author-link1= value (help) விலங்குகள் (Animals), அனிமாலியா (Animalia) அல்லது மீடாசொவா (Metazoa) இராச்சியத்தின் பெரும்பாலும் பலசெல் கொண்ட, மெய்க்கருவுயிரி உயிரினங்களின் ஒரு மிகப் பெரும் பிரிவாகும். அவை வளர்ச்சியுறுகையில் அவற்றின் உடல் திட்டம் இறுதியில் நிலைபெறுகிறது. சில தங்களது வாழ்க்கையின் பிற்பகுதியில் உருமாற்ற நிகழ்முறைக்குள் செல்கின்றன. அநேக விலங்குகள் இடம்பெயரும் தன்மையுடையவை. அவற்றால் தன்னிச்சையாகவும் சுதந்திரமாகவும் நகர முடியும். பல விலங்குகள் கொன்றுண்ணிப் பழக்க முடையவையாகவும் உள்ளன. அதாவது தங்கள் வாழ்க்கைக்கு அவை பிற உயிரினங்களை சாப்பிட்டாக வேண்டும்.
பல அறியப்பட்ட விலங்கு தொகுதிகள் புதைபடிவ பதிவுகளில் சுமார் 542 மில்லியன் வருடங்களுக்கு முன்னதாக கேம்பிரியன் வெடிப்பு சமயத்தில் கடல்வாழ் இனங்களாகக் காட்சியளிக்கின்றன.
జంతువులు (లాటిన్: Animalia, స్పానిష్: Animales, ఆంగ్లం: Animals, పోర్చుగీస్: Animais, జర్మన్: Tiere) ఈ సృష్టిలో పరిణామక్రమంలో అన్నింటికన్నా ఉన్నతస్థాయిలో ఉన్న జీవులు.
ఏనిమేలియా రాజ్యాన్ని కణజాలాల అభివృద్ధిని బట్టి రెండు ఉపరాజ్యాలుగా వర్గీకరించారు.
అరిస్టాటిల్ జీవ ప్రపంచాన్ని జంతువులు, మొక్కలుగా వర్గీకరించాడు. ఆ తరువాత కరోలస్ లిన్నేయస్ తొలసారిగా ఒక క్రమానుసారంగా జీవులను వర్గీకరించాడు. అప్పటినుండి జీవశాస్త్రజ్ఞులు వర్గీకరణలో జీవపరిణామ సంబంధాలకు పెద్దపీట వెయ్యటం వలన ఈ వర్గాల యొక్క విస్తృతి కొంత కుదింపుకు గురైనది. ఉదాహరణకు, సూక్ష ప్రోటోజోవాలు చర జీవులు కాబట్టి, ఇదివరకు వాటిని జంతువులుగా పరిగణించేవారు. కానీ, ఇప్పుడు వాటిని ప్రత్యేక వర్గముగా భావిస్తున్నారు.
కరోలస్ లిన్నయస్ యొక్క తొలి ప్రతిపాదనలోని మూడు సామ్రాజ్యాలలో జంతు సామ్రాజ్యము ఒకటి. జంతువులను ఆయన వెర్మిస్, ఇన్సెక్టా, పిసెస్, ఆంఫీబియా, ఏవ్స్, మమ్మేలియా తరగతులుగా విభజించాడు. ఆ తరువాతి కాలంలో చివరి నాలుగింటినీ, కార్డేటా అనే ఒకే ఫైలం కింద ఉంచి ఇతర జంతుజాలాన్ని ప్రత్యేకంగా ఉంచారు. ఒక మూలం నుండి ఇంకో మూలానికి చిన్న చిన్న భేదాలు ఉన్నప్పటికీ, పైన ఇచ్చిన జాబితా జంతువుల వర్గీకరణపై మన ప్రస్తుత అవగాహనను స్థూలంగా ప్రతిబింబిస్తున్నది.
కొన్ని జంతువులు గాలిలోకి ఎగిరే శక్తిని కలిగివుంటాయి. వీటిని ఎగిరే జంతువులు అంటారు. వీటిలో కీటకాలు, పక్షులు, గబ్బిలాలు మొదలైనవి ముఖ్యమైనవి. అరుదుగా కొన్ని రకాల చేపలు, క్షీరదాలు కూడా పరిణామ క్రమంలో ఈ లక్షణాన్ని అభివృద్ధి చేసుకున్నాయి.
జంతువులు (లాటిన్: Animalia, స్పానిష్: Animales, ఆంగ్లం: Animals, పోర్చుగీస్: Animais, జర్మన్: Tiere) ఈ సృష్టిలో పరిణామక్రమంలో అన్నింటికన్నా ఉన్నతస్థాయిలో ఉన్న జీవులు.
ಎನಿಮೇಲಿಯ ಅಥವಾ ಮೆಟಝೋಅ ವರ್ಗದ ಪ್ರಮುಖ ಜಾತಿಯ ಜೀವಿಗಳು.
සත්තු යනු අනිමාලියා හෙවත් මෙටාසෝවා රාජධානියට අයත් බහුසෛලික, සුන්යෂ්ඨික ජීවින් වේ. ඔවුන්ගේ දේහ විලාශයන් ඔවුන් වර්ධනය වීමේදි යම්කිසි ස්ථිර තාවයකට ලක්වුවද ඇතැම් ජීවින් රූපාන්තරණය නම් ක්රියාවලියක් ඔස්සේ ඔවුන්ගේ ජිවිතයේ පසුකාලයන්හිදි යම්කිසි වෙනස් වීම් වලට ලක්වේ. බෙහෝමයක් සත්ත්වයන් හට සංචරණය විමේ හැකියාව පවතින අතර ඔවුන්ට එය ඉබේ හෝ ස්වාධීනව සිදුකරගත හැකිය. සතුන් විෂම පෝෂිකයන් වන අතර ඔවුන් තම පැවැත්ම සඳහා වෙනත් ජීවින් (ශාක) මත පදනම් වේ.
පොසිල සාක්ෂි වලට අමතරව මීට වසර මිලියන 542 කට ප්රථම කේම්බ්රීය පිපිරුම සිදුවු අවස්ථා වේදි සිදු වු ක්රියාවලීන් හේතු වෙන් මුල්ම සාගර ජීවි විශේෂය මගින් සත්ත්ව වංශය ඇතිවු බවට සාක්ෂි ඇත.
ඉස්පන්ජියන් වැනි (පොරිෆේරා වංශිකයන්) සුළු ෙවනස්කම් කිහිපයක් හැරුණු කොට සත්ත්වයින්හට වෙන්වෙන් වශයෙන් පටකවලට විශේෂණය වී පවතින දේහ ඇත. මේවා සංකෝචනය සහ සංචරණය පාලනය කරන මාංශ පේෂි සහ ස්නායු සංඥා පරිවහණය කරන ස්නායු පටක වලින් ද සමන්විත වේ. මීට අමතරව විවිර එකක් හෝ දෙකක් සහිත අභ්යන්තර ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියක් ද අන්තර්ගත වේ. මෙලෙස සංවිධානාත්මක දේහ සහිත ජිවීන් හට මෙටාසොවාවන් යයි හැදින්වේ. මෙටාසෝවාවන් යන වදන සත්වයන් සඳහා පොදුවේ භාවිතා වන අවස්ථාවන්හිදී ඉයුමෙටාසෝවාවන් ලෙස හැඳින්වේ.
සියළුම සතුන්හට සුන්යෂ්ඨික සෛල අන්තර්ගත වේ. ඒවා කොලජන් සහ ප්රත්යස්ථ ග්ලයිකෝ ප්රෝටීනවලින් වටවු බහිස්සෛලීය කොටසකින් වටවී ඇත. මේවා අස්ථි, බහිස්සැකිලි, ආවරණය කටු වැනි ආකාති සැදීමට කැල්සිනීත වී ඇත. ජීවීන්ගේ වර්ධනයේදී ඒවා සාපේක්ෂ වශයෙන් සුනම්ය ආකෘතියක් සාදන අතර එමගින් සෛලවලට එකිනෙක චලනය වීමේ හැකියාවක් ලබාදෙන අතර එමගින් සංකිර්ණ ආකෘතියක් සාදනු ලබයි. මීට අමතරව වෙනත් ශාක සහ දිලීර වර්ග වැනි බහු සෛලික ජීවි විශේෂවලට සෛල බිත්ති මඟින් එකිනෙක බැඳ පවත්වා ගන්නා සෛල අන්තර්ගත වේ. ඒවා දිගින් දිගටම සිදුවන වර්ධනය මගින් තව දුරටත් වැඩි දියුණු වේ. සත්ත්ව සෛල වලට ආවේනික වන පරිදි ඒවාට අන්තර් සෛලීය බන්ධන පිහිටා ඇත. ඒවා තද සන්ධි, හිදැස් සන්ධි සහ ඩෙස්ම සෝම නම් වේ.
ආසන්න වශයෙන් සියළුම සත්වයින් යම්කිසි ආකාරයක ලිංගික ප්රජනනයකට භාජනය වේ. පරිණත ජීවින් දුවිගුණ හෝ බහු ගුණ වේ. ඔවුන් සතුව යම් විශේෂණය වු ප්රජනක සෛල පිහිටා ඇති අතර ඒවා ඌණන විභාජනයට ලක්වී කුඩා චලනය විය හැකි ශුක්රාණු හෝ විශාල චලනය විය නොහැකි ඩිම්භ නිෂ්පාදනය කරයි. ඒවා එකිනෙක පෑහි යුක්තානුවක් සාදන අතර එය නව ජීවියෙකු බවට පරිවර්ථනය වේ.
බොහෝසත්වයින් හට අලිංගික ප්රජනනයක් ද සිදු කල හැකිය. මෙය සිදුවනුයේ පාතනෝද්භවය මගිනි. මෙහිදී ලිංගික එක්වීමකින් තොරව සරු බීජ උපදවන අතර ඇතැම් අවස්ථා වලදී බෙදීම මගින් ද අලිංගික ප්රජනනය සිදුවේ.
යුක්තානුව මුල් අවස්ථ වලදී කුහර සහිත බ්ලස්ටුලාව නම් ගෝලයක් බවට පත් වේ. මෙය පසු කාලීනව නාවත සකස් වීම් වලට සහ විශේෂණය වීමට ලක්වේ. ඉස්සන්ගේ බ්ලස්ටුලා පිළවුන් අළුත් ස්ථානයකට පිහිනා ගොස් නව ආකාරයකට ගොඩ නැංවීමට හැකියාව ඇත. ඇතැම් බොහෝ ආකාර වලදී මේ බ්ලස්ටුලාවන් වඩාත් සංකිර්ණ නැවත සකස් වීම් වලට ලක්වේ. එය මුලින්ම ආහාර ජීර්ණ කුටීරයක් සහිත ගැස්ටෘලාවක් බවට පරිවර්තනය වේ. ඉන්පසු එය වෙන වෙනම පවත්නා ජනක ස්ථර දෙකකට වෙන්වේ. ඒවා නම් පිටතින් පවත්නා බහිෂ්චර්මය හා අන්තස්චර්ණයයි. බොහෝ අවස්ථා වලදී මේවා අතර මධ්යස්ථානයක්ද වර්ධනය වන අතර මෙම ප්රජනක ස්ථාර පසුකාලීනව සිරුරේ අවයව සහ පටක බවට විශේෂණය වේ.
බොහෝ සත්ත්වයින් සුර්යා ලෝකයෙන් ලබාගන්නා ශක්තිය වක්රාකාරව භාවිතා කර ගනිමින් වර්ධනය වේ. ශාක මෙම සුර්යයා ලෝකය ශක්තිය බවට පර්වර්ථනය කරමින් සරල සීනි නිෂ්පාදනය කරන ප්රභාසංස්ලේශණය නම් ක්රියා වලිය සිදු කරනු ලබයි. මෙය සිදු කිරීම ආරම්භ කරනුයේ කාබන් ඩයෝක්සයිට් අණුවක් සහ ජල අණුවක් භාවිතා කර ගිනිමිනි. ප්රභාසංස්ලේෂණය මගින් සුර්යයාගේ ඇති ශක්තිය රසා්යනික ශක්තිය ලෙසට ග්ලුකොස් අණු අතර ගබඩා කරන අතර ඔක්සිජන් මුදාහරිනු ලැබේ. මෙකි සීනි වර්ග ඉන්පසු ශාක වල වර්ධනය සදහා අවශ්ය ගොඩනැගීම් අණු ලෙසට භාවිතා කරනු ලබයි. සතුන් විසින් මෙම ශාක අනුභව කරන අවස්ථාවක දී හෝ වෙනත් සත්වයෙකු විසින් ශාක අණුභව කරන සත්ත්වයෙකු භක්ෂණය කිරීමේදී ශාක මගින් සංස්ලේශණය කරන ලද මෙම සීනි වර්ග සතුන් විසින් ද පරිභෝජනය වීමක් සිදුවේ. මේවා සෘජුවම සතුන්ගේ වර්ධනයට උපකාරි වන අතර ඒවා බිද හෙලිමෙන් එහි ගබඩා වු සුර්යය ශක්තිය මුදා හැරීමෙන් සත්ත්වයින් හට වර්ධනයට සහ සංචරණයට අවශ්ය ශක්තිය ලබාදේ. මෙම ක්රියාවලිය ග්ලයිකොලිසිය නම් වේ.
අධික ආර්ධතාවය සහිත සහ සිසිල් දේශගුණයක් සහිත සාගර පතුල වල ජීවත් වන ජීවින් සුර්යය ශක්තිය මත පදනම් නොවෙති. ඒ වෙනුවට රසායනික සංස්ලේෂක සහ ඉයු බැක්ටීරියාවන් ආහාර දාම වල පදනම සකසති.
ප්ලැටිසෝවාවන්හට ප්ලැටිහෙල්මින්තස් හෙවත් පැතලි පණුවන් අයත් වෙයි. මොවුන් මුල් අවධි වලදි සලකනු ලැබුවේ වඩාත්ම ආදි ද්විපාර්ශ්විකයන් ලෙස වන අතර නමුත් දැන් වන විට ඔවුන් වඩාත් සංකිර්ණ පුර්වජයන්ගෙන් පැවත එන බවට පෙනි ගොස් ඇත.
මෙම කාණ්ඩයට අයත් වන ජීවින්ගෙන් බොහෝමයක් පරපෝෂිතයින් වන අතර ඒ සඳහා පටිපණුවන් සහ පැතැල්ලන් අයත්වෙයි. පැතලි පණුවන් හට ඔවුන්ගේ සමීපතම ඥාතීන්වන අන්වීක්ෂීය ගැස්ට්රෝට්රිකාවන්ට මෙන් සීලෝමයක් හෙවත් දේහ කුහරයක් නොමැත.
අනෙකුත් මෙයට අදාල වංශිකයින් බොහෝමයක් අන්වීක්ෂීය වන අතර ඔවුන් හට ව්යාජ සීලෝමයක් පවති. වඩාත්ම ප්රමුඛතමයන් වනුයේ රොටිෆේරාවන්ය. මොවුන් ජලජ පරිසර වල වඩාත් බහුලවම දක්නට ඇත. තවද ඔවුන් සඳහා ඇකැන්තෝසෙෆලාවන් හෙවත් උල් සහිත හිසක් ඇති පණුවන්ද අයත්වෙයි. මීට අමතරව Gnathostomulida, Micrognathozoa සහ Cycliophora වන් අයත්ය. මෙම කාණ්ඩ සඳහා සංකිර්ණ හනු පවතින අතර ඒවා සඳහා Gnathifera යැයි ව්යවහාර කෙරේ.
ඩියුටෙරස්ටෝම් ජීවින් ප්රොටෝස්ටෝම් වරුන් වන අනෙකුත් ද්විපාර්ශවිකයින්ට වඩා ක්රම කිහිපයකින් වෙනස්ය. මෙම දෙකොටසම සම්පුර්ණ ආහාර ජීර්ණ මාර්ගයක් පවති. කෙසේ නමුත් ප්රොටොස්ටෝම් වරුන්ගේ ආහාර මාර්ගයෙහි මුල්ම විවරය මුඛය බවට විකසනය වන අතර වෙනමම පිහිටි ගුද මාර්ගයක් ඇති වේ. ඩියුටෙරස්ටෝම් වරුන්හට මෙහි ප්රතිවිරුද්ධ දෙය සිදුවේ. බොහෝ ප්රොටොස්ටොම්වරුන්ගේ ගැස්ට්රැලාවෙහි අභ්යන්තරය සෛල මගින් පිරිපවතින අතර එමගින් මධ්යචරණය සාදනු ලැබේ. මෙය Schizocoelous වර්ධනය යැයි හැඳින්වේ. නමුත් ඩියුටෙරස්ට්රොවරුන්හට මෙය අන්තස්චර්මය ඇතුලට නැමීමක් මගින් ඇති වේ. ඩියුටෙරස්ට්රොම් වරුන්හට උදරීය ස්නායු වෙනුවට පාෂ්ඨීය ස්නායු පිහිටන අතර ඔවුන්ගේ කළල විවිධ විභේදනයන්ට ලක්වේ.
මේසියල්ල මගින්ම ඩියුටෙරස්ටෝම් වරුන් සහ ප්රොටොස්ටෝම් වරුන් එකිනෙකට වෙනස් ඒක වංශික පරම්පරාවන් බවට යෝජනා කෙරේ. ඩියුටෙරස්ටෝම් වරුන්ගේ ප්රදාන වංශිකයින් වනුයේ Echinodermata සහ Chordata වන්ය. මුලින් සඳහන් කරන ලද වංහිකයින් හට අරීය සමමිතියක් ඇති අතර ඔවුන් සම්පුර්ණයෙන්ම කරදියෙහි වාසය කරති. උදාහරණ නම් තාරකා මත්ස්යයින්,මුහුදු කොල්ලන් සහ මුහුදු කැකිරිය. කෝඩාටාවන් වඩාත් ප්රමුක වන්නේ පාෂ්ඨ වංශකයින්ගෙන් වන අතර ඔවුන් කෂේරුවකින් යුක්ත වන සත්ත්වයින්ය. මොවුන් සඳහා මත්ස්යයින්, උභය ජීවින්, උරගයින්, පක්ෂීන් සහ ක්ෂිරපායින් අයත්වේ.
මීට අමතරව ඩියුටරස්ටොම්වරුන්ට අර්ධ කශේරකයින් අයත්ය. ඔවුන් අද වන විට ප්රමුඛ නොවුවද වැදගත් ෙපාසිල graptolites මෙම කාණ්ඩයට අයත්වෙයි.
Chaetognatha හෝ ඊතල පණුවන් ද මෙම ඩියුටරස්ටෝම් වර්ගයට අයත්ය. නමුත් වඩාත් මෑතකදී සිදු කල අධ්යයනයන් මගින් ඔවුන් සඳහා ප්රොටොස්ටොම් වරුන්ට සම්බන්ධයක් ඇති බවට සොයා ගෙන ඇත.
Lophotrochozoa වන් හට සත්ත්ව වංශයෙහි වඩාත් සාර්ථක මෘද්වංශකයින් සහ ඇනලිඩාවන් අයත් වේ. මොලොස්කාවන් හට ගොලුබෙල්ලන්, බෙල්ලන් සහ දැල්ලන් ද ඇනලිඩාවන් හට කණ්ඩනය වු පණුවන් හෙවත් ගැඩවිලුන් සහ කූඩැල්ලන් අයත් වේ. මෙම කාණ්ඩ දෙකම කලක් තිස්සේ සමීප සම්බනන්ධතාවයක් පවතින බවට සලකනු ලබන්නේ ඔවුන්හට පොදු trochophore පිළවුන් හේතුවෙනි. නමුත් ඇනලිඩාවන් සන්දිපාදිකයන් හට වඩාත් සමීප සම්බන්ධතාවයක් ඇති බවට සැලකේ. මෙසේ වන්නේ ඔවුන් දෙවර්ගයම කණ්ඩනය වී ඇති බැවිණි. මෙය අභිසාරි පරිණාමයක් ලෙස සැලකේ. එසේ වන්නේ එම වංශ දෙකෙහි රූපාකාරයේ සහ ජානමය වශයෙන් ඇති වෙනස්කම් මත පදනම්වය.
Lophotrochozoa වන් හට නෙමටෝඩා හෙවත් පටිපණුවන් අයත්වේ. Sipuncula සහ මුඛය වටා පක්ෂ්ම රාහියක් පිහිටා ඇති ඇතැම් වංහිකයින් හට lophophore යැයි හැදින්වේ. මොවුන් සම්ප්රදායික වශයෙන් එක්ව ගත් කල lophophorates යැයි වර්ග කරනය කරනු ලැබේ. නමුත් දැනට පෙනිගොස් ඇති අන්දමට ඔවුන් නෙමටෝඩාවන් හට සමීප සම්බන්ධතාවයක් ඇති සහ ඇතමුන් මෘද්වංශිකයන්ට සහ ඇනලිඩාවන්ට සමාන සම්බන්ධතාවයක් ඇති paraphyletic ලෙසට වර්ගිකරණය කරනු ලැබේ. ඔවුන්හට බෙල්ලන් හෙවත් Brachiopoda වන් අයත්වෙයි. ඔවුන් පොසිල වාර්තා වල වඩාත් ප්රමුඛ වේ. Entoprocta, Phoronida සහ Bryozoaහෙවත් පාසි වැනි සතුන්ද අයත්ය.
සත්ත්ව ලෝකයේ විශේෂ 1,260,000ක් පමණ සංඛ්යාවක් ඇතැයි සැලකේ.ආහාර නිපදවීමේ හැකියාවක් නැති බැවින් සතුන් විෂමපෝෂීන් වේ.
ඇනිමාලියා රාජධානියට අයත් සතුන් කොඳු ඇට පෙළ (කශේරුව) දැරීම හෝ නොදැරීම මත කාණ්ඩ 2කි
කශේරුවක් නැති සතුන් අපෘෂ්ඨවංශීන් ලෙස හැඳින්වේ.ඔවුන් නැවත ප්රධාන වංශ 5කට බෙදේ.
මොලුස්කා වංශයේ වර්ග
1) බයිවැල්වියා
2) ගැස්ට්රොපෝඩා
3) සෙෆලොපෝඩා
4) පොලිප්ලැකොෆොරා
අත්රෝපෝඩා වංශයේ වර්ග
1) ක්රස්ටේසියා
2) ඉන්සෙක්ටා
3) කයිලොපොඩා
4) ඩිප්ලොපෝඩා
5) ඇරක්නිඩා
එකයිනොඩමේටා වංශයේ වර්ග
1) ඇස්ටෙරොයිඩියා
2) ඔෆියුරොයිඩියා
3) එකිනොයිඩියා
4) හොලොතුරොයිඩියා
5) ක්රිනොයිඩියා
==== කශේරුවක් ඇති සතුන් පෘෂ්ඨවංශීන් ලෙස හැඳින්වේ. ඔවුන් නැවත ප්රධාන වංශ 5කට බෙදේ.====
සත්තු යනු අනිමාලියා හෙවත් මෙටාසෝවා රාජධානියට අයත් බහුසෛලික, සුන්යෂ්ඨික ජීවින් වේ. ඔවුන්ගේ දේහ විලාශයන් ඔවුන් වර්ධනය වීමේදි යම්කිසි ස්ථිර තාවයකට ලක්වුවද ඇතැම් ජීවින් රූපාන්තරණය නම් ක්රියාවලියක් ඔස්සේ ඔවුන්ගේ ජිවිතයේ පසුකාලයන්හිදි යම්කිසි වෙනස් වීම් වලට ලක්වේ. බෙහෝමයක් සත්ත්වයන් හට සංචරණය විමේ හැකියාව පවතින අතර ඔවුන්ට එය ඉබේ හෝ ස්වාධීනව සිදුකරගත හැකිය. සතුන් විෂම පෝෂිකයන් වන අතර ඔවුන් තම පැවැත්ම සඳහා වෙනත් ජීවින් (ශාක) මත පදනම් වේ.
පොසිල සාක්ෂි වලට අමතරව මීට වසර මිලියන 542 කට ප්රථම කේම්බ්රීය පිපිරුම සිදුවු අවස්ථා වේදි සිදු වු ක්රියාවලීන් හේතු වෙන් මුල්ම සාගර ජීවි විශේෂය මගින් සත්ත්ව වංශය ඇතිවු බවට සාක්ෂි ඇත.
တိရစ္ဆာန်သည် ဒိုမိန်း ယူကာရိုတာအုပ်စုကြီး၏အောက်တွင် ရှိသည်။ တိရစ္ဆာန်လောကဟု သိရာ၏။ ဒိုမိန်း ယူကာရိုတာအောက်တွင် ၎င်းအပါအဝင် နောက်ထပ် လောက သုံးခု ရှိ၏။ ၎င်းတို့မှာ (၁) ပရိုတစ္စတာ လောက(၂) အပင် လောက (၃) မှို လောက ဟူ၍ မှတ်သားရသည်။
တိရစ္ဆာန်သည် ပါဠိသဒ္ဒါဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်အမည် "animal" သည် လက်တင်သဒ္ဒါ animale (ပင့်သက်အရှင်) မှ ဆင်းသက်လာသည်။ ဇီဝဗေဒတွင် အသုံးပြုသော သဒ္ဒါသည် လောက (Kingdom) ကိုညွှန်းသည်။
အချို့နိုင်ငံဒေသများ၌ သိပ္ပံနည်း မကျသော အသုံးအနှုန်းများကို ကိုင်စွဲကာ တိရစ္ဆာန်ဟူသော ဝေါဟာရမှ လူသားများကို ဖယ်ထုတ်ထားသည်။ အနှီသူတို့ ဆိုလိုသည်မှာ တိရစ္ဆာန် လောကတွင် လူသားမဟုတ်သော တိရစ္ဆာန်များ ပါဝင်ကာ လူသားနှင့် လွန်စွာ နီးစပ်သော အခြားနို့တိုက်သတ္တဝါများနှင့် ကျောရိုးရှိတိရစ္ဆာန်များကိုမူ ချွင်းချက် မရှိ ထည့်သွင်းထား၏။ (In everyday non-scientific usage the word excludes humans – that is, "animal" is often used to refer only to non-human members of the kingdom Animalia; often, only closer relatives of humans such as mammals, or mammals and other vertebrates, are meant.)[၁]
တိရစ္ဆာန်ဟူသော ဝေါဟာရကို ဇီဝဆိုင်ရာ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်၌ ရေမြှုပ်ကောင်များ၊ ပင်လယ်ခူ၊ အင်းဆက်များ နှင့် လူသားများအထိ လွှမ်းခြုံထားသော တိရစ္ဆာန် လောကအတွင်းရှိ အဖွဲ့ဝင်အားလုံးကို ဆိုလိုသည်ဟု ဖွင့်ဆို၏။ (The biological definition of the word refers to all members of the kingdom Animalia, encompassing creatures as diverse as sponges, jellyfish, insects, and humans.) [၂]
Вы сошли с ума.
Deuterostomes ဒုတိယအပေါက် ပါရှိသော တိရစ္ဆာန်များတွင် အဓိကအားဖြင့် ပါဝင်လျှက်ရှိသော Phylum များမှာ Echinoderm (ပင်လယ်မျှော့နှင့် ကြယ်ငါး) နှင့် ကျောရိုးရှိ တိရစ္ဆာန်များ (Chordata) ဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲထားသည်။ ကျောရိုးရှိ တိရစ္ဆာန်များတွင် ငါး၊ ကုန်းနေရေနေ သတ္တဝါ၊ တွားသွားသတ္တဝါ၊ ငှက်နှင့် နို့တိုက်သတ္တဝါများပါသည်။
တိရစ္ဆာန်သည် ဒိုမိန်း ယူကာရိုတာအုပ်စုကြီး၏အောက်တွင် ရှိသည်။ တိရစ္ဆာန်လောကဟု သိရာ၏။ ဒိုမိန်း ယူကာရိုတာအောက်တွင် ၎င်းအပါအဝင် နောက်ထပ် လောက သုံးခု ရှိ၏။ ၎င်းတို့မှာ (၁) ပရိုတစ္စတာ လောက(၂) အပင် လောက (၃) မှို လောက ဟူ၍ မှတ်သားရသည်။
ჩხოლარეფი, (ქორთ. ცხოველები), — ჩხოლარული ორგანიზმეფი, შურდგჷმილ სქჷლედეფიშ ართ-ართი ჯინჯიერი ომაფე (მაჟირა ომაფე ჩანარეფი რე). ჩხოლარეფი ჰეტეროტროფული ორგანიზმეფი რე. უუკაჭულაში ნამთინე ბუნა (ევგლენა) ეთმიჯუმუაფუ მუჭოთ ჰეტეროტროფულო, თეშ ავტოტროფულო. ალმახანურ ფარანს ხე 1,5-იშე 2 მლნ-შახ ბუნაშ ჩხოლარი (მენცარეფიშ უზურით თე რიცხუ შილებე 10 მილიონს ოჭირინუანდასჷნ), თაშ ნამდა 1 მლნ-შე უმოსი კუჩხორსხუამეფი. შხვადოშხვა სისტემატიკოსი ჩხოლარეფს გოშხვანერელი მუდანობაშ ტიპეფო რთუნს. უმოსო ეჭოფილიე გეჸვენჯი ტიპეფი: უუკაჭულაშეფი (ნამთინე თე ტიპის 5 ტიპო რთჷნს), მუნაფეფი, ჭჷქოქამეფი, ბირტყა ღვენკეფი, ნემერტინეფი, კვარკვალია ღვენწკეფი, დუდქაცუამი ღვენწკეფი, რულეამი ღვენწკეფი, კუჩხორსხუამეფი, ფუთქურალეფი, ხუჯკუჩხამეფი, ლიბტანამეფი, კანქაცუამეფი, პოგონოფორეფი, ძაგვარღვანწკამეფი, გვერდოქორდამეფი დო ქორდამეფი. ჩხოლარეფს გურაფულენს ზოოლოგია დო მიარე სპეციალური ზოოლოგიური დისციპლინა: პროტისტოლოგია, ენტომოლოგია, იქთიოლოგია, ჰერპეტოლოგია, ორნითოლოგია, თერიოლოგია, მალაკოლოგია დო შხვა.
ჩხოლარეფს დიდი შანულობა უღუ ადამიერიშ რინას. თინეფს ირინუანა ოჭკომალო, აწმაკინალი ნძალათ, ორეწუალე ლადირონო დო შხვა. ნამთინე ჩხოლარს ფორა (გავალი), მოუღუ ოკათე მეურნეობაშ თენა დო ვარ თი დარგიშა. გჷშაკერძაფილო ოშინალი რე თინეფიშ როლი აკანიშ თი სახეთ ასქილიდაფაშო მუდგათ თინა ამდღარშო მუმაპალუაფუნან. თე შანულობა მახორობაშ დიდი ნორთის ვასვინჷ დო წორას თენა რე თარი ზეკი თი პრობლემეფიშ ნამუეფიშ ოწოხოლეთ გერე ჩხოლარეფიშ ოქიანუნ. მიარე ბუნა უდუზოგებუ მოჯილიკუაშ დო ორთაშობურ პროცესეფს ჩილათირ ჩარიაშ გეშა მისპუ ვარა მოსპუალაშ შარას გერე. თეჟამო ქიმინჯური ბიჯგეფი გჷნმიდგუმუ ჩხოლარეფიშ ბუნაშობური მუდანობაშ რეგულირაფაშო, თხილუაშო, მოშხუნებაშო (გჷშაშქუმალირიე კანონეფი, დორსხუაფილიე ტყაჩირეფი (ნაკრძალეფი), ეკვათილეფი, მიშაღალირიე "ჭითა წიგნი" დო შხვა). მორო მოღალუეფიშ მეჯინათ ქიმუაჸუნითჷ-და, ქობძირუნთ ნამდა ჩხოლარული ოქიანუშ დეგრადაციაშ პროგრესირაფა გეომეტრიულ პროგრესირაფას ეხოლებუ. რე გოხვალამა, ნამდა ორთაშ გჷნოგვარაფაშ პროცესი ნამუთ თეშნერი არგამა რენ, წჷმარინუანს ევოლუციური გოვითარაფაშ ართ-ართი ეტაპის დო ოსქვებურო ბუნეფიშ დო ვარ ედომუშამო ეკოსისტემეფიშ ნქირაფა ვა რე შანი თიში ნამდა მოსპუალა ედომუშამო შურდგჷმილ ორთას ორცქინუნ. მორო სოიშახ თეშნერი უზურეფი თეორიაშ სახეს ვეჭოფუნჷნ (მორო შილებე დღას ვართ მოხვადასჷნ ), თეიშახ კოჩიშობა დიდ რისკიშა მეურს. თაშ ნამდა, თითო კაკალია ადამიერი ვალდვალირიე მუთხილუას დო მუკულუას შურდგჷმილი ორთასჷნ.
ჩხოლარეფი, (ქორთ. ცხოველები), — ჩხოლარული ორგანიზმეფი, შურდგჷმილ სქჷლედეფიშ ართ-ართი ჯინჯიერი ომაფე (მაჟირა ომაფე ჩანარეფი რე). ჩხოლარეფი ჰეტეროტროფული ორგანიზმეფი რე. უუკაჭულაში ნამთინე ბუნა (ევგლენა) ეთმიჯუმუაფუ მუჭოთ ჰეტეროტროფულო, თეშ ავტოტროფულო. ალმახანურ ფარანს ხე 1,5-იშე 2 მლნ-შახ ბუნაშ ჩხოლარი (მენცარეფიშ უზურით თე რიცხუ შილებე 10 მილიონს ოჭირინუანდასჷნ), თაშ ნამდა 1 მლნ-შე უმოსი კუჩხორსხუამეფი. შხვადოშხვა სისტემატიკოსი ჩხოლარეფს გოშხვანერელი მუდანობაშ ტიპეფო რთუნს. უმოსო ეჭოფილიე გეჸვენჯი ტიპეფი: უუკაჭულაშეფი (ნამთინე თე ტიპის 5 ტიპო რთჷნს), მუნაფეფი, ჭჷქოქამეფი, ბირტყა ღვენკეფი, ნემერტინეფი, კვარკვალია ღვენწკეფი, დუდქაცუამი ღვენწკეფი, რულეამი ღვენწკეფი, კუჩხორსხუამეფი, ფუთქურალეფი, ხუჯკუჩხამეფი, ლიბტანამეფი, კანქაცუამეფი, პოგონოფორეფი, ძაგვარღვანწკამეფი, გვერდოქორდამეფი დო ქორდამეფი. ჩხოლარეფს გურაფულენს ზოოლოგია დო მიარე სპეციალური ზოოლოგიური დისციპლინა: პროტისტოლოგია, ენტომოლოგია, იქთიოლოგია, ჰერპეტოლოგია, ორნითოლოგია, თერიოლოგია, მალაკოლოგია დო შხვა.
እንስሳ የሕያው ነገር አይነት ሆኖ የሚያድገው ከብርሃን አማካይነት እንደ አትክልት ሳይሆን ከመብላት ነው።
በሥነ ሕይወት ጥናት ዘንድ፣ እንስሳ አንድ የሕይወት ስፍን ሲሆን 34 ክፍለስፍኖች በውስጡ ይመደባሉ። ከነዚህም መካከል፣ ብዙዎቹ ጥቃቅን ትሎች ወይም ትል መሳይ አይነቶች ናቸው።
動物是多細胞真核生命體裏向个一大類群，統稱爲動物界。動物身體个基本形態會隨著其發育而變得固定，通常是勒其胚胎發育个辰光，但別過也有个動物會勒其生命中有得變態个過程。
大多數動物能自發且獨立个移動探索，衹有極少數个動物（像珊瑚）是固定勒一點弗好移動。動物行爲學是研究動物行爲个科學，較著名个行爲理論是康納德·洛倫茨提出个本能理論。
已發覺个動物化石，多是在五億四千萬年前个寒武紀大爆發辰光个海洋物種。
動物有幾種擔其與其他生物相區隔个特徵。動物是真核生物，且常莊是多細胞个[1] （例外請見黏體動物），昰個擔其與細菌搭大多數个原生生物相區隔。動物是消費者[2]，通常在一個內腔中消化食物，昰個擔其與植物搭藻類相區隔。動物也因缺乏細胞壁而搭植物、藻類及真菌弗同。[3]所有个動物儕是能動个[4]，若衹算一部份个生長期間。胚胎會有形成囊胚个辰光，箇是衹有動物才有个特徵。
除脫少部份（如海綿）个例外，動物儕有一個分化出分別組織个身體。昰眼組織包含肌肉（能收縮並控制身體个移動）搭神經組織（傳遞與接收訊號）。一般也會有個內部个消化腔，搭表皮連有一或兩個開口。有昰些組織个動物畀稱之爲真後生動物。
所有个動物儕有得真核細胞，且畀包在由膠原蛋白搭具彈性个糖蛋白所組成个獨特細胞外網絡裏向。昰些網絡作興會鈣化以形成甲殼、骨頭搭針骨等結構。在發育个辰光會形成一隻較可變動个架構，好讓細胞能移動且畀重新組織，好使得複雜个結構變得可能。相對个，其他如植物搭真菌等多細胞生物有畀細胞壁固定住位置个細胞，所以以漸進个生長方式來發育。另外，動物細胞特有个還有如下幾種細胞間个結合：緊密接合、間隙接合搭橋粒。
幾乎所有个動物儕會進行某種類型个有性生殖。成熟个個體是雙倍體或多倍體个。佢拉有一些特化个生殖細胞，行減數分裂以產生較小可游動个精子或較大弗可動个卵子。精子搭卵子會結合成爲受精卵，且發育成新个個體。
交關動物也能夠行無性生殖。昰個可能發生在孤雌生殖（成熟卵嘸沒經過交配而產生），或一些經由斷裂生殖。
受精卵一開始會發育成一隻小球，稱之爲囊胚，在此進行重整搭分化。在海綿裏向，囊胚幼體會游到一個新个位置上並發育成一個新个海綿。而在其他大多數个類群中，囊胚則會進行更爲複雜个重整。囊胚一開始會內套以形成具有消化腔个原腸胚搭兩個各別个胚層－外胚層搭內胚層。在大多數个情況下頭，還會得有個中胚層在兩者之間。昰些胚層接著分化成各式組織搭器官。
大多數動物間接利用太陽光个能源來生長。植物利用太陽光來轉化出簡單个糖類，以一種稱之爲光合作用个過程。一開始是二氧化碳搭水，經由光合作用後，太陽光个能源畀轉化成葡萄糖中鍵結个化學能，並釋放出氧來。昰些糖類接著畀用來當做供植物生長个建材。當動物喫下去昰些植物（或喫下其他喫仔植物个動物），由植物產生出來个糖便會畀動物利用。昰些糖或者直接利用來幫助動物生長，或者畀分解脫，釋放出儲存个太陽能，以供動物活動个能量。此一過程稱之爲糖酵解。
生活在靠近海床上个深海熱泉搭海底冷泉等戶蕩个動物弗依靠太陽能。而是由化能合成个古菌搭細菌形成其食物鏈个基部。
動物是多細胞真核生命體裏向个一大類群，統稱爲動物界。動物身體个基本形態會隨著其發育而變得固定，通常是勒其胚胎發育个辰光，但別過也有个動物會勒其生命中有得變態个過程。
大多數動物能自發且獨立个移動探索，衹有極少數个動物（像珊瑚）是固定勒一點弗好移動。動物行爲學是研究動物行爲个科學，較著名个行爲理論是康納德·洛倫茨提出个本能理論。
已發覺个動物化石，多是在五億四千萬年前个寒武紀大爆發辰光个海洋物種。
L reino Animalia, Reino Animal ó Reino Metazoa ye cumpuosto por seres bibos multicelularlas an que las células forman tecidos biológicos, cun capacidade de respunder al ambiente que ls ambolbe ó, por outras palabras, puls animales. Al cuntrário de las plantas, ls animales son heiterotróficos, ó seia, buscan ne l meio adonde biben sou alimento, cumo plantas i outros animales para subrebibíren. La maioria de ls animales ten un plano corporal que detremina-se a la medida que tornan-se maduros, i, fuora an animales cun metamorfose, esse plano corporal ye feito zde ciedo na sue uontogenie quando son inda ambriones. Ls gametas, na maiorie de l causos, quando custituen la linhaige germinatiba, son porduzidos an uorganos sternos, cujas células, tirandolas sponjas, nun ténen reproduçon.
L studo científico de ls animales ye chamado zologie. Tradecionalmente, la zologie studaba todos ls seres bibos culas caratelísticas çcrebidas arriba mas, atualmente, cumo resultado de studos filogenéticos, cunsidran-se ls Protista cumo un grupo apartado de ls animales.
L termo "animal" ye frequentemente outelizado para chamar todos ls animales defrentes de ls houmanos i raramente para se refire a animales nun classeficados cumo Metazoários (ber "Metazoa" a seguir). La palabra "animal" deriba de l Latin anima, ne l sentido de fólego bital, i bino pa l Pertués pula palabra an latin animalis. Animalia ye sou plural.
Animales son eucariontes, i dibergírun de l mesmo grupo de l protozoários flagelados que dórun ourige als fungos i als coanoflagelados. Estes redadeiros son mui próssimos por tenéren células cun "colarinhos" aparecendo solamente antre eilhes i las sponjas, i ralamente noutras formas de animales. An todos estes grupos, las células móbeis, giralmente ls gámetas, ténen un único flagelo posterior cun ultra-strutura parecido.
Ls animales adultos son normalmente diplóides, porduzindo pequeinhos spermatozóides mobles i grandes uobos eimobles. An todas las formas l zigoto fertelizado debide-se (clibaige) para formar ua sfera oca chamada blástula, que anton sufre rearranjo i defrenciaçon. Las blástulas son probablemente repersentatibas de l tipo de quelónia de adonde ls animales eiboluíran; formas aparecidas acuntécen antre ls flagelados, cumo ls Bolbox....
La çtinçon más notable de ls animales ye la forma cumo las células se siguran juntas. Al robés de solo quedáren grudadas juntas, ó siguradas nun sítio por pequeinhas paredes, las células animales son ligadas por junçones eisetadas, cumpuostas basicamente por proteínas eilásticas (colágeno ye caratelístico) que cria la matriç stracelular. Alguas bezes esta matriç ye calceficada para fazer cunchas, uossos ó spículas, mas d'outro modo ye razonablemente flexible i puode serbir cumo ua strutura por adonde las células puoden mober-se i se reourganizar.
Fuora por uns poucos traços fósseles questionables, las purmeiras formas que talbeç representen animales aparecen ne ls registros fósseles alredror de l Pré-Cambriano. Son chamadas Biota Bendiana i son mui defíceles de relacionar culas formas recentes. Birtualmente l restro de filos fázen ua apariçon más ó menos al mesmo tiempo durante l período Cambriano. Este eifeito radioatibo massibo puode tener aparecido por bies dua mudança climática ó ua einobaçon genética i ye tan einesperada que ye giralmente chamada de Spluson Cambriana.
Las sponjas (Porifera) apartórun-se de ls outros animales mui cedo i son mui defrentes. Sponjas son sésseles i giralmente alimentan-se tirando las partículas nutritibas de la auga que entra atrabeç de poros spalhados por todo l cuorpo, que ye suportado por un scaleto formado por spículas. Las células son defrenciadas, porén, nun stan Ourganizadas an grupos çtintos.
Eisisten tamien trés filos "porblemáticos" - ls Rhombozoa, Orthonetida, i Placozoa - i ténen ua posiçon ancierta an relaçon als outros animales. Quando eilhes fúrun çcubiertos, ls Protozoa fúrun cunsidrados cumo un filo animal ó un subreino, mas, cumo eilhes nun son giralmente relacionados i son más parecidos a las plantas de l que animales, un nuobo reino, l Protista fui criado pa ls abrigar.
Andependientemente desso, todos ls animales pertenécen a un grupo monofilético chamado Metazoa (ó Eumetazoa quando l nome Metazoa ye ousado para todos ls animales), caraterizado por ua cámara digestiba i camadas apartadas de células que defrencian-se an bários tecidos. Caratelísticas çtintibas de l metazoários ancluen un sistema nerbióso i musclos.
Ls Metazoa más simples apersentan simetrie radial - por esta rezon, son classeficados cumo Radiata (an cuntraposiçon culs Bilaterie, que ténen simetrie bilateral). Para para alhá desso, estes animales son diploblásticos, esto ye, ténen dous folhetos ambrionários. La camada sterior (etoderme) correspunde a la superfice de la blástula i la camada anterior (andoderme) ye formada por células que migran pa l anterior. Eilha anton se ambagina para formar un buraco digestibo cun ua sola abertura, (l arquéntero). Esta forma ye chamada gástrula (ó plánula quando eilha ye libre-natante). Ls Cnidarie i ls Ctenophora (augas bibas, anémonas, corales, etc) son ls percipales filos diploblásticos. Ls Myxozoa, un grupo de parasitas microscópicos, ténen sido cunsidrados cnidários reduzidos, mas, puoden ser deribados de l Bilaterie.
Las outras formas cumprénden un grupo chamado Bilaterie, ua beç que eilhes apersentan simetrie bilateral (al menos algun grau), i son triploblásticos. La Blástula ambagina sin se ancher antes, anton l andoderma ye solo l sou forro anterior, la parte anterna ye anchida para formar l terceiro folheto ambrionário antre eilhes (mesoderme). Ls animales más simples dentre estes son ls Platyhelminthes (brugos achatados, cumo la ténia), que puoden ser parafiléticos al filo más alto.
La ancha maiorie de ls filos triploblásticos fórman un grupo chamado Protostomie. Todos ls animales destes filos ténen un trato digestibo cumpleto (ancluindo ua boca i un culo), cula boca zambolbendo-se de l arquéntero i l culo aparecindo apuis. La mesoderme aparece cumo ne ls Platyhelminthes (brugos achatados, cumo la planária), dua célula simples, i anton debide-se para formar ua massa an cada lado de l cuorpo. An giral hai un buraco al redror de l antestino, chamada celoma, aparecendo cumo ua debison de l mesoderma, ó al menos ua berson reduzida desso (por eisemplo, un pseudoceloma, adonde la debison acuntece antre l mesoderma i l andoderma, quemun an formas microscópicas).
Alguns de ls percipales filos protostómios son ounidos pula persença de larba trocófora, que ye defrente por bias dun padron special de cílios. Estes crian un grupo chamado Trochozoa, cumprendendo ls seguintes:
Tradecionalmente l Arthropoda - l maior filo animal ancluindo ansetos, aranhons, cangareijos i parecidos - i dous pequeinhos filos un cachico relacionados a eilhes, l Onychophora i Tardigrada, ténen sido cunsidrados un cachico próssimos als anielhoídeos por bias de l sou plano de segmentaçon corporal (la heipótese de l Articulata). Esta relaçon stá an dúbeda, i parece que eilhes, al robés desso, pertençan a bárias minhocas pseudocelomadas - ls Nematoda, Nematomorpha (minhocas pelo-de-cabalho), Kinorhyncha, Loricifera, i Priapulida - que cumpárten antre si eicdise (muda de l soscaleto i muitas outras caratelísticas. Este grupo ye coincido cumo Ecdysozoa.
Eisisten muitos pseudocelomados protostomados que son defíceles de séren classeficados por bias de ls sous pequeinhos tamanhos i struturas pequeinhas. Ls Rotifera i Acanthocephala son mui relacionados antre si i l mais cierto pertencen prossimamente als Trochozoa. Outros grupos ancluen ls Gastrotricha, Gnathostomulida, Entoprota, i Cycliophora. L redadeiro fui çcubierto solo recentemente, i cumo pouca ambestigaçon fui feita ne ls fondos de ls mares, l mais cierto más cousas seran inda çcubiertas. La maiorie destes fui agrupada drento de l filo Aschelminthes, junto culs Nematoda i outros, mas eilhes nun aparentan tener relaçones filogenéticas antre si.
Ls Brachiopoda (braquiópodes), Etoprota (ó Bryozoa, ls briozoários) i ls Phoronidas forman un grupo chamado Lophophorata, grácias a la persença cumpartida dun leque de cílios al redror de la boca chamado lofóforo. Las relaçones eibolucionárias destas formas nun son mui claras - l grupo ten sido cunsidrado cumo parte de l "deuterostomados", i talbeç seia "parafilético". Eilhes son más relacionados als "Trochozoa", assi i todo, i ls dous son muita beç agrupados cumo Lophotrochozoa.
Ls Deuterostomados son defrentes de ls Protostomados de bários modos. Eilhes tamien ténen un trato digestibo cumpleto, mas neste causo l arquéntero zambolbe-se ne l culo. La mesoderme i celoma nun zambuolben-se de l mesmo modo, i si de la eibaginaçon de la andoderme, diç-se anton, de ourige anterocélica. I, por fin, la clibaige de ls ambriones ye defrente. Todo esto sugere que las dues linhas son apartadas i monofiléticas. Ls deuterostomados ancluen:
Tamien hai alguns filos animales stintos, nun habendo mui coincimiento subre la sue ambriologie ó strutura anterna, tornando-se assi defíceles de se classeficar. Estes son, na sue maiorie, benidos de l período Cambriano, i ancluen
Ne l squema oureginal de Linnaeus, ls animales éran dun de ls trés reinos, dibedidos nas classes de Brugos, Moscos, Peixes, Anfíbios, Abes, i Mamíferos. Ls quatro redadeiros fúrun subounidos nun solo grupo, l Chordata, anquanto que las outras formas fúrun apartadas. Las listas a seguir reperséntan la atual cumprenson de l grupo, inda que haba ua bariaçon de fuonte para fuonte.
L reino Animalia, Reino Animal ó Reino Metazoa ye cumpuosto por seres bibos multicelularlas an que las células forman tecidos biológicos, cun capacidade de respunder al ambiente que ls ambolbe ó, por outras palabras, puls animales. Al cuntrário de las plantas, ls animales son heiterotróficos, ó seia, buscan ne l meio adonde biben sou alimento, cumo plantas i outros animales para subrebibíren. La maioria de ls animales ten un plano corporal que detremina-se a la medida que tornan-se maduros, i, fuora an animales cun metamorfose, esse plano corporal ye feito zde ciedo na sue uontogenie quando son inda ambriones. Ls gametas, na maiorie de l causos, quando custituen la linhaige germinatiba, son porduzidos an uorganos sternos, cujas células, tirandolas sponjas, nun ténen reproduçon.
L studo científico de ls animales ye chamado zologie. Tradecionalmente, la zologie studaba todos ls seres bibos culas caratelísticas çcrebidas arriba mas, atualmente, cumo resultado de studos filogenéticos, cunsidran-se ls Protista cumo un grupo apartado de ls animales.
L termo "animal" ye frequentemente outelizado para chamar todos ls animales defrentes de ls houmanos i raramente para se refire a animales nun classeficados cumo Metazoários (ber "Metazoa" a seguir). La palabra "animal" deriba de l Latin anima, ne l sentido de fólego bital, i bino pa l Pertués pula palabra an latin animalis. Animalia ye sou plural.
Son definïi Animæ (o Metazoi) tûtti i organiximi eucarioti, con differensiaçion cellulâ, eteròtrofi e mòbili inte a o men un stadio da seu vitta. O regno animâ (Animalia o Metazoa) o l'è costituïo da çirca 1,5 milioin de speçie nòte viventi (ma se pensa che ghe ne segge ancon molte da descrovî), raggruppæ in particolari categorïe tascionòmeghe definïe da o scistema de clascificaçion scientifega. O phylum ciû rappresentativo o l'è, de segûo, quello di artropodi (Ägni) ch'o conta çirca 1 milion de speçie, de quæ 750.000 in scia classe di insetti. A disciplinn-a biològica ch'a stûddia i animæ a vegne dïta Zoologia. A mëxinn-a veterinäia a stûddia tûtto quello ch'o riguarda a sanitæ di animæ e o rappòrto òmmo-animâ-ambiente.
De beêsten (Latiens Animalia) bin 'n belangriek riek van organismen uut 't domein van de eukaryoten, dan ze vurme zaemen mee de planten, de schimmels en de protisten. Ze bin gewoonlik meêrcellig, kunne d'r eige bewege en voeje d'r eige mee sukers uut aore organismen. Ze aeseme zuurstof in kooldioxide uut, welke lèste stof weêr deu planten gebruukt oor om sukers mee an te maeken. De groôtte van dieren verschilt van minder as 'n millimeter toet tientallen meters; de levensdier kan verschillen van maer 'n paer uren toet 200 jaer. Beêsten ore nie zoô oud as planten maer meêstal ouwer as bacteriën. Meêr as de 'elt van alle diersoôrten bin insekten (1.000.000 specie).
De eêrste beêsten bin ontstae rond 't begin van 't Paleozoïcum, 550 miljoen jaer vromme. Geleerden bin 't d'r nie over eêns of sommige ouwere fossielen ok a an beêsten toe te schrieven bin.
Op 'n paer uutzonderiengen nae èn aolle beêsten verschillende weefsels, zoôas spieren om d'r eige te bewegen, zenuwen om prikkels op te vangen en te verwerken, en orgaonen. Bie oôgere beêsten is 't knoôppunt van de zenuwen uutgegroeid toet 'n orgaon op z'n eige: de essens. Verteêrienge van 't eêten gebeurt gewoonlik intern; de afvaolproducten daervan moete 't lief dan ok weer verlaete.
Awast komt aseksuele voortplantienge bie dieren ok vò (deu parthenogenese of deu fragmentaotie), seksualiteit is wè de norm. Seksuele voortplantienge oor bereikt deur meiose: 't anmaeken van ei- en zaedcellen mee aollef zoôvee chromosomen. As die bie mekaore komme ontstaet d'r 'n nieuwe cel mee evevee chromosomen as de ouwers. Vervolges groeit de celklomp uut toet 'n embryo, en daenae tot 'n volwaerdeg nieuw dier. Dit proces gebeurt meêstal in beschermde schillen die-an eiers genoemd ore, mae de meêste zoogdieren brienge ulder kinders levend op de wereld.
't Beêstenriek is in drie onderrieken verdeêld: de Parazoa, de Mesozoa en de Eumetazoa De protozoën worn vandaeg d'n dag bie de protisten gerekend. 'n Globaole indeêlienge.
De beêsten (Latiens Animalia) bin 'n belangriek riek van organismen uut 't domein van de eukaryoten, dan ze vurme zaemen mee de planten, de schimmels en de protisten. Ze bin gewoonlik meêrcellig, kunne d'r eige bewege en voeje d'r eige mee sukers uut aore organismen. Ze aeseme zuurstof in kooldioxide uut, welke lèste stof weêr deu planten gebruukt oor om sukers mee an te maeken. De groôtte van dieren verschilt van minder as 'n millimeter toet tientallen meters; de levensdier kan verschillen van maer 'n paer uren toet 200 jaer. Beêsten ore nie zoô oud as planten maer meêstal ouwer as bacteriën. Meêr as de 'elt van alle diersoôrten bin insekten (1.000.000 specie).
De eêrste beêsten bin ontstae rond 't begin van 't Paleozoïcum, 550 miljoen jaer vromme. Geleerden bin 't d'r nie over eêns of sommige ouwere fossielen ok a an beêsten toe te schrieven bin.
Meulatang nakeuh salah saboh peuneujeuët Allah. Le that curak meunatang nyan, na nyang peuët boh gatéh, na nyang duwa. Na nyang meusayeuëp, na cit nyang meuiku.
Na lam kawan meulatang nyan udép di darat, lagèë manok, iték, asèë, cagèë, gluëh, leumo ngon la'én-la'én lom. Meulatang-meulatang nyang udép lam ië lagèë eungkôt. Eungkôt pih meumacam nanjih, na eungkôt surè, mulôh, kadra ngon nyang la'én. Teuma na chit nyang udép bak duwa pat, meukuseuëdjih udép lam ië ngon bak darat lagèë buya, punyië, cangguëk le lom la'én.
Umpeuën meulatang nyan pih le macam curak, na nyang pajôh ôn kayèë, naleuëng lagèë kamèng, bubiri, leumo, keubeuë, rusa atawa la'én nibak nyan.
Na chit eumpeuën meulatang nyan sië, meukeusuëdjih jipajôh sië/tubôh meulatang la'én, lagèë rimuëng, buya, uleuë atawa miseuë la'én.
Teuma na chit meulatang nyang pajôh böh kayèë, lagèë eungkong.
Meulatang nakeuh salah saboh peuneujeuët Allah. Le that curak meunatang nyan, na nyang peuët boh gatéh, na nyang duwa. Na nyang meusayeuëp, na cit nyang meuiku.
Na lam kawan meulatang nyan udép di darat, lagèë manok, iték, asèë, cagèë, gluëh, leumo ngon la'én-la'én lom. Meulatang-meulatang nyang udép lam ië lagèë eungkôt. Eungkôt pih meumacam nanjih, na eungkôt surè, mulôh, kadra ngon nyang la'én. Teuma na chit nyang udép bak duwa pat, meukuseuëdjih udép lam ië ngon bak darat lagèë buya, punyië, cangguëk le lom la'én.
Umpeuën meulatang nyan pih le macam curak, na nyang pajôh ôn kayèë, naleuëng lagèë kamèng, bubiri, leumo, keubeuë, rusa atawa la'én nibak nyan.
Na chit eumpeuën meulatang nyan sië, meukeusuëdjih jipajôh sië/tubôh meulatang la'én, lagèë rimuëng, buya, uleuë atawa miseuë la'én.
Teuma na chit meulatang nyang pajôh böh kayèë, lagèë eungkong.
Doenghduz dwg cungj swnghvuz ndeu.
Enyvales po miles yw eseli an wlaskor vywoniethek Animalia. Y fywons i y'n mor ha'n nor; lies eghenn a yll nija y'n ayr ynwedh. Lies kell a'n jeves, ha galloes gwaya ha gorthybi dhe'n kyrghynnedh. I a dyber kreatoryon byw erell (enyvales, plansow, korrbryves, h.e.). War-lergh savonow bywonieth, tus a wra rann a'n wlaskor Animalia (h.y. y'n urdh Primates a'n Mammalia, po bronnviles).
Ottomma rol a asrannow meur ha phyla y'n wlaskor na (yn lytherennow hardh y skrifir henwyn an naw brassa phyla). Nyns usi an rol ma ow tiskwedhes asrannow le ages phylum saw yn Chordata (agan phylum nyni).
Enyvales a yll bos rannys yntra dew vagas efan: mellkeynoges (enyvales gans mellkeyn) ha divellkeynoges (enevales heb mellkeyn). Divellkeynoges yw an brassa bagas a enyvales hag yma'n niver brassa a eghennow deskrifys y'n isbagas hwesker.
An erthygel ma yw skrifys yn Kernewek Kemmyn.
Enyvales po miles yw eseli an wlaskor vywoniethek Animalia. Y fywons i y'n mor ha'n nor; lies eghenn a yll nija y'n ayr ynwedh. Lies kell a'n jeves, ha galloes gwaya ha gorthybi dhe'n kyrghynnedh. I a dyber kreatoryon byw erell (enyvales, plansow, korrbryves, h.e.). War-lergh savonow bywonieth, tus a wra rann a'n wlaskor Animalia (h.y. y'n urdh Primates a'n Mammalia, po bronnviles).
Ottomma rol a asrannow meur ha phyla y'n wlaskor na (yn lytherennow hardh y skrifir henwyn an naw brassa phyla). Nyns usi an rol ma ow tiskwedhes asrannow le ages phylum saw yn Chordata (agan phylum nyni).
Porifera (spongow) Eumetazoa Placozoa Ctenophora Cnidaria (morgowles, h.e.) Placozoa is-wlaskor Bilateria Acoelomorpha ugh-phylum Deuterostomes Chaetognatha Chordata Cephalochordata (gywigow) Chraniata Myxini Vertebrata (enyvales gans mell keyn) Cephalaspidomorphi (mornadrys) Gnathostomata (enyvales gans challys) Chondrichthyes (puskes migornek) Teleostomi (puskes askornek) Tetrapoda (enyvales gans peswar lith) Amniotes Synapsida (bronnviles oll) Sauropsida (pedrevanes, kroenogow ervys, serf, arghpedrevanes, hag ydhyn) Amphibia (kroenogow, pedresyf, h.e.) Urochordata Echinodermata (pympbysyes, h.e.) Hemichordata (pryv mes) Orthonectida Rhombozoa Myxozoa Protostomes ugh-phylum Ecdysozoa Arthropoda (an brassa phylum a enyvales): hwesker, kevnis, crustacea Kinorhynca Loricifera Nematoda (an nessa brassa phylum a enyvales): pryv rownd Nematomorpha Onychophora Priapulida Tardigrada ugh-phylum Platyzoa Acanthocephala Cycliophora Gastrotricha Gnathostomulida Micrognathozoa Platyhelminthes (pryv blatt) Rotifera ugh-phylum Lophotrochozoa Annelida (pryv nor, geles) Brachiopoda Ectoprocta Entoprocta Mollusca (melhwes, ester, stifogow, h.e.) Nemertea Phoronida SipunculaAn mga hayop sarô sa pangenot na grupo ng mga organismo sa kinàban.
Haýwanlar (lat. Animalia) — organizmleriň (Aristoteliň döwründen bäri) adaty bölünýän kategoriýasy, oňa häzirki wagtda biologik şalyk hökmünde garalýar. Haýwanlar zoologiýanyň esasy öwrenýän obýekti bolup durýar.
Heywan, nameyo bıngeyıno ke cındeyan rê vaciyeno. İnsan zi tewrê de heywanan ra saye beno.
Heywan, nameyo bıngeyıno ke cındeyan rê vaciyeno. İnsan zi tewrê de heywanan ra saye beno.
Inyamaswa cyangwa Inyamanswa , Igikoko (ubuke Ibikoko), Igisimba (ubuke Ibisimba) (izina mu kilatini : Animalia)
U Rwanda rucumbikiye ubwoko bw’inyamaswa zonsa butandukanye 151, harimo cumi na bumwe bubangamiwe muri iki gihe kandi nta na bumwe buhakomoka. Muri bwo harimo amoko y’inkima (hagati ya 14 na 16), harimo igice cy’ingagi zo mu misozi zituye ku isi zikiriho (Gorilla gorilla berengei). Ayandi moko y’inkima agizwe n’inkima ifite mu maso hameze nk’ah’igihunyira (Cercopithecus hamlyni), inkima yo mu misozi (Cercopithecus hoesti) muri Nyungwe, Inguge (Pan troglodytes) muri Nyungwe no muri Gishwati, n’icyondi (Cercopithecus mitis kandti) cyabonetse muri Pariki y’Igihugu y’Ibirunga.
Inyamaswa cyangwa Inyamanswa , Igikoko (ubuke Ibikoko), Igisimba (ubuke Ibisimba) (izina mu kilatini : Animalia)
Taxonavigaçion
Metazoa
Mhuka (Animal) zvinoreva chisikwa chinofema, chinokwanisa kufamba kubva panzvimbo.
Mhuka (Animal) zvinoreva chisikwa chinofema, chinokwanisa kufamba kubva panzvimbo.
Nimas binon grup noganas as garids e jarens. Binos nimas balsiülik e mödasiülik. Siüls onas labons siülamönis düfik.
Niġrun (pl: Niġrutit) (Tanŋ. animal)
Iḷaannigguuq aŋuniaġuuruat niġrutinik (tuttut, iqaluich, qaugaich, natchiq, aiviq, aġviq, nanuq) aŋuniaġuukkatiiŋ aksiayumiñaġaich niuqtuqtuat, aglaanguuq aŋuniaġaġiaġmiut, suli iḷaŋŋaviñaġniaŋiñmiut iñugiaktilaagich inna ukiumi atausimi.
Aŋŋun (sg) / Aŋŋutik (dual) / Aŋŋutit (pl) (Tanŋ. game animal, terrestrial mammal)
Taġiuġmiutat niġrutit (Tanŋ. sea animals, marine mammals)
Iqaluk (sg) / Iqaluuk (dual) / Iqaluich (pl) (Tanŋ. fish)
Tiŋmiaq (Tanŋ. bird)
Niġrun (pl: Niġrutit) (Tanŋ. animal)
♂ Aŋusalluq (Tanŋ. male animal) ♀ Aġnasalluq (Tanŋ. female animal)Iḷaannigguuq aŋuniaġuuruat niġrutinik (tuttut, iqaluich, qaugaich, natchiq, aiviq, aġviq, nanuq) aŋuniaġuukkatiiŋ aksiayumiñaġaich niuqtuqtuat, aglaanguuq aŋuniaġaġiaġmiut, suli iḷaŋŋaviñaġniaŋiñmiut iñugiaktilaagich inna ukiumi atausimi.
Nyama (boyíké : nyama tǒ banyama) ezalí ekelámo eye ezalí na lobíko mpé bomɔi. Biyíké bizalí na mabɛ́lɛ mpé babótaka bǎna. Biyíké bisúsu bibimisaka máki.
Nyama ya mikúwa izalí nyama iye izalí na mikúwa, lokóla : ndɛkɛ, moto, ngúlu, ligɔ́rɔ́dɔ́, mbísi tǒ nyóka.
Nyama ya mabɛ́lɛ izalí na mabɛ́lɛ. Ndakisa :
Nyama ya mikúwa tɛ́ izáli libóta lya nyama izángaka mikúwa, lokóla : nyama ikɛ́, limpiká, kósakosa, b.n.b.
Nyama ikɛ́, ndakisa : ngungi, nzói, eyóto, ndɔngɛ, limpúlututú,tǒ nkálámbá.
Nyama (boyíké : nyama tǒ banyama) ezalí ekelámo eye ezalí na lobíko mpé bomɔi. Biyíké bizalí na mabɛ́lɛ mpé babótaka bǎna. Biyíké bisúsu bibimisaka máki.
Thung-vu̍t he Tô-se-pâu Chṳ̂n-fu̍t Sâng-miang-thí chûng ke yit thai lui-khiùn, yu hêm-cho Thung-vu̍t-kie. Thung-vu̍t sṳ̂n-thí ke kî-pún hìn-thai fi chhai kì-têu fat-yuk sṳ̀ pien tet ku-thin, thûng-sòng he chó chhai khì phui-thôi fat-yuk sṳ̀, than ya yû-têu fi chhai khì sau-heu ke sâng-miang chûng yû ke pien-thai ke ko-chhàng. Thai-tô-sú thung-vu̍t he nèn-thûng ke － kì-têu nèn chhṳ-fat chhiâ thu̍k-li̍p thi yì-thûng. Chhie̍t thai-tô-sú thûng-vu̍t he pú-sṳ̍t-chá － kì-têu yî-kho khì-thâ sâng-miang thí chok-vì khì sṳ̍t-liòng. Than ya-yû séu phu-fûn thûng-vu̍t su̍k-yî fûn-kié-chá —— yî yí-kîn sí-mòng ke sâng-vu̍t-thí chok-vì sṳ̍t-liòng (li-yì chhùng-hièn).
Uywa (kastilla aru: Animal), aka pacha uraqina yuriri, sarnaqiri, jiwiri, kunaymana jakirinaka. Uywaxa kunaymani uywanakawa utjaraki sañani: Axa uywanata, uri uywanaka.
Xayawaan (Af-Ingiriis: animal; Af-Carabi: حيوان) waa noole ka mid ah noocyada noolaha. erayga "xayawaan" wuxuu ka yimid Af Carbeedka, dhiggiisa Af soomaaligana waa "bahal". Bahalladu wey kala duwanyihiin. Qaarkood waxay ku noolyihiin dhulka dushiisa, qaarna waxay ku noolyihiin badaha iyo wabiyada. Jaad ka mid ah bahallada waxay awoodaan in ay ku noolaadaan bad iyo berriba, sida raxa (halkani bad waxaan ula jeednaa biyaha).
Waxaa kaloo jira bahallo ku nool jirka aadanaha dushiisa inkastoo aysan isha qabanin. Bahallahan badankood waxay ku noolyihiin unugyada dhintay ee maqaarka.
Sideedaba, Soomaalida bahal waxay u taqaanaa wax kaste oo aan Aadane ahayn, balse ogoow Aadanahu waa bahal, waxa kaliya oo ka duwa bahallada kale waa garaadka.
Marka la abla-ablaynayo bahallada, waxaase ugu horeyn loo kala qeybiyaa laba jaad: Beri-joog (Dhul-joog) iyo Bad-joog. Waxaa lagu qiyaasaa in noocyada xayawaanka intiisa badani ku nooshahay badaha iyo wabiyada dunidan.
Marka la sii kala saarayo qeybaha xayawaanka waxaa loo qeeybiyaa shan qeybood:
1- Naasley: waa dhamaan xayawaanka awooda u leh in eey dhalaan ilmo nool isla markaana jaqsiiyaan caanaha naaska. Jaadkan waxaa ka mid ah Aadanaha.
2- Xamaarato: waa xayawaanka ku socda bogga ama caloosha. Waxaa ka mid ah maska, jabisada IWM. Waxay dhalaan ukun mudo ka dib isku bedesha ilmo.
3- Shimbiro: waa qeeyb aad u tiro badan oo ka mid ah xayawaanka. Waa bahallo awood u leh inay dhex maraan hawada iyagoo isticmaalaya baalashooda. Waa xayawaan ku dhaqan dunida dacalladeeda isla markaana ukala qeybsamo jaadad farabadan. Tusaale ahaan waxaa ka mid ah digaaga, haadka, goronyada, qambaarka, qooleeyda IWM.
4- Beri-Biyood: Beri-Biyood waxaa loo yaqaanaa xayawaanka nooc ka mid ah oo awood u leh inuu ku noolaado Beriga (oogada dhulka) iyo badaha ama biyaha dhexdooda. Waa xayawaan qaab sameeyskiisu taageerayo inuu ku dhex neefsado dhulka iyo biyaha hadba kii uu joogo. Bahalada noocan ahi aad uma tiro badna marka loo eego qeeybaha kale ee xayawaanka. Waxa ka mid ah Rah'a (frog), Yaxaaska (crocodile) IWM
5- Cayayaan: Cayayaanka waa qeyb ka mid ah xayawaanka oo aad uga yar-yar qeybaha kale. Sidoo kale waxaa la sheegaa inaanay dhiig lahayn dhamaan cayayaanku, midaasi oo ka dhigeysa qeyb aad uga duwan dhamaan xayawaanka intiisa badan ee ku dhaqan oogada dunida. Asc
Boqortooyo (biyoloji) (magaca Saynis regnum, wadar ahaan regna) waa heerka labaad ee loo kala saaro noocyada noolaha. Boqortooyadani waxaa loo sii kala jebiyaa kooxo yar-yar oo Saynis ahaan loo yaqaano Fyla (Phyla). In kastoo kala qeybinta kooxaha boqortooyada ee biyoloji lagu kala duwan yahay, wadanka Maraykanka iyo Kanada waxay qeybahaasi ka dhigaan ilaa lix kooxood (Xayawaan, Dhir, Fungi, Brotista, Arjaeya, Bakteriya); halka wadanada ay ka mid yihiin Ingiriiska, Hindiya, Australia, Latin Amerika, meelo badan oo Afrika ah iyo wadano kale waxay aqoonsadeen kaliya shan koox oo ka tirsan boqortooyada, kuwaasi oo kala ah: Xayawaanka, Dhirta, Fungiga, Brotistaha iyo Bakteriyada.[1]
Boqortooyo Dhir
Boqortooyo Xayawaan
Boqortooyo Brotist
Boqortooyo Bakteriya
Boqortooyo Fungi
Xayawaan (Af-Ingiriis: animal; Af-Carabi: حيوان) waa noole ka mid ah noocyada noolaha. erayga "xayawaan" wuxuu ka yimid Af Carbeedka, dhiggiisa Af soomaaligana waa "bahal". Bahalladu wey kala duwanyihiin. Qaarkood waxay ku noolyihiin dhulka dushiisa, qaarna waxay ku noolyihiin badaha iyo wabiyada. Jaad ka mid ah bahallada waxay awoodaan in ay ku noolaadaan bad iyo berriba, sida raxa (halkani bad waxaan ula jeednaa biyaha).
Waxaa kaloo jira bahallo ku nool jirka aadanaha dushiisa inkastoo aysan isha qabanin. Bahallahan badankood waxay ku noolyihiin unugyada dhintay ee maqaarka.
Sideedaba, Soomaalida bahal waxay u taqaanaa wax kaste oo aan Aadane ahayn, balse ogoow Aadanahu waa bahal, waxa kaliya oo ka duwa bahallada kale waa garaadka.
Marka la abla-ablaynayo bahallada, waxaase ugu horeyn loo kala qeybiyaa laba jaad: Beri-joog (Dhul-joog) iyo Bad-joog. Waxaa lagu qiyaasaa in noocyada xayawaanka intiisa badani ku nooshahay badaha iyo wabiyada dunidan.
Marka la sii kala saarayo qeybaha xayawaanka waxaa loo qeeybiyaa shan qeybood:
1- Naasley: waa dhamaan xayawaanka awooda u leh in eey dhalaan ilmo nool isla markaana jaqsiiyaan caanaha naaska. Jaadkan waxaa ka mid ah Aadanaha.
2- Xamaarato: waa xayawaanka ku socda bogga ama caloosha. Waxaa ka mid ah maska, jabisada IWM. Waxay dhalaan ukun mudo ka dib isku bedesha ilmo.
3- Shimbiro: waa qeeyb aad u tiro badan oo ka mid ah xayawaanka. Waa bahallo awood u leh inay dhex maraan hawada iyagoo isticmaalaya baalashooda. Waa xayawaan ku dhaqan dunida dacalladeeda isla markaana ukala qeybsamo jaadad farabadan. Tusaale ahaan waxaa ka mid ah digaaga, haadka, goronyada, qambaarka, qooleeyda IWM.
4- Beri-Biyood: Beri-Biyood waxaa loo yaqaanaa xayawaanka nooc ka mid ah oo awood u leh inuu ku noolaado Beriga (oogada dhulka) iyo badaha ama biyaha dhexdooda. Waa xayawaan qaab sameeyskiisu taageerayo inuu ku dhex neefsado dhulka iyo biyaha hadba kii uu joogo. Bahalada noocan ahi aad uma tiro badna marka loo eego qeeybaha kale ee xayawaanka. Waxa ka mid ah Rah'a (frog), Yaxaaska (crocodile) IWM
5- Cayayaan: Cayayaanka waa qeyb ka mid ah xayawaanka oo aad uga yar-yar qeybaha kale. Sidoo kale waxaa la sheegaa inaanay dhiig lahayn dhamaan cayayaanku, midaasi oo ka dhigeysa qeyb aad uga duwan dhamaan xayawaanka intiisa badan ee ku dhaqan oogada dunida. Asc
AsalkaBoqortooyo (biyoloji) (magaca Saynis regnum, wadar ahaan regna) waa heerka labaad ee loo kala saaro noocyada noolaha. Boqortooyadani waxaa loo sii kala jebiyaa kooxo yar-yar oo Saynis ahaan loo yaqaano Fyla (Phyla). In kastoo kala qeybinta kooxaha boqortooyada ee biyoloji lagu kala duwan yahay, wadanka Maraykanka iyo Kanada waxay qeybahaasi ka dhigaan ilaa lix kooxood (Xayawaan, Dhir, Fungi, Brotista, Arjaeya, Bakteriya); halka wadanada ay ka mid yihiin Ingiriiska, Hindiya, Australia, Latin Amerika, meelo badan oo Afrika ah iyo wadano kale waxay aqoonsadeen kaliya shan koox oo ka tirsan boqortooyada, kuwaasi oo kala ah: Xayawaanka, Dhirta, Fungiga, Brotistaha iyo Bakteriyada.
Амитад (латаар 'Animalia' гү, али Metazoa) гэдэгынь Амитанай аймагта хамаарха махабадай үндэһэн бүлэгые хэлэнэ. Амитаниинь олон эстэй, оршонтойгоо зохёоһон амидарха шадабаритай ба бусад махабад, эсэбэл тэдыгээрэй зарим хэһэгээр хоололно.
Мөөгэ шэнги амитад гетеротроф махабадууд, тодолон хэлэбэл автотроф махабадууд (фотосинтездэ өөрөө органик бодос бүтээдэг) — ургамалһаа ондоо юумэнь гэхэдэ бэлэн органик бодос эдеэдэг.
Жиирэй яряанай хэлэндэ "Амитан" гэдэгтэ хүниие хамааруулдаггүй болобош, биологиин нэрэ томьёоной хубида Амитанай аймагай бүхэ түрэл, зүйл багтаха ушар хүн баһа багтана.
Үнэншэмөөр амитад 1—1,5 тэрбүм жэлэй саада тээ юрэ бусын заахан хлорофилгүй амёбоид мушхалаатай (латаар 'flagellate') эсээр гаралгаһан. Газарай амитад тэнгисэй, сэбэр уһанай амитадһаа эхи табигдаһаншье, зарим зүйлүүд уһанай аймагта бусажа ерээ. Амитад Дэлхэйдэ прокариот (латаар 'Procaryota'), замаг (латаар 'Algae'), мөөгэ (латаар 'Algae') һүүлдэ бии болоһон. Олон эстэй амитадай шарил (гэдэһэнэй хүндытэн - coelenterata, хорхой - vermes, тулюур хуби бэетэндэ дүтын зүйлүүд) анхан хуушан кембриин эдиакариин үеын тунасада дайралдана (690—570 сая жэлэй саада тээ).
Кембриин үеын эхиндээ (570—490 сая жэлэй саада тээ) тэнгисэй минерализировагдаһан (ёбуунтай гү, али хитинтэй) гадаада яһатай нюргата болон нюргагүй олон бүлгэм — трилобидүүд (латаар 'Trilobita'), брахиоподууд (латаар 'Brachiopoda'), зөөлэн бэетэн (латаар 'Mollusca'), археоциадууд (латаар 'Archaeocyatha') бии болобо. Кембриин эсэсдээ гадаада яһатай нюргата амитад (Cyclostomata — түхэреэн аматанай уг) мэдээжэ.
Палеозойн силур үедээ (445—400 сая жэлэй саада тээ) газарай ургамал бии бололго нэгэ сагта газарай элдэжэ эхилһэн: орой силур үеын скорпионуудай түрүүшын зүйлүүд мэдээжэ, девон үеын (400— 345 сая жэлэй саада тээ) эсэстэ түрүүшын газарай нюргата амитад — газар уһанай амитад — бии болобо. Карбон үедээ (345—280 сая жэлэй саада тээ) газарда нюргагүй амитадай хорхой шумуул болон нюргата амитадай тулюур мүлхигшэд ба газар уһанай амитад булюу байба.
Мезозойда (триас, юра ба шохой; 230—66 сая жэлэй саада тээ) мүлхигшэд булюу байба. Триасай үеын (230— 195 сая жэлэй саада тээ) дунда хэһэгтэ үлэг гүрбэлүүд бии болоһон, эсэстээ — һүн тэжээлтэд бии болобо. Шубууд юрын эсэсэй (195—136 сая жэлэй саада тээ) үеһээ хойшо мэдэдэг. Шохойн үеын (136—66 сая жэлэй саада тээ) эсэстээ нюргагүй амитадай, үлэг гүрбэлүүд оруулалсаад газарай болон тэнгисэй мүлхигшэдэй олон бүлгэмүүд үхэжэ дууһаба.
Гол үгүүлэл: Биологиин классификаци
Энэ классификацида амитадай 35 түхэлүүд байна.
Аристотель амиды дэлхэйе амитадта ба ургамалда хубаагдаһан ушар Карл Линней (Carl von Linné) тэрэнэй нэгэдэхи ангилалда мүр абаһан.[1] Түүнһээ хойшо биологишад хубиһалай харилсаае онсолон тэмдэглэжэ эхилээд байна, гэхэ эдэгээр бүлэгүүд шэг хизгаарлагдамал байна. Тухайлбал, микроскопична protozoa тэдэ шэлжэхэд ушарынь анха амитан гэжэ үзэдэг байһан, харин одоо тус тустань абажа үзэнэ.
Линнейн анханай хүтэлбэриин хубида мал хорхой (Vermes), хорхой шумуул (Insecta), загаһан (Pisces), газар уһанай амитан (Amphibia), шубуун (Aves), болон хүхэтэн (Һүн тэмжээлтэн, Mammalia) анги хубаагдадаг гурбан аймагуудай нэгэнь байһан юм. Бусад түрэл бүриин хэлбэринь илгажа байна байхад хойшо һүүлын дүрбэн бүхы нэгэ бүлэ, Хүбшэтэн (Chordata) орожо үзэнэ байна. Эхэ һурбалжаһаа эхэ үүдэбэриһээ өөр өөр байдаг хэдышье дээрэ дурдаһан жагсаалта, бүлэгэй одоогой бидэнэй ойлголтые илэрхийлдэг.
प्राणिनः अनेमालिया/मेटाजोवा वंशस्य बहुकोशजीवाः सन्ति । जन्तूनां शरीररचना जन्मादारभ्य निर्धारितरूपेण विकसितं भवति । केषाञ्चन जन्तूनां जीवने कायान्तरणप्रक्रिया भविष्यति । अधिकांशः प्राणिनः स्वतन्त्ररूपेण गतिशीलाः वर्तन्ते । केचन परावलम्बिनः भवन्ति । भूमौ प्राणिनां जन्म ५४२ वर्षेभ्यः पूर्वेभ्यः आसीत् इति विश्वासः । प्रथमस्तरे प्राणिनां जन्म समुद्रे अभवत् इति विज्ञानिनां मतम् । पशवः जीविनः वर्तन्ते। ते स्वभोजनं रचयितुं न शक्नुवन्ति। अतः ते अन्यान् पशून् पादपान् अथवा गोलासान् भक्षयन्ति। केचन पीठमर्दाः(नायकस्य साहय्यका:) अपि सन्ति। अस्मिन् जगति अनेकाः पशुजातयः सन्ति। केचन पशवः विशालाः केचन लघवः सन्ति। केचन पशवः जलवासिनः सन्ति। केचन पशवः उड्डयनॆ समर्था:। शाकभक्षकाः पादपान् खादन्ति। मांसभक्षकाः अन्यान् पशून् भक्षयन्ति। उभयभक्षकाः पशून् पादपान् च खादन्ति। केचन पशवः सङ्गे वसन्ति। अन्ये पशवः एकचारिणः सन्ति। भ्रमराः करण्डे वसन्ति। तेषां नेत्री भ्रमर-राज्ञी इति कथ्यते। लोकेSस्मिन् विविधाः पशवः सन्ति। तान् यथावर्गं रचयितुम् शक्नुमः। तेषु द्वौ प्रमुखौ वर्गौ स्तः अस्थिमन्तः अनस्थिमन्तः च। कर्कटाः वृश्चिकाः प्रवालाः कीटाः षट्पदाः शम्बूकाः च अनस्थिमन्तः सन्ति। अस्थिमत्सु पञ्चवर्गाः सन्ति। ते मत्स्याः मण्डूकादयः सर्पादयः पक्षिणः कशिनः च।--Mahesh239 (चर्चा) १०:०१, ३० जनुवरि २०१४ (UTC)
प्राणः यस्य अस्ति सः प्राणी ।‘प्राण’ शब्देन सह ‘इन्’ प्रत्ययस्य योजनेन प्राणी शब्दोत्पत्तिः । आङ्ग्लभाषायाम् ‘एनिमल्’ इत्येषः शब्दः लेटिन् भाषायाः ‘अनिमालिया’ इत्येतस्मात् शब्दात् उत्पन्नः । कन्नडे–पाणि, हिन्दी-प्राणि, तमिळु–मिरुगम्, विलन्गु, बङ्गाली-जोन्तु, जानोवर् इत्यादिभिः शब्दैः निर्दिश्यते ।
सर्वे प्राणिनः स्वयम् अथवा परसाहाय्येन आहारं सम्पादयन्ति । आहारम् अनुसृत्य तेषां भेदाः एवं सन्ति – मांसाहारिणः, सस्याहारिणः, उभयाहारिणः, परपोषिणः च । मूलतः सूर्यस्य शक्तिः एव प्राणिनां शक्तिरूपेण परिवर्तितं भवति यतः प्राणिनः सस्यानि अथवा सस्याहारिजीवान् एव खादन्ति । तेषु स्थिताः इङ्गालस्य घटकाः प्राणिनां शरीरं संवर्धयन्ति ।
अरिस्टाटल् महोदयः [ग्रीक् दार्शनिकः, प्लेटो महोदयस्य शिष्यः, नाना क्षेत्रेषु प्रतिभासम्पन्नः] आधुनिकरीत्या जन्तूनां वर्गीकरणम् आरब्धवान् । तदनन्तरं केरोलस् लिनियस् महोदयः समुचितरीत्या वर्गीकरणम् अग्रे नीतवान् । तेन मतेन प्रमुखतः पञ्च विभागाः आसन् –सूक्ष्मजीवाः, जलचराः, सरीसृपाः, उभयपदिनः, सस्तन्यः चेति । एषु पुनः अनेके विभागाः भवन्ति । ।
प्राणिनां वर्गीकरणम् एवमपि क्रियते - अस्थिमन्तः अनस्थिमन्तः इति । कर्कटाः वृश्चिकाः प्रवालाः कीटाः षट्पदाः शम्बूकाः च अनस्थिमन्तः सन्ति । अस्थिमत्सु पञ्चवर्गाः सन्ति । ते मत्स्याः मण्डूकादयः सर्पादयः पक्षिणः कशिनः च ।
महासाम्राज्यम्: Biota
प्राणिनः अनेमालिया/मेटाजोवा वंशस्य बहुकोशजीवाः सन्ति । जन्तूनां शरीररचना जन्मादारभ्य निर्धारितरूपेण विकसितं भवति । केषाञ्चन जन्तूनां जीवने कायान्तरणप्रक्रिया भविष्यति । अधिकांशः प्राणिनः स्वतन्त्ररूपेण गतिशीलाः वर्तन्ते । केचन परावलम्बिनः भवन्ति । भूमौ प्राणिनां जन्म ५४२ वर्षेभ्यः पूर्वेभ्यः आसीत् इति विश्वासः । प्रथमस्तरे प्राणिनां जन्म समुद्रे अभवत् इति विज्ञानिनां मतम् । पशवः जीविनः वर्तन्ते। ते स्वभोजनं रचयितुं न शक्नुवन्ति। अतः ते अन्यान् पशून् पादपान् अथवा गोलासान् भक्षयन्ति। केचन पीठमर्दाः(नायकस्य साहय्यका:) अपि सन्ति। अस्मिन् जगति अनेकाः पशुजातयः सन्ति। केचन पशवः विशालाः केचन लघवः सन्ति। केचन पशवः जलवासिनः सन्ति। केचन पशवः उड्डयनॆ समर्था:। शाकभक्षकाः पादपान् खादन्ति। मांसभक्षकाः अन्यान् पशून् भक्षयन्ति। उभयभक्षकाः पशून् पादपान् च खादन्ति। केचन पशवः सङ्गे वसन्ति। अन्ये पशवः एकचारिणः सन्ति। भ्रमराः करण्डे वसन्ति। तेषां नेत्री भ्रमर-राज्ञी इति कथ्यते। लोकेSस्मिन् विविधाः पशवः सन्ति। तान् यथावर्गं रचयितुम् शक्नुमः। तेषु द्वौ प्रमुखौ वर्गौ स्तः अस्थिमन्तः अनस्थिमन्तः च। कर्कटाः वृश्चिकाः प्रवालाः कीटाः षट्पदाः शम्बूकाः च अनस्थिमन्तः सन्ति। अस्थिमत्सु पञ्चवर्गाः सन्ति। ते मत्स्याः मण्डूकादयः सर्पादयः पक्षिणः कशिनः च।--Mahesh239 (चर्चा) १०:०१, ३० जनुवरि २०१४ (UTC)
http://www.sanskritessays.blogspot.com/P/essayBestoj (science: Animalia) estas organismoj kiuj konsistas el pli ol unu ĉelo (plurĉelulo), kies ĉeloj estas eŭkariotaj (kun vera nukleo), kaj kiuj malsame ol plantoj ne posedas celulozajn ĉelmurojn nek la eblon fari fotosintezon (ne havas kloroplastojn). Anstataŭ eltiri sian energion el fotosintezo, bestoj nutras sin el aliaj bestaj aŭ plantaj organismoj (tio estas, ili estas Heterotrofoj) kaj el oksigeno por la spirado. La plej multaj bestoj estas movkapablaj kaj havas sentajn organojn. Alia ĉefa trajto estas ke ili reproduktiĝas per seksa reproduktado. Tiuj trajtoj estas ĝenerale, sed estas ankaŭ kelkaj malmultaj esceptoj.
Le bestojn karakterizas disvolviĝo per embrio, kiu ĉe la plej multaj bestoj trapasas fazon de blastulo, kaj kiu determinas fiksan korpan planon (kvankam multaj specioj povas suferi poste metamorfozojn). La bestoj formas naturan grupon tre ligitan kun la fungoj. Bestoj estas unu el kvar regnoj de la domajno Eŭkariotoj, kaj al ĝi apartenas ankaŭ la homoj. La scienco pri bestoj nomiĝas bestoscienco aŭ zoologio.
Oni priskribis ĉirkaŭ 1.5 milionojn da vivantaj animalaj specioj — el kiuj ĉirkaŭ 1 miliono estas insektoj — sed oni ĉirkaŭkalkulis ankaŭ ke estas ĉirkaŭ 7 milionoj da animaloj totale. Animaloj gamas laŭ grando el 8.5 miliononoj da metro al 33.6 metroj kaj havas plej ofte kompleksan interagadon unu kun alia kaj ties medioj, formante interplektitajn manĝoretojn.
Plej vivantaj (ne formortintaj) animalaj specioj estas klasitaj en Duflankuloj, nome klado kies membroj havas duflankan simetrian korpoplanon. La Duflankuloj aŭ Bilateria inkludas la Prabuŝulojn — en kiuj troviĝas multaj grupoj de senvertebruloj, kiaj nematodoj, artropodoj, kaj moluskoj — kaj la Novbuŝuloj, al kiuj apartenas ekinodermoj kaj ĥorduloj (inter kiuj estas la vertebruloj). Vivoformoj konsideritaj kiel pra-animaloj estis jam en la Ediakara-faŭno de la fino de Antaŭkambrio. Plej modernaj animalaj filumoj iĝis klare establitaj en la fosilia registro kiel maraj specioj dum la Kambria eksplodo antaŭ ĉirkaŭ 542 milionoj da jaroj.
Aristotelo dividis bestojn en tiuj kiuj havas sangon kaj tiuj kiuj ne havas sangon. Carl Linnaeus kreis la unuan hierarkian biologian klasigon por animaloj en 1758 per sia Systema Naturae, kiun Jean-Baptiste Lamarck etendis al 14 filumoj ĉirkaŭ 1809. Fine de la 1800-aj jaroj, Ernst Haeckel dividis la animalan regnon en la multĉelaj Metazooj (nune sinonima kun Animalia) kaj la Protozooj, unu-ĉelaj organismoj ne plu konsideritaj animaloj. En moderna epoko, la biologia klasigo de animaloj fidas en antaŭenirintaj teknikoj, kiaj la molekula filogenetiko, kiu estas efika por demonstri la evolucian rilataron inter animalaj taksonoj.
Laŭ Jean-Baptiste Lamarck, bestoj "estas vivantaj organizitaj korpoj, provizitaj per partoj ĉiam iriteblaj, preskaŭ ĉiuj digestas la nutraĵojn, per kiuj ili sin nutras, kaj moviĝas, unuj per la sekvo de volo ĉu libera, ĉu dependa, la aliaj per tiuj de ilia ekscitita." Tiel ili diferenciĝas de la plantoj. Ekzemploj de bestoj estas hundo, hamstro, abelo, baleno, salmo, mevo ktp. Laŭ diversaj difinoj de "besto" kaj "animalo" povas homo esti aŭ ne esti konsiderata besto, vidu lingvan noton.
Homoj laŭlonge de la historio uzadis multajn aliajn bestajn speciojn por manĝo, ekzemple kaj ĉefe por akiri viandon, lakton, kaj ovojn; por materialoj, kiaj ledo kaj lano; kiel maskotoj; kaj kiel laborfortaj animaloj por atingi energion kaj transportojn. Hundoj estis uzataj por ĉasado, dum multaj surteraj kaj akvaj animaloj estas ĉasataj por sporto, distrado aŭ por akiri manĝon aŭ aliajn materialojn. Animaloj aperis en arto el la plej fruaj tempoj kaj same aperis en mitologio kaj religio.
Apud la vorto „besto” parto de la esperantistoj kutimas uzi ankaŭ la esprimon „animalo”. Argumento devenas de la PIV-difino de la vorto „besto”, en kiu „besto” signifas: ĉiu animalo escepte de homo[1], dum la vorto „animalo” rilatas al besto kaj homo kune. Tiel la vorto „animalo” estus pli ĝusta el scienca vidpunkto.
En la komenco de la Esperanto-evoluo ekzistis nur la fundamenta vorto besto. Tio tamen ne kontentigis ĉiujn, kiuj opinias, ke malgraŭ ĉio homo ne estas besto. Tial en la Oka Oficiala Aldono al la Universala Vortaro, publikigita en 1974, la Akademio de Esperanto oficialigis la vorton "animalo".
Enkonduko de la vorto „animalo” en la oficialan vortaron ne kaŭzis ŝanĝon de la ordinara kutimo. Rezulte la vorton „animalo” plej ofte oni uzas en la faka kunteksto kiam la precizeco de esprimo estas bezonata. Sed por normala uzo la vorto "besto" estas sufiĉa kaj eĉ preferinda. Neniel estas eraro uzi "besto" en la senco de "animalo”.
Animaloj havas kelkajn karakterojn kiuj apartigas ilin for el aliaj vivantaj estaĵoj. Animaloj estas eŭkariotoj kaj multĉelaj,[2][3] malkiel bakterioj, kiuj estas prokariotoj, kaj malkiel protistoj, kiuj estas eŭkariotoj sed unuĉeluloj. Malkiel plantoj kaj algoj, kiuj produkta siajn proprajn nutraĵojn[4] animaloj estas heterotrofaj,[3][5] kiuj manĝas organikan materialon kaj digestas ĝin interne.[6] Kun tre malmultaj esceptoj, animaloj spiras oksigenon kaj spiras aerobie.[7] Ĉiuj animaloj kapablas moviĝi[8] (kapablaj spontane movi siajn korpojn) dum almenaŭ parto de sia vivciklo, sed kelkaj animaloj, kiel spongoj, koraluloj, mituloj, kaj ciripieduloj, poste iĝas senmovaj. La blastulo estas stadio en embria disvolviĝo kiu estas unika ĉe plej animaloj,[9] kaj ebligas la diferenciĝon de ĉeloj en specialaj histoj kaj organoj.
Ĉiuj animaloj estas komponitaj el ĉeloj, ĉirkaŭitaj de karaktera eksterĉela matrico komponita de kolageno kaj elastaj glikoproteinoj.[10] Dum disvolviĝo, la animala eksterĉela matrico formas relative flekseblan kadron sur kiuj ĉeloj povas moviĝi kaj reorganiziĝi, farante formadon de plej kompleksaj strukturoj eblaj. Tio povas esti kalciigo, formante strukturojn kiaj konkoj, ostoj, kaj spongaj spikuloj.[11] Kontraste, la ĉeloj de aliaj multĉelaj organismoj (ĉefe algoj, plantoj, kaj fungoj) estas tenitaj en sia loko per ĉelaj muroj, kaj tiele disvolviĝas per progresa kresko.[12] Animalaj ĉeloj unike posedas la ĉelunuiĝojn nome barilunuiĝoj (zonula occludens), fendunuiĝoj (macula communicans), kaj desmosomoj.[13]
Kun malmultaj esceptoj — partikulare, la spongoj kaj plakozooj — animalaj korpoj estas diferencitaj laŭ histoj.[14] Tio inkludas muskolojn, kiuj ebligas movadon, kaj nervajn histojn, kiuj transsendas signalojn kaj kunordigas la korpon. Tipe, estas ankaŭ interna digesta ĉambro kun unu aperturo (kiel ĉe platvermoj) aŭ du aperturoj (kiel ĉe deŭterostomoj).[15]
La bestoj plenumas la jenajn bazajn funkciojn: manĝado, spirado, cirkulado, ekskrecio, reago, movado kaj reproduktado:
Preskaŭ ĉiuj animaloj uzas ian formon de seksa reproduktado.[17] Ili produktas haploidajn gametojn pere de mejozo; la plej malgrandaj, moveblaj gametoj estas spermatozooj kaj la pli grandaj, ne-moveblaj gametoj estas ovoloj.[18] Tiuj fuziiĝas por formi zigotojn,[19], kiuj disvolvjĝas pere de mitozo en malgranda sfero, nome blastulo. Ĉe spongoj, blastulaj larvoj naĝas al nova loko, ligiĝas al la marfundo, kaj disvolviĝas en nova spongo.[20] Ĉe plej aliaj grupoj, la blastulo suferas pli komplikan rearanĝon.[21] Ĝi unue disiĝas por formi gastrulon jam kun digesta ĉambro kaj du separataj ĝermetavoloj, ekstera ektodermo kaj interna endodermo.[22] Ĝenerale, ankaŭ tria ĝermotavolo, nome mezodermo, disvolviĝas inter ili.[23] Tiuj ĝermotavoloj poste diferenciĝas por formi histojn kaj organojn.[24]
Ripetitaj klopodoj pariĝadi kun proksima parenco dum la seksa reproduktado ĝenerale kondukas al enkruciĝa malpliiĝo en la populacio pro pliiĝanta hegemonio de damaĝaj recezivaj trajtoj.[25][26] Animaloj evoluigis nombrajn mekanismojn por eviti proksimparencan kruciĝon.[27] Ĉe kelkaj specioj, kiaj la splenda maluro, inoj profitas el pariĝado kun multaj maskloj, tiele produktante plian idaron de pli alta genetika kvalito.[28]
Kelkaj animaloj estas kapablaj por neseksa reproduktado, kiu ofte rezultas en genetika klono de la patro. Tio povas okazi pere de fragmentado; burĝonado, kiel ĉe la genro Hydra kaj aliaj kniduloj; aŭ de partenogenezo, laŭ kio fekundaj ovoj estas produktitaj sen kopulacio, kiel ĉe afidoj. [29][30]
Animaloj estas kategoriigitaj en ekologiaj grupoj depende kiel ili akiras aŭ konsumas organikan materialon, kiel karnovoruloj, herbovoruloj, ĉiomanĝantoj, rubomanĝantoj,[31] kaj parazitoj.[32] Interagado inter animaloj formas kompleksajn manĝoĉenojn. Ĉe karnovoraj aŭ ĉiomanĝantaj specioj, predado estas konsumanto-resursa interagado kie predanto manĝas alian organismon (nome ties predo).[33] Selektaj premoj metitaj de unu sur alia kondukas al evolucia armokonkurenco inter predanto kaj predo, rezulte en variaj kontraŭpredantaj adaptoj.[34][35] Preskaŭ ĉiuj multĉelaj predantoj estas animaloj.[36] Kelkaj konsumantoj uzas multajn metodojn; por ekzemplo, ĉe parazitoidaj vespoj, la larvoj manĝas la histojn de vivantaj gastigantoj, mortigante ilin dum la procezo,[37] sed la plenkreskuloj ĉefe konsumas nektaron el floroj.[38] Aliaj animaloj povas havi tre specifajn manĝokutimojn, kiel ĉe la akcipitrobekaj martestudoj kiuj ĉefe manĝas spongojn.[39]
Plej animaloj fidas en la energio produktita de plantoj pere fotosintezo. Herbovoruloj manĝas plantan materialon rekte, dum karnovoruloj, kaj aliaj animaloj pli alte en la manĝoĉeno, tipe akiras energion (en la formo de redoksigita karbono) manĝante aliajn animalojn. La karbohidratoj, lipidoj, proteinoj, kaj aliaj biomolekuloj dissolviĝas por ebligi la animalon kreskiĝi kaj subteni biologiajn procesojn kiaj movkapablo.[40][41][42] Animaloj vivantaj proksimaj al varmofontoj kaj malvarmaj areoj en la malhelaj marfundoj ne dependas el la energio de sunlumo.[43] Male, arkeoj kaj bakterioj en tiuj lokoj produktaj organikan materialon pere de kemisintezo (per oksidado de neorganikaj komponaĵoj, kiaj metano) kaj formas la bazon de loka manĝoĉeno.[44]
Animaloj origine evoluis en maroj. Stirpoj de artropodoj koloniigis teron ĉirkaŭ la sama tempo kiel terplantoj, probable antaŭ 510–471 milionoj da jaroj dum la fino de la Kambrio aŭ komenceo de la Ordovicio.[45] Vertebruloj kiel la lob-naĝila fiŝo Tiktaliko startis moviĝi surtere en la fino de Devonio, antaŭ ĉirkaŭ 375 milionoj da jaroj.[46][47] Animaloj okupas virtuale ĉiujn habitatojn el la Tero kaj mikrohabitatojn, inklude salan akvon, varmajn fontojn, nesalan akvon, marĉojn, arbarojn, paŝtejojn, dezertojn, aeron, kaj la internon de animaloj, plantoj, fungoj kaj rokoj.[48] Animaloj estas tamen ne partikulare varmotolerantaj; malmultaj el ili povas survivi je konstantaj temperaturoj super 50 °C.[49] Nur tre malmultaj specioj de animaloj (ĉefe nematodoj) loĝas en la plej ekstreme malvarmaj dezertoj de kontinenta Antarkto.[50]
Oni povas dividi la bestojn en la sekvantajn grupojn (rimarku ke en preskaŭ ĉiu zoologia libro estas iom diferenca disdivido de la besta regno):
Laŭ Jean-Baptiste Lamarck, Aristotelo jam dividis la bestojn jene:
Jam en 1794 Lamarko plibonigis tiun klasigon laŭ enhavo de sango, kiam ankoraŭ oni ne sciis kio ĝi estas, jene:
Tiun ĉi lastan klasigon oni uzis dum multaj jardekoj. Sed jam antaŭe Lineo distribuis bestojn jene:
Lamarko poste klasigis la senvertebrajn animalojn unue dekomence en kvin grupojn, nome:
Poste li aldonis kvin aliajn grupojn, dum li konstatis, ke multaj "malperfektaj" bestoj estus klasataj en novaj grupoj kiuj konsideru siajn diferencigajn karakterojn. Lamarko konsideris tiun novan klasigon kiel gravan plibonigon de la ĝistiamaj klasigoj. Tiele la klasigo de senvertebruloj restis por multaj fakuloj dum multaj jardekoj jene:
Ekde la pratempo homoj admiris bestojn, batalis kontraŭ ili kaj tenis ilin kiel utilajn aŭ hejmajn bestojn. Homoj diferencigas laŭ la reciproka interrilato:
Sanktaj bestoj povas esti vivaj manifestaĵoj de bestodioj, kiujn oni ekzemple admiris en la malnova Egiptio. Dum oferaj ritoj bestoj povas esti buĉoferaĵoj.
Ekzistas pluraj proverboj pri bestoj en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof, inter ili[51]:
„ Al ĉiu besto plaĉas ĝia nesto. ”
„ Li estas kompetenta, kiel besto pri arĝento. ”
„ Ĉiu besto zorgas pri sia nesto. ”
Klasifiko
Bestoj (science: Animalia) estas organismoj kiuj konsistas el pli ol unu ĉelo (plurĉelulo), kies ĉeloj estas eŭkariotaj (kun vera nukleo), kaj kiuj malsame ol plantoj ne posedas celulozajn ĉelmurojn nek la eblon fari fotosintezon (ne havas kloroplastojn). Anstataŭ eltiri sian energion el fotosintezo, bestoj nutras sin el aliaj bestaj aŭ plantaj organismoj (tio estas, ili estas Heterotrofoj) kaj el oksigeno por la spirado. La plej multaj bestoj estas movkapablaj kaj havas sentajn organojn. Alia ĉefa trajto estas ke ili reproduktiĝas per seksa reproduktado. Tiuj trajtoj estas ĝenerale, sed estas ankaŭ kelkaj malmultaj esceptoj.
Le bestojn karakterizas disvolviĝo per embrio, kiu ĉe la plej multaj bestoj trapasas fazon de blastulo, kaj kiu determinas fiksan korpan planon (kvankam multaj specioj povas suferi poste metamorfozojn). La bestoj formas naturan grupon tre ligitan kun la fungoj. Bestoj estas unu el kvar regnoj de la domajno Eŭkariotoj, kaj al ĝi apartenas ankaŭ la homoj. La scienco pri bestoj nomiĝas bestoscienco aŭ zoologio.
Oni priskribis ĉirkaŭ 1.5 milionojn da vivantaj animalaj specioj — el kiuj ĉirkaŭ 1 miliono estas insektoj — sed oni ĉirkaŭkalkulis ankaŭ ke estas ĉirkaŭ 7 milionoj da animaloj totale. Animaloj gamas laŭ grando el 8.5 miliononoj da metro al 33.6 metroj kaj havas plej ofte kompleksan interagadon unu kun alia kaj ties medioj, formante interplektitajn manĝoretojn.
Plej vivantaj (ne formortintaj) animalaj specioj estas klasitaj en Duflankuloj, nome klado kies membroj havas duflankan simetrian korpoplanon. La Duflankuloj aŭ Bilateria inkludas la Prabuŝulojn — en kiuj troviĝas multaj grupoj de senvertebruloj, kiaj nematodoj, artropodoj, kaj moluskoj — kaj la Novbuŝuloj, al kiuj apartenas ekinodermoj kaj ĥorduloj (inter kiuj estas la vertebruloj). Vivoformoj konsideritaj kiel pra-animaloj estis jam en la Ediakara-faŭno de la fino de Antaŭkambrio. Plej modernaj animalaj filumoj iĝis klare establitaj en la fosilia registro kiel maraj specioj dum la Kambria eksplodo antaŭ ĉirkaŭ 542 milionoj da jaroj.
Aristotelo dividis bestojn en tiuj kiuj havas sangon kaj tiuj kiuj ne havas sangon. Carl Linnaeus kreis la unuan hierarkian biologian klasigon por animaloj en 1758 per sia Systema Naturae, kiun Jean-Baptiste Lamarck etendis al 14 filumoj ĉirkaŭ 1809. Fine de la 1800-aj jaroj, Ernst Haeckel dividis la animalan regnon en la multĉelaj Metazooj (nune sinonima kun Animalia) kaj la Protozooj, unu-ĉelaj organismoj ne plu konsideritaj animaloj. En moderna epoko, la biologia klasigo de animaloj fidas en antaŭenirintaj teknikoj, kiaj la molekula filogenetiko, kiu estas efika por demonstri la evolucian rilataron inter animalaj taksonoj.
Laŭ Jean-Baptiste Lamarck, bestoj "estas vivantaj organizitaj korpoj, provizitaj per partoj ĉiam iriteblaj, preskaŭ ĉiuj digestas la nutraĵojn, per kiuj ili sin nutras, kaj moviĝas, unuj per la sekvo de volo ĉu libera, ĉu dependa, la aliaj per tiuj de ilia ekscitita." Tiel ili diferenciĝas de la plantoj. Ekzemploj de bestoj estas hundo, hamstro, abelo, baleno, salmo, mevo ktp. Laŭ diversaj difinoj de "besto" kaj "animalo" povas homo esti aŭ ne esti konsiderata besto, vidu .
Homoj laŭlonge de la historio uzadis multajn aliajn bestajn speciojn por manĝo, ekzemple kaj ĉefe por akiri viandon, lakton, kaj ovojn; por materialoj, kiaj ledo kaj lano; kiel maskotoj; kaj kiel laborfortaj animaloj por atingi energion kaj transportojn. Hundoj estis uzataj por ĉasado, dum multaj surteraj kaj akvaj animaloj estas ĉasataj por sporto, distrado aŭ por akiri manĝon aŭ aliajn materialojn. Animaloj aperis en arto el la plej fruaj tempoj kaj same aperis en mitologio kaj religio.
Metazooj (Metazoa) estas subregno de bestoj, kies korpo konsistas el sistemo de ĉeloj, formantaj grandparte histon. Ili plejofte estas plurĉeluloj kaj dividiĝas je branĉoj eūmetazooj (Celenteruloj kaj Celomuloj) kaj parazooj (Sponguloj).
Laŭ moderna difino, metazoo estas la samo kiel besto, kaj protozoo apartenas al la regno protista (unuĉeluloj).
See artikkel räägib loomamõistest bioloogias; inimest loomade seast välja jätva loomamõiste kohta vaata artiklit Loom Loomad (Animalia, Metazoa) on riik organismide taksonoomilises klassifikatsioonis.
Loomad on päristuumsed, hulkraksed ja liikumisvõimelised organismid, kes on heterotroofse toitumisega.
Loomariiki kuuluvad ka inimesed.
Loomariik jagatakse hõimkondadeks.
Traditsiooniliselt jaotatakse loomariik kaheks – selgroogseteks ja selgrootuteks, ehkki sel jaotusel pole tänapäeval enam ranget teaduslikku tähendust. Selgroogsed kuuluvad keelikloomade (Chordata) hõimkonda.
Enamik loomadest valib partneri ja tuvastab sugulase haistmismeele abil.[1]
Esimesed loomad ilmusid Maale veidi enne kambriumi, umbes 600 miljonit aastat tagasi. Tekkeperioodil elasid nad vees[viide?]. Nende fossiile on leitud Austraaliast, Adelaide'i lähedalt. Neid nimetatakse Ediacara faunaks ja seni pole teada kas neil ka järglasi oli. Veidi sarnanevad nad millimallikatega, mõned ka meriliiliatega ja ussilaadsetega.
Praeguse aja loomariigi eellaseks peetakse kambriumiaegset väikest lülilise ehitusega organismi Pikaia. Taimi sel ajal ei olnud, küll aga olid fotosünteesivad algloomad ja vetikad. Meres elavate sugukondade arv oli kambriumi lõpuks 20 ringis.
Loomad (Animalia, Metazoa) on riik organismide taksonoomilises klassifikatsioonis.
Loomad on päristuumsed, hulkraksed ja liikumisvõimelised organismid, kes on heterotroofse toitumisega.
Loomariiki kuuluvad ka inimesed.
Loomariik jagatakse hõimkondadeks.
Traditsiooniliselt jaotatakse loomariik kaheks – selgroogseteks ja selgrootuteks, ehkki sel jaotusel pole tänapäeval enam ranget teaduslikku tähendust. Selgroogsed kuuluvad keelikloomade (Chordata) hõimkonda.
Enamik loomadest valib partneri ja tuvastab sugulase haistmismeele abil.
Animaliak izaki zelulaniztun eukariotoak dira. Animalia ia guztiek materia organikoa kontsumitzen dute, oxigenoa arnasten dute, mugi daitezke, sexualki ugaltzen dira, eta blastula izeneko zelula esfera batetik hazten dira euren enbrioi fasean. 1,5 milioi animalia espezie bizidun ezagutzen dira, horietatik milioi bat intsektuak, baina uste da 7 milioi espezie inguru existitzen direla. Animaliarik txikienek 8,5 mikroi neurtzen ditu eta handienak 33 metrotik gora. Animalia guztiek euren ekosistemarekin interakzio konplexuak dituzte, sare trofiko korapilotsuak sortuz. Animalien ikerketari zoologia deritzo.
Animalia espezie gehienak Bilateria taldekoak dira, gorputz-simetria bilaterala duten animalia klado bat. Bilateriaren barruan daude protostomak -non ornogabe ugari aurki daitezkeen, adibidez nematodoak, artropodoak eta moluskuak- eta deuterostomioak, ekinodermatuak edo kordatuak -ornodunak barne- aurki daitezkeen. Animaliatzat hartzen diren lehen formak Ediacarako biotakoak dira, Kanbriaurrearen amaieran. Kanbriarreko leherketan aurki daitezke gaur egungo filumekin erraz identifika daitezkeen animalia itsastar gehienak, orain dela 542 milioi urte inguru. Animalia guztiek partekatzen dituzten 6.331 gene-talde identifikatu dira; baliteke hauek orain dela 650 milioi urte bizi izan zen arbaso komun batetik heredatu izana.
Aristotelesek izaki bizidun guztiak animalia eta landaretan bereizi zituen, eta animaliak odola dutenen eta ez dutenen artean. Carolus Linnaeusekek bere sailkapen biologiko hierarkikoa sortu zuen 1758an, Systema Naturae lanean, eta Jean-Baptiste Lamarckek 1809an lan hori hedatu zuen, 14 filum sortuz. 1874an Ernst Haeckelek animalien erreinua Metazoa eta Protozoa artean banatu zuen; gaur egun lehenengoak animalien sinonimotzat hartzen dira eta bigarrenak ez dira animaliatzat hartzen. Garai modernoetan animalien sailkapena egiteko teknika garatuak erabiltzen dira, filogenia molekularra bezala, animalien arteko erlazio ebolutiboa demostratzeko oso baliagarria dena.
Gizakiak ere animaliak dira, eta beste animalia batzuk erabiltzen dituzte janaria eskuratzeko, tartean haragia, esnea edo arrautzak; materialak lortzeko, adibidez larrua eta artilea; konpainia-animalia gisa edo animalia langile gisa, trakzioa edo garraioa izateko. Txakurrak ehizan erabili izan dira, eta lurreko zein itsasoko animalia asko kirol gisa ehizatzen dira. Gizakiak ez diren animaliak ohikoak dira artean, mitologian eta erlijioan.
Animalia guztiek dituzte ezaugarri batzuk beste izaki bizidunengandik bereizten dituztenak. Animaliak eukariotoak eta zelulaniztunak dira[1][2], bakterioak ez bezala, prokariotoak direla, eta protistoak ez bezala, eukariotoak direnak baina zelulabakarrak. Landare eta algek ez bezala[3], animaliak heterotrofoak dira[4], beste izaki bizidun batzuek sortutako materia organikoaz elikatzen dira eta barne digestioa egiten dute[5]. Animalia gutxi batzuk kenduta, oxigenoa arnasten dute eta aerobikoak dira[6]. Animalia guztiek dute mugitzeko gaitasuna gutxienez euren bizi-zikloaren uneren batean[7], baina animalia batzuek, belakiek, koralek edo lapek bezala mugitzeko gaitasuna galtzen dute helduak direnean. Animalien enbrioietan blastula fase bat dago animalia gehienetan[8], organoak eta ehunak sortzen dituena.
Animalien gorputzek aniztasun nabaria aurkezten dute, bai tamainari begira zein antolakuntza arkitektonikoari dagokiola. Eurotariko batzuk mikroskopikoak diren bitartean, errotiferoak kasu, beste zenbaitzuk metro askotako luzerara irits daitezke, esate baterako, Architeuthis txipiroia 13 m luze eta 30 tona pisukoa izan ahal da[9]. Baina, itzelezko aniztasun hori funtsezko antolakuntza-plan gutxitara laburbil daiteke, zeintzuek, oso plastikoak izanik, baldintza ekologiko desberdinetara doitzeko zinbeltasuna eduki baitute, eta espezieen eboluzio luzean zehar hainbat bizimodutara moldatu baitira. Ondokoak dira antolakuntza-planak sinpleenetik konplexuetaraino aipatuta: zelula-elkartea, “zaku” eredua eta “hodi” eredua[10]. Hala ere, animalien sailkapenak ez du zertan bat egin behar antolaketa hauekin.
Protozooen artean ugari samarra da; metazooetan, ostera, mesozoo, plakozoo eta belakiek dute zelula-elkartearen maila. Animalia hauek ez dute simetria bilateralik. Ziurrena da guzti hauen artean belakiak izatea lehenengo eboluzionatu zuten animaliak, eta filumik zaharrena izango litzateke[11]. Ehunak espezializatu gabe daude, nahiz eta zelulak bai diren espezializatuak[12]. Animaliarik sinpleenak dira, zentzu horretan[13]. Mesozooen kasuan (ortonektidoak eta erronbozooak), gutxi gorabehera 25 zelulaz osaturiko gorputza geruza bitan banatua da, kanpokoa somatikoa da, eta barnekoa ugaltzailea. Plakozooak ere zelula-geruza biz osaturiko animaliak dira. Belakien gorputza primarioki epitelio biz osatua da, bata barnekoa eta bestea kanpokoa, zeintzuek, espongiozele izeneko barrunbe zentrala inguratzen baitute; epitelio bi horiek geruza gelatinatsu batez bananduta egoten dira. Barne-epitelioa koanozitoz eratua izaten da. Belaki primitiboek kopa-itxura daukate, eta alboetako ostioloetatik ura sartu eta goialdeko oskulutik ateratzen da, ur-korronteek garraiaturiko janari-kiziak iragaziz elikatzen direlarik[14]. Belakiek simetria erradiala aurkezten dute, nahiz eta gehienak asimetrikoak izan, masa irregular eta adarkatu gisara hazten direlarik[10]. Plakozooek ez dituzte ehunak sortzen.[15]
Animalien beste antolaketa eredu bat zaku itxurakoa da. Honelakoetan digestio-barrunbea irekiune bakar batez komunikatzen da kanpo-ingurunearekin, irekiune hori aldi berean aho eta uzki modura aritzen delarik. Eredu honen barnean, alabaina, maila bitako animaliak aurkitzen dira[10].
Zaku erradial diploblastikoa dute knidario eta ktenoforoek. Oso antolakuntza-maila xumeko animaliak dira, baina simetria erradiala dute. Kanpo-epitelioaz eta zeregin elikatzailea duen barne-epitelioaz osatuak dira, zelenteron izeneko barrunbearen inguruan. Epitelio bi horien artean, mesoglea mehea egoten da. Animaliotako ahoak polo orala definitzen du; bertatik, janaria igarotzen da zelenteronerantz, zeinaren oinarriak polo aborala adieraziko baitu. Ahoa da gorputzeko irekiune bakarra: zaku itsua da animalia, beraz. Ahoa eta uzkia leku berean daude[16]. Nolanahi ere, knidarioen kasuan zakuaren paraera espaziala modu bitakoa izan daiteke: polipoen kasuan irekiunea gorantz begira dago, eta marmoketan, ostera, beherantz. Ktenoforoetan ere, marmoketan bezala paratzen da, hots, beherantz[10]. Animalia hauek ehun ezberdinak badituzte, baina ez dute organorik garatzen[17]. Plakozoo nanoek ere izaera bera dute, baina ez dute liseritzeko ganberarik permanenterik eratzen[18][19].
Zaku bilateral triploblastikoa platihelminteek aurkezten dute. Simetria bilaterala zaku itsuarekin konbinaturik dago animalia horietan. Hestea zaku bakuna izateaz gainera, espezie askotan guztiz adarkatua izan daiteke. Ahoa gorputzeko alde bentralean kokatua da; halere, phylum horretako kiderik eboluzionatuenak, hots, zestodoak (teniak eta), bizkarroi bihurtu dira, eta ahoa eta digestio-traktua guztiz ezabatuta daude, janaria gorputz-paretatik zuzenki xurgatua delarik. Bestetik, azelomatuak izan arren, dagoenekoz triploblastikoak dira, eta beraz, mesodermoaren garapen-gaitasun guztiez gainera, homeostasia irmotuz joango da hemendik aurrera, barne-medioa era baitaiteke[10].
Modu honetara eraikitako animalietan, ahoaz gain, digestio-traktuak bigarren irekiunea edukitzen du, uzkia, zeinak, tipikoki atzealde terminalean kokatua izanik, zaku itsua hodi jarrai bilakatu baitu, berau gorputz-paretak inguratzen duelarik. Hodi erako antolakuntzak zenbait abantaila ebolutibo ditu[10].
Batetik, gorputza luzatzea ahalbidetu du, zeren, ingestioa eta egestioa irekiune bi desberdinetatik burutzen baitira, hau da, janariek norabide bakarra segitzen dute, eta beraz, platihelminteetan ez bezala, ahotik irteteko hondakinen itzulerarik ez dagoenez, gorputza nahi beste luza daiteke; gainera, ingestioa eta egestioa aldiberekoak izan daitezkeenez, efizientzia trofikoa emendatuko da. Bestetik, sarrera- eta irteera-irekiuneak aldenduta egoteak, harrapaketa, mamurketa eta irenspenerako mekanismo berezien agerpena ahalbidetu du. Modu berean, digestio-hodian zehar ere espezializazio-guneak garatu izan dira janarien metaketa, digestio kimiko eta xurgapenerako, eta bai gorotzen eraketa eta defekaziorako[10].
Hiru eratako hodiak daude: azelomatuak, pseudozelomatuak eta zelomatuak.
Nemertinoak dira mota honetako animaliak. Zizare hauetan, digestio-hodia mesodermozko geruza trinkoan ezarrita dago, eta higidura peristaltikoak ezinezkoak dira; ondorioz, nemertinoek zilioen beharra edukitzen dute janariak garraiatzeko hestean barrena. Hau da, arestian aipaturiko abantailak ebolutiboki asmatu berriak dira, eta oraindik optimizatu gabe daude nemertinoen artean[10].
Antolakuntza-plan honen arabera eraikita dauden animalietan, barrunbe peribiszerala enbrioiaren blastozele pertsistentetzat jo daiteke, alegia, gorputz-barrunbe primarioa da, animalia helduraino kontserbatua. Pseudozeloma hori nahiko mesedegarria izango da zenbait zereginetarako. Pseudozelomatuek mesodermoak okupaturiko zati handi bat espazio irekitan transformatu dute, non likidoak errazki mugitu ahal baitira; jakina, pseudozelomak barne-garraioa erraztuko du, berori oso garrantzitsua izanik, zirkulazio- ez arnas aparaturik ez duten animalientzako. Bestalde, pseudozelomak barne-presioa mantenduko du, edo beste modu batera esanda, eskeleto hidrostatiko gisara arituko da. Maila honetakoak dira errotiferoak, gastrotrikoak, kinorrinkoak, nematodoak, nematomorfoak, priapulidoak, akantozefaloak, entoproktoak, loriziferoak eta ziklioforoak[10]. Uste denez, hodi pseudozelomatudun animaliak zelomatudunetatik eboluzionatu zuten, eta ez alderantziz[21]. Animalia pseudozelomatuak ez dira talde monofiletiko bat, eta ez da sailkapen baliagarria deskribapenak egiteko ez bada[22].
Animalia hauetako batzuei Ecdysozoa izena ere ematen zaio beste sailkapen batzuetan, baina sailkapen horretan artropodoak ere sartzen dira, zelomatuak direnak. Muda eginez hazten diren animaliak dira[23]. Ekdisozoek gorputza segmentazio bidez eratzen dituzte, normalki apendize bikoteekin.
Hauetan gorputz-barrunbe sekundarioa eratu da, zeloma alegia. Berau, espazio peribiszeral likidoz betea da, eta mesodermoz inguratua. Zelomaren agerpena oso munta handikoa izan da eboluzioan, hamaika mugapen ekologikorekiko askatu baitzituen animaliak, eta, hala berean, era aniztasuna baimendu zuen, egungo goi-animalia guztiak zelomatuak direlarik. Zelomarekin batera posibilitate berriak garatu dira. Batetik, gorputz-pareta eta digestio-hodia gaineztatzen dituen mesodermoaren existentziak independentzia funtzionala dakar, berau gorputz-arkitektura konplexuago eta egonkorrago batean islatu delarik. Adibidez, animalia zelomatuetako digestio-hodiak, garatu duen muskulaturari esker, janarien garraioa kontrola dezake; honela, bultzadaren lana animaliotan ez da gorputz osoko higiduren ardurapean egongo. Oro bat, digestio-hodiko espezializazio-guneen garapenak ez du gorputzaren luzapen neurrigabekoa ondorioztatuko, zeren, zelomari muskuluen bitartez eutsita egonik, digestio-hodia bera luzatuko eta kiribilduko baita, gorputzeko enparauaren luzera emendatu barik. Bestalde, eskeleto hidrostatikoaren zeregina beteko du, proboszide ebaginagarri eta antzeko mekanismoen agerpena baimenduz[10].
Dena dela, animalia zelomatuak talde bitan sailkatu ohi dira, alegia animalia protostomioak eta animalia deuterostomioak, aintzat hartuz duten zeloma eskizozeliaz ala enterozeliaz eratua den, besteak beste. Protostomioen taldekoak dira sipunkulidoak, ekiuridoak, anelidoak, onikoforoak, artropodoak eta moluskuak. Bestalde, deuterostomiotzat jotzen dira kordatuak, hemikordatuak, ekinodermatuak, ketognatuak eta lofoforatuak[10].
Beste sailkapen batzuetan, protostomo talde asko Spiralia izeneko taldean sartzen dira, enbrioian duten espiral itxurako sargunea dela eta[24]. Spiraliaren filogenia eztabaidatua da, baina argi dago bertan Lophotrochozoa superfiluma dagoela. Lophotrochozoaren barruan sartu ohi dira molusku, anelido, brakiopodo, nemerteo, briozoo eta entoproktoak[25][26][27].
Bestalde, antolakuntza-plana edozein izanik ere, gorputz-arkitekturak beti edukitzen du simetria erradiala ala bilaterala. Simetria erradialean, osoa baldin bada, organismoa zati berdin bitan bana daiteke edozein diametrorekiko bertikala den plano batez ebaketa eginez. Simetria bilateralean, ostera, ebaketa soilik plano batekiko egin daiteke. Simetria bilaterala aurkezten duten animalien gehiengoak aurre- eta atze-polo ondo definituak edukitzen ditu[10].
Zer esanik ez, animalia baten simetriaren eta bizimoduaren arteko zerikusiak oso estuak izaten dira. Oso higidura geldoak dituen animalia flotatzaile batentzat, edo bizitza osoa edo gehiena itsasoko substratuan finkaturik igaroko duen batentzat, simetria erradiala abantailos izango da, modu horretara kinaden errezepzioa eta babesa alde guztietatik berdin antzean burutuko baita. Simetria bilaterala normalki, baina ez soilki, bizimodu aktiboarekin erlazionaturik agertzen da, eta batetik bestera libreki mugitzeko ohiturarekin[10].
Simetria bilaterala duten animaliek aurre-atze ardatzaren luzerarekiko antolatzen dute beren forma/funtzioa. Horrelakoetan bizimodua higikorra da, eta, gainera, higidura norabide preferente batean zehar egiten denez, heteropolaritatea areagotzen da: ingurunea lehenengoz arakatu beharko duen aurre-poloaren aldean kokatuko dira organo kinada-hartzaile eta harrapakaritzarako mekanismo gehienak, gainerakoak atzerago paratuko direlarik. Jakina, ahoa aurrean kokatua izateak baditu abantaila asko: sarritan bera izaten da organo kolektore nagusia besterik gabe; bestalde, ahoa horrela paratuta edukirik, animaliek ez dute topo egiten norberaren gorotzekin[10].
Bestetik, nabaria da, jarduera biologikoa zenbat eta bizkorragoa denean, aurre-aldean garaturiko organo hartzaileen pilaketa handiagoa izaten dela: bai organo kinada-hartzaileena (kimio-, mekano-, termohartzaileak...) zein organo harrapatzaileena (garroak, tronpak, barailak...). Horren ondorioz, aurre-poloa nabarmendu eta garbaldu egingo da, eta burua itxuratu: garapen maximoa ornodun eta artropodoetan erakutsiko du. Noski, prozesu hori graduala da talderik talde, eta zefalizazio izenaz bataiatu da. Eboluzionatuenetan burua eta gorputza elkarrengandik aldendurik egoten dira, eta sama giltzadura-gune bat bailitzen ulertu behar da: sama, nolabait, higidura-ekonomiaren ondorioa izan da, zeren eta, kinada bat lokalizatzeko burua mugitzeaz nahikoa baita, eta ez gorputz osoa[10]. Gorputz-antolaketa honek mugimendu peristaltikoak babestek ditu, eskeleto hidrostatikoaren laguntzarekin.[28]
Animalia zelomatu batzuk segmentaturik daude, eta, izatez, beraien gorputza segmentu seriatuen multzo bat da. Fenomeno horri metameria deritzo; modu berean, errepikapen seriatu horretako unitate bakoitzari, metamero. Antolakuntza segmentatuko eredu paradigmatikoa anelidoena da. Metamero guztiak gutxi gorabehera berdinak diren kasuan metameria homonomoaz mintzatzen da. Beste animalia batzuetan, modifikazioak egon daitezke errepikapen seriatuan: metameroak, forma edo funtzioaren arabera taldekatzen direnean, heteronomoa izango da metameria. Kasu honetan, espezializaturiko metamero-serie bakoitzak tagma izena hartuko du, eta gorputz osoa zenbait tagmaz osatua da; fenomeno orokorrari tagmatizazio deritzo, artropodoetan zeharo nabaria izanik. Segmentazio metamerikoa, antza, trifiletikoa da, jatorri desberdinekoak baitira anelidoen metameria, kordatuena eta platihelminte zestodoena[10].
Ia-ia animalia guztiek birsorkuntza sexual mota bat edo beste dute[29]. Birsorkuntza sexualeko kasu gehienetan zelula sexual espezializatuak dituzte, eta hauek meiosiaren bitartez txikiagoak diren espermatozoideak eta mugitu ezin daitekeen obulua sortzen dute[30]. Bi zelula sexualak elkartuta zigotoak sortzen dira, indibiduo berria eratuz[31]. Zigotoa hasieran esfera batean bilakatzen dira, gero blastula batean, honek berrantolaketa eta bereizketa ematen duelarik. Belakietan blastula honek igeri egiten du leku berri bateraino, han finkatuz[32]. Talde gehienetan, ordea, blastulak berrantolaketa ezberdin bat garatzen du[33]. Lehenengo, inbaginazio bat edukitzen du eta gastrula sortzen da. Hor izango da, gehienetan, digestio ganbera. Horrela, bi azal mota sortzen dira: ektodermoa, endodermoa eta gehienetan mesodermoa[34]. Geruza horietatik ehunak eta organoak sortzen dira[35].
Ahaide batekin begin eta berriro ugalketa sexuala izateak ernalketa depresioa eragiten du populazioetan, ezaugarri errezesibo kaltegarrien prebalentzia handitzearen ondorioz[36][37]. Animaliek ahaideekin kopulazioa ekiditeko estrategia ugari garatu dituzte[38]. Espezie batzuetan, adibidez Malurus sprendens, emeek ar bat baino gehiagorekin dituzte harremanak, kume gehiago sortuz aldakuntza genetiko gehiagorekin[39].
Heldu gehienak diploideak dira, nahiz eta poliploideak eta aploideak diren hainbat izaki ere badauden. Izaki bakun batzuetan emeek eta arrek ez dute kromosoma kopuru bera eta beraz ernalkuntza sexuala emeen klonazioz ematen da. Hainbat animalia gai dira birsorkuntza asexuala izateko. Erabiltzen diren metodoak partenogenesisa eta fragmentazioz.[40][41]
Animalia guztiak arazo berberak konpondu beharrean aurkitzen dira bizitzan zehar, alegia, janari eta oxigenoaren lorpena, oreka hidrikoaren mantenua, hondakin metabolikoen iraizpena eta espeziearen iraun eraztea, ugalketa alegia. Lau problema ezin atzeratuzko horiek ebazteko, gorputz-egiturak erlazio zuzena edukiko du ondoko faktoreokin: animalia bizi den ingurunea, tamaina eta bizimodua[10].
Hiru ingurune nagusietatik, hots, ur gazia, ur geza eta lurra, itsasoa da, oro har, egonkorrena. Mareen ekintza ondulatorioak, eta ozeanoetako korronte horizontal eta bertikalek uraren nahasketa etengabea sortarazten dute, eta hortaz, disolbaturiko gatzen eta gasen kontzentrazioak gutxi fluktuatuko du. Bestetik, itsasoaren indar hidrostatikoak euskarritzearen arazoa leundu egingo du nabariki, eta beraz, ez da harritzekoa ornogaberik handienak beti itsasokoak izan badira. Bestetik, itsasoko ura ehunetako likidoekiko isotonikoa denez, ez da zaila elektrolitoen oreka gobernatzea. Ugalketa ere, erlatiboki erraza izaten da itsasoan, askaturiko gametoak uretan bertan ernaldu eta garatu ahal baitira[10].
Ur geza, itsasoa baino askoz ere ez-egonkorragoa da, fluktuazioak urtaroarekin etor daitezkeelarik (sikateak kasu) edo gau eta egunaren txandaketagatik. Presio hidrostatikoak flotagarritasuna errazten du itsasoan bezala, baina, aitzitik, gatz-kontzentrazio urria edukita, eragozpenak agertzen dira gorputzeko oreka hidrikoa mantentzeko. Gorputzeko gatz-kontzentrazioa kanpo-ingurunekoa baino handiagoa denez, barneranzko ur-difusioaren joera egongo da, eta animaliak ur-aborokina egotzi beharko du, ponpaketa-mekanismoren baten bitartez. Bestalde, ur gezatako animalien arrautzak eta, hondoan finkatzen dira, bestela ur-korronteek itsasoratu egingo bailituzkete[10].
Animalia urtarretako hondakin nitrogenatuen iraizketa ez da iskanbilatsua izaten: amoniako gisara kanporatzen dituzte; amoniakoa oso toxikoa bada ere, uretan ondo disolbatzen denez, ez du normalki arazo berezirik sortzen[10].
Animalia lurtarrak ingurune nekosoago batean bizi dira: ez dute urak eragindako euskarria tente ibiltzeko; areago oraindik, problemarik latzena ur-galera izango da. Arazo horren ebazpena tegumentua izan da, animalia ingurunearekiko isolatu duena, zer esanik ez, lurraren konkistarako bidea erraztu zuelarik. Gorputz barnean arnas egiturak garatu dira; hondakin nitrogenatuak urea edo azido uriko gisara kanporatzen dira ur-kantitate urriagoak erabiliz. Barne-ernalketa derrigorrezko bihurtu da; arrautzek oskol babesleak behar dituzte. Lurrera ondo moldatu ez diren animaliak gautar egin dira edo toki hezeetan bizi ahal dira soil-soilik[10].
Animaliak, originalki, itsasoan eboluzionatu zuten. Hainbat artropodo taldek lur lehorra kolonizatu zuten landareek egin zuten une antzekoak, orain dela 510-471 urte artean, Kanbriarraren amaieran edo Ordoviziarraren hasieran[42]. Tiktaalik bezalako lehen ornodunak Devoniarrean hasi ziren lehorreratzen, orain dela 375 milioi urte inguru[43][44]. Animaliek, geroztik, Lurreko habitat eta mikrohabitat ia guztiak kolonizatu dituzte, hodi hidrotermalak, basoak, belardiak, basamortuak eta airea barne, baina baita ere beste animalia batzuen, landareen, onddoen eta arroken barnealdea[45]. Animaliek, hala ere, ez dute beroa ondo hartzen; oso gutxik biziraun dezakete 50 °Ctik gora. Oso animalia gutxi, tartean nematodo batzuk, bizi dira Antartika barnealdeko basamortu hotzetan[46].
Animaliaren tamainari heltzen diogularik, esan dezagun, ezen, gorputzeko tamaina handitzen den heinean, azalera/bolumen erlazioa txikitu egiten dela, zeren, bolumena gorputzeko luzeraren kuboarekiko emendatzen baita, eta azalera karratuarekin[oh 1]. Horrela izanik, animalia txikien azalera nahikoa izaten da, dagokien bolumenerako gas-elkartrukea eta hondakinen kanporaketa difusioz egiteko bete-betean. Zirkulazioa ere difusioz burutzen da. Ostera, animalia gorputzuagoa den neurrian, distantziak handiegiak izatera hel daitezke, difusio bidezko zirkulazioa ezinezko bihurturik; hau da, garraio-mekanismo efikazagoak garatu behar izango dira. Aipaturiko eragozpen horiek animalia handietan odol-sistema baskularraren eta zelomaren garapena bultzatu dute. Halaber, tolestura eta biribilkapenen bidez emenda daiteke superfizieen azalera, eta horrela hobetu eskrezioa, xurgapena, gas-elkartrukea eta beste zenbait prozesu[10].
Balea urdina (Balaenoptera musculus) da munduan inoiz bizi izan den animaliarik handiena: 190 tona baino gehiago pisa ditzakete eta 33,6 metro arteko luzera eduki[47]. Lur lehorreko animaliarik handiena Loxodonta africana elefantea da, 12,25 tona eta 10,7 metroko altuerarekin[48]. Inoiz bizi izan den animalia lurtarrik handiena Argentinosaurus dinosauro sauropodoa izan zen, 73 tonako pisua izan zezakeena[49]. Animalia asko mikroskopikoak dira; Myxozoa batzuk, Cnidariaren parasito direnak, inoiz ez dira hazten 20 µm baino gehiago[50], eta espezie txikienetako bat Myxobolus shekel da, 8,5 µm lortzen dituena guztiz helduta dagoenean[51].
Ingurune eta tamainaz gainera, gorago aipatu denez, bizimodua da animaliaren egitura baldintzatuko duen hirugarren faktore nagusia. Higidura-askatasuna duten animaliak simetria bilateral polarizatudunak izaten dira. Nerbio-sistema eta sentimen-organoak gorputzeko aurrealdean kokatuta daude, berau baita ingurunearekin hartu-emanak zuzenki izango dituena; mota horretako metazooak zefalizaturik daude. Metabolismo-tasa altuak eta jokabide etologiko korapilotsuak aurkezten dituzte. Ostera, substratuan finkatuta bizi direnek, hots, animalia sesilek, eta flotatzaileak direnek, simetria erradiala erakusten dute. Berau abantailos da kasu honetan, ingurune osoko kinadei aurre egiteko posibilitatea eskaintzen baitu. Simetria erradialarekin batera, sarritan estaldurak eta hodiak edo bestelako egiturak garatu dira, harrapakari higikorretatik defendatzeko[10].
Animalien elikabideek bizimoduarekiko zerikusi zuzena edukitzen dute. Igeri edo narraz egiteko gauza diren animaliak harrapakariak izaten dira. Higidura geldoago dituztenak belarrez edo sarraskiez elikatzen dira. Sedimentuetan ehortzita bizi direnek, ahoa zuzenki aplikatuz edo zenbait apendize laguntzailez substratua irensten dute: detritu organikoa digeritzen dute, eta harea eta substantzia inorganikoak egozten. Animalia sesilak inguruetako janariez elikatzen dira: hurbileko harrapakinez, detritu organikoez edo uretan esekitako landare eta animalia mikroskopikoez[10].
Honela, animaliak sailkatu ohi dira talde ekologikoetan elikatzeko duten bidearen arabera, haragijale, belarjale, orojale, detritiboro[52] edo parasitoetan[53]. Animalien arteko elkarrekintza hauek sare konplexuak eratzen dituzte. Haragijale zein orojaleek harraparitza egiten dute elikatzeko[54]. Ondorioz, ehizatua eta ehiztariaren artean arma-lasterketa ebolutiboa gertatzen da, ehizatzeko eta ehizatuak ez izateko modu ezberdinak garatuz[55]. Ia harrapakari multizelular guztiak animaliak dira[56]. Kontsumitzaile batzuek metodo ezberdinak erabiltzen dituzte, adibidez liztor parasitoideak larba direlarik euren bizkarroitik bizi dira, prozesuan elikatzen dien izakia hilez[57], baina helduak direnek loreen nektarraz elikatzen dira[58]. Beste animalia batzuek oso dieta selektiboa dute, adibidez belakiak bakarrik jaten dituzten dortokak[59].
Animalia gehienek landareek fotosintesi bidez sortzen duten energia behar dute bizirauteko. Belarjaleek zuzenean jaten dituzte landareak, eta haragijaleek eta maila trofiko altuan dauden animaliek beste animalia batzuk jateko lortzen dute behar duten karbonoa eta energia. Karbohidratoak, lipidoak, proteinak eta beste biomolekula batzuk apurtzen dira animaliak mugitzeko, bizirauteko zein hazteko behar duen energia eskuratzeko[60][61][62]. Hodi hidrotermaletatik gertu bizi diren animaliek zein itsas-hondo abisaletan bizi direnek ez dute eguzki argiaren energia erabiltzen. Bertan bizi diren arkeobakterioek eta bakterioek kimiosintesia egiten dute, askotan konposatu inorganikoak oxidatuz, eta kate-trofikoaren oinarri dira[63].
Animalia izan daitezkeen lehen fosilak Australiako Trezona Formazioan aurkitu dira, orain dela 665 milioi urteko arrokatan. Fosil hau lehen belakiak izan zitezkeela uste da[64].
Animaliarik zaharrenak Ediacarar biotan aurki daitezke, Kanbriaurrearen amaieran, orain dela 610 milioi urte. Eztabaida luzea egon da biota horretan animaliak egongo ote zirenaren inguruan[65][66], baina Dickinsonia fosilek kolestero lipidoa zutela aurkitu zenetik ez dago dudarik euren animalia izaeraren inguruan[67][68].
Animalia filum asko Kanbriarreko leherketaren ondorioz agertu ziren erregistro fosilean, orain dela 542 milioi urte hasita, Burgess Shale bezalako formazioetan. Gaur egungo animalia askoren arbasoak ikus daitezke bertan, molusku, onikoforo, tardigrado, artropodo, ekinodermo eta hemikordatuak barne, eta desagertutako beste batzuk, Anomalocaris harrapakaria bezala[69]. Leherketaren bat-batekotasuna, ordea, erregistro fosilaren eskasiaren ondorio izan daiteke, eta baliteke denbora luze batean zehar agertu izana[70][71].
Paleontologo batzuek uste dute animaliak Kanbriarreko leherketa baino askoz lehenago sortu zirela, agian orain dela 1.000 milioi urte[72]. Hainbat fosil aurkitu dira lurrean egindako mugimendu markenak Toniar garaikoak, eta hau zizare motako animalia triploblastiko baten ondorio izan liteke. Arrasto hauek 5 milimetroko zabalera dute[73]. Hala ere, antzeko markak uzten dituzte gaur egun Gromia sphaerica protista zelulabakarrek, beraz ez du zertan adierazi behar animaliak jada bazeudenik[74]. Garai berdinean ere estromatolitoak, mikroorganismo xaflez osatutako fosilak, gainbeheran egon ziren, eta baliteke hau animalia belarjaleren baten ondorioa izatea[75].
Euskal Herriko erregistro fosilean animaliek eraikitako hainbat estruktura ikusten dira, hala nola, kareharri gotorrak, gehienbat koral eta belakiz sortuak.
Animalia guztiak monofiletikoak dira, hau da, arbaso komun bera dute. Animalien taxoi ahizpa Choanoflagellata da, elkarrekin Choanozoa sortzen dutenak[76]. Animalia basalenak Porifera, Ctenophora, Cnidaria eta Placozoa dira, simetria bilateralik gabekoak. Euren arteko harremana oraindik eztabaidagai dago; baliteke beste animalia guztien taxoi ahizpa Porifera edo Ctenophora izatea, biek faltan dutelako hox geneak, gorputz plan bat garatzeko garrantzitsuak[77]. Gene hauek Placozoan[78] zein beste animalia guztietan aurki daitezke, Bilaterian[79][80].
Animalia guztiek partekatzen dituzten 6.331 gene talde identifikatu dira; hauek guztiak arbaso komun batengandik sortu ziren orain dela 650 milioi urte, Kanbriaurrean. Hauetatik, 25 animalietan baino aurkitu ezin daitezkeen muineko gene taldeak dira; eta hauetatik 8 Wnt eta TGB-beta seinalatze bideetakoak dira, animaliei zelulaniztun izatea ahalbidetu zutenak, gorputzari hiru dimentsioko ardatzak emanez. Beste 7 talde homeodomeinuko proteinak eta antzeko transkripzio faktoreak dira, garapenaren kontrola egiten dutenak[81][82].
Honako zuhaitz filogenetikoak (leinu nagusiak baino ez dituena) orain dela zenbat milioi urte (mya) bereizi ziren adierazten du. Zuhaitz filogenetiko asko egin dira, eta ikerketak aurrera joan ahal aldaketak egon ohi dira. Honakoak onarpen zabala du gaur egun[83][84][85][86][87].
Antzinako Grezian, Aristotelesek animaliak banatu zituen, bere behaketaren arabera, odola zutenen eta odola ez zutenen artean. Lehen taldean ornodunak zeuden, gutxi gorabehera. Animaliak eskala baten arabera antolatu zituen, gizakiengandik hasita goian (odola dute, bi hanka eta arima arrazionala), beheranzko norabidean: erditzen duten tetrapodoak (odola, lau hanka, arima sentsitiboa), beste talde batzuk krustazeoak bezala (odolik ez, hankarik ez, arima sentsitiboa) belakietaraino iritsi arte, espontaneoki sortzen ziren animaliak (odolik ez, hankarik ez, barazki arima). Aristotelesek ez zekien belakiak animaliak ziren edo ez, bere sisteman animaliek sentimenduak, jateko gogoa eta mugikortasuna zutelako, edo landareak, ez zutelako hori: bazekien belakiak ukituz gero sentikorrak zirela, eta uzkurtzen zirela arrokatik kentzerakoan, baina ezin ziren mugitu eta sustraiak zituzten landareen bezala[89].
1758an Lineok izaki bizidunen lehen sailkapen hierarkikoa sortu zuen bere Systema Naturae lanean[90]. Bere jatorrizko eskeman, animaliak ziren hiru erreinuetako bat. Animaliak Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves eta Mammalia taldeetan sailkatzen ziren. Azken lauak gaur egun phylum bakar batean sailkatzen dira, Chordata eta Insecta (non krustazeoak eta araknidoak sartu zituen) zein Vermes talde askotan banatu dira. Prozesu hori 1793an hasi zen, Jean-Baptiste Lamarckek esan zuenean Vermes kaos mota bat zela (un espéce de chaos), taldea banatuz filum berrietan, zizare, ekinodermatu eta polipoetan. 1809an, bere Philosophie Zoologique liburuan 9 talde sortu zituen ornodun eta moluskuez gain: Cirripedia, Annelida, Crustacea, Arachnida, Insecta, zizareak, Radiata, polipoak eta Infusoria[88].
1817an Georges Cuvierrek Le Régne Animal lana argitaratu zuen, anatomia konparatua erabiliz animaliak sailkatzeko lau adarretan: ornodunak, moluskuak, animalia artikulatuak (artropodo eta anelidoak) eta zoofitoak (radiata; ekinodermoak, knidarioak eta beste batzuk)[91]. Lau taldeko banaketa hau Karl Erns von Baer enbriologoak erabili zuen 1828an, Louis Agassiz zoologoak 1857an eta Richard Owen anatomistak 1860ean[92].
1874an Ernst Haeckelek animaliak bi azpierreinutan banatu zituen: Metazoa, non bost filum zeuden (zelentereoak, ekinodermoak, artikulatuak, moluskuak eta ornodunak) eta Protozoa (zelula bakarreko animaliak), eta seigarren animalia filum bat sartu zuen, belakiena. Protozoa, beranduago, Protistaren barruan sartu zen, eta Metazoa Animaliaren sinonimotzat daukagu[93].
Geroztik, taxonomian egindako ikerketek talde horietako batzuk bereizi eta beste batzuk elkartu dituzte:
AristotelesFilumak (edo Filak) animaliak sailkatzeko talde nagusienak dira. Mota hauetariko bakoitza ondo definituriko antolaketaren arabera egiten da.
Phyllum Esanahia Ezaugarriak Espezie kopurua[107][108] Acanthocephala Arantzak dituen burua Har parasitoak, ebaginagarria den sudur arantzatsu batekin. 1.100 Acoelomorpha Hesterik gabekoak. Zelomarik gabeko har txikiak. Ez dute liseriketa tuturik. Annelida Eraztun txikia Har zelomatuak, gorputza eraztunetan zatitua. 16.500 Arthropoda Oin artikulatuak. Kanpo hezurdura kitinotsua eta hanka artikulatuak. 1.100.000 Brachiopoda Beso laburrak Lofoforoak eta bi balba dituzte. 335 (16.000 desagertuak) Bryozoa Goroldio animaliak. Lofoforoa dute, iragazlariak dira eta ipurtzuloa tentakuloen koroaren kanpo dute. 4.500 Chaetognatha Barail arantzatsuak Hegalak eta bi arantza kitinotsu buruaren alde bakoitzean. 100 Chordata Kordarekin. Korda dortsala edo notokordioa dute, gutxienez enbrioiak direnean. 49.693 Cnidaria Asuna Diblastikoak cnidocitoekin. 10.000 Ctenophora Orratzak daramatzana. Diblastikoak koloblastoekin. 100 Cycliophora Gurpilak daramatzana Sasizelomatuak zilioak dituen aho zirkularrarekin. 1 Echinodermata Azala arantzekin. Simetria pentaradiatua, kanpo euskarri kalkareoa. 7.000 (13.000 desagertuak) Echiura Arantzadun isatsa Tronpa duten itsas harrak, anelidoen gertukoak. 135 Entoprocta Barne ipurtzuloa Lofoforoa dute, iragazlariak dira eta ipurtzuloa tentakulo koroaren barruan dute. 150 Gastrotricha Ilezko urdaila Sasizelomatuak, gorputza arantzekin eta bi tutu kaudal itsaskor. 450 Gnathostomulida Baraila duen aho txikia Ahoek barail berezia dute. 80 Hemichordata Korda erdia Deuterostomoak ebakidura faringeokin eta estomokordarekin. 85 Kinorhyncha Mugitzen den tronpa Sasizelomatuak buru sargarriarekin eta gorputz segmentatuarekin. 150 Loricifera Kota daramana. Sasizelomatuak maila-kota baten itxura duen estaldura batekin. 10 Micrognathozoa Barail txikia duen animalia Sasizelomatuak, barail konplexuak eta gorputza soinu baten eran luzagarria. 1 Mollusca Biguna Ahoak radula du, oin gihartsua eta oskolak inguruan mantu bat du. 93.000 Monoblastozoa 1 Myxozoa Muki animaliak. Parasito mikroskopikoak, cnidocitoen antzeko kapsula polarrekin. 1.300 Nematoda Hari baten antzekoa. Har pseudozelomatuak, ebakidura zirkularrarekin eta estaldura kitinotsuarekin. 25.000 Nematomorpha Hari itxura Har parasitoak, Nematodoen antzekoak. 320 Nemertea Itsasoko ninfa Har azelomatuak tronpa luzagarriarekin. 900 Onychophora Azkazalak daramatzana. Gorputz bermiformeak, azkazal kitinotsu apikalak dituzten hankekin. 110 Orthonectida Igerilari zuzena Parasito oso sinpleak, gorputz ziliatuarekin. 20 Phoronida Zeusen irakaslea. Har lofoforatu tutukarak; hesteak U itxura du. 20 Placozoa Xafla animaliak Animalia oso sinpleak, narrastiak, ameba irregular baten antzekoak. 1 Platyhelminthes Har lauak. Har azelomatu, ziliatu eta ipurtzulorik gabekoak; asko parasitoak dira. 20.000 Pogonophora(?) Bizarra duena Animalia bermiforme eta tutukara, burua bildu daiteke, eta baliteke anelidoak izatea. Porifera Poroak dituena Belakiak, parazoak, simetriarik gabekoak. Gorputzean hainbat poro iragazkor. 5.500 Priapulida Zakil txikiak Har sasizelomatuak, tronpa luzagarriarekin. 16 Rhombozoa Erronbo animalia. Zelula oso gutxi dituzten parasitoak. 70 Rotifera Gurpilak daramatzana. Sasizelomatuak, zilioak dituen atzeko koro batekin. 1.800 Sipuncula Tutu txikia Har zelomatu ez segmentatuak, ahoaren inguruan tentakuloak dituzte. 320 Tardigrada Pausu geldoa Ur-hartzak. Gorputza lau hanka parerekin segmentatua, azkazal eta bentosekin. 800 Xenoturbellida Har lau arraroa. Har deuterostomo ziliatu oso sinpleak, erlazio ezezagunarekin. 2 >1.300.000Gizakiek animalia kopuru handiak erabiltzen dituzte elikadurarako, bai etxe-abereak zein ehizatutako edo arrantzatutako espezieak, lur lehorrean zein itsasoan[109][110]. Itsasoetako arrain asko hartzen dira elikagai gisa erabiltzeko. Espezie kopuru txiki bat komertzialki erabiltzeko hazten dira etxaldeetan. Zefalopodoak, krustazeoak, bibalbioak eta gastropodoak harrapatzen edo hazten dira ere elikagai gisa[111]. Oiloak, behiak, ardiak, txerriak eta beste animalia batzuk haragirako hazten dira mundu osoan zehar[112][113]. Animalien ehunak erabiltzen dira ere jantzigintzan, artilea edo tendoiak bezala, eta larrua oso erabilia da zapatagintzak edo bestelako arropak egiteko. Animaliak ehizatu edo hazi dira euren larruengatik historian zehar berokiak edo txanoak egiteko[114][115]. Kukurutxaren karmina[116][117], edo lakak[118][119] eta kermesa[120][121] intsektu batzuen gorputzetik atera diren pigmentuak dira. Eztia, esnea edo arrautzak animaliek sortutako beste elikagai ohiko batzuk dira. Animalia langileak erabili ditu gizakiak, adibidez behi edo zaldiak, bai garraiorako zein nekazaritzan laguntzeko. Gaur egun, animalia asko, bereziki txakurrak, erabiltzen dira lan batzuk egiteko, hala nola txakur gidariak edo artzai txakurrak[122].
Zientzian ere animalia ugari erabiltzen dira esperimentuetako subjektu gisa, adibidez Drosophila melanogaster eulia[123][124][125][126]. Animaliak erabili dira txertoak sortzeko XVIII. mendean aurkitu zirenetik[oh 2][127]. Yondelis bezalako minbiziaren aurkako botikak animalia jatorriko toxina batzuetatik eratortzen dira[128].
Pertsonek ehiza txakurrak erabili dituzte beste animalia batzuk ehizatzeko[129], eta hegazti harrapakariak beste hegazti edo ugaztun batzuk harrapatzeko[130], baita arrantza egiteko ere[131]. Igel batzuen pozoia ehiza geziak eta dardoak pozoitzeko erabili da[132]. Animalia kopuru handi bat konpainia-animalia gisa erabiltzen da, tarantula edo olagarroetatik hasita[133], mantisa bezalako intsektuak, suge eta kameleoiak[134], kanario, perikito eta loroetaraino[135]. Hala ere, ugaztunak dira konpainia-animalia ohikoena, batez ere txakur, katu eta untxiak[136]. Animaliak konpainia eta laguntzarako animalia erabiltzearen eta animalien eskubideen arteko tentsioa dago, baita haragijale izan eta beganismoaren artean ere. Ehiza eta arrantza kirola ere izan daiteke[137]. Animaliak kirolean erabiltzen dira, adibidez zaldiak hipikan edo hainbat herri kiroletan.
Animaliak artean agertu dira Paleolitotik aurrera, adibidez Santimamiñe edo Ekainen, baita ondoren ere, adibidez Antzinako Egipton. Animalien margolan garrantzitsu batzuk Albrecht Dürerren Errinozeroa edo George Stubben Whistlejacket dira, baina eskulturan ere oso ohikoak izan dira, bereziki zaldiak. Intsektuek, hegaztiek eta ugaztunek paper garrantzitsua izan dute literaturan eta zineman[138], adibidez intsektu erraldoien filmetan[139][140][141]. Intsektu zein ugaztunak ohikoak dira mitologian edo erlijioan[142][143]. Japonian zein Europan zehar tximeletak arimen errepresentaziotzat hartu dira[144], eta kakalardoak sakratuak ziren Antzinako Egipton[145]. Ugaztunen artean, behiak[146], oreinak, zaldiak, lehoiak[147], saguzarrak, hartzak[148] eta otsoak mito, gurtza eta erlijio askotan agertu ohi dira. Euskal inauterietan bezala, munduko beste askotan, animalien eta pertsonen arteko bateratzea gertatu ohi da[149]. Mendebaldeko zein Txinako zodiakoa animalietan oinarrituta daude[150].
Animaliak izaki zelulaniztun eukariotoak dira. Animalia ia guztiek materia organikoa kontsumitzen dute, oxigenoa arnasten dute, mugi daitezke, sexualki ugaltzen dira, eta blastula izeneko zelula esfera batetik hazten dira euren enbrioi fasean. 1,5 milioi animalia espezie bizidun ezagutzen dira, horietatik milioi bat intsektuak, baina uste da 7 milioi espezie inguru existitzen direla. Animaliarik txikienek 8,5 mikroi neurtzen ditu eta handienak 33 metrotik gora. Animalia guztiek euren ekosistemarekin interakzio konplexuak dituzte, sare trofiko korapilotsuak sortuz. Animalien ikerketari zoologia deritzo.
Animalia espezie gehienak Bilateria taldekoak dira, gorputz-simetria bilaterala duten animalia klado bat. Bilateriaren barruan daude protostomak -non ornogabe ugari aurki daitezkeen, adibidez nematodoak, artropodoak eta moluskuak- eta deuterostomioak, ekinodermatuak edo kordatuak -ornodunak barne- aurki daitezkeen. Animaliatzat hartzen diren lehen formak Ediacarako biotakoak dira, Kanbriaurrearen amaieran. Kanbriarreko leherketan aurki daitezke gaur egungo filumekin erraz identifika daitezkeen animalia itsastar gehienak, orain dela 542 milioi urte inguru. Animalia guztiek partekatzen dituzten 6.331 gene-talde identifikatu dira; baliteke hauek orain dela 650 milioi urte bizi izan zen arbaso komun batetik heredatu izana.
Aristotelesek izaki bizidun guztiak animalia eta landaretan bereizi zituen, eta animaliak odola dutenen eta ez dutenen artean. Carolus Linnaeusekek bere sailkapen biologiko hierarkikoa sortu zuen 1758an, Systema Naturae lanean, eta Jean-Baptiste Lamarckek 1809an lan hori hedatu zuen, 14 filum sortuz. 1874an Ernst Haeckelek animalien erreinua Metazoa eta Protozoa artean banatu zuen; gaur egun lehenengoak animalien sinonimotzat hartzen dira eta bigarrenak ez dira animaliatzat hartzen. Garai modernoetan animalien sailkapena egiteko teknika garatuak erabiltzen dira, filogenia molekularra bezala, animalien arteko erlazio ebolutiboa demostratzeko oso baliagarria dena.
Gizakiak ere animaliak dira, eta beste animalia batzuk erabiltzen dituzte janaria eskuratzeko, tartean haragia, esnea edo arrautzak; materialak lortzeko, adibidez larrua eta artilea; konpainia-animalia gisa edo animalia langile gisa, trakzioa edo garraioa izateko. Txakurrak ehizan erabili izan dira, eta lurreko zein itsasoko animalia asko kirol gisa ehizatzen dira. Gizakiak ez diren animaliak ohikoak dira artean, mitologian eta erlijioan.
Eläinkunta (Animalia, syn. Metazoa) on laaja monisoluisista aitotumallisista eliöistä muodostuva taksonominen kunta. Eläimet muodostavat erittäin monimuotoisen ryhmän, johon kuuluu hyvin erilaisiin oloihin sopeutuneita eliöitä. Ominaista eläimille on, että ne ovat heterotrofisia eli toisenvaraisia, mikä tarkoittaa sitä, etteivät ne kykene tuottamaan energiaa itse, kuten vaikkapa kasvit fotosynteesin avulla, vaan ne joutuvat käyttämään muita eliöitä ravintona pysyäkseen hengissä. Monet eläimistä kykenevät liikkumaan itsenäisesti eli niillä on lihaksisto ja oma hermosto lukuun ottamatta Parazoa-alakuntaa. Useimmilla eläimillä on jonkinlaiset aistinelimet, joiden avulla ne pystyvät reagoimaan tarkoituksenmukaisesti ympäristöönsä ja erilaisiin aistiärsykkeisiin. Lisäksi eläimet eroavat siinä, että eläinsoluilla ei ole soluseinää. Usein arkikielessä ja oikeustieteessä sanaa ”eläin” käytetään viittaamaan kaikkiin muihin eläimiin paitsi ihmisiin, vaikka biologisesti tarkasteltuna ihminenkin on eläin. Eläinten tieteellistä tutkimista kutsutaan zoologiaksi ja etologia tutkii eläinten käyttäytymistä.
Eläinlajeja esiintyy niin maalla, vedessä kuin ilmassakin. Lentokykyisiä eläimiä ovat monet hyönteiset, kuten perhoset, ja suuri osa linnuista sekä lepakot. Vedessä elävistä eläimistä tutuin ryhmä ovat kalat ja maaelämään sopeutuneista nisäkkäät, kuten esimerkiksi kettu, norsut ja metsäjänis. Eläimiä tai eläinryhmiä ei voi kuitenkaan tarkasti määritellä näin, sillä osa eläimistä on sopeutunut elämään eri kerroksissa, kuten vaikkapa maalla ja vedessä (esim. hylkeet, sammakot ja kilpikonnat). Vuonna 2011 Census of Marine Life arvioi lajien määräksi noin 8,7 miljoonaa, joista 6,5 miljoonaa on maaeläimiä ja 2,2 miljoonaa merieläimiä.[1] Vain pienen osan lajeista on arvioitu olevan selkärankaisia loppujen ollessa selkärangattomia. Eläinlajeja on hävinnyt paljon olosuhteiden muutosten vuoksi, ja nykyään ihmisen toimintaa pidetään tärkeimpänä syynä eläinlajien uhanalaistumiselle.
Muun muassa Suomen lainsäädäntö katsoo eläimet esineiksi, joskin näkemys on monissa Euroopan maissa muuttumassa. Esimerkiksi Alankomaiden ja Norjan laeissa korostetaan eläinten itseisarvoa. Sveitsin eläinsuojelulaissa erikseen korostetaan, että eläin ei ole esine.[2]
Kaikilla eläimillä on eläinsoluja, jotka ovat aitotumaisia eli niissä on tuma ja sitä suojaava tumakotelo (nisäkkäillä poikkeus: punasolu). Solut ovat erikoistuneet tiettyyn tehtävään ja ne muodostavat kudoksia. Esimerkiksi hermosolut muodostavat hermokudoksia. Solujen koko ja muoto vaihtelevat hyvin paljon. Esimerkiksi ihmisen kohdalla munasolu on koko ihmiskehon suurin solu, ja sen voi nähdä jopa paljain silmin (halkaisija n. 1 mm), mutta pienin on taas siittiö (alle 60 µm pitkä). Toisaalta ihmiskehon pisin hermosolu on jopa metrin pituinen.
Eläinsolulla ei ole kasvisolun tapaan suojaavaa soluseinää, mutta solua koossa pitää ohut solukalvo.[3] Sen tehtävänä on myös huolehtia solun sisäisestä aineiden vaihdosta, eli sen toiminta on olennaisesti osana soluhengitystä. Solukalvo suojaa sisälleen nestemäistä solulimaa, jonka tehtävänä on lähinnä kuljettaa ravinteita ja toimia muutoinkin solun sisäisen viestinnän välittäjänä. Solulimassa sijaitsee aitotumallisilla soluilla erilaisia soluelimiä, joiden tehtävät poikkeavat proteiinisynteesistä soluhengitykseen. Eläinsolu tarvitsee myös erillisen tukirangan, joka pitää soluelimiä paikoillaan ja antaa solulle tukea sekä muodon. Tukiranka muodostuu erilaisista säikeistä ja filamenteista.
Soluelimistä lysosomi vastaa solun sisäisestä ”jätteenhuollosta”.[3] Se tuhoaa solun omia vaurioituneita soluelimiä ja tuhoaa solun sisälle päässeitä bakteereita tai vieraita aineita. Lysosomeja syntyy Golgin laitteessa, joka vastaa myös ribosomien pinnalla tapahtuvasta proteiinin valmistuksen viimeistelystä. Ribosomit sijaitsevat pääasiallisesti solulimakalvostossa, jolloin ne yleensä tuottavat proteiineja solun ulkopuolelle. Solulimakalvostossa irti olevat ribosomit sen sijaan yleensä tuottavat proteiineja solun omiin tarkoituksiin. Golgin laite lisää proteiineihin rikkiä ja fosforia sekä tarvittaessa pätkii proteiineja pienemmiksi.
Mitokondriot huolehtivat solun energiataloudesta.[3] Sen sisällä tapahtuu kemiallisia reaktioita, jotka muuntavat glukoosin sisältämän energian ATP-molekyyleiksi, joita muut soluelimet voivat hyödyntää energialähteenä omille toiminnoilleen. Eniten mitokondrioita on runsaasti energiaa vaativissa soluissa kuten maksa- ja lihassoluissa. Näiden solujen mitokondrioiden lukumäärä vaihtelee muutamista kymmenistä jopa satoihin. Mitokondriot poikkeavat muista soluelimistä siinä, että niillä on oma DNA.
Solun suurin elin on tuma, joita solussa on tavallisesti yksi. Tuma sisältää solun perimäaineksen. Monitumaisia soluja ovat esimerkiksi poikkijuovaiset lihassolut. Kehittyneellä punasolulla ei ole lainkaan tumaa. Tuman erottaa muusta solusta solukalvostoon kiinnittynyt tumakotelo, jonka pinnalla on myös ribosomeja. Tumakotelo ei ole täysin tiivis, vaan siinä on pieniä tumahuokosia, joiden avulla viestit muualta solusta pääsevät tumaan ja tuman lähettämät viestit pääsevät muualle soluun. Tuman sisällä on lisäksi tumalima ja tumajyväsiä.
Eläinkunnan yksi tutkituimmista pääjaksoista on selkäjänteiset, sillä siihen kuuluvat suurimmat ja helpoimmin tutkittavat kohteet eli selkärankaiset. Selkäjänteisiin kuuluu myös selkärankaisiin verrattaen alkeellisia eliöitä (suikulaiset ja vaippaeläimet). Näitä kolmea ryhmää kuitenkin yhdistää se piirre, että niillä on ainakin jossakin kehitysvaiheessa selkäjänne, selkäydin, pyrstö tai häntä ja kiduksen aiheet. Osa näistä piirteistä kuitenkin surkastuu sikiönkehityksen aikana, mutta kaikilla niillä selkäytimestä kehittyy hermosto. Esimerkiksi ihmisellä kiduksen aiheet, häntä ja selkäjänne ovat surkastuneet. Selkärankaisilla selkäjänteestä kehittyy selkäranka.
Selkärankaisilla eläimillä on pitkälle kehittynyt keskushermosto, joka ohjailee yksilön liikkumista, kommunikointia, tunteita, aisteja ja muistia. Suuren kokonsa vuoksi selkärankaiset ovat muita eläimiä enemmän kosketuksissa ihmisten kanssa (mm. nisäkkäät, linnut, sammakot, matelijat), mikä selittää sen miksi selkärankaisia on tutkittu niin paljon. Hermoston lisäksi selkärankaisten muut elimistöt ovat pitkälle kehittyneitä. Useimmilla eläimillä on ainakin tietyntyyppinen hermosto, mutta kaikkein alkeellisimmilta eläimiltä hermosto puuttuu täysin (esim. sienieläimet). Esimerkiksi hyönteisillä on tikapuumainen hermosto, johon kuuluu myös aivot.
Tiede tuntee nykyään noin 40 000 selkärankaislajia. Kehittyneen hermoston ja tukielimistön ansiosta lajit ovat onnistuneet sopeutumaan niin vesi- kuin maaelämäänkin. Osa lajeista on myös lentokykyisiä. Tästä huolimatta selkärankaiset edustavat vain pientä osaa kaikista eläinlajeista (2–3 %). Loput lajeista on selkärangattomia, joihin kuuluu kirjava joukko eliöitä: matoja, hyönteisiä, hämähäkkejä ja nilviäisiä. Yhteistä näille kaikille on kuitenkin se, ettei niillä ole lainkaan selkärankaa. Selkärankaisiin verrattuna selkärangattomat ovat yleensä varsin pienikokoisia, vain joitain senttimetrejä pitkiä.
Eläimet jaetaan tavallisesti tasalämpöisiin ja vaihtolämpöisiin. Jälkimmäiseen ryhmään kuuluvat kaikki muut eläimet paitsi linnut ja nisäkkäät. Linnuilla tasalämpöisyyttä esiintyi jo dinosaurusten elinaikana.[4] Vaihtolämpöiset eläimet ovat sellaisia, jotka eivät säätele omaa ruumiinlämpöään sisäisten mekanismien avulla, vaan se vaihtelee ympäristön lämpötilan mukana. Tasalämpöiset eläimet taas pystyvät ruumiintoimintojensa avulla säätelemään omaa ruumiinlämpötilaansa. Tieteellisissä teksteissä saattaa törmätä termeihin endoterminen tai eksoterminen. Näistä edeltävä tarkoittaa tasalämpöistä (endo-, ’sisäinen’) ja jälkimmäinen vaihtolämpöistä (ekso-, ’ulkoinen’). Tasalämpöiset pyrkivät vähentämään lämpöhukkaa turkin tai höyhenpeitteen avulla tai voivat yrittää lisätä lämpöhukkaa läähättämällä tai hikoilemalla, joka toisaalta voi johtaa nestetasapainon järkkymiseen.
Vaihtolämpöisillä eläimillä, kuten matelijoilla, sammakoilla ja kaloilla on kuitenkin kehittynyt erilaisia keinoja, joiden avulla ne voivat kohottaa ruumiinlämpötilaa ympäristöä korkeammalle. Esimerkiksi merileguaani paistattelee päivää ruumiinlämpötilan kohottamiseksi. Päivän paistattelu voi olla kuitenkin liian vaarallista, sillä pedot voivat tällöin uhata niitä. Eloonjäämisen parantamiseksi eräällä liskolajilla on erityinen lämpöä keräävä elin päässä, jolloin se voi kaivautua kaulaansa myöten maahan ja jättää vain päänsä maanpinnalle. Tämä elin siirtää lämmön lopulta verenkierron avulla koko elimistöön. Tämän on myös syy sille, että vaihtolämpöiset ovat aktiivisia päivisin tai vain silloin kun aurinko lämmittää ilmaa tarpeeksi, ja siksi niitä ei elä kovin pohjoisilla alueilla (missä nisäkkäät ja linnut taas pärjäävät).
Kylmyyden ja kuumuuden siedossa karhukaiset ovat eksperttejä. Ne voivat selviytyä lähes −270 °C kylmyydestä tai kiehuvasta vedestä.
Suurin osa koko eläinkunnan lajeista kykenee tavalla tai toiselle liikkumaan itsenäisesti koko elämänsä ajan tai ainakin osan siitä. Vain niveljalkaisilla ja selkärankaisilla on erityisesti liikkumiseen tarkoitetut raajat.[5] Selkärankaisilla raajat rakentuvat luista, joita lihakset liikuttavat. Niveljalkaisilla taas on ulkoinen tukiranka, johon kiinnittyneet lihakset saavat raajat liikkumaan. Linnuilla on myös maassa kulkemista varten raajat, mutta useimmat linnut kuitenkin ovat lentokykyisiä. Lintujen lisäksi useat hyönteiset pystyvät myös lentämään.
Yksinkertaisemmat eläimet taas voivat liikkua värekarvojen (esim. rataseläimet ja laakamadot) avulla, ryömiä (kastemadot) tai liukua (etanat). Mustekalat voivat liikkua vedenpohjassa lonkeroita liikuttamalla tai vaihtoehtoisesti sifoni-nimisellä suihkumoottorin toimintaa muistuttavalla elimellä.
Eläimet eivät pysty tuottamaan tarvitsemaansa energiaa kasvien tai bakteerien tapaan. Siksi ne ovat riippuvaisia muista elämän muodoista. Eläinten ruoanhankintastrategiat vaihtelevat kasviravinnosta (kasvinsyöjät) eläinperäiseen ravintoon (lihansyöjät, hyönteissyöjät). Eläin voi olla myös kaikkiruokainen eli syödä niin toisia eläimiä kuin kasveja (tai muita elämän muotoja).
Kasvinsyöjien etuihin kuuluu ruoan runsaus, sillä napa- tai muita äärialueita lukuun ottamatta kasveja kasvaa kaikkialla. Kasvinsyöjät ovat luonnon monimuotoisuuden kannalta tärkeässä roolissa, sillä ne levittävät kasvien siemeniä tiputtelemalla tai ulostamalla niitä eri alueille. Haittapuolina kasvinsyönnissä on yleensä se, että saadakseen tarvittavat määrät ravintoaineita eläimen on kulutettava paljon aikaa syömiseen, koska kasvit eivät ole kovinkaan energiarikkaita ravintolähteitä. Kasviravinto tarvitsee myös omanlaisen ruoansulatuksen, jotta eläin pystyisi hyödyntämään ravintoansa mahdollisimman hyvin.[6]
Lihansyöjien kohdalla ravinnon määrästä tai sen ravintoainepitoisuudet eivät ole ongelma, vaan lähinnä sen hankinta. Tämän ongelman ratkaisemiseksi eri eläimillä on eri saalistustapoja. Esimerkiksi hämähäkit saalistavat kutomalla hankalasti erotettavia seittejä ja odottavat vain jonkin hyönteisen lentävän siihen. Leijonat ja sudet taas saalistavat ryhmissä. Lihan- ja kasvinsyöjillä on ravintoon erikoistuneet hampaat tai nokat.
Eläimet kehittyivät muun elämän tapaan vedessä, mutta osa lajeista sopeutui pitkällisen kehityksen ansiosta myös maaelämään.
Luonnossa elää edelleen lajeja, kuten kalat ja jotkin sammakkoeläimet, jotka ovat sopeutuneet ainoastaan vedessä elämiseen. Veteen sopeutuneiden eläinlajien ja etenkin merieläinten etuna on elinolosuhteiden hidas muuttuminen. Merten ja valtamerien eläinten monimuotoisuus painottuu rannikoille ja koralliriutoille, jotka tarjoavat paitsi ravintoa myös hyvän piilopaikan saalistajilta. Koralliriutat itsessäänkin rakentuvat itse asiassa korallieläimistä. On arvioitu, että koralliriutoilla elää neljännes merten lajistosta, joten niiden tuhoutuminen olisi suuri menetys merielämän monimuotoisuudelle.[7] Merieläinten pääravinnon lähde on plankton.
Vaikka merielämä painottuukin lähelle merenpintaa, jossa valaistus on yleensä erinomainen, on useiden kilometrien syvyyteen suuresta paineesta ja pimeydestä huolimatta kehittynyt elämänmuotoja, joita kaikkia tiede ei vielä edes tunne.
Eläimet ovat aktiivisia hyvin eri aikoihin vuorokaudessa. Suurin osa nisäkkäistä nukkuu öisin ja on aktiivinen päiväsaikaan (diurnaalisuus), mutta monet nisäkkäät ovat sopeutuneet hämärään aikaan tai yöelämään, koska silloin on esimerkiksi saalistajia vähemmän. Tämä on kasvinsyöjien kannalta edullinen piirre. Kotieläinten kohdalla muutamien eläinten, jotka luonnossa liikkuvat hämärään tai öiseen aikaan, on havaittu muuttuneen päiväeläimiksi. Esimerkiksi kissa on luonnossa hämärän ajan eläin, mutta kotieläimenä ne ovat muuttaneet elintapoja sopimaan paremmin ihmisen päivärytmiin.
Eläinten aistit kehittyvät pitkälti aktiivisuusajan mukaisesti. Yöeläimillä on usein kokoonsa suhteutettuna suuremmat silmät ja ne ovat likinäköisiä, koska ne tarvitsevat näköänsä lähinnä sellaisissa etäisyyksissä, joista ne voivat hyökätä saaliinsa kimppuun. Muuten ne luottavat muihin aisteihinsa. Päiväaikaan on taas hyödyllistä havaita vihollisia pitkien matkojen päästä, jolloin kuuloaistista ei ole niin paljoa hyötyä. Öiseen aikaan liikkuvilla sammakoilla ja linnuilla on poikkeuksellisen tarkka syvyysnäkö, josta esimerkiksi pöllöjen kohdalla kertoo niiden silmien sijoittuminen suoraan eteen eikä sivuille, jolloin niiden stereonäkö on parempi. Uudessa-Seelannissa elävä kiivi-lintu suunnistaa hajuaistinsa turvin.[8] Yöeläinten suuret silmät selittyvät sillä, että suurikokoiset silmät kasvattavat verkkokalvon pinta-alaa, jolloin verkkokalvolle pääsevän valon määräkin suurenee. Verkkokalvolla yöeläimillä on paljon valoa aistivia sauvasoluja, jotka parantavat hämäränäköä. Kääntöpuolena taas on se, että yöeläimillä on erittäin vähän värinäköön erikoistuneita tappisoluja, joten yöeläimet ovat käytännössä värisokeita.[9] Päiväsaikaan yöeläimet pystyvät kyllä kulkemaan, mutta niiden on suojeltavat silmiään turhalta valolta.
Yöeläimet ovat hyvin riippuvaisia kuuloaistista, koska se on ainoa keino, jolla useimmiten on mahdollista saada tietoa lähestyvästä saalistajasta. Jotkin eläimet ovat taas erikoistuneet kuuloaistin suhteen niin pitkälle, että ne voivat suunnistaa kuulonsa perusteella. Esimerkiksi lepakko kykenee tähän lähettämällä ultraääniä ja vastaanottamalla niitä suurilla korvilla.
Samanlaista vaihtelua aktiivisuuden suhteen on myös eri vuodenaikojen välillä. Lämpimillä alueilla tällainen vaihtelu saattaa johtua sade- ja kuivakausista, mutta lähempänä napa-alueita talvet ovat yleensä niin kylmiä, että monet selkärankaiset ja hyönteiset hidastavat ruumiintoimintojaan oleellisesti vähentääkseen energiankulutusta. On myös tavallista, että eläimet hankkivat ruokaa talvivarastoon tai syövät itsensä kylläiseksi talven varalta.
Eläimet voivat lisääntyä joko suvuttomasti tai suvullisesti. Suvuttoman lisääntymisen etuna on se, että eliö voi lisääntyä ilman toista sukupuolta. Toisaalta heikkona puolena on se, että syntyneet jälkeläiset ovat geneettisesti identtisiä, jolloin jälkeläiset perivät niin hyvät kuin huonotkin ominaisuudet vanhemmaltaan. Esimerkiksi laakamadot voivat lisääntyä siten, että ne muodostavat omasta ruumiistaan kurouman, joka lopulta kuroutuu kokonaan irti vanhemmasta, jolloin uusi jälkeläinen on syntynyt. Kuroutuminen on yleisintä sienien ja kasvien keskuudessa. Vastaavalla tavalla voivat lisääntyä myös sienieläimet. Jotkin eläimet, kuten kirvat ja Cnemidophorus-teijulisko, voivat lisääntyä partenogeneettisesti eli neitseellisesti.
Suvutonta lisääntymistä huomattavasti yleisempi keino on suvullinen lisääntyminen. Se vaati kaksi eri sukupuolta, mutta toisaalta etuna on geneettinen muuntelu.
Suppeassa taksonomiassa eläinkunta jaotellaan pääjaksoihin (vrt. kasvi- ja sienikuntien kaaret), joita nykytutkimuksen mukaan on 36 kappaletta, jotka sisältävät vielä olemassa olevia eliölajeja. Vanhemmissa lähteissä saatetaan onteloeläimet (Coelenterata) vielä tunnistaa omaksi pääjaksoksi, mutta nykyisin se on yhdistetty polttiaiseläimiin. Tietyissä yhteyksissä eläinkunnan tieteellisestä nimestä saatetaan käyttää muotoa Metazoa tutumman Animalian sijasta.[10] Tällä samalla termillä saatetaan myös viitata vain monisoluisiin, mutta useimmin sillä tarkoitetaan koko eläinkuntaa.
Laajasta monimuotoisuudestaan huolimatta muutamien piirteiden voidaan katsoa yhdistävän kattavasti kaikkia eläimiä. Eläimet ovat monisoluisia ja niiden soluissa on sen toimintaa ohjaava yksikkö, tuma. Lisäksi ne ovat toisenvaraisia, jolloin niiden soluissa ei ole yhteyttämiskykyisiä soluelimiä, kuten vaikkapa kasveilla on fotosynteesiä ylläpitäviä viherhiukkasia. Eläinsoluilta puuttuu kokonaan soluseinä, joka löytyy sieniltä (kitiiniä) ja kasveilta (selluloosaa). Suurimmalla osalla eläimistä on liikkumiskyky ainakin osan aikaa niiden elämästä, ja alkionkehityksessä niiden elimet muodostuvat kahdesta tai kolmesta solukerroksesta (ekto-, meso-, ja endodermi).
Täsmällisemmässä taksonomiassa eläinkunta jaetaan kahteen alakuntaan: sienieläinmäisiin (Parazoa) ja monisoluisiin (Eumetazoa). Sienieläinmäisiltä puuttuu kokonaan symmetrinen rakenne, kun taas monisoluisilla on tietty säännöllinen rakenne ja symmetria. Lisäksi monisoluisten kohdalla kudosrakenteet muodostavat elimiä, jotka vastaavasti ovat osa elimistöä (esim. ruoansulatuselimistö). Sienieläinmäisiin kuuluu kaksi pääjaksoa: laakkoeläimet (Placozoa) ja sienieläimet (Porifera). Eumetazoa-alakunta jaetaan edelleen symmetriatyypin perusteella kahtia: säteittäissymmetrisiin (Radiata) ja kaksikylkisiin (Bilateria). Kaksikylkisillä eläimillä on symmetria-akseli, jonka molemmilta puolilta löytyy vastaava osa. Esimerkiksi perhosen molemmat siivet ovat samanlaisia, mutta toinen on vain peilikuva. Kaksikylkissymmetrisiltä eläimiltä voidaan löytää etu- ja takapään lisäksi myös sivusuunnassa oikea ja vasen puoli sekä ylä- ja alapuoli. Säteittäissymmetrisiltä eläimiltä voidaan määrittää ainoastaan ylä- ja alapuoli ja ne voidaan jakaa usealla eri tavalla niin, että lopputuloksena on lähes identtiset osat.[11]
Kaksikylkiset jaetaan vielä kolmeen osaan: ruumiinontelottomat, valeruumiinonteloiset ja ruumiinonteloiset. Ruumiinonteloiset jaetaan vielä alkusuisiin (Protostomata) ja jälkisuisiin (Deuterostomata). Nämä kaksi ryhmää eroavat erityisesti niiden alkionkehityksessä, jossa ensimmäisellä ryhmän jäsenillä alkionkehityksessä blastoporista kehittyy suu ja peräaukko kehittyy myöhemmin, kun jälkimmäisen ryhmän lajeilla blastoporista kehittyy peräaukko, ja suu kehittyy muualta.[12]
Alla on luettelo eläinkuntaan kuuluvista pääjaksoista ja lyhyt kuvaus niiden tyypillisestä rakenteesta. Lähteenä on käytetty Integrated Taxonomic Information Systemin taksonomista tietokantaa (21.1.2009) ja täydennetty Grzimek’s Student Animal Life Resource -kirjasarjalla (Thomson, 2005), johon kuvauksetkin pääosin perustuvat.
Suomenkielinen nimi Tieteellinen nimiVanhimmat elämään viittaavat löydöt (syanobakteerien muodostamat stromatoliitit) ovat peräisin eoarkeeiselta kaudelta eli noin 3,5–3,8 miljardin vuoden takaa ja ensimmäiset happea tuottavat solut kehittyivät geologisessa mielessä erittäin nopeasti, vain muutama sata miljoonaa vuotta myöhemmin. Maapallo oli tuolloin noin yhden miljardin vuoden ikäinen. Ennen kuin Maa oli täyttänyt kolme miljardia vuotta, kaikki elävät organismit olivat prokaryootteja eli esitumallisia. Niiden solurakenne on hyvin alkeellinen, sillä niiltä puuttuvat monimutkaiset soluelimet eikä niillä ole kotelon ympäröimää tumaa, vaan sen genomi on hajallaan solulimassa.
Mesoproterotsooisen kauden alussa maapallolle ilmaantui kuitenkin eukaryootteja eli esitumallisista eliöistä kehittyneitä yksisoluisia (alkueliöt), joiden solurakenne on huomattavasti aiempaa monimutkaisempi. Ne sisälsivät sellaisia soluelimiä, joita löytyy edelleen eläinsoluista. Mielenkiintoisena piirteenä erään alkueliöihin kuuluvan siimaeliön käyttäytymisessä on, että vaikka suurin osa niistä elää yksin, saattavat ne joissakin olosuhteista muodostaa ryhmiä. Taipumuksen luoda ryhmiä on ollut suuri harppaus kohti eläinperäisen elämän muodostumista, sillä vaikka siimaeliöt elivätkin ryhmässä, ne toimivat edelleen yksilöinä, mutta nyt kuitenkin niin, että ne erikoistuivat tekemään tiettyä asiaa koko ryhmän edun säilymisen hyväksi. Ajan mittaan tällainen käyttäytyminen on johtanut kudosten muodostumiseen, josta edelleen elimien ja lopulta suurten monisoluisten eläimien kehittymiseen.
Ensimmäiset monisoluiset eliöt kehittyivät noin miljardi vuotta sitten prekambrisen ajan lopulla, mutta siitä eteenpäin kambrikaudelle (n. 650 miljoonaa vuotta sitten) fossiileja ei ole säästynyt kovin paljoa, joten eläimien kehityksen alkutaival on jäänyt hämäräksi. Arvioiden mukaan eläinperäinen elämä alkoi kehittyä useampaa reittiä pitkin. Yksi näistä johti sienieläimiin ja kaksi muuta taas johti alku- ja jälkisuisten eläinten kehittymiseen. Alkusuisten ja jälkisuisten perustavanlaatuinen ero alkionkehityksessä viittaa siihen, että nämä haarat ovat eriytyneet jo hyvin kauan aikaa sitten.
Ensimmäisiä monisoluisia olivat nivelmadot ja polttiaiseläimet. Tähän samaan ajanjaksoon osuu myös suvullisen lisääntymisen kehittyminen, joka on käytännössä tarkoittanut perinnöllisen muuntelun suurta kasvua. Kaikki elämä oli kuitenkin vielä elämän synnyinkodissa eli vedessä, joka oli tarjonnut tehokkaan suojan UV- ja muulta kosmiselta säteilyltä. Kambrikaudelta taas on löydetty suunnaton määrä eri fossiileja, jotka kielivät siitä, että eläinkunnan nykyiset pääjaksot olivat kehittyneet jo viimeistään kauden lopulla (500 miljoonaa vuotta sitten). Tähän äkilliseen elämän monimuotoistumiseen viitataan termillä kambrikauden lajiräjähdys.[15]
Kambrikautta seuranneen ordovikikauden (490–430 miljoonaa vuotta sitten) meret kuhisivat monipuolista kasvillisuutta, selkärangattomia eläimistöä, leviä ja leuattomia kaloja. Arvioiden mukaan merenpinnalla eläneet levät huuhtoutuivat rannikolle, jonka myötä elämä alkoi hiljalleen siirtyä maalle. Esimerkiksi Omanista on löydetty fossiileja, joiden perusteella jo ordovikikaudella kasvoi maakasveja. Siluuria kuitenkin pidetään varsinaisena ajankohtana, jolloin elämä siirtyi merestä maalle. Kasveille valoa, tilaa ja hiilidioksidia oli niin paljon kuin ne vain ehtivät yhteyttämään. Kilpailun vähäisyyden vuoksi siirtymä uusille alueille oli eduksi. Olosuhteet suosivat suuria kasveja ja niiden perässä selkärangattomat eläimet kipusivat maankamaralle, ensimmäisten joukossa meriskorpioni. Siluurikaudella alkoi esiintyä ensimmäistä kertaa myös leuallisia kaloja, joiden yliotteen seurauksena leuattomat kalat hävisivät lähes kokonaan.[16]
Osa maan lähellä eläneistä kaloista sopeutui vähitellen maaelämään. Näistä kehittyivät sammakot ja matelijat. Matelijoiden joukossa oli niin kasvin- kuin lihansyöjiäkin. Maalla esiintyi myös hyönteisiä, suurin osa näistä oli nykyisten kovakuoriaisten sukulaisia. Matelijat syrjäyttivät permikauden lopulla sammakkoeläimet nopean lisääntymisen ja kehittymisen ansiosta. Meressä elämä oli edelleen monipuolisempaa: merisiilejä, kotiloita, lonkerojalkaisia. Permikausi päättyi laajaan massasukupuuttoon, jonka myötä ilmeisesti lähes 95 prosenttia kaikista eliölajeista kuoli, mukana muun muassa trilobiitit. Ilmeisesti ilmaston muuttumisesta johtunut permikauden sukupuutto on elämän historian suurin sukupuutto, joskin nykyinen ihmisen toiminnasta johtuva sukupuutto saattaa ohittaa sen laajuudessaan.[17]
Vaikka permikausi päättyikin suureen massasukupuuttoon, maaelämää hallitsivat vielä seuraavien aikakausien (trias-, jura-, ja liitukausi) aiempaa suurikokoisemmat liskot, dinosaurukset. Dinosaurusten valtakaudelle syntyivät myös ensimmäiset lentokykyiset dinosaurukset, joiden paleontologit uskovat olevan nykyisten lintujen esi-isiä. Jo tuohon aikaan niillä tiedetään olleen lämpöä eristävä sulkapeite ja ulkonäöllisestikin niiltä löytyy hyvin paljon yhteisiä piirteitä nykyisten lintujen kanssa.[18] Liitukauden taittuessa tertiäärikauteen 65 miljoonaa vuotta sitten dinosaurukset (lintuja lukuun ottamatta) ja monet muutkin eläinlajit, muiden muassa simpukat, luukalat ja planktonlajit, kuolivat sukupuuttoon todennäköisesti asteroidin iskeydyttyä Maahan (katso liitukauden joukkosukupuutto). Kaikkea elämää se ei kuitenkaan tuhonnut, vaan useat arkosaurimatelijoiden ulkopuoliset matelijalajit sammakkojen ohella säilyivät. Tulevaisuuden kehityksen kannalta tärkein monilta osin säilynyt eläinryhmä oli kuitenkin nisäkkäät – siirryttiin matelijoiden valtakaudesta kohti nisäkkäiden valtakautta.
Evoluutio
Yleisteoksia
Eläinkunta (Animalia, syn. Metazoa) on laaja monisoluisista aitotumallisista eliöistä muodostuva taksonominen kunta. Eläimet muodostavat erittäin monimuotoisen ryhmän, johon kuuluu hyvin erilaisiin oloihin sopeutuneita eliöitä. Ominaista eläimille on, että ne ovat heterotrofisia eli toisenvaraisia, mikä tarkoittaa sitä, etteivät ne kykene tuottamaan energiaa itse, kuten vaikkapa kasvit fotosynteesin avulla, vaan ne joutuvat käyttämään muita eliöitä ravintona pysyäkseen hengissä. Monet eläimistä kykenevät liikkumaan itsenäisesti eli niillä on lihaksisto ja oma hermosto lukuun ottamatta Parazoa-alakuntaa. Useimmilla eläimillä on jonkinlaiset aistinelimet, joiden avulla ne pystyvät reagoimaan tarkoituksenmukaisesti ympäristöönsä ja erilaisiin aistiärsykkeisiin. Lisäksi eläimet eroavat siinä, että eläinsoluilla ei ole soluseinää. Usein arkikielessä ja oikeustieteessä sanaa ”eläin” käytetään viittaamaan kaikkiin muihin eläimiin paitsi ihmisiin, vaikka biologisesti tarkasteltuna ihminenkin on eläin. Eläinten tieteellistä tutkimista kutsutaan zoologiaksi ja etologia tutkii eläinten käyttäytymistä.
Eläinlajeja esiintyy niin maalla, vedessä kuin ilmassakin. Lentokykyisiä eläimiä ovat monet hyönteiset, kuten perhoset, ja suuri osa linnuista sekä lepakot. Vedessä elävistä eläimistä tutuin ryhmä ovat kalat ja maaelämään sopeutuneista nisäkkäät, kuten esimerkiksi kettu, norsut ja metsäjänis. Eläimiä tai eläinryhmiä ei voi kuitenkaan tarkasti määritellä näin, sillä osa eläimistä on sopeutunut elämään eri kerroksissa, kuten vaikkapa maalla ja vedessä (esim. hylkeet, sammakot ja kilpikonnat). Vuonna 2011 Census of Marine Life arvioi lajien määräksi noin 8,7 miljoonaa, joista 6,5 miljoonaa on maaeläimiä ja 2,2 miljoonaa merieläimiä. Vain pienen osan lajeista on arvioitu olevan selkärankaisia loppujen ollessa selkärangattomia. Eläinlajeja on hävinnyt paljon olosuhteiden muutosten vuoksi, ja nykyään ihmisen toimintaa pidetään tärkeimpänä syynä eläinlajien uhanalaistumiselle.
Muun muassa Suomen lainsäädäntö katsoo eläimet esineiksi, joskin näkemys on monissa Euroopan maissa muuttumassa. Esimerkiksi Alankomaiden ja Norjan laeissa korostetaan eläinten itseisarvoa. Sveitsin eläinsuojelulaissa erikseen korostetaan, että eläin ei ole esine.
Métazoaire
Les métazoaires (Metazoa) est le groupe d'organismes (clade) désignant les animaux. Les organismes ainsi qualifiés sont :
De plus, leurs cellules forment des tissus ; et leur alimentation ne se fait pas par absorption, contrairement aux champignons[1].
Le concept de métazoaire est apparu par opposition aux protozoaires, qui sont généralement unicellulaires, à une époque où ces derniers étaient parfois inclus dans le règne animal. La compréhension actuelle de la phylogénie a conduit à limiter la notion d'animal (nom de taxon : Animalia) aux seuls métazoaires.
Le clade des métazoaires inclut les Parazoaires et les Eumétazoaires qui se sont séparés il y a 940 millions d'années[2]. Les métazoaires regroupent plus d'un million d'espèces décrites mondialement réparties dans tous les milieux, y compris les plus extrêmes. Leurs vrais tissus se forment lorsque de multiples cellules se spécialisent, ce qui entraîne une plus grande efficacité énergétique.
Du grec ancien μετά, metá (« au-delà, après ») et du suffixe -zoaire, désignant les grandes divisions du règne animal, venant lui même du grec ancien ζῷον, zỗon (« animal »).
La phylogénie des métazoaires se précise à l'aide de nouveaux outils d'analyse.
Le taxon Metazoa (identique à l'actuelle version du taxon Animalia) se révèle phylogénétiquement plus proche d'un groupe renfermant la majorité des champignons (Fungi) que de la plupart des formes unicellulaires qui lui avaient été rattachées dans une ancienne version du règne Animalia (plus ou moins équivalent au regroupement des Metazoa et Protozoa actuelles).
La monophylie des métazoaires semble bien établie. En termes plus simples, tous les animaux multicellulaires ont un ancêtre commun dont les descendants sont tous des animaux multicellulaires (à condition d'inclure avec ce qualificatif les myxozoaires). Plusieurs théories sont proposées pour expliquer l'origine des métazoaires. La théorie symbiotique présume que des cellules indépendantes ont développé une relation symbiotique si étroite qu'elles ont perdu leur autonomie et ont dû s'associer. La théorie coloniale suggère que les métazoaires dérivent de colonies de Choanoflagellés[3]. La théorie syncytiale ou plasmodiale fait dériver les métazoaires d'un protozoaire multinucléé qui devient pluricellulaire, en compartimentant sa masse par des cloisons formant autant de cellules qu'il y a de noyaux[4].
Les principales caractéristiques propres aux métazoaires (synapomorphies) sont :
Métazoaire
Les métazoaires (Metazoa) est le groupe d'organismes (clade) désignant les animaux. Les organismes ainsi qualifiés sont :
multicellulaires : ils sont constitués de multiples cellules différenciées qui peuvent former des tissus, eucaryotes : leurs cellules ont un noyau ainsi que d'autres organites comme les mitochondries, et hétérotrophes, c'est-à-dire qu'ils se nourrissent de matière organique.De plus, leurs cellules forment des tissus ; et leur alimentation ne se fait pas par absorption, contrairement aux champignons.
Le concept de métazoaire est apparu par opposition aux protozoaires, qui sont généralement unicellulaires, à une époque où ces derniers étaient parfois inclus dans le règne animal. La compréhension actuelle de la phylogénie a conduit à limiter la notion d'animal (nom de taxon : Animalia) aux seuls métazoaires.
Le clade des métazoaires inclut les Parazoaires et les Eumétazoaires qui se sont séparés il y a 940 millions d'années. Les métazoaires regroupent plus d'un million d'espèces décrites mondialement réparties dans tous les milieux, y compris les plus extrêmes. Leurs vrais tissus se forment lorsque de multiples cellules se spécialisent, ce qui entraîne une plus grande efficacité énergétique.
Is mórghrúpa orgánach iad ainmhithe. Déantar aicmiú orthu sa ríocht Animalia. Tá heiteratrófacht, illcheallacht agus mothálacht dá dtimpeallacht mar thréithe bunúsacha ag an ngrúpa seo.
Tagann an focal " ainmhí" ón bhfocal Laidineach " animale", a thig ó anima, leis an gciall anáil nó anam. De réir an aicmithe eolaíoch, déantar na hainmhithe uile a chur i Ríocht. Tugtar daoine san áireamh leis na hainmhithe eile, ach i ngnáthchaint na ndaoine, déantar idirdhealú idir daoine agus na hainmhithe neamh-dhaonna.
Tá tréithe ar leith ag ainmhithe lena ndéantar iad a idirdhealú ó bheothaigh eile. I dtosach báire, is eocarótaigh iad; sé sinn le rá go mbíonn cealla casta acu. Le heisceacht amháin,(Myxozoa) is bheothaigh ilcheallacha iad. Déanann na dhá tréithe seo iad a hindhealadh ó bhaictéir agus tromlach na bprótaisteach. Freisin, tá siad uile heitreatrófach agus díleánn siad bia de gnáth i seoimrín inmhéanach, rud a indhealaíonn iad ó phlandaí agus algaí. Tá siad éagsúil ó na plandaí, algaí agus fungais mar ní bhíonn cillbhallaí acu. Tá gach ainmhí gluaisteach i gcéim éigin dá shaol.
Tá coirp tromlach na n-ainmhithe roinnte i bhfíocháin éagsúla, a bhfuil féin déanta suas de saghas ceall áirithe. Tá na néaróga mar fíocháin speisialta, a bhfuil le fáil i dtromlach na n-ainmhithe, a ligean dóibh mothálach cruinn is sách gasta dá dtimpeallacht a bheith acu go minic. Freisin, tá matáin le fáil ins na n-ainmhithe amháin. Freisin, mar go ndéanann tromlach na n-ainmhithe bia a dhíleá i seomrín inmheánach, is minic go mbíonn córas casta acu chun déileail leis an mbia seo.
Baineann ainmhithe úsáid as an atáirgeadh gnéasach agus an atáirgeadh neamhghnéasach, cé gur fíor-anamh an rud é nach bhfaightear an atáirgeadh gnéasach i ngrúpa ainmhithe, fiú más neamh-ghnách an nós é. Tá tréithe eisiach ag ainmhithe ó thaobh forbairt de. I mbeagnach gach ainmhí, bíonn céim bhlastúil ag an suth, rud atá ina saintréith bhitheolaíochta eisiach ag ainmhí. Freisin, de bharr struchtúr a gcealla, baineann siad úsáid as go leor gluaiseacht cille i rith a bhforbairt ó ceall singil go suth, go ainmhí forbaithe.
Ó thaobh iarsamí de, thagann na n-ainmhithe ar an bhfód i dtosach báire i gclocha ó a bhfuil níos mó ná 600 milliúin bliain d'aois. Rinneadh an deighilt idir na grúpaí móra d'ainmhithe thart ar 542 millúin bliain ó shin agus tá siad fós ag athrú go dtí an lá inniu. Ní fios go fóil cé chomh gasta a raibh an deighilt seo agus cén cúis a bhí leis. Ach anois, tá na míllúin saghasanna difrúla d'ainmhithe ann, le réimse fíor-leathan slite beatha is gháthoga acu. Is féidir a rá gur mar dheall ar na trí treithe athluaite, an mothálacht ceadaithe ag an gcóras néaróige, an gluaiseacht gasta ceadaithe ag na matáin agus an féidreacht chun mórchuid foinsí funnimhe difrúla a úsaid ceadaithe ag an ndíleá inmheánach go raibh an cumas ag na n-ainmhithe chun an éabhlóid a dhéanamh sa slí seo.
Is féidir níos mó ná tríocha fileam d'ainmhithe a aimsiú, ach tá mórchuid d'illgnéitheacht na n-ainmhithe le fáil i measc dornán beag de ghrúpaí móra. I measc na grúpaí seo tá Chordata, Arthropoda, Mollusca, Annelida agus Nematoda. Tá go leor d'éagsúlacht an ghrúpa le fáil lasmuigh de na grúpaí móra seo áfach.
Is iad seo na spúinsí mara, ainmhithe simplí gan aon eagraíocht casta, gan fíocháin agus gan siméadracht a mhaireann trí bhia a scagadh ón uisce.
Tá siméadracht ghathach agus eagraíocht bunaithe ar dhá chiseal d'fhíocháin mar chuid de na saintréithe is tábhachtaí den ghrúpa seo. Tá na smugairlí rón, na coiréalaigh agus na spíonáin mara mar bhaill den ghrúpa seo.
Tá siméadracht déthaobhach, eagraíocht bunaithe ar trí chiseal d'fhíocháin agus forbairt an anas ón gcéad oscailt sa suth mar chuid de na saintréithe is tábhachtaí den ghrúpa seo. Tá na cordaigh agus na eicínideirmigh (crosóg mhara agus a gaolta) mar bhaill den ghrúpa seo.
Tá siméadracht déthaobhach, eagraíocht bunaithe ar trí chiseal d'fhíocháin, forbairt an bhéal ón gcéad oscailt sa suth agus foladh craicin mar chuid de na saintréithe is tábhachtaí den ghrúpa seo. Tá Arthropoda agus Nematoda mar bhaill den ghrúpa seo.
Tá siméadracht déthaobhach, eagraíocht bunaithe ar trí chiseal d'fhíocháin agus forbairt an bhéal ón gcéad oscailt sa suth mar chuid de na saintréithe is tábhachtaí den ghrúpa seo. Tá Mollusca (seilide agus a gaolta) agus Annelida (na péist deighilte) mar bhaill den ghrúpa seo.
Tá ról suntasach ag ainmhithe i ngnáthóga éagsula mórthimpeall na cruinne.
Is mórghrúpa orgánach iad ainmhithe. Déantar aicmiú orthu sa ríocht Animalia. Tá heiteratrófacht, illcheallacht agus mothálacht dá dtimpeallacht mar thréithe bunúsacha ag an ngrúpa seo.
Ainmhí ilcheallach a bhfuil a cholainn eagraithe i bhfíocháin is orgáin ar leith.
Un animal (do latín animus, "espírito", ou "principio vital") é, segundo a clasificación clásica, un ser vivo heterótrofo, é dicir, que se alimenta de substancias orgánicas. Hoxe en día resérvase o termo animais aos seres complexos e multicelulares, aínda que durante moito tempo se consideraban tamén os protozoos como animais unicelulares.
Nas clasificacións científicas dos seres vivos modernas, o reino dos animais constitúe un amplísimo grupo de organismos cuxo taxon se denomina Animalia [1][2], creado orixinalmente por Linné en 1758, ou ben Metazoa, sinónimo creado por Haeckel en 1874. Calquera que sexa o termo empregado, ou calquera que sexa a clasificación considearada (sistemática evolucionista ou cladista), os animais son consensuadamente descritos como organismos eucariotas, heterótrofos, pluricelulares e tisulares caracterizados pola súa capacidade para a locomoción, pola ausencia de clorofila e de parede nas súas células e polo seu desenvolvemento embrionario, que atravesa unha fase de blástula e determina un plan corporal fixo (aínda que moitas especies poden sufrir posteriormente metamorfoses).
Os animais forman un grupo natural estreitamente emparentado cos fungos (Fungi) e as plantas (Plantae). É un dos catro reinos do dominio Eukaryota, e a el pertence o ser humano.
A mobilidade é a característica que máis chama a atención dos membros do reino dos animais, pero non é exclusiva do grupo, o que dá lugar a que sexan nomeados a miúdo como animais certos organismos que pertencen ao reino dos protistas (Protista). (Véxase protistas e protozoos).
Na fala coloquial emprégase o termo animal contrapoñéndoo ao termo humano, pero débese ter en conta que desde o punto de vista científico o ser humano é unha especie máis do reino Animalia.
No seguinte esquema, amósanse as características comúns a todos os animais:
Con poucas excepcións, máis notábeis nas esponxas (filo dos poríferos), os animais teñen corpos diferenciados en tecidos separados. Estes inclúen músculos, que poden contraérense para producir o movemento, e un sistema nervioso, que envía e procesa sinais. Adoitan teren tamén unha cámara dixestiva interna, con unha ou dúas aberturas. Os animais con este tipo de organización son coñecidos como eumetazoos, en contraposición aos parazoos e mesozoos, que son niveis de organización máis simples dentro dos metazoos, xa que carecen dalgunhas das características mencionadas.
Todos os animais teñen células eucariotas, rodeadas dunha matriz extracelular característica composta de coláxeno e glicoproteínas elásticas. Esta pode calcificarse para formar estruturas como cunchas, ósos e espículas. Durante o desenvolvemento forma unha armazón relativamente flexíbel pola que as células poden moverse e reorganizarse, facendo posíbeis estruturas máis complexas. Isto contrasta cos outros organismos pluricelulares como as plantas e os fungos, cuxas células permanecen no sitio mediante paredes celulares, que desenvolven un crecemento progresivo.
Os animais levan a cabo as seguintes funcións esenciais: alimentación, respiración, circulación, excreción, resposta a estímulos, movemento e reprodución:
(sen clasificar) Radiata (radiados)
(sen clasificar) Bilateria bilaterais)
(sen clasificar) Lophophorata (lofoforados)
(sen clasificar) 'Deuterostomia (deuteróstomos)
No seguinte cladograma represéntase as relacións filoxenéticas entre os diversos filos de animais. Está baseado na segunda edición de Brusca & Brusca (2005).[4] Trátase dunha hipótese filoxenética "clásica" na que se recoñecen os grandes clados admitidos tradicionalmente (pseudocelomados, articulados etc.) e asume a teoría colonial como a explicación sobre a orixe dos metazoos.
Animalia Parazoa Eumetazoa _______ Bilateria Protostomia Acoelomata Schizocoelomata Articulata ____ ____ Pseudocoelomata Deuterostomia Lophophorata Chordata ____Segundo o punto de vista que se acaba de expoñer, os bilaterais subdivídense en catro grandes liñaxes:
As modernas técnicas de secuenciación de bases de ADN, xunto coa metodoloxía da cladística, permitiron reinterpretar as relacións filoxenéticas dos distintos filos animais, o que conduciu a unha revolución na clasificación dos mesmos; aínda non hai un acordo unánime sobre o tema, pero son cada vez máis os zoólogos que admiten a nova clasificación; así, a maioría ds bilaterais parecen pertencer a un destas catro liñaxes:
Mentres que nas plantas se coñecen varias series de formas que conducen da organización unicelular á pluricelular, no reino animal sábese moi pouco sobre a transición entre protozoos e metazoos. Dita transición non está documentada por fósiles, e as formas recentes supostamente intermedias tampouco non nos axudan demasiado.
Neste campo da transición poden mencionarse, por unha parte, a Proterospongia, coanoflaxelado mariño e planctónico que forma unha masa xelatinosa con coanocitos na parte exterior e células ameboides no interior, e, por outra, ao pequeno organismo mariño Trichoplax adhaerens (do filo dos placozoos) que forma unha placa pechada por epitelio pavimentoso na parte dorsal e cilíndrico na parte central, e que presenta na cavidade interna células en forma de estrela; reprodúcese por xemas flaxeladas e ovos. Outra forma sinxela de metazoo é Xenoturbella, que vive sobre os fondos fangosos do mar; de varios centímetros de lonxitude e forma de folla, ten unha boca ventral que conduce a un estómago en forma de saco; entre a epiderme e o intestino existe unha capa de tecido conxuntivo cun tubo muscular lonxitudinal e células musculares no mesénquima; na parte basal da epiderme existe un plexo nervioso e, na parte anterior, presenta un estatocisto; produce óvulos e espermatozoides, estes idénticos aos de diferentes metazoos primitivos; a súa posición sistemática é incerta, propoñéndose como membro dun filo independente (xenoturbélidos), que se debería situar, talvez, na base dos deuteróstomos. Polo que respecta aos mesozoos, xa non son considerados un estado de transición entre protistas e metazoos; o seu modo de vida parasito parece que os conduciu a unha redución e simplificación extremas a partir de vermes acelomados.
Por tanto, débese recorrer á morfoloxía, fisioloxía e ontoxenia comparadas dos metazoos para poder reconstruír esta etapa da evolución. Os datos obtidos con microscopia electrónica e análises moleculares apagaron antigas controversias sobre a orixe dos metazoos. Neste sentido, parece definitivamente rexeitada a hipótese sobre unha orixe polifilética; incluso os placozoos e os mesozoos, considerados ás veces como orixinados directa e independentemente dos protistas, parecen á luz dos novos datos claramente metazoos.
Tres son as principais teorías sobre a orixe dos metazoos:[5]
A teoría máis aceptada é a que postula que os metazoos tiveron unha orixe colonial a partir dos coanoflaxelados, un pequeno grupo de mastigóforos monoflaxelados; algúns son individuais, e outros coloniais. Dita teoría vése avalada tanto por datos moleculares (ARN ribosómico) como morfolóxicos (as mitocondrias e as raíces flaxelares son moi semellantes nos metazoos e nos coanoflaxelados, e un certo número de metazoos presenta células tipo coanocito, e os espermatozoides son uniflagelados na maior parte deles). Os seguidores desta teoría inclúen o filo Choanozoa no reino animal, en contraposición ao resto de animais, os metazoos. O antecesor dos metazoos sería unha colonia oca e esférica de ditos flaxelados; as células sería uniflaxeladas na superficie externa; a colonia tería un eixe anteroposterior, e os organismos nadarían co polo anterior cara a adiante; entre as células somáticas existirían algunhas células reprodutoras. Este estado hipotético denominouse blastaea, créndose que é o reflexo do estado de blástula que se produce no desenvolvemento de todos os animais. Por tanto, esta teoría considera que os animais evolucionaron de protozoos flaxelados. O seus parentes vivos máis próximos son os coanoflaxelados, flaxelados coa mesma estrutura que certo tipo de células das esponxas. Estudos moleculares sitúanos no supergrupo dos opistocontos, que tamén inclúe aos fungos e a pequenos protistas parasitarios emparentados con estes. O nome vén da localización traseira do flaxelo nas células móbiles, como en moitos espermatozoides animais, mentres que outros eucariontes teñen flaxelos dianteros (acrocontos).
Unha segunda hipótese contempla a posibilidade de que diferentes protistas se asociaran simbioticamente orixinando un organismo pluricelular. Esta é a orixe que se presupón para as células eucariotas a partir de células procariotas. Porén, non hai probas que respalden a orixe simbiótica dos metazoos.
Outra teoría, que provocou profundas diverxencias entre os zoólogos, é a que considera aos turbelarios como os metazoos máis primitivos e, por tanto, cuestiona o carácter ancestral de cnidarios e esponxas. Segundo esta hipótese, os turbelarios derivarían de protistas ciliados multinucleados, por medio de celularización dos núcleos, o que concorda co concepto de protozoo como organismo acelular. Porén, hai moitos aspectos en contra desta teoría, xa que non ten en conta os criterios fundamentados na embrioloxía, e dá moita máis importancia á organización do adulto.
Os primeiros fósiles que poderían corresponder a animais aparecen contra a final do precámbrico, hai ao redor de 600 millóns de anos, e se coñecen como fauna de Ediacara. Porén, son moi difíciles de relacionar cos fósiles posteriores. Algúns destes organismos poderían ser os precursores dos filos modernos, pero tamén poderían ser grupos separados, e é posíbel, incluso, que non foran realmente animais en sentido estrito. A parte deles, moitos filos coñecidos de animais fixeron unha aparición máis ou menos simultánea durante o período cámbrico, hai preto de 570 millóns de anos. Aínda se discute se este evento, chamado explosión cámbrica, representa unha rápida diverxencia entre diferentes grupos ou un cambio de condicións ambientais que facilitou a fosilización.
Entre os antecesores de grupos posteriores pódese destacar Anomalocaris, do cámbrico, como posíbel antecesor de diversos grupos posteriores de artrópodos polo seu corpo segmentado, evolucionado de Opabinia e outros similares. Os cordados podreían ter relación con Pikaia.
En Occidente, Aristóteles dividiu o mundo do vivente entre os animais e as plantas. A súa concepción, denominada fixismo, non é moi diferente da que tiñan os sabios que o precederan e que sería posteriormente retomada polos teólogos cristiáns, especialmente a partir de San Tomé de Aquino, que facían unha lectura literal da Biblia, considerando que o universo e o mundo coñecido fora creado nunha semana, e que non conviña poñer esta idea en cuestión. Os animais existían para servir ao home.
Porén, a partir do Renacemento, certas ideas foron postas en cuestión. E despois dos traballos de Carl von Linné no século XVIII que trataba de clasificar sistematicamente todas es especes viventes, dándolles un único e preciso (nome binomial), Jean-Baptiste Lamarck e, despois, sobre todo, Charles Darwin, elaboraron teorías da evolución das especies.
Destas teorías, e máis particularmente coa teoría sintética da evolución, de Darwin e os seus seguidores (neodarwinistas neceu unha agria controversia cos cracionistas. A teoría de Darwin foi (e aínda o é) particularmente denigrada polos ceacionistase porque non só fai do home un animal, senón tamén o resultado dunha evolución por procesos de selección natural, entre eles o da sexualidade.
Linneo definiu en principio a todos os seres existentes no mundo en tres reinos (Mineralia, Vegetalia, Animalia) cos animais repartidos nos grupos seguintes: Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves e Mammalia. Esta clasificación foi pouco a pouco evolucionando ao fío dos descubrimentos en zooloxía ou en paleontoloxía. Esta clasificaciónn baseada nos caracteres anatómicos e fisiolóxicos tendeu cara a unha clasificación filoxenética, é dicir, a máis próxima posíbel da árbore xenética.
Un animal (do latín animus, "espírito", ou "principio vital") é, segundo a clasificación clásica, un ser vivo heterótrofo, é dicir, que se alimenta de substancias orgánicas. Hoxe en día resérvase o termo animais aos seres complexos e multicelulares, aínda que durante moito tempo se consideraban tamén os protozoos como animais unicelulares.
Nas clasificacións científicas dos seres vivos modernas, o reino dos animais constitúe un amplísimo grupo de organismos cuxo taxon se denomina Animalia , creado orixinalmente por Linné en 1758, ou ben Metazoa, sinónimo creado por Haeckel en 1874. Calquera que sexa o termo empregado, ou calquera que sexa a clasificación considearada (sistemática evolucionista ou cladista), os animais son consensuadamente descritos como organismos eucariotas, heterótrofos, pluricelulares e tisulares caracterizados pola súa capacidade para a locomoción, pola ausencia de clorofila e de parede nas súas células e polo seu desenvolvemento embrionario, que atravesa unha fase de blástula e determina un plan corporal fixo (aínda que moitas especies poden sufrir posteriormente metamorfoses).
Os animais forman un grupo natural estreitamente emparentado cos fungos (Fungi) e as plantas (Plantae). É un dos catro reinos do dominio Eukaryota, e a el pertence o ser humano.
A mobilidade é a característica que máis chama a atención dos membros do reino dos animais, pero non é exclusiva do grupo, o que dá lugar a que sexan nomeados a miúdo como animais certos organismos que pertencen ao reino dos protistas (Protista). (Véxase protistas e protozoos).
Na fala coloquial emprégase o termo animal contrapoñéndoo ao termo humano, pero débese ter en conta que desde o punto de vista científico o ser humano é unha especie máis do reino Animalia.
Mnogostaničari (Mnogostanične životinje, lat. Metazoa) podcarstvo u koje se svrstavaju svi organizmi svih skupina životinja koji su građeni od više od jedne stanice.
Pored činjenice da su to organizmi građeni od većeg broja stanica, njih obilježava diferenciranje i specijalizacija stanica. Već kod Parazoa postoje razni tipovi stanica koje služe hranjenju, disanju ili gradnji skeleta.
Mnogostanične životinje (mnogostaničare) se dalje dijeli na prave mnogostaničare koji imaju specijalizirana tkiva kao što su na primjer nervno tkivo i mišići, dok Parazoe nemaju to svojstvo. Međutim, ovu podjelu danas široko rasprostranjena kladistička sistematika ne priznaje.
Prvi mnogostaničari se mogu dokazati još u vrijeme prije oko 600 milijuna godina u razdoblju neoproterozoika. Prvo razdoblje njihovog procvata bilo je za vrijeme edijakarija.
Kao primjer mogućeg prijelaza od jednostaničnih ka mnogostaničnim organizmima redovno se navode zelene alge recentnog roda Volvox.
Mnogostanične životinje se tradicionalno dijele u dvije grupe:
Ranije se od ova dva taksona odvajao još jedan, mezozoa, koji se zbog svoje jednoslojne stanične mješine smatralo naročito primitivnim. Danas je međutim poznato, da se kod ove grupe životinja radi sekundarnom pojednostavljenju pravih mnogostaničara iz skupine bilateralnih životinja.
Mnogostaničari (Mnogostanične životinje, lat. Metazoa) podcarstvo u koje se svrstavaju svi organizmi svih skupina životinja koji su građeni od više od jedne stanice.
Pored činjenice da su to organizmi građeni od većeg broja stanica, njih obilježava diferenciranje i specijalizacija stanica. Već kod Parazoa postoje razni tipovi stanica koje služe hranjenju, disanju ili gradnji skeleta.
Mnogostanične životinje (mnogostaničare) se dalje dijeli na prave mnogostaničare koji imaju specijalizirana tkiva kao što su na primjer nervno tkivo i mišići, dok Parazoe nemaju to svojstvo. Međutim, ovu podjelu danas široko rasprostranjena kladistička sistematika ne priznaje.
Životinje (Animalia) su jedno od carstava u domeni eukariota. Životinje su višestanični organizmi. Životinje nemaju staničnu stijenku, po čemu se razlikuju od biljaka, algi i gljiva. Životinjsko carstvo se dijeli na različite podskupine, pa unutar toga dalje u porodice i dalje. Prirodna znanost koja se bavi životinjama naziva se zoologija. Danas postoji preko milijun vrsta životinja.
Životinje su živa bića koja svoju energiju ne dobivaju fotosintezom, nego se hrane drugim životinjskim ili biljnim organizmima, a za disanje trebaju kisik. Izdišu ugljikov dioksid koji je potreban biljkama da bi proizvele kisik. Većina životinja je pokretna i ima osjetila. Kao i čovjek, mogu biti muškog ili ženskog spola. Sve životinje se kreću. Kreću se da bi mogle naći hranjive tvari, jedinku suprotnog spola za razmnožavanje i da bi mogle pobjeći od neprijatelja. Gotovo sve životinje imaju neki oblik spolnog razmnožavanja. Pojedine stanice i organi specijalizirani su za razmnožavanje. Mnoge životinje također imaju sposobnost nespolnog razmnožavanja. To se može dogoditi putem partenogeneze, kojom su plodna jaja proizvedena bez parenja.
U znanosti je zastupljeno mišljenje da su se prve životinje pojavile u pretkambriju, prije oko 700 milijuna godina, dok neki znanstvenici smatraju da se nastanak prve životinjske stanice dogodio prije oko milijardu godina. Velike morfološke razlike između današnjih grupa su se pojavile još u kambriju, ili u ediakariju. Tada su vjerojatno bile prisutne sljedeće skupine životinja: spužve, žarnjaci, mekušci, člankoviti crvi (anelide) i člankonošci.
Po broju stanica, životinje se dijele na jednostanične i višestanične. Velika većina životinja su višestanični organizmi. Tradicionalno, u životinje se ubraja i cijela jedna grupa jednostaničnih organizama, protozoa. To se međutim više ne može biološki opravdati. Najbliži srodnici pravih višestaničnih organizama su Choanoflagellata.
Životinje, za razliku od biljaka, ne mogu proizvoditi same hranu. One ju pronalaze kretanjem u prirodi na različite načine. Nastanjuju određene prostore (staništa) koji im osiguravaju potrebne životne uvjete, a one se tom prostoru prilagođavaju. Postoji nekoliko vrsta staništa, a to su: travnjaci, more i šume i dr. Ona se razlikuju, primjerice temperaturom zraka i količini svjetlosti, i ako se životinja ne može prilagoditi svom novom staništu, ona će uginuti. Mladunci kod životinja legu se iz jaja ili se kote živi mladi.
Biljke i životinje, unatoč nekim razlikama, međusobno su povezane.
Sve su životinje heterotrofni organizmi, što znači da se hrane izravno ili neizravno drugim živim bićima. Ugljikohidrate potrebne za život, uzimaju iz organskih tvari. Po vrsti hrane koju koriste dijele se na: mesoždere, biljoždere, sveždere i parazite. Životinje koriste šećere pohranjene u biljkama poput glukoze i fruktoze kao izvor energije. Korist od toga imaju i mesožderi koji se hrane životinjama, koje su konzumirale biljnu hranu. Biljožderi koji se brane od mesoždera (predatora) imaju različite načine zaštite poput mimikrije.
Mesožderi su životinje koje se hrane pretežno mesom poput: mačkolikih životinja, većine psolikih životinja, kitova, gotovo svih šišmiša, ptica grabljivica, nekih ptica vodarica, krokodila i dr. Biljožderi se hrane pretežno biljkama poput: deva, zebri, većine primata, koala i dr. Svežderi imaju sposobnost probavljanja hrane biljnog i životinjskog porijekla. To su npr. medvjedi, svinje, ježevi, vjeverice, vrane i dr. Paraziti se hrane na štetu domaćina u kojem obitavaju poput: dječje gliste, trakavica, metilja i dr.
Prirodnoznanstveno gledano, i čovjeka treba smatrati životinjom. Biologija ponašanja je pokazala, da životinje na višem stupnju razvoja koriste komplicirane uzorke ponašanja i određene znakove koje nazivamo i govor životinja (glasanjem, mimikom, i sl.). Pored čovjeka, i neke životinje pokazuju, bar u naznakama, sposobnost apstraktnog mišljenja. Međutim, osim čovjeka nije poznata ni jedna životinjska vrsta koja bi mogla stvoriti "visoko razvijenu" kulturu. Razlikovanje koje u većini jezika postoji između čovjeka i životinje, znanstveno gledano, nije održiva. O odnosu čovjeka prema drugim životinjama ("Odnos čovjek-životinja") pogledaj Filozofsku antropologiju.
Postoje mnogi zakoni, s ciljem zaštite životinja i njihove životne sredine od štetnog ljudskoga djelovanja. Ponekad se radi o zaštiti od narušavanja prirodne ravnoteže i gubitku staništa, a ponekad o zaštiti protiv neetičnog postupanja i zlostavljanja životinja. Donesena je Europska konvencija o zaštiti i dobrobiti životinja, a u Hrvatskoj "Zakon o zaštiti životinja" (Narodne novine broj 135/06) i niz pravilnika.
Zagađenje okoliša uzrokovano industrijom i potrošačkim društvom također destabilizira životni prostor životinja. Velika su opasnost izlijevanja nafte iz naftnih platformi i havarije tankera. Morskim pticama nafta se lijepi za perje te umiru od trovanja prilikom čišćenja perja. Prekomjeran lov i ribolov nepovoljno utječu na populacije životinja. Dolaskom bijelaca u Sjevernu Ameriku broj bizona smanjio se s nekoliko milijuna na samo nekoliko tisuća jedinki. Intezivna poljoprivreda u kojoj se koristi mnogo pesticida i umjetnih gnojiva mijenja prirodnu ravnotežu na velikim poljoprivrednim površima, čime se šteti velikom broju životinja.
Postoje organizacije i udruge za zaštitu životinja. Među najpoznatijima su: Udruga građana za etičko postupanje nad životinjama (PETA), Svjetski fond za zaštitu divljih životinja (WWF), Svjetsko društvo za zaštitu životina (WSPA), a u Hrvatskoj na tom području radi udruga Prijatelji životinja.
Tijekom povijesti, nastajale su nove životinjske vrste i izumirale dotadašnje vrste u skladu s prirodnim zakonima. Masovna izumiranja bila su nakon kataklizmi, npr. izumiranje dinosaura i primitivnih sisavaca. Nakon izumiranja slijedilo je vrijeme pojavljivanja brojnih novih životinjskih vrsta.
Čovjek pokušava ukrotiti prirodu, čime smanjuje životni prostor životinja, što dovodi do izumiranja ugroženih životinjskih vrsta. Zbog štetnog ljudskog djelovanja, u 17. stoljeću izumrlo je 7 životinjskih vrsta (npr. dodo i divlje govedo oroks, u 18. stoljeću izumrlo je 11 vrsta (npr. Štelerova morska krava i plava antilopa), u 19. stoljeću izumrlo je 27 vrsta (npr. velika njorka, konj tarpan, zebra kvaga), a u 20. stoljeću iščezlo je 67 životinjskih vrsta (npr. papagaj iz Karoline, golub selac i ptica huia).[2] Brigom društva za zaštitu životinja spašene su od izumiranja na desetke životinjskih vrsta, koje sada imaju stabilne populacije poput: kozoroga, arapskog oriksa, europskog bizona, havajske guske, bjelorepog gnua, prževalskog konja i dr.
Predviđa se izumiranje mnogih životinjskih vrsta u bliskoj budućnosti. Među najugroženijima su: javanski nosorog, mauricijski kliktavac i kineski aligator. Rade se popisi ugroženih životinja, koje se zovu "Crvene knjige". Među najosjetljivijim grupama su velike mačke i ptice grabljivice.
Koljeno[3]
Broj ugroženih vrsta po koljenima[4]
Dodatak: klasifikacija životinja (Animalia)
Životinje (Animalia) su jedno od carstava u domeni eukariota. Životinje su višestanični organizmi. Životinje nemaju staničnu stijenku, po čemu se razlikuju od biljaka, algi i gljiva. Životinjsko carstvo se dijeli na različite podskupine, pa unutar toga dalje u porodice i dalje. Prirodna znanost koja se bavi životinjama naziva se zoologija. Danas postoji preko milijun vrsta životinja.
Životinje su živa bića koja svoju energiju ne dobivaju fotosintezom, nego se hrane drugim životinjskim ili biljnim organizmima, a za disanje trebaju kisik. Izdišu ugljikov dioksid koji je potreban biljkama da bi proizvele kisik. Većina životinja je pokretna i ima osjetila. Kao i čovjek, mogu biti muškog ili ženskog spola. Sve životinje se kreću. Kreću se da bi mogle naći hranjive tvari, jedinku suprotnog spola za razmnožavanje i da bi mogle pobjeći od neprijatelja. Gotovo sve životinje imaju neki oblik spolnog razmnožavanja. Pojedine stanice i organi specijalizirani su za razmnožavanje. Mnoge životinje također imaju sposobnost nespolnog razmnožavanja. To se može dogoditi putem partenogeneze, kojom su plodna jaja proizvedena bez parenja.
Hewan, binatang, fauna, margasatwa, atau satwa adalah organisme eukariotik multiseluler yang membentuk kerajaan biologi Animalia. Dengan sedikit pengecualian, hewan mengkonsumsi bahan organik, menghirup oksigen, dapat bergerak, bereproduksi secara seksual, dan tumbuh dari bola sel yang berongga, blastula, selama perkembangan embrio. Lebih dari 1,5 juta spesies hewan yang masih hidup telah dideskripsikan—sekitar 1 juta adalah serangga—tetapi diperkirakan ada lebih dari 7 juta spesies hewan secara total. Hewan memiliki panjang dari 8,5 mikrometer sampai 33,6 meter dan memiliki interaksi yang rumit dengan satu sama lain dan lingkungannya, membentuk jaring-jaring makanan yang rumit. Studi tentang hewan disebut zoologi.
Sebagian besar spesies hewan yang hidup diklasifikasikan dalam Bilateria, klad yang anggotanya memiliki bangun tubuh simetris bilateral. Bilateria mencakup protostoma—di dalamnya terdapat banyak kelompok invertebrata, seperti nematoda, artropoda, dan moluska—dan deuterostoma, yang mencakup echinodermata dan chordata (termasuk vertebrata). Bentuk kehidupan yang ditafsirkan sebagai binatang purba ada dalam biota Ediakara dari Prakambrium akhir. Filum hewan modern menjadi jelas dalam catatan fosil sebagai spesies laut selama ledakan Kambrium sekitar 542 juta tahun yang lalu. 6,331 kelompok gen yang dimiliki semua hewan hidup telah diidentifikasi; ini mungkin muncul dari satu nenek moyang yang sama yang hidup 650 juta tahun yang lalu.
Aristoteles membagi hewan menjadi hewan yang memiliki darah dan hewan yang tidak. Carolus Linnaeus menciptakan klasifikasi biologi hierarkis pertama untuk hewan pada tahun 1758 dengan Systema Naturae-nya, yang dikembangkan oleh Jean-Baptiste Lamarck menjadi 14 filum pada tahun 1809. Pada akhir 1800-an, Ernst Haeckel membagi kerajaan hewan menjadi Metazoa multiseluler (sekarang merupakan sinonim dari Animalia) dan Protozoa, organisme bersel tunggal yang tidak lagi dianggap sebagai hewan. Pada zaman modern, klasifikasi hewan mengandalkan teknik-teknik canggih, seperti filogenetik molekuler, yang efektif dalam menunjukkan hubungan evolusi antara taksa binatang.
Manusia memanfaatkan banyak spesies hewan lain untuk makanan, termasuk daging, susu, dan telur; untuk material, seperti kulit dan wol; sebagai peliharaan; dan sebagai hewan pekerja untuk tenaga dan transportasi. Anjing digunakan dalam berburu, sementara banyak hewan darat dan air diburu untuk olahraga. Hewan telah muncul dalam seni sejak zaman paling awal dan menjadi bagian dari mitologi dan agama.
Dalam bahasa Inggris, "hewan" disebut animal, dari bahasa Latin yaitu "animalis", yang berarti "memiliki napas".[1] Dalam penggunaan nonformal sehari-hari, kata tersebut biasanya mengacu pada hewan bukan manusia.[2] Kadang-kadang, kerabat dekat manusia seperti mamalia dan vertebrata lainnya ditujukan dalam penggunaan nonformal.[3] Definisi biologis dari kata tersebut mengacu pada semua anggota kingdom Animalia, meliputi makhluk yang beragam seperti spons, ubur-ubur, serangga dan manusia.[4]
Hewan memiliki beberapa karakteristik yang membedakan mereka dari makhluk hidup lainnya. Hewan bersifat eukariotik (memiliki membran inti) dan multiseluler,[5][6] tidak seperti bakteri, yang prokariotik, dan tidak seperti protista, yang bersifat eukariotik tetapi uniseluler. Tidak seperti tumbuhan dan alga, yang menghasilkan nutrisinya sendiri[7] hewan bersifat heterotrof,[6][8] memakan bahan organik dan mencernanya secara internal.[9] Dengan sangat sedikit pengecualian, hewan menghirup oksigen dan berespirasi secara aerobik.[10] Semua hewan bersifat motil[11] (mampu secara spontan memindahkan tubuh) selama setidaknya sebagian dari siklus hidupnya, tetapi beberapa hewan, seperti spons, koral, kerang, dan teritip, kemudian menjadi sesil. Blastula adalah tahap dalam perkembangan embrio yang unik untuk sebagian besar hewan,,[12] memungkinkan sel untuk berdiferensiasi menjadi jaringan dan organ khusus.
Semua hewan terdiri dari sel, dikelilingi oleh matriks ekstraseluler yang khas, terdiri dari kolagen dan glikoprotein elastis.[13] Selama perkembangan, matriks ekstraseluler hewan membentuk kerangka kerja yang relatif fleksibel di mana sel-sel dapat bergerak dan direorganisasi, membuat pembentukan struktur yang kompleks menjadi mungkin. Matriks ekstraseluler dapat mengalami kalsifikasi, membentuk struktur seperti cangkang, tulang, dan spikula.[14] Sebaliknya, sel-sel organisme multisel lain (terutama alga, tumbuhan, dan jamur) ditahan di tempatnya oleh dinding sel, dan berkembang dengan pertumbuhan progresif.[15] Sel-sel hewan memiliki sambungan sel yang disebut sambungan ketat, sambungan celah, dan desmosom.[16]
Dengan sedikit pengecualian—khususnya, spons dan Placozoa—tubuh hewan tersusun dari jaringan.[17] Contoh jaringan antara lain jaringan epitelium, yang melapisi permukaan atau rongga tubuh;[17] jaringan ikat, yang mengikat jaringan dan menyokong tubuh secara struktural;[17] otot, yang memungkinkan pergerakan; dan jaringan saraf, yang mengirimkan sinyal dan mengkoordinasikan tubuh. Biasanya, ada juga ruang pencernaan internal dengan satu bukaan (seperti pada cacing pipih) atau dua bukaan (seperti pada deuterostoma).[18]
Hampir semua hewan menggunakan suatu bentuk reproduksi seksual.[19] Hewan menghasilkan gamet haploid dengan meiosis; gamet yang lebih kecil dan dapat bergerak adalah spermatozoa dan gamet yang lebih besar dan non-motil adalah ovum.[20] Spermatozoa dan ovum bersatu untuk membentuk zigot,[21] yang berkembang melalui mitosis menjadi bola berongga, yang disebut blastula. Dalam spons, larva blastula berenang ke lokasi baru, menempel ke dasar laut, dan berkembang menjadi spons baru.[22] Pada sebagian besar kelompok lain, blastula mengalami penataan ulang yang lebih rumit.[23] Blastula mengalami invaginasi untuk membentuk gastrula dengan ruang pencernaan dan dua lapisan germinal yang terpisah, ektoderm eksternal dan endoderm internal.[24] Dalam banyak hewan, lapisan germinal ketiga, mesoderm, juga berkembang di antaranya.[25] Lapisan-lapisan germinal ini kemudian berdiferensiasi membentuk jaringan dan organ.[26]
Perkawinan dengan kerabat dekat berulang kali umumnya mengarah ke depresi perkawinan sekerabat dalam suatu populasi karena peningkatan prevalensi ciri resesif yang berbahaya.[27][28] Hewan telah mengevolusikan banyak mekanisme untuk menghindari perkawinan sekerabat.[29] Dalam beberapa spesies, seperti splendid fairywren (Malurus splendens), betina mendapat manfaat dengan kawin dengan banyak pejantan, sehingga menghasilkan lebih banyak keturunan dengan kualitas genetik yang lebih tinggi.[30]
Beberapa hewan mampu melakukan reproduksi aseksual, yang sering menghasilkan klon genetik dari hewan induk. Ini mungkin terjadi melalui fragmentasi; tunas, seperti di Hydra dan cnidaria lainnya; atau partenogenesis, di mana telur yang fertil diproduksi tanpa kawin, seperti kutu daun.[31][32]
Hewan dikategorikan ke dalam kelompok ekologis tergantung pada bagaimana mereka memperoleh atau mengkonsumsi bahan organik, termasuk karnivora, herbivora, omnivora, detritivor,[33] dan parasit.[34] Interaksi antara hewan membentuk jaring-jaring makanan yang rumit. Dalam spesies karnivora atau omnivora, predasi adalah interaksi sumber daya-konsumen di mana predator memakan organisme lain (disebut sebagai mangsa).[35] Tekanan selektif yang dikenakan pada satu sama lain mengarah pada perlombaan senjata evolusioner antara predator dan mangsa, menghasilkan berbagai adaptasi antipredator.[36][37] Hampir semua predator multisel adalah hewan.[38] Beberapa konsumen menggunakan beberapa metode; misalnya, pada tawon parasitoid, larva memakan jaringan hidup inang, membunuhnya dalam proses,[39] tetapi tawon dewasa terutama mengkonsumsi nektar dari bunga.[40] Hewan lainnya memiliki perilaku makan yang sangat spesifik, seperti penyu sisik yang utamanya memakan spons.[41]
Sebagian besar hewan mengandalkan energi yang dihasilkan oleh tumbuhan melalui fotosintesis. Herbivora mengonsumsi tumbuhan secara langsung, sementara karnivora, dan hewan lain pada tingkat trofik yang lebih tinggi, biasanya memperoleh energi (dalam bentuk karbon tereduksi) dengan memakan hewan lain. Karbohidrat, lipid, protein, dan biomolekul lainnya dipecah untuk memungkinkan hewan tumbuh dan mempertahankan proses biologis seperti lokomosi.[42][43][44] Hewan yang hidup di dekat ventilasi hidrotermal dan rembesan dingin di dasar laut yang gelap tidak bergantung pada energi sinar matahari.[45] Sebaliknya, arkea dan bakteri di tempat ini menghasilkan bahan organik melalui kemosintesis (dengan mengoksidasi senyawa anorganik, seperti metana) dan membentuk dasar jaring-jaring makanan lokal.[46]
Hewan awalnya berevolusi di laut. Beberapa garis keturunan artropoda mengkolonisasi daratan di sekitar waktu yang sama dengan tumbuhan darat, mungkin antara 510–471 juta tahun yang lalu selama Kambrium Akhir atau Ordovisium Awal.[47] Vertebrata seperti ikan bersirip daging Tiktaalik mulai pindah ke tanah pada Devon akhir, sekitar 375 juta tahun yang lalu.[48][49] Hewan menempati hampir semua habitat dan mikrohabitat di bumi, termasuk air asin, ventilasi hidrotermal, air tawar, mata air panas, rawa, hutan, padang rumput, gurun, udara, dan bagian dalam hewan, tumbuhan, jamur dan batu.[50] Namun hewan tidak terlalu tahan panas; sangat sedikit hewan yang dapat bertahan hidup pada suhu konstan di atas 50 °C (122 °F).[51] Hanya sedikit spesies hewan (kebanyakan nematoda) yang menghuni gurun paling dingin di benua Antartika.[52]
Paus biru (Balaenoptera musculus) adalah hewan terbesar yang pernah hidup, dengan berat mencapai 190 metrik ton dan panjang mencapai 33,6 meter (110 ft).[53][54][55] Hewan darat terbesar yang masih ada adalah gajah semak afrika (Loxodonta africana), dengan berat mencapai 12,25 ton[53] dan panjang hingga 10,67 meter (35,0 ft).[53] Hewan darat terbesar yang pernah hidup adalah dinosaurus sauropoda titanosaurus seperti Argentinosaurus, yang mungkin beratnya mencapai 73 ton.[56] Beberapa hewan bersifat mikroskopik; beberapa Myxozoa (parasit obligat yang termasuk dalam Cnidaria) tidak pernah tumbuh lebih besar dari 20 μm,[57] dan salah satu spesies terkecil (Myxobolus shekel) tidak lebih dari 8,5 μm saat tumbuh dewasa.[58]
Tabel berikut mencantumkan perkiraan jumlah spesies yang ada yang masih ada untuk kelompok-kelompok hewan dengan jumlah spesies terbesar,[59] dengan habitat utama mereka (darat, air tawar,[60] dan laut),[61] dan cara hidup bebas atau parasit.[62] Perkiraan spesies yang ditunjukkan di sini didasarkan pada angka yang dideskripsikan secara ilmiah; perkiraan yang jauh lebih besar telah dihitung berdasarkan berbagai cara prediksi, dan ini bisa sangat bervariasi. Misalnya, sekitar 25.000-27.000 spesies nematoda telah dideskripsikan, sementara perkiraan jumlah nematoda yang dipublikasikan mencakup 10.000-20.000; 500.000; 10 juta; dan 100 juta.[63] Dengan menggunakan pola dalam hierarki taksonomi, jumlah spesies hewan—termasuk yang belum dideskripsikan—dihitung menjadi sekitar 7,77 juta pada tahun 2011.[64][65][a]
Filum Contoh Jumlah
17.000[59] Ya (tanah)[61] Ya[61] 1.750[60] Ya 400[62] Arthropoda 
1.257.000[59] 1.000.000.jpg)
6.000[59] Ya[61] 60-80[60] Ya Chordata 
65.000[59]
16,000[59] Ya[61] Ya (sedikit)[61] Ya[61] >1.350
7.500[59] 7.500[59] Ya[61] Mollusca 
85.000[59]
25.000[59] Ya (tanah)[61] 4.000[63] 2.000[60] 11.000[63] 14.000[63] Platyhelminthes 
29.500[59] Ya[72] Ya[61] 1.300[60] Ya[61] >40.000[62] Rotifera 
2.000[59] >400[73] 2.000[60] Ya Porifera 
10.800[59] Ya[61] 200-300[60] Ya Ya[74] Fosil pertama yang mungkin mewakili hewan muncul di bebatuan berusia 665 juta tahun di Formasi Trezona di Australia Selatan. Fosil-fosil ini ditafsirkan sebagai spons awal.[76]
Hewan-hewan tertua ditemukan di biota Ediakara, menjelang akhir Prakambrium, sekitar 610 juta tahun yang lalu. Apakah biota Ediakara merupakan hewan telah lama diragukan,[77][78][79] tetapi penemuan lipid hewan kolesterol pada fosil Dickinsonia menetapkan bahwa biota Ediakara benar-benar merupakan hewan.[75]
Kebanyakan filum hewan yang diketahui pertama kali muncul dalam catatan fosil selama ledakan Kambrium, dimulai sekitar 542 juta tahun yang lalu, di tempat seperti Burgess Shale. Filum yang masih ada yang dapat ditemukan di bebatuan ini termasuk Mollusca, Brachiopoda, Onychophora, Tardigrada, Arthropoda, Echinodermata dan Hemichordata, bersama dengan berbagai bentuk yang sudah punah seperti Anomalocaris yang bersifat predator. Terjadinya peristiwa tersebut yang tiba-tiba mungkin merupakan artefak dari catatan fosil, bukan menunjukkan bahwa semua hewan ini muncul secara bersamaan.[80][81][82][83]
Beberapa ahli paleontologi menyatakan bahwa hewan muncul jauh lebih awal daripada ledakan Kambrium, mungkin sedini 1 miliar tahun yang lalu.[84] Fosil jejak seperti jejak dan liang dari periode Tonian mungkin menunjukkan adanya hewan mirip cacing triploblastik, kira-kira sebesar (lebarnya sekitar 5 mm) dan sekompleks seperti cacing tanah.[85] Namun, jejak serupa dihasilkan saat ini oleh protista bersel tunggal raksasa Gromia sphaerica, sehingga jejak fosil Tonian mungkin tidak menunjukkan evolusi hewan awal.[86][87] Sekitar waktu yang sama, bukti lain mungkin menunjukkan munculnya hewan yang merumput: tikar berlapis mikroorganisme yang disebut stromatolit menurun keragamannya, mungkin karena dimakan oleh hewan.[88]
Hewan bersifat monofiletik, artinya mereka berasal dari leluhur yang sama dan membentuk klad tunggal di dalam Apoikozoa. Choanoflagellatea adalah klad saudaranya.[89] Hewan-hewan yang paling basal, Porifera, Ctenophora, Cnidaria, dan Placozoa, memiliki bangun tubuh yang tidak memiliki simetri bilateral, tetapi hubungan mereka masih diperdebatkan. Pada 2017, Porifera dianggap sebagai hewan paling basal.[90][91][92][93][94][95] Ctenophora bisa menjadi alternatif untuk Porifera,[96][97][98][99] yang seperti Porifera tidak memiliki gen-gen hox, penting dalam perkembangan bangun tubuh. Gen-gen ini ditemukan di Placozoa[100][101] dan hewan yang lebih tinggi, Bilateria.[102][103] 6,331 kelompok gen yang dimiliki semua hewan hidup telah diidentifikasi; gen-gen ini mungkin muncul dari satu nenek moyang yang sama yang hidup 650 juta tahun yang lalu pada masa Prakambrium. 25 di antaranya adalah kelompok gen inti baru, yang hanya ditemukan pada hewan; dari kelompok-kelompok gen tersebut, 8 adalah untuk komponen penting dari jalur pensinyalan Wnt dan TGF-beta yang mungkin telah memungkinkan hewan menjadi multiseluler dengan menyediakan pola untuk sistem sumbu tubuh (dalam tiga dimensi), dan 7 lainnya untuk faktor transkripsi, termasuk protein homeodomain yang terlibat dalam kontrol perkembangan.[104][105]
Pohon filogenetik (hanya garis keturunan utama) menunjukkan kira-kira berapa juta tahun yang lalu (jtl) garis keturunan terpecah.[106][107][108]
ApoikozoaChordata dan kerabatnya 
Arthropoda dan kerabatnya 
Nematoda dan kerabatnya
Rotifera dan kerabatnya .jpg)
Platyhelminthes dan kerabatnya 
Annelida dan kerabatnya .JPG){kind=small}
Beberapa filum hewan tidak memiliki simetri bilateral. Di antaranya, spons (Porifera) mungkin berdivergensi pertama kali, mewakili filum hewan tertua.[109] Spons tidak memiliki organisasi yang kompleks yang ditemukan di sebagian besar filum hewan lainnya;[110] sel-selnya memiliki perbedaan, tetapi dalam banyak kasus tidak diatur ke dalam jaringan yang berbeda.[111] Mereka biasanya makan dengan memasukkan air melalui pori-pori.[112]
Ctenophora (ubur-ubur sisir) dan Cnidaria (yang mencakup ubur-ubur, anemon laut, dan koral) memiliki simetri radial dan memiliki rongga pencernaan dengan bukaan tunggal, yang berfungsi baik sebagai mulut maupun anus.[113] Hewan di kedua filum tersebut memiliki jaringan yang berbeda, tetapi jaringan-jaringan ini tidak diatur dalam organ.[114] Mereka bersifat diploblastik, yaitu hanya memiliki dua lapisan germinal utama, ektoderm dan endoderm.[115] Placozoa yang berukuran kecil mirip dengan kedua filum di atas, tetapi mereka tidak memiliki rongga pencernaan permanen.[116][117]
Hewan yang tersisa, sebagian besar hewan – terdiri dari sekitar 29 filum dan lebih dari satu juta spesies – membentuk sebuah klad, Bilateria. Tubuhnya adalah triploblastik, dengan tiga lapisan germinal yang berkembang dengan baik, dan jaringan mereka membentuk organ yang berbeda. Ruang pencernaan memiliki dua bukaan, mulut dan anus, dan ada rongga tubuh internal, selom atau pseudoselom. Hewan dengan bangun tubuh simetris bilateral ini memiliki ujung kepala (anterior) dan ujung ekor (posterior) serta punggung (dorsal) dan perut (ventral); oleh karena itu mereka juga memiliki sisi kiri dan sisi kanan.[118][119]
Memiliki ujung depan berarti bahwa bagian tubuh ini mengalami rangsangan, seperti makanan, mendukung sefalisasi, perkembangan kepala dengan organ indera dan mulut. Banyak bilateria memiliki kombinasi otot-otot melingkar yang menyempitkan tubuh, membuatnya lebih panjang, dan satu set otot memanjang (longitudinal), yang memendekkan tubuh;[119] ini memungkinkan hewan bertubuh lunak dengan kerangka hidrostatik bergerak dengan peristalsis.[120] Mereka juga memiliki usus sepanjang tubuh yang pada dasarnya silinder dari mulut ke anus. Banyak filum bilateria memiliki larva primer yang berenang dengan silia dan memiliki organ apikal yang mengandung sel-sel sensorik. Namun, ada pengecualian untuk masing-masing karakteristik ini; misalnya, echinodermata dewasa bersifat simetris radial (tidak seperti larvanya), sementara beberapa cacing parasit memiliki struktur tubuh yang sangat disederhanakan.[118][119]
Studi genetika telah banyak mengubah pemahaman para ahli zoologi tentang hubungan dalam Bilateria. Kebanyakan filum termasuk dalam dua garis keturunan utama, Protostomia dan Deuterostomia.[121] Bilateria paling basal adalah Xenacoelomorpha.[122][123][124]
Protostoma dan deuterostoma berbeda dalam beberapa hal. Pada awal perkembangan, embrio deuterostoma menjalani penyibakan radial selama pembelahan sel, sementara banyak protostoma (Spiralia) mengalami penyibakan spiral.[125] Hewan dari kedua kelompok memiliki saluran pencernaan yang lengkap, tetapi dalam protostoma pembukaan pertama usus embrio berkembang menjadi mulut, dan anus terbentuk sekunder. Dalam deuterostoma, anus terbentuk pertama dan mulut berkembang secara sekunder.[126][127] Kebanyakan protostoma memiliki perkembangan schizocoelous, di mana sel-sel hanya mengisi bagian dalam gastrula untuk membentuk mesoderm. Dalam deuterostom, mesoderm terbentuk oleh kantong enterocoelous, melalui invaginasi endoderm.[128]
Filum deuterostoma utama adalah Echinodermata dan Chordata.[129] Echinodermata secara eksklusif hidup di laut dan termasuk bintang laut, bulu babi, dan teripang.[130] Chordata didominasi oleh vertebrata (hewan dengan tulang punggung),[131] yang terdiri dari ikan, amfibi, reptil, burung, dan mamalia.[132] Deuterostoma juga mencakup Hemichordata (cacing acorn).[133][134]
Ecdysozoa adalah protostoma, dinamai berdasarkan sifat yang dimiliki bersama yaitu ekdisis, pertumbuhan dengan moulting (berganti kulit).[135] Ecdysozoa mencakup filum hewan terbesar, Arthropoda, yang mencakup serangga, laba-laba, kepiting, dan kerabatnya. Semua ini memiliki tubuh yang dibagi menjadi segmen berulang, biasanya dengan appendage (anggota badan) yang berpasangan. Dua filum yang lebih kecil, Onychophora dan Tardigrada, adalah kerabat dekat artropoda dan berbagi sifat-sifat tersebut. Ecdysozoa juga mencakup Nematoda atau cacing gilig, mungkin merupakan filum hewan terbesar kedua. Nematoda biasanya mikroskopis, dan terdapat di hampir setiap lingkungan di mana ada air;[136] beberapa merupakan parasit yang penting.[137] Filum yang lebih kecil yang berkerabat dengannya adalah Nematomorpha atau cacing bulu kuda, serta Kinorhyncha, Priapulida, dan Loricifera. Kelompok-kelompok ini memiliki selom tereduksi, yang disebut pseudoselom.[138]
Spiralia adalah kelompok besar protostoma yang berkembang dengan penyibakan spiral pada embrio awal.[139] Filogeni Spiralia telah diperdebatkan, tetapi kelompok ini mengandung klad besar, superfilum Lophotrochozoa, dan kelompok-kelompok filum yang lebih kecil seperti Rouphozoa yang mencakup Gastrotricha dan cacing pipih. Lophotrochozoa dan Rouphozoa dikelompokkan sebagai Platytrochozoa, yang memiliki kelompok saudari, Gnathifera, yang mencakup rotifera.[140][141]
Lophotrochozoa mencakup moluska, annelida, brakiopoda, nemertea, bryozoa dan entoprocta.[140][142][143] Moluska, filum hewan terbesar kedua menurut jumlah spesies yang dideskripsikan, mencakup siput, kerang, dan cumi-cumi, sedangkan annelida adalah cacing beruas, seperti cacing tanah, lugworm, dan lintah. Moluska dan annelida telah lama dianggap sebagai kerabat dekat karena keduanya memiliki larva trokofor.[144][145]
Pada era klasik, Aristoteles membagi hewan,[d] berdasarkan pengamatannya sendiri, menjadi hewan dengan darah (kira-kira, vertebrata) dan hewan yang tidak berdarah. Hewan-hewan itu kemudian diatur pada skala dari manusia (dengan darah, 2 kaki, jiwa rasional) turun ke tetrapoda yang melahirkan (dengan darah, 4 kaki, jiwa sensitif) dan kelompok lain seperti krustasea (tidak ada darah, banyak kaki, jiwa sensitif) turun ke makhluk yang mengalami generasi spontan seperti spons (tanpa darah, tanpa kaki, jiwa tumbuhan). Aristoteles tidak yakin apakah spons adalah hewan, yang dalam sistemnya harus memiliki sensasi, nafsu makan, dan pergerakan, atau tumbuhan, yang jelas bukan: dia tahu bahwa spons bisa merasakan sentuhan, dan akan berkontraksi jika hendak ditarik dari bebatuan mereka, tetapi bahwa spons berakar seperti tumbuhan dan tidak pernah bergerak.[147]
Pada 1758, Carolus Linnaeus menciptakan klasifikasi hierarkis pertama dalam bukunya Systema Naturae.[148] Dalam skema aslinya, hewan adalah salah satu dari tiga kerajaan, dibagi ke dalam kelas Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves, dan Mammalia. Sejak itu empat kelas terakhir semuanya telah dimasukkan ke dalam satu filum, Chordata, sementara Insecta-nya (yang mencakup krustasea dan arakhnida) dan Vermes telah diganti namanya atau dipecah. Proses ini dimulai pada tahun 1793 oleh Jean-Baptiste de Lamarck, yang menyebut Vermes une espèce de chaos (semacam kekacauan) dan membagi Vermes menjadi tiga filum baru, cacing, echinodermata, dan polip (yang mencakup koral dan ubur-ubur). Pada tahun 1809, dalam bukunya Philosophie Zoologique, Lamarck telah membuat 9 filum selain vertebrata (di mana dia masih memiliki 4 filum: mamalia, burung, reptil, dan ikan) dan moluska, yaitu cirripedia, annelida, krustasea, araknida, serangga, cacing, Radiata, polip, dan infusoria.[146]
Pada tahun 1817, dalam bukunya Le Règne Animal, Georges Cuvier menggunakan anatomi perbandingan untuk mengelompokkan hewan menjadi empat embranchements ("cabang" dengan bangun tubuh yang berbeda, kira-kira sesuai dengan filum), yaitu vertebrata, moluska, hewan artikulata (artropoda dan annelida), dan zoophyta (echinodermata, cnidaria, dan hewan lainnya).[149] Pembagian menjadi empat ini diikuti oleh ahli embriologi Karl Ernst von Baer pada tahun 1828, ahli zoologi Louis Agassiz pada tahun 1857, dan ahli anatomi perbandingan Richard Owen pada tahun 1860.[150]
Pada tahun 1874, Ernst Haeckel membagi kerajaan hewan menjadi dua subkerajaan: Metazoa (hewan multiseluler, dengan lima filum: coelenterata, echinodermata, artikulata, moluska, dan vertebrata) dan Protozoa (hewan bersel satu), mencakup filum hewan keenam, spons.[150][151] Protozoa kemudian dipindahkan ke kerajaan Protista, hanya menyisakan Metazoa sebagai sinonim dari Animalia.[152]
Manusia mengeksploitasi sejumlah besar spesies hewan lain untuk makanan, baik dari spesies hewan ternak yang didomestikasi dan, terutama di laut, dengan berburu spesies liar.[153][154] Banyak spesies ikan laut ditangkap secara komersial untuk makanan. Sejumlah kecil spesies ikan diternakkan secara komersial.[153][155][156] Invertebrata termasuk cephalopoda, krustasea, dan moluska bivalvia atau gastropoda diburu atau dibudidayakan untuk dimakan.[157] Ayam, sapi, domba, babi dan hewan lainnya dibesarkan sebagai hewan ternak di seluruh dunia.[154][158][159] Serat hewan seperti wol digunakan untuk membuat tekstil, sedangkan tendon binatang digunakan sebagai pengikat, dan kulit banyak digunakan untuk membuat sepatu dan barang-barang lainnya. Hewan diburu dan dibudidayakan untuk bulunya untuk membuat barang-barang seperti mantel dan topi.[160][161] Zat warna termasuk carmine (cochineal),[162][163] shellac,[164][165] dan kermes[166][167] dibuat dari tubuh serangga. Hewan pekerja termasuk sapi dan kuda digunakan untuk bekerja dan transportasi dari hari-hari pertama pertanian.[168]
Hewan seperti lalat buah Drosophila melanogaster berperan besar dalam sains sebagai model eksperimental.[169][170][171][172] Hewan telah digunakan untuk membuat vaksin sejak penemuannya pada abad ke-18.[173] Beberapa obat seperti obat kanker Yondelis didasarkan pada toksin atau molekul lain dari hewan.[174]
Orang-orang menggunakan anjing pemburu untuk membantu mengejar dan mengambil hewan,[175] dan burung pemangsa untuk menangkap burung dan mamalia,[176] sementara burung cormorant yang ditambatkan digunakan untuk menangkap ikan.[177] Katak beracun digunakan untuk meracuni ujung sumpit.[178][179] Berbagai macam hewan dimanfaatkan sebagai hewan peliharaan, dari invertebrata seperti tarantula dan gurita, serangga termasuk belalang sembah,[180] reptil seperti ular dan bunglon,[181] hingga burung, termasuk burung kenari, parkit dan bayan.[182] Namun, spesies hewan peliharaan yang paling sering dipelihara adalah mamalia, yaitu anjing, kucing, dan kelinci.[183][184][185] Ada ketegangan antara peran hewan sebagai sahabat manusia, dan keberadaan mereka sebagai individu dengan hak mereka sendiri.[186] Berbagai macam hewan darat dan akuatik diburu untuk olahraga.[187]
Hewan telah menjadi subyek seni dari zaman paling awal, baik sejarah, seperti di Mesir Kuno, dan prasejarah, seperti dalam lukisan gua di Lascaux. Lukisan hewan yang utama termasuk The Rhinoceros oleh Albrecht Dürer pada 1515, dan potret kuda Whistlejacket oleh George Stubbs pada c. 1762.[188] Serangga, burung dan mamalia memainkan peran dalam sastra dan film,[189] seperti dalam film serangga raksasa.[190][191][192] Hewan, termasuk serangga[193] dan mamalia[194] berperan dalam mitologi dan agama. Baik di Jepang maupun Eropa, kupu-kupu dilihat sebagai personifikasi jiwa seseorang,[193][195][196] sementara kumbang scarab dianggap sakral di Mesir kuno.[197] Di antara mamalia, sapi,[198] rusa,[194] kuda,[199] singa,[200] kelelawar[201] dan serigala[202] adalah subjek mitos dan pemujaan. Tanda-tanda zodiak Barat dan Cina didasarkan pada hewan.[203][204]
. PMID 12594915. . PMID 20370917. . PMID 23024499. . PMID 21886479. . PMID 27481785. . PMID 29881773. . PMID 26621703. . PMID 24337300. . PMID 18192191. . PMID 21810989. . PMID 21307940. . PMID 9223303. . PMID 26580012. . PMID 10781038. 
Informasi terkait dengan Animalia dari Wikispecies.Hewan, binatang, fauna, margasatwa, atau satwa adalah organisme eukariotik multiseluler yang membentuk kerajaan biologi Animalia. Dengan sedikit pengecualian, hewan mengkonsumsi bahan organik, menghirup oksigen, dapat bergerak, bereproduksi secara seksual, dan tumbuh dari bola sel yang berongga, blastula, selama perkembangan embrio. Lebih dari 1,5 juta spesies hewan yang masih hidup telah dideskripsikan—sekitar 1 juta adalah serangga—tetapi diperkirakan ada lebih dari 7 juta spesies hewan secara total. Hewan memiliki panjang dari 8,5 mikrometer sampai 33,6 meter dan memiliki interaksi yang rumit dengan satu sama lain dan lingkungannya, membentuk jaring-jaring makanan yang rumit. Studi tentang hewan disebut zoologi.
Sebagian besar spesies hewan yang hidup diklasifikasikan dalam Bilateria, klad yang anggotanya memiliki bangun tubuh simetris bilateral. Bilateria mencakup protostoma—di dalamnya terdapat banyak kelompok invertebrata, seperti nematoda, artropoda, dan moluska—dan deuterostoma, yang mencakup echinodermata dan chordata (termasuk vertebrata). Bentuk kehidupan yang ditafsirkan sebagai binatang purba ada dalam biota Ediakara dari Prakambrium akhir. Filum hewan modern menjadi jelas dalam catatan fosil sebagai spesies laut selama ledakan Kambrium sekitar 542 juta tahun yang lalu. 6,331 kelompok gen yang dimiliki semua hewan hidup telah diidentifikasi; ini mungkin muncul dari satu nenek moyang yang sama yang hidup 650 juta tahun yang lalu.
Aristoteles membagi hewan menjadi hewan yang memiliki darah dan hewan yang tidak. Carolus Linnaeus menciptakan klasifikasi biologi hierarkis pertama untuk hewan pada tahun 1758 dengan Systema Naturae-nya, yang dikembangkan oleh Jean-Baptiste Lamarck menjadi 14 filum pada tahun 1809. Pada akhir 1800-an, Ernst Haeckel membagi kerajaan hewan menjadi Metazoa multiseluler (sekarang merupakan sinonim dari Animalia) dan Protozoa, organisme bersel tunggal yang tidak lagi dianggap sebagai hewan. Pada zaman modern, klasifikasi hewan mengandalkan teknik-teknik canggih, seperti filogenetik molekuler, yang efektif dalam menunjukkan hubungan evolusi antara taksa binatang.
Manusia memanfaatkan banyak spesies hewan lain untuk makanan, termasuk daging, susu, dan telur; untuk material, seperti kulit dan wol; sebagai peliharaan; dan sebagai hewan pekerja untuk tenaga dan transportasi. Anjing digunakan dalam berburu, sementara banyak hewan darat dan air diburu untuk olahraga. Hewan telah muncul dalam seni sejak zaman paling awal dan menjadi bagian dari mitologi dan agama.
Dýr (fræðiheiti: Animalia) eru hópur lífvera sem myndar sérstakt ríki dýraríkið. Dýr eru ófrumbjarga fjölfrumungar, færir um hreyfingu og gerð úr frumum sem hafa ekki frumuveggi (dýrsfrumum). Til eru meira en milljón tegundir af dýrum í um 35 fylkingum. Vöxtur Dýra fer venjulega fram í öllum líkamshlutum og hættir venjulega við kynþroska. Dýr nærast á öðrum lífverum, til dæmis plöntum, öðrum dýrum eða dýraleifum.
Flestar þekktar fylkingar dýra komu fram á sjónarsviðið í Kambríumsprengingunni fyrir um 542 milljónum ára.
Það er ýmislegt sem aðgreinir dýr frá öðrum lífverum. Sem dæmi má taka að dýr eru heilkjörnungar og oftast fjölfrumungar sem meðal annars aðgreinir þau frá gerlum. Einnig melta þau mat innvortis og hafa ekki frumuveggi sem meðal annars aðgreinir þau frá plöntum.
Flest dýr hafa sérhæfð líffæri eins og taugakerfi , meltingarkerfi og vöðva.
Dýr (fræðiheiti: Animalia) eru hópur lífvera sem myndar sérstakt ríki dýraríkið. Dýr eru ófrumbjarga fjölfrumungar, færir um hreyfingu og gerð úr frumum sem hafa ekki frumuveggi (dýrsfrumum). Til eru meira en milljón tegundir af dýrum í um 35 fylkingum. Vöxtur Dýra fer venjulega fram í öllum líkamshlutum og hættir venjulega við kynþroska. Dýr nærast á öðrum lífverum, til dæmis plöntum, öðrum dýrum eða dýraleifum.
Flestar þekktar fylkingar dýra komu fram á sjónarsviðið í Kambríumsprengingunni fyrir um 542 milljónum ára.
Animalia[1] (-ium, n.) (ab anima), seu Metazoa (-orum, n.), in biologia hodie appellantur illa copia rerum viventium quae simul sunt eukaryoticae, heterotrophicae, et multicellulares, et quae motiles aliquando in circulo vitae embryonice per blastulas evoluta sunt. Animalia cuncta quoque parietibus cellularibus duris et chloroplastis omnino carent. Scientia quae animalia investigat zoologia appellatur.
Regnum Animale sive fauna hodie ponitur unum ex sex regnorum rerum viventium. Animalis definitio, quae rei interest, se per aetates evolvens hodie ab animalibus excludit protozoa, quae potius in regno Protistorum cum protophylis et aliis organsimis unicellularibus locatur. In Historia naturae ab Carolo Linnaeo scripta, animalia partiebantur in paucas classes: Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Reptilia, Aves, Mammalia; hodie autem regnum in multis phylis consistit, unumquodque plures classes continens.
Supraimperium: Biota
Animalia (-ium, n.) (ab anima), seu Metazoa (-orum, n.), in biologia hodie appellantur illa copia rerum viventium quae simul sunt eukaryoticae, heterotrophicae, et multicellulares, et quae motiles aliquando in circulo vitae embryonice per blastulas evoluta sunt. Animalia cuncta quoque parietibus cellularibus duris et chloroplastis omnino carent. Scientia quae animalia investigat zoologia appellatur.
Regnum Animale sive fauna hodie ponitur unum ex sex regnorum rerum viventium. Animalis definitio, quae rei interest, se per aetates evolvens hodie ab animalibus excludit protozoa, quae potius in regno Protistorum cum protophylis et aliis organsimis unicellularibus locatur. In Historia naturae ab Carolo Linnaeo scripta, animalia partiebantur in paucas classes: Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Reptilia, Aves, Mammalia; hodie autem regnum in multis phylis consistit, unumquodque plures classes continens.
Metazoa (verbum Neolatinum plurale, singulare Metazoon, sicut Graece pl. μετάζωα, sing. μετάζωον, ex μετά "trans", ζωον "animal") potest esse:
Metazoa (verbum Neolatinum plurale, singulare Metazoon, sicut Graece pl. μετάζωα, sing. μετάζωον, ex μετά "trans", ζωον "animal") potest esse:
regnum Animalia subregnum Animalium, etiam Eumetazoa appellatumGyvūnai – gyvūnų karalystei (lot. Animalia) priskirti eukariotų domeno organizmai. Dauguma gyvūnų yra daugialąsčiai, sugebantys judėti ir reaguoti į aplinką. Skirtingai nei augalai, gyvūnai neatlieka fotosintezės gyvybės palaikymui. Nors yra gyvūnų, kurie maisto medžiagų sintezei naudoja audiniuose gyvenančius fotosintetinančius vienaląsčius dumblius (pvz., dvigeldžių Tridacna mantijoje gyvena zooksantelos (lot. zooxanthellae).
Kartais gyvūnų karalystei priskiriami ir vienaląsčiai organizmai, tačiau naujausiuose skirstymuose vienaląsčiai organizmai sudaro atskirą karalystę protistai.
Gyvūnų karalystės tipai ir potipiai:
Gyvūnai – gyvūnų karalystei (lot. Animalia) priskirti eukariotų domeno organizmai. Dauguma gyvūnų yra daugialąsčiai, sugebantys judėti ir reaguoti į aplinką. Skirtingai nei augalai, gyvūnai neatlieka fotosintezės gyvybės palaikymui. Nors yra gyvūnų, kurie maisto medžiagų sintezei naudoja audiniuose gyvenančius fotosintetinančius vienaląsčius dumblius (pvz., dvigeldžių Tridacna mantijoje gyvena zooksantelos (lot. zooxanthellae).
Dzīvnieki (Animalia, Metazoa) ir liela daudzšūnu organismu grupa, kas spēj kustēties un reaģēt uz apkārtējo vidi, barojas, pārtiekot no citiem organismiem. Dzīvnieku daudzveidība ir milzīga (kopējais sugu skaits ir aptuveni 2 miljoni), taču suga reti ir viendabīga (monotipiska) visā izplatības apgabalā jeb areālā. Parasti tā sadalās pasugās.
Dzīvniekus bieži mēdz iedalīt mugurkaulniekos un bezmugurkaulniekos. Mugurkaulniekiem, kas veido salīdzinoši nelielu sugu grupu, kuru galvenās vienojošās pazīmes ir mugurkauls un galvaskauss, pieskaita zivis, abiniekus, putnus, rāpuļus un zīdītājus. Bezmugurkaulniekiem, kas ietver vairāk kā 90% no visām dzīvnieku sugām,[1][2] pieskaita kukaiņus, gliemjus, vēžveidīgos, galvkājus, zirnekļus, plakantārpus un citus. Bioloģijas zinātņu kompleksu, kas pēta dzīvnieku anatomiju, organismu funkcijas, uzvedību, daudzveidību, klasifikāciju un citus aspektus sauc par zooloģiju.
Daudziem dzīvniekiem sugas ietvaros novērojams dimorfisms vai polimorfisms.
Visur uz Zemes - ūdenī, uz sauszemes, augsnē, gaisā, pat augos, dzīvniekos un cilvēkā - dzīvo visdažādākie dzīvnieki. To skaitā ir vairāk nekā 1 miljons kukaiņu sugu (mušas, odi, tauriņi, spāres un vaboles), apmēram 130 000 gliemju sugu (dīķgliemežu, kailgliemežu un pērļgliemeņu), liels daudzums tārpu, zivju, putnu un zīdītāju. Mūsdienās zināmi apmēram 2 miljoni recentu (tagad dzīvojošu) dzīvnieku sugu. Mūsu planētas dzīvnieki ir dažādi pēc lieluma un ķermeņa formas. Piemēram, milzīgā zilā vaļa masa sasniedz 150 tonnas, bet daudzos sīkos dzīvnieciņus var ieraudzīt tikai ar mikroskopu. Dzīvnieku ķermeņa forma var būt lietussargveidīga (medūzām), zvaigžņveidīga (jūraszvaigznēm), slaida un gara (tārpiem, čūskām), garena ar ekstremitātēm (dzīvnieku vairākumam). Uzbūves ziņā ļoti dažādas ir dzīvnieku ķermeņa daļas, ķermeņa segas, ekstremitātes un maņu orgāni. Piemēram, sliekai āda ir kaila, bez aizsargveidojumiem, maijvabolei - cieta, ar īpašu organisku vielu hitīnu piesātināta ķermeņa sega; līdakas ādu klāj kaula zvīņas, bet zalkšu - ragvielas zvīņas; putnu ķermeni sedz spalvas, bet zīdītāju - mati. Vairākums dzīvnieku pārvietojas ar kājām, spārniem, pleznām vai spurām. Piemēram, suņi, ķirzakas un vardes pārvietojas ar diviem kāju pāriem, zirnekļi - ar četriem, upes vēži - ar pieciem, bet daudzkājiem kāju skaits sniedzas vairākos desmitos. Daudziem dzīvniekiem pārvietošanās orgānu nav. Daļai no tiem, piemēram, koraļļiem, ir sēdošs vai mazkustīgs dzīvesveids, citi, piemēram, sliekas, kustas, saraujoties un atslābstot ķermeņa muskulatūrai. Mazkustīgiem dzīvniekiem parasti nav galvas un attīstītu maņu orgānu. Dzīvnieki atšķiras ne tikai pēc ārējā apveida, bet arī pēc iekšējās uzbūves. Daudzveidīga ir arī to uzvedība.
Dzīvniekiem ir liela nozīme dabā un cilvēka dzīvē. Tauriņi, kamenes un bites apputeksnē augus. Sliekas uzlabo augsnes struktūru. Plēsīgie un kukaiņēdāji putni, sikspārņi un skudras iznīcina meža un lauksaimniecības augu kaitēkļus. Ar dzīvnieku starpniecību izplatās daudzu sugu augi. Kopš neatminamiem laikiem cilvēki nodarbojas ar zveju, savvaļas zvēru un putnu medībām, dzīvniekus pieradina un audzē nebrīvē. Arī mūsdienās nozīmīgākos pārtikas produktus (gaļu, medu, pienu un olas), izejvielas rūpniecībai (kažokādas, vasku, vilnu, zīdu un dūnas) un medicīnai (čūsku un bišu indi) cilvēki iegūst no dzīvniekiem. Daudzi dzīvnieki nodara lielus zaudējumus tautsaimniecībai - bojā kultūraugus, iznīcina noliktavās graudus, izraisa cilvēkam un dzīvniekiem nopietnas slimības. Daži dzīvnieki jūrās samazina tvaikoņu ātrumu.
Neskatoties uz dzīvnieku lielo daudzveidību, visiem tiem tomēr ir arī kopīgas pazīmes. Daļa no tām (šūnainā uzbūve, spējas baroties, augt, elpot, attīstīties un vairoties) piemīt ne tikai dzīvniekiem, bet arī augiem, sēnēm un baktērijām. Visi dzīvie organismi barojas, elpo, aug, attīstās, vairojas un sastāv no šūnām. Taču ir arī citas pazīmes, kuru augiem trūkst. Pie tām pieder, piemēram, barošanās ar gatavām organiskām vielām un aktīva pārvietošanās. Gatavo organisko vielu uzņemšana, kas raksturīga visiem dzīvniekiem, novērojama vēl sēnēm, vairākumam baktēriju un parazītaugiem. Aktīva pārvietošanās ir raksturīga pazīme dzīvnieku lielākajai daļai. Taču pārvietoties spēj arī vienšūnas aļģes un baktērijas. Lielākajai daļai dzīvnieku ir gremošanas, elpošanas, nervu un citu orgānu sistēmas, kuru nav augiem, sēnēm un baktērijām.
Vairākumam dzīvnieku, piemēram, maijvabolei, upes vēzim, vardei un vilkam, ir pārskaita orgāni, kuru viens komponents atrodas ķermeņa kreisajā, otrs - labajā pusē. Tā maijvabolei ir viens pāris acu un taustekļu, divi pāri spārnu, trīs pāri kāju. Caur šādu dzīvnieku ķermeni var izvilkt tikai vienu simetrijas plakni, kas dzīvnieku sadala divās līdzīgās spoguļattēla pusēs. Dzīvniekus ar simetriski novietotiem pārskaita orgāniem sauc par divpusīgi simetriskiem, bet to ķermeņa simetriju - par divpusīgu jeb bilaterālu. Divpusīgi simetrisks ķermenis ir visiem dzīvniekiem, kuri aktīvi pārvietojas. Dzīvniekiem pārvietojoties taisnvirzienā, šāda simetrija ļauj saglabāt līdzsvaru un ar vienādu vieglumu pagriezties kā pa labi, tā pa kreisi. Divpusīgi simetriskiem dzīvniekiem ķermeņa priekšgalā atrodas mute, maņu orgāni, kā arī aizsardzības un uzbrukuma orgāni. Ķermeņa priekšgals izveidojas tāpēc, ka šī ķermeņa daļa pirmā nonāca kontaktā ar medījumu vai plēsoņu. No paaudzes paaudzē dabā labāk saglabājas tie dzīvnieki, kuriem ķermeņa priekšējā daļa bija jutīgāka un ar labāk attīstītiem aizsardzības vai uzbrukuma orgāniem. Mazkustīgiem dzīvniekiem ir cits ķermeņa simetrijas tips, un ārēji tie ir līdzīgi ziedam, lodei vai lietussargam. Cauri to ķermenim var izvilkt vairākas iedomātas plaknes, no kurām katra sadala dzīvnieku divās spoguļattēlam līdzīgās daļās. Šo plakņu krustošanās līnijas sākas staru krustošanās centrā. Tādu simetriju sauc par staraino simetriju. Ķermeņa starainā simetrija ļauj mazkustīgiem vai pārvietoties nespējīgiem dzīvniekiem jebkurā ķermeņa pusē sajust medījuma vai briesmu tuvošanos.
Dzīvnieki, tāpat kā augi, sēnes un baktērijas, uz mūsu planētas ir ieņēmuši dažādas dzīvesvides. Piemēram, ūdenī ir apmetušies vēži, zivis un vaļi; uz zemes un gaisā dzīvo vaboles, tauriņi, daudzi putni un zīdītāji; zemē ierakušās dzīvo sliekas, zemesvēži jeb racējcirceņi un kurmji. Daudziem dzīvniekiem par dzīvesvidi noder citi dzīvnieki un cilvēks, piemēram, parazītiskajiem tārpiem un ērcēm. Daži dzīvnieki mājvietu atraduši nevis vienā, bet divās dzīvesvidēs. Tā vardes labi jūtas gan ūdenī, gan uz sauszemes, bet lauku peles - kā virs, tā arī zem zemes.
Katrā dzīvesvidē dzīvnieki ieņem sev vispiemērotākās vietas. Piemēram, upes vēži sastopami upēs, ezeros ar tītu ūdeni, dūņainu gultni un kraujiem, mālainiem krastiem, haizivis - jūru un okeānu plašumos, plekstes - uz jūras gultnes. Noteiktu dzīvesvides daļu, kuru apdzīvo tie vai citi dzīvnieki, sauc par šo dzīvnieku dzīvesvietu. Likumsakarīgi ir tas, ka lieli dzīvnieki ieņem lielas dzīvesvides platības. Piemēram, vaļu dzīvesvieta ir jūra un okeāns, aļņu - jaukto koku mežs, saigu - stepe. Sīko dzīvnieku dzīvesvieta ir tikai trūdošs celms, koka zars vai stumbrs, cilvēka un dzīvnieka organisms. Piemēram, mizgrauži dzīvo zem koku mizas, bet cūku cērme - cūku zarnās. Jebkurā dzīvesvietā ir apmetušies dažādu sugu dzīvnieki. Piemēram, kopīga dzīvesvieta var būt upes vēžiem, asariem, raudām un līdakām. Balto zaķu dzīvesvietā sastopam arī vilki, lapsas un citi dzīvnieki. Plašajās dzīvesvietās, piemēram, okeānā, jūrā, mežā, vai stepē dzīvo simti un tūkstoši dzīvnieku sugu.
Dzīvniekiem ir attīstījušies dažādi pielāgojumi, kas tiem palīdz saglabāties dabā. Zālē mītošie sienāži ir zaļi. Zaļas ir arī zaļās vardes, kas dzīvo ūdenstilpju krastos. Tāpēc zaļās vardes un zaļos sienāžus uz zāles zaļā fona to ienaidniekiem ir grūti pamanīt. Galējo Ziemeļu iemītnieki - leduslāči, baltās pūces - ir balti, bet meža dzīvnieki, piemēram, brūnie lāči un meža cūkas, ieguvuši koku stumbru un zemsegas krāsu. Dzīvnieku piemērošanās dzīvesvietai ir vērojama visā to uzbūvē un dzīvesveidā. Piemēram, vardēm kā visiem labiem peldētājiem ir pludlīnijas ķermeņa forma, peldplēves starp pakaļkāju pirkstiem, acis un nāsis uz galvas izciļņiem, kas tām ļauj elpot atmosfēras gaisu, neizejot no ūdens, kā arī uzglūnēt medījumam un pamanīt briesmas. Līdzīgas uzbūves īpatnības vērojamas arī citiem dzīvniekiem, kuru dzīve saistīta ar ūdeni. Savukārt ērgļiem ir asi kāšveida smailnagi, ar kuriem tie satver barību, un āķveidīgi saliekts knābis, ar kuru tie medījumu saplosa. Dzeņi ar spēcīgo kaltveidīgo knābi iegūst zem koka mizas mītošos kukaiņus, kaļ dobumus. Pateicoties garajam kaklam un kājām, gārņi var bradāt ezeru un citu ūdeņu piekrastes un, nesaslapinot ķermeni, iegūst barību. Dzīvnieku uzbūve bieži ir tik atbilstoša dzīvesvietai un dzīvesveidam, ka jau pēc ārējā izskata vien var noteikt, kur tas dzīvo, kā pārvietojas, ar ko barojas utt.
Jebkuru dzīvesvidi vai atsevišķas tās daļas - dzīvesvietas - apdzīvo dažādu sugu dzīvnieki, kas noteiktā veidā saistīti viens ar otru. Starp dažu sugu dzīvniekiem pastāv attiecības, kuras ir izdevīgas kā vieniem, tā otriem. Piemēram, degunradžu dzīvesvietā dzīvo vēršstrazdi. Tie ēd sīkos posmkājus, kas apmetušies uz degunradžu ādas un degunradžus nomoka. Tādējādi degunradži nodrošina putnus ar barību, bet putni atbrīvo degunradžus no parazītiem un ar kliedzieniem brīdina par briesmu tuvošanos. Vēršstrazdi degunradzim īpaši palīdz laikā, kad tas guļ. Savstarpēji izdevīgas attiecības pastāv starp dažu sugu laputīm un skudrām. Laputis ir sīki kukaiņi, kas dzīvo uz augu jaunajiem dzinumiem. Skudras barojas ar laputu saldajiem izdalījumiem un vienlaikus aizsargā tās no putniem. Savstarpēji izdevīgas attiecības pastāv arī starp vientuļniekvēžiem un aktīnijām. Vientuļniekvēzis uzsēdina aktīniju uz sevis vai uz čaulas, kurā tas dzīvo. Aktīnija pārtiek no vēža maltītes atliekām un ar dzeļkapsulām bagātajiem taustekļiem aizsargā vientuļniekvēzi no tā daudzajiem ienaidniekiem. Dzīvnieku savstarpēji izdevīgās attiecības sauc par simbiozi.
Starp dažiem dzīvniekiem pastāv arī tādas attiecības, kuras vienam dzīvniekam ir izdevīgas un otram nekaitīgas. Piemēram, pielipējzivs ar piesūcekni piesūcas pie haizivs ķermeņa, pārvietojas kopā ar to un pārtiek no haizivs medījumu atliekām. Daudzas kukaiņu un citu sīku dzīvnieku sugas dzīvo putnu ligzdās un grauzēju alās, izmantojot tās kā dzīvesvietas un tajās atrodot arī barību - pūstošas organiskas vielas un sīkus dzīvniekus. Šādas attiecības sauc par piedzīvotāja-saimnieka attiecībām.
Dabā eksistē tādas attiecības, kurās stiprākais uzbrūk vājākajam, nogalina to un apēd. Tādas attiecības pastāv starp lielajām ūdensvabolēm un zivju mazuļiem, vilkiem un zaķiem, līdakām un karūsām, mārītēm un laputīm. Dzīvniekus, kas medī citus dzīvniekus un kuriem ir pielāgojumi to iegūšanai, sauc par plēsoņām, bet attiecības starp tiem un to medījumu - par plēsoņas-upura attiecībām. Plēsoņām ir liela nozīme dabā. Tie aizkavē zālēdāju dzīvnieku pārmērīgu savairošanos un vienlaicīgi samazina dažādas starp tiem izplatītas slimības. Par vilku un lapsu upuriem vispirms kļūst slimie un novājinātie zaķi, irbes un citi dzīvnieki.
Daudzi dzīvnieki dzīvo uz citu dzīvnieku un cilvēka ķermeņa vai to iekšējos orgānos. Šādus dzīvniekus sauc par parazītiem, bet organismus, kurus tie izmanto - par saimniekiem. Pie parazītiem pieder, piemēram, utis, blusas, blaktis un cērmes. Dzīvnieku savstarpējās attiecības, kurās viens partneris dzīvo uz otra rēķina, sauc par parazīta-saimnieka attiecībām, bet šo pašu parādību - par parazītismu.
Daudzi vienā un tajā pašā dzīvesvietā dzīvojoši dzīvnieki barojas ar līdzīgu barību un aizņem vienādus iecirkņus, darinot ligzdas vai rokot alas. Attiecības starp dzīvniekiem, kuriem ir līdzīgas vajadzības, bet ierobežotas iespējas to apmierināšanai, sauc par konkurences attiecībām. Dabā konkurē vilki un lapsas, līdakas un asari, dažādi dobumperētāji putni. Konkurējošie dzīvnieki negatīvi ietekmē viens otru: vienas sugas dzīvnieku klātbūtnē pasliktinās otras sugas eksistences apstākļi.
Ikviena dzīvnieka dzīve tieši vai netieši ir saistīta ar augiem. Augi ir skābekļa avots un nepieciešama barība augēdājiem. Piemēram, zaķi un aļņi ēd sulīgu zāli, koku un krūmu mizu un dzinumus, meža strazdi - pīlādžu un citu augu ogas. Daži dzīvnieki barībai izmanto pat koksni. Savukārt augēdāji dzīvnieki ir plēsoņu barība. Ar augiem ir saistīta ne tikai zaķu un aļņu dzīve (barošanās tiešās saites), bet arī vilku dzīve (netiešās saites). Augājā putni un daži zīdītāji vij ligzdas, veido midzeņus un izaudzē pēcnācējus. Augu brikšņos dzīvnieki paslēpjas no ienaidniekiem un karstuma. Augu nozīme dzīvnieku dzīvē ir tik liela, ka bez augiem dzīvnieku eksistence būtu neiespējama. Tāpēc dzīvniekiem ir izveidojušies dažādi pielāgojumi dzīvei uz augiem vai starp tiem.
Dzīvnieku nozīme augu dzīvē arī ir liela. Vieni dzīvnieki apputeksnē augus (bites, daudzu sugu tauriņi, vaboles un ziedmušas), citi - izplata sēklas un sporas (daudzi putni, zīdītāji un kukaiņi). Dzīvnieki elpojot izdala oglekļa dioksīdu, ko zaļie augi izmanto fotosintēzei. Bet ir arī daudzi dzīvnieki, kas negatīvi ietekmē augu valsti. Daži no tiem iznīcina sēklas un tādējādi kavē augāja atjaunošanos. Tā ozolu vairošanos daudzās vietās kavē meža peles un citi zīdītāji, kas apēd zīles. Daudzi dzīvnieki salauž vai sabradā augus. Daži, it īpaši, ja tie savairojušies lielā skaitā, barošanās laikā iznīcina daudz augu. Piemēram, siseņi lielās platībās apēd visus augus. Ir zināmi gadījumi, kad kazas, iznīcinādamas augus, plašas teritorijas pārvērtušas par tuksnešiem.
Savstarpēji atkarīgie dzīvnieki un augi veido bioloģiskas sabiedrības - biocenozes. Piemēram, kāda dīķa dzīvnieki un citi organismi kopumā sastāda vienu biocenozi, purva dzīvnieki - otru, skujkoku meža dzīvnieki - trešo utt. Galvenais faktors, kas veido saites starp biocenozes locekļiem, ir barošanās. Piemēram, baltais zaķis pārtiek no augiem, bet zaķi savukārt apēd lapsa vai vilks. Barošanās saites, kas izveidojušas biocenozē, sauc arī par barošanās ķēdēm. Shēmās barības ķēdes attēlotas ar bultām (piemēram, augi → baltais zaķis → lapsa). Jebkurā biocenozē izšķir trīs grupu organismus : organisko vielu ražotāji (zaļie augi), organisko vielu paturētāji (augēdāji, gaļēdāji un visēdāji) un organisko vielu noārdītāji (sliekas, baktērijas un pelējumsēnes). Normālos apstākļos augu un dzīvnieku daudzums biocenozē ir relatīvi pastāvīgs. Ja pastiprināti savairojas augēdāji, tad pieaug arī plēsoņu skaits, jo barības pārpilnībā tiem vieglāk saglabāt pēcnācējus. Gaļēdāju savairošanās rezultātā samazinās augēdāju dzīvnieku daudzums, bet pēc tam, trūkstot barībai, sarūk arī plēsoņu skaits (vieni neiztur konkurenci un nobeidzas aiz bada, citiem nesaglabājas pēcnācēji). Tādējādi biocenozēs notiek dzīvnieku skaita pašregulēšanās.
Jau no seniem laikiem cilvēks ir izmantojis dažādus, bet vispirms jau lielos savvaļas dzīvniekus. No tiem ieguva gaļu un ādas. Izdevīgāk bija medīt pulkā. Kamēr medniekiem nebija citu ieroču kā tikai runga un akmens, viņi dzīvnieku skaitu ietekmēja maz. Šī ietekme palielinājās pēc šķēpu un loku izgudrošanas. Pirmatnējo cilvēku apmetņu vietās atrod lielu dzīvnieku, piemēram, mamutu (ziemeļos) un degunradžu (dienvidos) kaulus. Pieaugot iedzīvotāju skaitam un pilnveidojoties medību ieročiem, izzuda tādi lieli dzīvnieki kā Eiropas vērsis jeb taurs (govslopu priekštecis), Eirāzijas zirgs jeb tarpāns (viens no domesticēto zirgu priekštečiem), lielā jūru iemītniece - Stellera jūrasgovs un daudzi citi dzīvnieki. Savulaik virknei dzīvnieku sugu draudēja izzušana.
Vēl pirms simts gadiem Ziemeļamerikas stepēs ganījās miljoniem Amerikas bizonu. Bet 20 gadus ilgu nesaudzīgu medību rezultātā (no nošautajiem dzīvniekiem ņēma tikai ādu un mēli) dabā bija palikuši tikai kādi 800 bizoni. Šo dzīvnieku masveidīgu izšaušanu sekmēja dzelzceļa izbūvēšana cauri to dzīvesvietai. Uz izmiršanas robežas bija arī tādi dzīvnieki kā Eiropas bizons jeb sumbrs, Prževaļska zirgs, Āfrikas zilonis un daži citi. Tagad tie ierakstīti Sarkanajā grāmatā.
Dzīvnieku skaits dabā ir atkarīgs ne tikai no to izšaušanas. Izrādās, lielu ietekmi uz dzīvniekiem atstāj mežu izciršana, neskarto zemju uzaršana, purvu nosusināšana un upju aizsprostošana. Turklāt daļai sugu indivīdu skaits samazinās, daļai - pieaug. Piemēram, uzceļot HES aizsprostu, zem ūdens nokļūst visa upes augšgala paliene un tai pieguļošās teritorijas. Tā rezultātā daudzi putni, zīdītāji un citi dzīvnieki zaudē savu dzīvesvietu. Daļa no tiem pārceļas uz citu vietu, daļa aiziet bojā. Applūdinātajās vietās palielinās to ūdensputnu un zivju skaits, kas spēj dzīvot stāvošā ūdenī. Dzīvnieku sastāvu ievērojami ietekmē dažādas meža un kultūraugu kaitēkļu apkarošanai lietotās ķimikālijas. Indīgās vielas uzkrājas augu lapās, augēdājos dzīvniekos un plēsoņās, kuri apēd augēdājus. Saindētie dzīvnieki nobeidzas. Īpaši negatīvi uz dzīvniekiem iedarbojas vides piesārņojums ar rūpniecības atkritumiem, kas bez iepriekšējas attīrīšanas tiek ieplūdināti dabiskajās ūdenstilpēs, ievadīti augsnē vai atmosfērā, kā arī jūru un okeānu piesārņojums ar naftu, kas rodas, ja avarē lielie naftas tankkuģi.
Vērtīgo dzīvnieku skaitam samazinoties un dažām sugām no mūsu planētas izzūdot, cilvēks arvien labāk izprot nepieciešamību saprātīgi izmantot dabas bagātības, atjaunot un aizsargāt tās. Dzīvnieku aizsardzība ir valstiski svarīga. Tā risinās atbilstoši likumiem, kas aizliedz nogalināt retos dzīvniekus, nosaka zīdītāju, putnu un zivju ieguves veidus, medību un zvejas vietas un laikus. Ir izveidoti daudzi rezervāti, kuros tiek veikts liels darbs, lai saglabātu retos dzīvniekus un atjaunotu to skaitu.
Rezervātu izveidošana palīdzēja saglabāt un palielināt Eiropas bizonu jeb sumbru, Prževaļska zirgu, Turkmēnijas kulānu, Tatārijas saigu, kā arī Eirāzijas bebru un Sibīrijas sabuļu skaitu. Ilgstošais aizliegums medīt aļņus, kotikus, saigas un citus agrāk redzētos dzīvniekus, kā arī īpašais darbs to aizsardzībā sekmēja šo dzīvnieku savairošanos tā, ka kļuva iespējamas šo dzīvnieku medības. Piemēram, Tatārijas saigas pagājušā gadsimta sākumā bija uz izmiršanas robežas, bet tagad ir tā savairojušās, ka to skaits sasniedzis divus miljonus. Speciālas zinātniskas iestādes veic lielu darbu vērtīgo dzīvnieku izplatīšanā, kā arī to sugu sastāva paplašināšanā. Šim nolūkam ieved dzīvniekus no citām zemēm. Daži no tiem ir tā savairojušies, ka kļuvusi iespējama to rūpnieciska izmantošana. Piemēram, Ziemeļamerikas ondatra ir tā piemērojusies Eiropas dabas apstākļiem, ka kļuvusi par samērā nozīmīgu kažokzvēru. Dabas aizsardzības darbs notiek ne tikai tāpēc, lai saglabātu un pavairotu retos zīdītājus un putnus. Aizsargā arī citus dzīvniekus, piemēram, skudras, kamenes un sliekas. Dabas aizsardzība mūsu zemē ir katra pilsoņa pienākums.
Pētot dabu, zinātnieki atklāja un aprakstīja agrāk nepazīstamus dzīvniekus un deva tiem nosaukumus. Gadījās, ka vienu un to pašu sugu dažādi zinātnieki nosauca dažādi. Laika gaitā kļuva grūti izmantot uzkrāto zooloģijas materiālu un radās nepieciešamība esošos nosaukumus pārskatīt, sadalīt tos pa grupām. Ar dzīvnieku sistematizēšanu - klasifikāciju - nodarbojušies daudzi zinātnieki. Visveiksmīgāko dzīvnieku klasifikācijas sistēmu izstrādāja pazīstamais zviedru zinātnieks Kārlis Linnejs (1707 - 1778).
Par savas klasifikācijas pamatvienību K. Linnejs izvēlējās sugu. Tolaik par sugu sauca indivīdu grupu (atsevišķus dzīvniekus), kas bija savstarpēji tāpat kā vienu vecāku bērni un spēja savstarpēji vairoties. Piemēram, visus baltos zaķus pieskaitīja pie vienas sugas, bet no tiem atšķirīgos pelēkos zaķus - pie citas. K. Linnejs ieteica līdzīgās dzīvnieku sugas apvienot lielākās grupās - ģintīs, ģintis - kārtās, bet kārtas - klasēs. Katrai dzīvnieku sugai K. Linnejs deva no diviem latīņu valodas vārdiem sastāvošu nosaukumu. Pirmais vārds apzīmēja piederību ģintij, bet otrs - sugai. Dzīvnieka latīņu nosaukumu tulkojot latviešu valodā, vārdu kārtība parasti tiek mainīta un nosaukumā Āfrikas zilonis, istabas muša ar vārdiem "zilonis" un "muša" apzīmē ģinti.
Zooloģijai attīstoties tālāk, izrādījās, ka dzīvnieku klasifikācijai ar esošajām sistemātikas grupām ir par maz, tāpēc zinātnieki ieviesa jaunas grupas - dzimtas, kuras apvienoja ģintis, un tipus, kuras apvienoja klases. Sistēmas galvenās grupas tagad ir tips, klase, kārta, dzimta, ģints un suga. Dzīvnieku valsts pašreizējā sistēmā izšķir 20 tipus un vairākus simtus klašu. Sugas izdala ne tikai pēc ārējām pazīmēm, kā to darīja K. Linnejs, bet arī pēc daudzām citām uzbūves īpatnībām, pēc dzīvesveida, izplatības u.c. Dzīvnieku valsts mūsdienu sistēma ir izveidota, pamatojoties uz dzīvnieku radniecību, uz to izcelšanos. Tipi tajā izvietoti, sākot ar vienkāršākajiem (zemākajiem) un beidzot ar sarežģītākajiem (augstākajiem), kas atbilst vispārējam dzīvnieku valsts vēsturiskās attīstības virzienam uz Zemes.
Taču Zeme joprojām dod zinātniekiem iespēju atklāt jaunas dzīvnieku sugas un pat tādas, ko grūti pieskaitīt kādam no esošie dzīvnieku tipiem. Tā beidzot tika izpētīti vēl 1986. gadā savāktie paraugi no okeāna dzīlēm pie Austrālijas un klasificētas divas pēc izskata sēnēm līdzīgas daudzšūņu sugas Dendrogramma enigmatica un Dendrogramma discoides, kas pēc vairākām iezīmēm tuvas ktenoforu (Ctenophora) un dzēlējzarndobumaiņu (Cnidaria) tipiem, taču tām trūkst visai būtiskas iezīmes, kas ļautu tās tiem viennozīmīgi pieskaitīt. Zinātnieki uzskata, ka abas sugas pārstāv pirms 600 miljoniem gadu eksistējušu faunu.[3]
Valsts Dzīvnieki (Animalia)
Dzīvnieki (Animalia, Metazoa) ir liela daudzšūnu organismu grupa, kas spēj kustēties un reaģēt uz apkārtējo vidi, barojas, pārtiekot no citiem organismiem. Dzīvnieku daudzveidība ir milzīga (kopējais sugu skaits ir aptuveni 2 miljoni), taču suga reti ir viendabīga (monotipiska) visā izplatības apgabalā jeb areālā. Parasti tā sadalās pasugās.
Dzīvniekus bieži mēdz iedalīt mugurkaulniekos un bezmugurkaulniekos. Mugurkaulniekiem, kas veido salīdzinoši nelielu sugu grupu, kuru galvenās vienojošās pazīmes ir mugurkauls un galvaskauss, pieskaita zivis, abiniekus, putnus, rāpuļus un zīdītājus. Bezmugurkaulniekiem, kas ietver vairāk kā 90% no visām dzīvnieku sugām, pieskaita kukaiņus, gliemjus, vēžveidīgos, galvkājus, zirnekļus, plakantārpus un citus. Bioloģijas zinātņu kompleksu, kas pēta dzīvnieku anatomiju, organismu funkcijas, uzvedību, daudzveidību, klasifikāciju un citus aspektus sauc par zooloģiju.
Daudziem dzīvniekiem sugas ietvaros novērojams dimorfisms vai polimorfisms.
Binatang (namo lainnyo hewan atau satwa) adolah mukaluak iduik basel banyak (multiselular) jo kompleks (eukariota), nan manuruik ilimu biologi tagolong dalam karajaan Animalia atau Metazoa. Sadoalah binatang basipaik heterotrof, aratinyo indak mambuek energinyo surang tapi paralu makan untuak mandapek energi dari lingkuangannyo.
Haiwan (Tulisan Jawi: حيوان) atau binatang ialah sekelompok besar organisma eukariot multisel yang tergolong dalam alam Animalia atau Metazoa. Apabila berkembang, pelan badannya pada kesudahannya menjadi tetap, namun ada sesetengah spesies yang menjalankan proses metamorfosis di tengah-tengah riwayatnya. Kebanyakan haiwan adalah motil, iaitu boleh bergerak secara spontan dan berdikari. Semua haiwan juga merupakan heterotrof, iaitu perlu memakan organisma lain atau hasil keluarannya demi menyara hidup.
Kebanyakan filum haiwan yang dikenali muncul dalam rekod fosil sebagai spesies marin sewaktu ledakan Kambria sekitar 542 juta tahun dahulu.
Haiwan mempunyai beberapa sifat yang membezakannya daripada hidupan-hidupan yang lain. Haiwan adalah eukariot dan kebanyakannya multisel,[1] yakni berbeza dengan bakteria dan kebanyakan protis. Haiwan merupakan heterotrof,[2] iaitu umumnya mencerna makanan dalam kebuk dalaman, yakni berbeza dengan tumbuhan dan alga.[3] Haiwan juga berbeza dengan tumbuhan, alga dan kulat kerana ketiadaan dinding sel yang kukuh.[4] Semua haiwan adalah motil,[5] walaupun pada peringkat hidup yang tertentu. Bagi kebanyakan haiwan, embrio melalui peringkat blastula,[6] iaitu sifat yang hanya terdapat pada haiwan.
Haiwan mempunyai badan yang terdiri daripada pelbagai tisu, kecuali beberapa jenis yang tertentu, terutama sekali bunga karang (Filum Porifera) dan Placozoa. Antara tisu-tisu ini ialah otot yang boleh mengecutkan dan mengawal gerak alih, dan tisu saraf yang menghantar dan memproses isyarat. Biasanya, juga terdapat kebuk pencernaan dalaman dengan satu atau dua bukaan.[7] Haiwan yang bersusunan sebegini dipanggil metazoa, ataupun eumetazoa bagi memaksudkan haiwan pada umumnya.[8]
Semua haiwan mempunyai sel-sel eukariot yang dikitari oleh matriks luar sel yang terdiri daripada kolagen dan glisoprotein anjal.[9] Ini boleh dikapurkan untuk membentuk struktur-struktur seperti cangkerang, tulang, dan spikul.[10] Ketika berkembang, ia membentuk rangka yang agak mudah lentur[11] di mana sel-sel boleh bergerak-gerak dan bersusun semula, maka membolehkan struktur yang rumit. Berbeza pula dengan organisma-organisma multisel yang lain seperti tumbuhan dan kulat yang sel-selnya ditahan oleh dinding sel, oleh itu berkembang secara pertumbuhan progresif.[7] Selain itu, simpang-simpang antara sel ini juga hanya terdapat dalam sel haiwan: simpang ketat, simpang renggang, dan desmosom.[12]
Hampir kesemua haiwan menjalani suatu bentuk pembiakan seks.[13] Ia mempunyai beberapa sel pembiakan khusus yang menjalani meiosis untuk menghasilkan spermatozoon yang kecil tetapi motil, atau ovum yang besar tetapi tidak motil.[14] Spermatozoon dan ovum ini bergabung untuk membentuk zigot yang berkembang menjadi individu baru.[15]
Juga terdapat banyak haiwan juga mampu membiak tanpa seks.[16] Ini boleh terjadi secara partenogenesis, yang mana telur yang subur dihasilkan tanpa mengawan, bercambah ataupun berpecah.[17]
Zigot mula-mula berkembang menjadi suatu bentuk sfera yang cembung, iaitu blastula[18] yang menjalani proses penyusunan semula dan penceraian. Bagi bunga karang, larva blastula berenang ke tempat baru lalu berkembang menjadi bunga karang baru.[19] Bagi kebanyakan kelompok yang lain pula, blastula menjalani penyusunan semula yang lebih rumit.[20] Mula-mula, ia berinvaginasi untuk membentuk gastrula dengan kebuk pencernaan, dan dua lapisan germa yang berasingan, iaitu ektoderma luaran dan endoderma dalaman.[21] Selalunya, juga berkembangnya mesoderma di antara ektoderma dan endoderma itu.[22] Kemudian, lapisan-lapisan germa ini berpecah-pecah untuk membentuk tisu dan organ.[23]
Semua haiwan merupakan heterotrof, iaitu boleh makan hidupan lain secara langsung atau tidak langsung.[24] Lazimnya, haiwan dibahagikan lagi kepada kelomok-kelompok seperti maging, maun, omnivor, dan parasit.[25]
Pemangsaan ialah interaksi biologi yang mana pemangsa (heterotrof yang memburu) memakan mangsanya (organisma yang diserangnya).[26] Pemangsa ini boleh tetapi tidak semestinya membunuh mangsa sebelum memakannya, tetapi apapun, tindakan pemangsaan ini sentiasa berkesudahan dengan kematian mangsa.[27] Satu lagi kategori pemakanan yang lain ialah detritivori, iaitu pengambilan jirim organik yang mati.[28] Kadang-kadang, adalah sukar untuk membezakan kedua-dua tabiat pemakanan ini, misalnya yang mana spesies parasit memangsakan organisme perumah, kemudian bertelur di atasnya supaya zuriatnya boleh memakan bangkainya yang reput. Tekanan berpilih yang dikenakan ke atas satu sama lain telah menimbulkan perlumbaan senjata evolusi antara mangsa dan pemangsa, oleh itu menyebabkan pelbagai penyesuaian anti-pemangsa.[29]
Kebanyakan haiwan secara tidak langsungnya menggunakan tenaga matahari dengan memakan tumbuhan atau haiwan yang memakan tumbuhan. Kebanyakan tumbuhan menggunakan cahaya untuk menukarkan molekul-molekul tak organik dalam persekitarannya kepada molekul organik, misalnya gula ringkas, dalam fotosintesis. Bermula dengan molekul-molekul karbon dioksida (CO2) dan air (H2O), fotosintesis menukarkan tenaga cahaya matahari kepada tenaga kimia yang disimpan sebagai karbon terturun (cth. glukosa) serta melepaskan molekul oksigen. Kemudian, gula-gula ini digunakan sebagai bahan binaan untuk pembesaran tumbuhan.[7] Apabila haiwan memakan tumbuhan ini (atau memakan haiwan lain yang pernah makan tumbuhan ini), gula-gula yang dihasilkan oleh tumbuhan itu pun diambil oleh haiwan berkenaan.[30] Sama ada gula itu digunakan secara langsung untuk pembesaran haiwan, ataupun dipecah-pecahkan untuk melepaskan tenaga suria yang tersimpan dan memberi haiwan itu tenaga yang diperlukan untuk pergerakan.[31] Proses ini dipanggil glikolisis.[32] Haiwan yang hidup berdekatan lohong hidroterma dan tiris sejuk di dasar laut tidak bergantung pada tenaga cahaya matahari.[33] Sebaliknya, arkea dan bakteria kimiasintetis membentuk asas rantaian makanan.[34]
Analisa filogenetik mendapati bahawa Porifera dan Ctenophora berpecah sebelum klad yang melahirkan Bilateria, Cnidaria dan Placozoa.[35]
Bunga karang (Porifera) selama ini dipercayai awal-awal berpecah dari haiwan-haiwan lain.[36] Bunga karang ketiadaan susunan kompleks yang terdapat dalam kebanyakan filum yang lain.[37] Sel-selnya dibezakan, tetapi selalunya tidak tersusun kepada tisu-tisu yang berasingan.[38] Bunga karang lazimnya makan dengan menarik air masuk melalui liang-liangnya.[39] Archaeocyatha yang rangkanya terlakur mungkin mewakili bunga karang ataupun filum yang berasingan.[40] Bagaimanapun, suatu kajian filogenomik ke atas 150 gen pada 29 jenis haiwan merentas 21 filum pada tahun 2008, mendapati bahawa Ctenophora atau ampai bulatlah yang merupakan zuriat asas haiwan, sekurang-kurangnya di kalangan 21 filum berkenaan. Para pengarangnya berspekulasi bahawa bunga karang—setidak-tidaknya bunga karang yang dikajinya—tidaklah begitu primitif, tetapi sebaliknya mungkin diringkaskan secara sekunder.[41]
Di kalangan filum-filum yang lain, Ctenophora dan Cnidaria yang merangkumi buran, batu karang, dan ampai-ampai, bersimetri secara jejari dan mempunyai kebuk pencernaan dengan satu bukaan yang berfungsi sebagai mulut dan dubur.[42] Kedua-duanya mempunyai tisu yang berbeza, tetapi tidak tersusun kepada organ.[43] Hanya ada dua lapisan germa yang utama, iaitu ektoderma dan endoderma, dengan cuma sel-sel yang terserak di antaranya. Oleh itu, haiwan-haiwan ini juga dipanggil diploblas.[44] Placozoa yang halus juga begitu, tetapi tiada kebuk pencernaan yang kekal.
Haiwan-haiwan yang selebihnya membentuk kumpulan monofiletik iaitu Bilateria. Kebanyakan haiwan ini bersimetri secara dwisisi, dan biasanya mempunyai kepala yang khusus dengan organ-organ pemakanan dan deria. Tubuhnya adalah triploblas, iaitu ketiga-tiga lapisan germa berkembang sepenuhnya, dan tisu-tisu membentuk organ-organ yang berlainan. Kebuk pencernaan mempunyai dua bukaan, iaitu mulut dan dubur, dan juga terdapat rongga tubuh dalaman yang dipanggil selom atau pseudoselom. Walau apapun, ada haiwan yang terkecuali daripada ciri-ciri ini, misalnya: ekinoderma dewasa adalah bersimetri secara jejari, dan cacing parasit tertentu memiliki struktur tubuh yang teramat ringkas.
Kajian genetik telah banyak mempengaruhi pemahaman kita akan hubungan sesama ahli Bilateria. Diamati bahawa kebanyakannya tergolong dalam dua keturunan utama, iaitu deuterostom dan protostom; protostom termasuk Ecdysozoa, Platyzoa, dan Lophotrochozoa. Selain itu, terdapat beberapa kelompok kecil bilateria berstruktur agak kecil yang nampaknya sudah berpecah sebelum kelompok-kelompok besar itu, misalnya Acoelomorpha, Rhombozoa, dan Orthonectida. Myxozoa, iaitu paraset unisel yang asalnya dianggap sebagai Protozoa, kini dipercayai telah berkembang dari Medusozoa juga.
Deuterostom berbeza dengan Bilateria yang lain, iaitu protostom, dari pelbagai segi. Kedua-duanya memiliki saluran penghadaman yang lengkap. Bagaimanapun, dalam protostom, bukaan usus pertama yang menjadi dalam perkembangan embrio (arkenteron) berkembang dalam mulut, diikuti oleh dubur. Dalam deuterostom pula, dubur terbentuk dahulu, diikuti oleh mulut.[45] Dalam kebanyakan protosom, sel-sel hanya mengisi pedalaman gastrula untuk membentuk mesoderma, dalam proses yang dipanggil perkembangan skizoseli, tetapi bagi deuterostome, ia terbentuk menerusi invaginasi endoderma, iaitu pengantungan enteroseli.[46] Embrio deuterostom menjalani Sigaran jejari ketika pembahagian sel, sementara protostom menjalani sigaran pilin.[47]
Semua ini menunjukkan bahawa deuterostom dan protostom adalah keturunan monofiletik yang berasingan. Filum-filum utama deuterostom ialah Echinodermata dan Chordata.[48] Echinodermata adalah bersimetri secara jejari dan hanya ditemui dalam air, misalnya tapak sulaiman, landak laut, dan gamat.[49] Chordata pula dikuasai oleh vertebrat, iaitu haiwan yang bertulang belakang,[50] termasuk ikan, amfibia, reptilia, burung, dan mamalia.[51]
Selain itu, deuterostoma juga merangkumi Hemichordata atau cacing akorn.[52] Walaupun tidak begitu menonjol pada masa kini, namun fosil graptolit yang penting mungkin tergolong dalam kelompok ini.[53]
Ecdysozoa adalah protostom yang dinamai sempena suatu sifat pertumbuhan yang sepunya iaitu secara bersalin atau ekdisis.[54] Dalam golongan ini termasuklah filum haiwan yang terbesar, iaitu Arthropoda, merangkumi serangga, labah-labah, ketam, dan saudara-maranya. Kesemua organisma ini mempunyai tubuh yang terbahagi kepada segmen-segmen yang berulang-ulang, lazimnya dengan apendej-apendej berpasangan. Dua filum yang lebih kecil, iaitu Onychophora dan Tardigrada, merupakan saudara dekat kepada artropod dan berkongsi sifat-sifat tersebut.
Ecdysozoa juga merangkumi Nematoda atau cacing bulat, iaitu barangkali filum haiwan yang kedua terbesar. Cacing bulat biasanya bersaiz mikroskopik, dan terdapat di hampir setiap persekitaran yang terdapat air.[55] Sesetengah cacing bulat ini merupakan parasit yang penting.[56] Antara filum kecil yang bersaudara dengan cacing bulat ialah Nematomorpha atau cacing bulu kuda, serta Kinorhyncha, Priapulida, dan Loricifera. Kelompok-kelompok ini mempunyai selom yang kecut, iaitu pseudoselom (selom palsu).
Dua kelompok protostom yang selebihnya adakalanya digabungkan sebagai Spiralia, kerana embrio kedua-duanya berkembang dengan sigaran pilin.
Platyzoa merangkumi filum Platyhelminthes, iaitu cacing pipih.[57] Pada asalnya ini dianggap sebagai antara makhluk Bilateria yang paling primitif, tetapi kini nampaknya bahawa ia berkembang daripada leluhur yang lebih kompleks.[58] Dalam kelompok ini terdapat beberapa jenis parasit, seperti cacing hati dan cacing pita.[57] Cacing pita merupakan aselomat, iaitu ketiadaan rongga jasad, begitu juga dengan saudara terdekatnya, iaitu Gastrotricha yang mikroskopik.[59]
Filum-filum Platyzoa yang lain pula kebanyakannya mikroskopik dan pseudoselomat, terutama sekali Rotifera atau rotifer yang banyak ditemui dalam persekitaran berair, bahkan juga merangkumi Acanthocephala atau cacing kepala duri, Gnathostomulida, Micrognathozoa, dan mungkin juga Cycliophora.[60] Kelompok-kelompok ini berkongsi sifat adanya rahang kompleks, maka dipanggilnya Gnathifera.
Lophotrochozoa merangkumi dua filum haiwan yang paling berjaya, iaitu Mollusca dan Annelida.[61][62] Moluska, iaitu filum haiwan kedua terbesar mengikut bilangan spesies yang dikenali, merangkumi siput babi, kerang, dan sotong, sementara Annelida terdiri daripada cacing bersegmen, seperti cacing tanah dan lintah. Dua kelompok ini sekian lama dianggap sebagai saudara dekat kerana berkongsi larva trokofor, tetapi Annelida dianggap lebih dekat dengan Arthropoda kerana kedua-dua filum itu bersegmen jasadnya.[63] Kini, ini pada umumnya dianggap sebagai evolusi tumpu, disebabkan banyaknya perbezaan morfologi dan genetik antara kedua-dua filum itu.[64]
Juga tergolong dalam Lophotrochozoa ialah Nemertea atau cacing reben, Sipuncula, dan beberapa filum yang mempunyai gelang sesungut bersilium di keliling mulutnya, iaitu lofofor.[65] Nemertea, Sipuncula dan lofofor ini asalnya digolongkan bersama-sama sebagai lofoforat.[66] tetapi kini nampaknya kelompok lofoforat itu mungkin parafiletik,[67] yang mana ada yang lebih dekar dengan Nemertea dan yang lain pula dekat dengan moluska dan anelid.[68][69] Ini termasuk Brachiopoda atau cangkerang berkilau yang menonjol dalam rekod fosil, Entoprocta, Phoronida, dan mungkin juga Bryozoa atau haiwan lumut.[70]
Aristotle membahagikan dunia hidupan kepada haiwan dan tumbuhan; ini disusuli oleh Carolus Linnaeus (Carl von Linné) yang menzahirkan pengelasan bertatatingkat yang sulung.[71] Semenjak itu, para ahli biologi telah mulai menekankan hubungan evolusi, oleh itu setiap golongan hidupan diberi had-had yang tertentu. Misalnya, makhluk halus protozoa asalnya dianggap sebagai haiwan kerana ia bergerak, tetapi kini dilayan sebagai alam yang berasingan.
Dalam skema asal Linnaeus, haiwan merupakan salah satu daripada tiga alam hidupan, dibahagikan kepada kelas-kelas Vermes, Insectia, Pisces, Amphibia, Aves, dan Mammalia. Semenjak itu, Pisces, Amphibia, Aves dan Mammalia digolongkan sekali ke dalam satu filum, iaitu Chordata, manakala bentuk-bentuk hidupan yang lain pula telah diasing-asingkan. Senarai-senarai di atas mewakili pemahaman kita akan kelompok ini pada masa kini, namun terdapat sedikit perbezaan dari sumber ke sumber.
. PMID 12594915. 
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_grazing_-_20050809.jpg)
_Naggar,_Himachal_Pradesh,_2013_(cropped).JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=small}
.jpg)
.JPG){kind=small}
.jpg)
_Naggar,_Himachal_Pradesh,_2013_(cropped).JPG)
.jpg)
.jpg){kind=small}
.JPG)
.jpg)
.jpg)
|first2= missing |last2= in Authors list (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |title= (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |month= tidak diketahui diabaikan (bantuan)Selenggaraan CS1: Penggunaan eksplisit et al. (link) Selenggaraan CS1: Pelbagai nama: senarai pengarang (link) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan); |first2= missing |last2= in Authors list (bantuan); |first3= missing |last3= in Authors list (bantuan); |first4= missing |last4= in Authors list (bantuan); |first5= missing |last5= in Authors list (bantuan); |access-date= memerlukan |url= (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan); |first2= missing |last2= in Authors list (bantuan); |first3= missing |last3= in Authors list (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan) . PMID 10781043. Parameter |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan); |first2= missing |last2= in Authors list (bantuan); |first3= missing |last3= in Authors list (bantuan); |first4= missing |last4= in Authors list (bantuan); |first5= missing |last5= in Authors list (bantuan); |first6= missing |last6= in Authors list (bantuan) |contribution= diabaikan (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan); Lebih daripada satu |author= dan |last1= dinyatakan (bantuan) |coauthors= tidak diketahui diabaikan (guna |author=) (bantuan); |first2= missing |last2= in Authors list (bantuan) Haiwan (Tulisan Jawi: حيوان) atau binatang ialah sekelompok besar organisma eukariot multisel yang tergolong dalam alam Animalia atau Metazoa. Apabila berkembang, pelan badannya pada kesudahannya menjadi tetap, namun ada sesetengah spesies yang menjalankan proses metamorfosis di tengah-tengah riwayatnya. Kebanyakan haiwan adalah motil, iaitu boleh bergerak secara spontan dan berdikari. Semua haiwan juga merupakan heterotrof, iaitu perlu memakan organisma lain atau hasil keluarannya demi menyara hidup.
Kebanyakan filum haiwan yang dikenali muncul dalam rekod fosil sebagai spesies marin sewaktu ledakan Kambria sekitar 542 juta tahun dahulu.
Zie Dierenrijk (Mierlo) voor de dierentuin in Mierlo. De dieren (wetenschappelijke naam: Animalia), vormen een rijk in de supergroep Unikonta, behorende tot het domein van de Eukaryota. Het dierenrijk is het meest verwant met de schimmels, die een zustergroep vormen. Het dierenrijk zelf wordt in diverse ondergroepen verdeeld, die weer onderverdeeld zijn in stammen. De wetenschap die zich met de studie van het dierenrijk bezighoudt, is de zoölogie.
Dieren zijn in beginsel met zintuigen uitgeruste, meercellige organismen, die hun energie uit organisch materiaal betrekken (verkregen door andere organismen op te eten en te verteren)[1] en die zuurstof voor hun stofwisseling nodig hebben. De meeste dieren kunnen zich actief bewegen, maar er zijn ook vele met een sessiele (vastzittende) levenswijze.
Veel dieren gebruiken biologische pigmenten voor bescherming door camouflage en mimicry. Tevens wordt pigment gebruikt om onderlinge signalen af te geven ten behoeve van voortplanting. Ogen bevatten het pigment rodopsine waarmee ze licht opvangen voor het zicht. Huidpigmenten zoals melanine beschermen mens en andere dieren tegen de schadelijke werking van ultraviolette straling.
De mens wordt in wetenschappelijke zin ook tot de dieren gerekend. Gedragsonderzoek heeft uitgewezen dat hoger ontwikkelde dieren gecompliceerd gedrag vertonen en signalen aan elkaar doorgeven (diercommunicatie). Zelfs beginselen van abstract denken worden bij enige diersoorten gezien, maar desondanks worden bij geen enkele bekende diersoort de typisch menselijke gaven gezien om een hogere cultuur te ontwikkelen. Toch snijdt het in de meeste menselijke culturen scherp gemaakte onderscheid tussen mens en dier wetenschappelijk geen hout. Het woord "dier" schetst zelfs een valse tegenstelling: de mens is tenslotte ook dier.
Tegenwoordig zijn dieren meestal meercellig. Traditioneel werden er ook grote groepen eencelligen, de Protozoa, tot de dieren gerekend. De in het dierenrijk basale groep zijn de Choanoflagellata. Deze vormen binnen het dierenrijk de zustergroep van de overige dieren. De zustergroep van de dieren zijn de schimmels. In deze definitie worden dieren en schimmels gezamenlijk als Opisthokonta aangeduid.
Stamboom van de dieren binnen de Unikonta
Het dierenrijk kan in vier hoofdgroepen (onderrijken) onderverdeeld worden op basis van complexiteit en het al of niet bezitten van bepaalde geavanceerde kenmerken:
De choanozoa zijn eencellig en hebben een flagel waaromheen een kraag van microvilli staat. De Parazoa worden gevormd door sponzen, waarvoor kenmerkend is dat ze wel samenwerkende cellen, maar geen samenhangende organen en weefsels hebben. De cellen van de sponzen zijn vergelijkbaar met die van de eencellige Choanozoa. Tegenover de Parazoa worden de Eumetazoa gesteld, die wel organen en weefsels hebben, en met name een darmholte of -kanaal. De Mesozoa staan daar tussenin en bestaan meestal slechts uit een plakje weefsel met een duidelijke boven- en onderzijde, maar geen echte darmholte.
De Eumetazoa of orgaandieren worden op hun beurt weer onderverdeeld in de volgende twee hoofdgroepen (geen echte taxon), gebaseerd op hun uiterlijke symmetrie:
Typerend voor Eumetazoa is het bezit van een compartiment binnen in het lichaam waar het voedsel wordt verzameld en verteerd. Bij Radiata is dit een darmholte en het dier heeft geen echte linker of rechterzijde, maar een radiale symmetrie (denk bijvoorbeeld aan een zeeanemoon of een kwal). De Bilateria zijn tweezijdig symmetrisch, ze hebben dus een duidelijk linker- en rechterzijde (en voor- en achterkant). Sommige Bilateria, zoals platwormen (Platyhelminthes), hebben een darmholte met maar één opening. Bij de meeste andere Bilateria is er echter sprake van een darmkanaal, waarbij er voedsel de ene kant inkomt (mond) en de andere kant weer uit (anus).
Een verdere indeling van de Bilateria is in de volgende twee groepen:
Deze indeling is met name gebaseerd op de ontwikkeling van het embryo. In de allervroegste stadia bestaat het embryo uit een met vocht gevuld bolletje cellen (of 'morula') waar zich op een gegeven moment een 'oermond' vormt door het indeuken van een zijde naar binnen toe, die binnenin de morula een holte vormt. Dit heet de blastulafase en lijkt op de toestand bij Radiata. Bij de oermondigen ontwikkelt de oermond zich tot de mond in het volwassen dier en vormt zich secundair een anus. Bij de nieuwmondigen daarentegen, ontwikkelt de oermond zich tot de anus in het volwassen stadium en vormt de mond zich secundair.
Sommige Bilateria ontwikkelen secundair een oppervlakkige radiale symmetrie. Een voorbeeld bij uitstek vormt de stam van de stekelhuidigen, waaronder de zeesterren, die een vijfvoudige radiale symmetrie ontwikkelen vanuit een bilateraal larvaal stadium.
De dominerende opvatting is dat de meercellige dieren geëvolueerd zijn uit kolonievormende eencellige choanoflagellaten-voorouders. Dit zijn zweepdiertjes met een kraag rond de zweepstaart. De morfologie van deze eencelligen lijkt namelijk sterk op bepaalde lichaamscellen van de sponsdieren (de choanocyten), en gelijksoortige kraagcellen komen in het gehele dierenrijk voor.
Hoewel er nog steeds aanpassingen plaatsvinden, wordt hieronder een schema gegeven van de veranderingen van de indeling van het leven.
Haeckel (1894)Onderstaand cladogram toont de positie van het rijk van de dieren (Animalia) en van de zustergroep van de dieren: de schimmels (Fungi), waarmee samen de clade van de Opisthokonta gevormd worden in de supergroep van de Unikonta.
Literatuur
De dieren (wetenschappelijke naam: Animalia), vormen een rijk in de supergroep Unikonta, behorende tot het domein van de Eukaryota. Het dierenrijk is het meest verwant met de schimmels, die een zustergroep vormen. Het dierenrijk zelf wordt in diverse ondergroepen verdeeld, die weer onderverdeeld zijn in stammen. De wetenschap die zich met de studie van het dierenrijk bezighoudt, is de zoölogie.
Dieren zijn in beginsel met zintuigen uitgeruste, meercellige organismen, die hun energie uit organisch materiaal betrekken (verkregen door andere organismen op te eten en te verteren) en die zuurstof voor hun stofwisseling nodig hebben. De meeste dieren kunnen zich actief bewegen, maar er zijn ook vele met een sessiele (vastzittende) levenswijze.
Veel dieren gebruiken biologische pigmenten voor bescherming door camouflage en mimicry. Tevens wordt pigment gebruikt om onderlinge signalen af te geven ten behoeve van voortplanting. Ogen bevatten het pigment rodopsine waarmee ze licht opvangen voor het zicht. Huidpigmenten zoals melanine beschermen mens en andere dieren tegen de schadelijke werking van ultraviolette straling.
De mens wordt in wetenschappelijke zin ook tot de dieren gerekend. Gedragsonderzoek heeft uitgewezen dat hoger ontwikkelde dieren gecompliceerd gedrag vertonen en signalen aan elkaar doorgeven (diercommunicatie). Zelfs beginselen van abstract denken worden bij enige diersoorten gezien, maar desondanks worden bij geen enkele bekende diersoort de typisch menselijke gaven gezien om een hogere cultuur te ontwikkelen. Toch snijdt het in de meeste menselijke culturen scherp gemaakte onderscheid tussen mens en dier wetenschappelijk geen hout. Het woord "dier" schetst zelfs een valse tegenstelling: de mens is tenslotte ook dier.
Tegenwoordig zijn dieren meestal meercellig. Traditioneel werden er ook grote groepen eencelligen, de Protozoa, tot de dieren gerekend. De in het dierenrijk basale groep zijn de Choanoflagellata. Deze vormen binnen het dierenrijk de zustergroep van de overige dieren. De zustergroep van de dieren zijn de schimmels. In deze definitie worden dieren en schimmels gezamenlijk als Opisthokonta aangeduid.
De benaming Metazoa wordt weleens gebruikt om te verwijzen naar de dieren met volledig gedifferentieerde weefsels. Dit omsluit alle dierstammen behalve de sponsdieren, plakdiertjes en bepaalde parasieten, in deze betekenis is het te vergelijken met de gebruikelijkere term Eumetazoa. Metazoa wordt ook vaak als synoniem beschouwd van Animalia (dieren), afhankelijk van welke context, inclusief of exclusief Mesozoa/Agnotozoa, en meestal exclusief de eencellige Protozoa.
Stamboom van de dieren binnen de UnikontaStamboom van de dieren binnen de Unikonta
Linnaeus (1735)Dyr er levande organismar som høyrer inn under riket Animalia. Felles for desse er at dei er heterotrofe, fleircella skapnadar med cellekontaktar, ekstracellulære matrixprotein, cellulær kommunikasjon og subcellulære organellar. Dei manglar cellevegg og kloroplastar, og utviklar seg frå embryoar. Læra om dyr blir kalla zoologi.
Tidlegare rekna ein òg dei eincella protistane til denne gruppa, men nyare forsking har vist at dyra er meir nærskylde både sopp og plantar enn til dømes tøffel-«dyr». I dag vert omgrepet stort sett brukt om fleircella dyr, Metazoa, stundom òg om krageflagellat-organismane me trur dei stammar frå.
Det finst i dag omtrent 1,2 millionar kjente artar av fleircella dyr, som varierer i storleik mellom 10 μm og 30 m. Den første stamforma for alle fleircella dyr levde for omtrent éin milliard år sidan. Det finst to hovudteoriar for korleis ho har sett ut.
Kolonialismeteorien vart først framsett av Ernst Haeckel i 1874 og går ut på at fleircella dyr stammar frå eincella organismar som levde i koloniar. I dag reknar dei fleste vitskapsfolk med at dette stemmar, og at dei næraste slektningane til dyra er choanoflagellatane. Ein av celletypane til svampane liknar særs mykje på ein choanoflagellat, i tillegg til at somme flagellatkoloniar kan likna planulalarvestadiet hjå nesledyr.
I 1955 foreslo to forskarar (Hadzi & Hanson) at dyreriket heller stamma frå ein stor ciliat med fleire cellekjernar og ein «cellemunn» av det slaget ein kjenner frå tøffeldyra. Dei meinte at dei ulike cellekjernane etter kvart fekk celleveggar, og at dei tidlegaste dyra likna flatmakk i oppbyggnad. Flimmerhåra og den sentralt plasserte munnen hjå flatmakk talar for teorien, men både molekylære data og den den store avstanden i kompleksitet mellom ciliat og flatmakk talar mot han.
Dyr er levande organismar som høyrer inn under riket Animalia. Felles for desse er at dei er heterotrofe, fleircella skapnadar med cellekontaktar, ekstracellulære matrixprotein, cellulær kommunikasjon og subcellulære organellar. Dei manglar cellevegg og kloroplastar, og utviklar seg frå embryoar. Læra om dyr blir kalla zoologi.
Tidlegare rekna ein òg dei eincella protistane til denne gruppa, men nyare forsking har vist at dyra er meir nærskylde både sopp og plantar enn til dømes tøffel-«dyr». I dag vert omgrepet stort sett brukt om fleircella dyr, Metazoa, stundom òg om krageflagellat-organismane me trur dei stammar frå.
Dyr (Animalia eller Metazoa) slik begrepet brukes innen moderne biologi, betegner flercellete, heterotrofe organismer som i utgangspunktet har indre fordøyelse, minst ett fritt bevegelig livsstadium, som besitter Hox-gener og ikke produserer cellevegg. Dyr sammenfattes i riket Animalia eller Metazoa, på norsk også kalt dyreriket.
Fram til utpå 1900-tallet regnet man også encellede organismer uten klorofyll (proteozoer) med i dyreriket. Ettersom metodene forbedret seg ble det klart at skillet mellom encellede dyr og planter delvis går tvers gjennom nært beslektede grupper. I dag regnes de encellede eukaryotene til sitt eget rike: Rike Protista, og dyreriket utgjøres av de flercellede dyrene.
Det er gjort flere forsøk på å regne ut eller anslå det totale antall arter på jorden. Et antall som ofte er nevnt er mellom 30 og 50 millioner arter. Tallet er basert på Terry L. Erwin studie fra 1988 og 1997, med tellingen av antall tropiske insekter, i et avgrenset område, med videre anslag av artstallet.[2][3] Et annet anslag ble gjort av Nigel E. Stork og Kevin J. Gaston i Storbritannia.[4] De antok at dersom det er 67 britiske arter av dagsommerfugler, og mellom 15 og 22 000 arter totalt i Storbritannia, vil det anslagsvis måtte være mellom 4,9 og 6,6 millioner arter på jorden.[5][6]
I 2011 anslo imidlertid en gruppe forskere antallet arter til å være cirka 8,74 millioner (±1,3 millioner), hvorav cirka 2,2 millioner (±0,18 millioner) skal befinne seg i havet. Antallet dyr (Animalia) ble estimert til å bestå av cirka 7,77 millioner arter. Av disse er kun cirka 1,2 millioner skikkelig vitenskapelig beskrevet og katalogisert i en sentral database. Forskerne regner med at cirka 86 prosent av alle landbaserte dyr og 91 prosent av artene i havet fortsatt mangler en vitenskapelig beskrivelse.[1]
«Dyr» kan også betraktes som et levevis uten noen taksonomisk mening: en organisme som spiser andre organismer og som har indre fordøyelse. (Heterotrofe organismer med indre fordøyelse). Dermed kan det gi mening å snakke om dyrelignende protister, dvs. encella, heterotrofe organismer som sluker maten før fordøyelse (eks. ulike amøber, sporedyr). Slik kan "sopp" og "plante" også brukes om hhv. heterotrofe organismer med ytre fordøyelse og fotoautotrofe organismer.
Dyrerikets nærmeste slektninger er krageflagellater, en gruppe som består av encellede protister som ser ut som enkeltceller fra svamper. De danner av og til små kolonier, og danner på mange måter en overgangsgruppe mellom dyreriket og protistene. Krageflagellatene er igjen beslektet med en gruppe som har svært like celler, men som har cellevegg. Denne gruppen omfatter blant annet soppene, slik at sopp er nærmere beslektet med dyr enn dyreliknende protister som tøffeldyr og amøber.
Det fins i dag omtrent 1,2 millioner kjente arter av flercellede dyr, som varierer i størrelse mellom 10 μm og 30 m. Den første stamformen for alle flercellede dyr levde for ca. én milliard år siden. Vi vet ikke nøyaktig hvordan den så ut, men den må ha vært marin (dvs. havlevende), ganske liten (< 1 cm), og lite bevegelig. Den besynderlige arten Trichoplax adhaerens, nærmest en slags flercellet amøbe, gir muligens en viss pekepinn på hvordan det første dyret kan ha sett ut.
Felles for alle flercellede dyr er bl.a. at det fins såkalte desmosomer, dvs. cellestrukturer av proteiner hvis funksjon er å binde sammen cellene rent fysisk og som dermed gir vevet økt stabilitet og motstand mot mekaniske påkjenninger; at cellene skiller ut et proteinlag (ekstracellulær matrise) ved sin basis; og at minst ett sett med Hox-gener er til stede. De mer kjente egenskapene (stor bevegelighet, nervesystem, epiteler, kroppshule, sirkulasjons- og andre organer) oppstod derimot senere i dyrenes evolusjon. Flercellete dyr er videre de eneste flercellete organismer som mangler cellevegg.
Protister regnes innenfor tradisjonell systematikk som et av «rikene» av liv innenfor biologien. Ofte opererer man med følgende evolusjonære hovedgrupper eller «riker» i den taksonomiske systematikken:[7]
Dette systemet med «riker» er fortsatt omstridt. Den svenske Nationalnyckeln till Sveriges flora och fauna[7] opererer med 5 riker, mens en gruppe europeiske biologer[8] observerer 3 basale grupper hvor bakterier og arkebakterier utgjør to, og den siste gruppen av eukaryoter siden gir opphav til protister, planter, sopp og dyr. Systematikkens «riker» representerer et forsøk på å forene behovet for oversikt med behovet for å dele livsformene opp i mest mulig monofyletiske grupper.
Dyr (Animalia eller Metazoa) slik begrepet brukes innen moderne biologi, betegner flercellete, heterotrofe organismer som i utgangspunktet har indre fordøyelse, minst ett fritt bevegelig livsstadium, som besitter Hox-gener og ikke produserer cellevegg. Dyr sammenfattes i riket Animalia eller Metazoa, på norsk også kalt dyreriket.
J'animaj, ciamà ëdcò bestie o bes-ce, a formo un dij Règn dla Natura, che un tèmp as ciamava Metazoa.
Ël tassonomista Linneus ant ël 1758 a l'ha catalogaje come Animalia e a son un-a dle part dël domini dij vivent; ël regn a comprend anviron 1.800.000 specie classificà, presente daspetut an sla tèra.
A son tuti eucariòt, vis à dì che:
Ant ël règn animal a-i son vàire categorie, ciamà phylum; ël pì numeros a l'é col dj'Artropoda con pì ò meno un milion dë specie.
J'animaj, ciamà ëdcò bestie o bes-ce, a formo un dij Règn dla Natura, che un tèmp as ciamava Metazoa.
Multimedia w Wikimedia Commons 
Hasło w Wikisłowniku Zwierzęta (łac. zwierzęta – animalia; gr. zwierzę – ζώο, trb. zoo) – królestwo obejmujące wielokomórkowe organizmy cudzożywne o komórkach eukariotycznych, bez ściany komórkowej, w większości zdolne do aktywnego poruszania się. Są najbardziej zróżnicowanym gatunkowo królestwem organizmów. Największą grupę zwierząt stanowią bezkręgowce, a wśród nich owady. Drugą, obok bezkręgowców, grupą zwierząt są kręgowce. Wśród nich tradycyjnie wyróżnia się ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki, do których należy również człowiek.
Najstarsze znaleziska kopalne zwierząt – morskie zwierzęta o miękkich ciałach – pochodzą z końca prekambru, neoproterozoiku (fauna ediakarańska – 630 do 542 mln lat temu), natomiast skamieniałości strunowców – z kambru i ordowiku. W kambrze, około 500 mln lat temu, występowali już przedstawiciele wszystkich znanych obecnie typów bezkręgowców.
W nomenklaturze zoologicznej zwierzęta (łac. animalia, gr. ζῷα) klasyfikowane są jako takson w randze królestwa (regnum). Takson ten obejmuje wszystkie gatunki zwierząt, w tym również człowieka (Homo sapiens). W języku potocznym pojęcie zwierzę stosowane jest dla określenia każdego żywego stworzenia z wyjątkiem człowieka[2].
Nauka o zwierzętach to zoologia, ich klasyfikacją zajmuje się systematyka biologiczna, a chorobami zwierząt – medycyna weterynaryjna. Wszystkie gatunki zwierząt występujące na danym obszarze to fauna (np. fauna Polski).
Za cechy odróżniające zwierzęta od innych organizmów przyjmuje się sposób odżywiania, brak ściany komórkowej, gromadzenie glikogenu oraz obecność (u wyżej uorganizowanych zwierząt) układu mięśniowego i nerwowego[3].
Zwierzęta nie potrafią samodzielnie wytwarzać substancji odżywczych. Wszystkie są cudzożywne, tzn. żywią się innymi organizmami, ich szczątkami lub odchodami. W ten sposób żywią się również grzyby. Zwierzęta wyspecjalizowały się w wielu różnych metodach zdobywania i konsumowania pokarmu.
Ciała zwierząt zbudowane są zawsze z komórek eukariotycznych. Taką cechę mają też komórki roślinne. W odróżnieniu od nich komórki zwierzęce nie mają chloroplastów i ścian komórkowych. Są otoczone cienką błoną komórkową. Wytwarzają kolagen. Brakiem ściany komórkowej charakteryzują się, oprócz zwierząt, niektóre grzyby.
Funkcjonalnie zróżnicowane komórki zwierząt zorganizowane są w zespoły zwane tkankami (z wyjątkiem gąbek), a tkanki w narządy, tworzące z kolei wyspecjalizowane układy narządów, pełniące w organizmie zwierzęcia określone funkcje życiowe (np. układ krwionośny, oddechowy, wydalniczy). Wszystkie zwierzęta odbierają bodźce zewnętrzne za pomocą receptorów i reagują na nie odruchami.
Gromadzenie glikogenu, jako materiału zapasowego jest charakterystyczne dla zwierząt i wielu grzybów.
Zwierzęta, choć nie wszystkie ich typy, są jedynymi organizmami, u których występują układy mięśniowy i nerwowy. Konieczność poszukiwania pokarmu doprowadziła u zwierząt do wykształcenia zdolności do aktywnego ruchu. Zdecydowana większość z nich wykształciła wyspecjalizowane tkanki mięśniowe tworzące układ mięśniowy współpracujący z narządami ruchu. Niektóre (gąbki i polipy parzydełkowców) prowadzą wprawdzie osiadły tryb życia, ale komórki gąbek są zdolne do ograniczonego ruchu, u większości z nich występuje swobodnie pływające stadium larwalne, a parzydełkowce są osiadłe jedynie w stadium polipa.
Aktywne poruszanie się wykształciło u zwierząt narządy zmysłów współpracujące z układem nerwowym.
Niemal wszystkie zwierzęta rozmnażają się płciowo, przynajmniej w pewnym stadium swego cyklu życiowego. Niektóre potrafią rozmnażać się bezpłciowo.
Pochodzenie zwierząt nie zostało dotychczas wyjaśnione, głównie z powodu braku szczątków kopalnych pierwotnych tkankowców. Naukowcy rozważają kilka hipotez wywodzących pochodzenie zwierząt od pierwotniaków, m.in. hipotezy cellularyzacji i integracji. Przyjmuje się, że przodkami zwierząt byli magazynujący glikogen i zaopatrzeni w wić przedstawiciele królestwa Protista. Razem z grzybami i niektórymi pierwotniakami łączone są w supergrupę Opisthokonta[4]. Tak jak u przodków roślin, u zwierząt w procesie komplikowania budowy pojawił się okres występowania kolonijnego. Poszczególne organizmy kolonii rozpoczęły różnicować swoje funkcje, co doprowadziło do powstania tkanek.
Odkrycia dokonane w latach 2009–2012 w rejonie Półwyspu Arabskiego oraz południowych Chin sugerują, że najstarsze zwierzęta pojawiły się ok. 600 mln lat temu (Chiny – 570 mln, Oman – 635 mln), należały do typu gąbek i wywodziły się z organizmów jednokomórkowych podobnych do ameby[5][6]. Wiek najstarszych zwierząt jest jednak prawdopodobnie zaniżony – w 2012 roku w Urugwaju zostały znalezione ślady pozostawione przez wędrujące zwierzęta dwubocznie symetryczne, pochodzące sprzed 585 mln lat[7].
W systematyce organizmów zwierzęta klasyfikowane są w randze królestwa Animalia. Jednostka ta obejmuje ponad 1,3 mln[3][8] współczesnych gatunków. Ich liczba, różnorodność, doskonalenie metod badawczych i wyniki prowadzonych badań przyczyniają się do ciągłych modyfikacji (rewizji) systemów klasyfikacji biologicznej.
Jeszcze pod koniec XX wieku do królestwa zwierząt zaliczano eukariotyczne, heterotroficzne organizmy jednokomórkowe określane nazwą pierwotniaki (Protozoa). Obecnie są one klasyfikowane poza królestwem zwierząt – w zależności od ujęcia, w taksonie Protozoa lub Protista.
Królestwo Animalia dzielone jest na dwa podkrólestwa. Pierwsze z nich obejmuje zwierzęta, które nie mają właściwych tkanek, organów (narządów), układu mięśniowego i nerwowego, czyli cech typowych dla tkankowców. We współczesnych klasyfikacjach określane jest naukową nazwą Parazoa, a w języku polskim nazwami zwyczajowymi beztkankowce, przedtkankowce, nietkankowce lub nibytkankowce. Należy do nich jeden typ – gąbki.
Drugie podkrólestwo obejmuje zwierzęta tkankowe grupowane w 35–40 typach. Liczba wyróżnianych typów jest zależna od autora (lub autorów) danej klasyfikacji. Naukowa nazwa tego podkrólestwa to Eumetazoa lub Epitheliozoa. Polskie nazwy zwyczajowe to tkankowce właściwe lub wielokomórkowce właściwe.
Jeden gatunek (Trichoplax adhaerens) ma niejasną pozycję taksonomiczną. Zaliczono go do typu płaskowców (Placozoa), ale nie ma pewności, czy zaliczyć go do zwierząt tkankowych. Klasyfikacje, w których przyjęto takie założenie, wymieniają Epitheliozoa jako podkrólestwo zwierząt obejmujące dwie grupy: Placozoa i Eumetazoa.
W 2018 roku królestwo zwierząt (Animalia) obejmowało następujące typy[9]:
Cytaty w Wikicytatach 
Definicje słownikowe w Wikisłowniku Zwierzęta (łac. zwierzęta – animalia; gr. zwierzę – ζώο, trb. zoo) – królestwo obejmujące wielokomórkowe organizmy cudzożywne o komórkach eukariotycznych, bez ściany komórkowej, w większości zdolne do aktywnego poruszania się. Są najbardziej zróżnicowanym gatunkowo królestwem organizmów. Największą grupę zwierząt stanowią bezkręgowce, a wśród nich owady. Drugą, obok bezkręgowców, grupą zwierząt są kręgowce. Wśród nich tradycyjnie wyróżnia się ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki, do których należy również człowiek.
Najstarsze znaleziska kopalne zwierząt – morskie zwierzęta o miękkich ciałach – pochodzą z końca prekambru, neoproterozoiku (fauna ediakarańska – 630 do 542 mln lat temu), natomiast skamieniałości strunowców – z kambru i ordowiku. W kambrze, około 500 mln lat temu, występowali już przedstawiciele wszystkich znanych obecnie typów bezkręgowców.
Animalia, Animal ou Metazoa[1] é um reino biológico composto por seres vivos pluricelulares, eucariontes, heterotróficos, cujas células formam tecidos biológicos, com capacidade de responder ao ambiente (possuem tecido nervoso) que os envolve ou, por outras palavras, pelos animais.[2]
A maioria dos animais possui um plano corporal que se determina à medida que se tornam maduros e, exceto em animais que metamorfoseiam, esse plano corporal é estabelecido desde cedo em sua ontogenia quando embriões. O estudo científico dos animais é chamado zoologia, que tradicionalmente estudava, não só os seres vivos com as características descritas acima, mas também os protozoários. Como resultado de estudos filogenéticos, consideram-se os Protistas como um grupo separado dos animais.[3]
A palavra "animal" é derivada do latim anima, no sentido de fôlego vital, e entrou na língua portuguesa através da palavra animalis. Animalia é seu plural.[4] A definição biológica da palavra refere-se a todos os membros do reino Animalia, englobando organismos tão diversos como esponjas, medusas, insetos e seres humanos. Coloquialmente, o termo "animal" é com frequência utilizado para referir-se a todos os animais diferentes dos humanos, e raramente para referir-se a animais não classificados como Metazoários.
Os metazoários mais simples apresentam simetria radial — por esta razão, são classificados como radiados (em contraposição com os bilatérios, que têm simetria bilateral). Estes animais são diploblásticos, isto é, possuem apenas dois folhetos embrionários. A camada exterior (ectoderme) corresponde à superfície da blástula e a camada interior (endoderme) é formada por células que migram para o interior. Ela então se invagina para formar uma cavidade digestiva com uma única abertura, (o arquêntero). Esta forma é chamada gástrula (ou plânula quando ela é livre-natante). Os cnidários e os ctenóforos (águas vivas, anêmonas, corais, etc) são os principais filos diploblásticos.[5] As formas restantes, formam um grupo chamado bilatérios, uma vez que eles apresentam simetria bilateral e são triploblásticos. Os mixozoários, um grupo de parasitas microscópicos, têm sido considerados cnidários reduzidos; porém, podem ser derivados dos bilatérios. A blástula invagina sem se preencher previamente, então a endoderma é apenas seu forro interior, a parte interna é preenchida para formar o terceiro folheto embrionário, a mesoderme. Os animais mais simples dentre estes são os Platyhelminthes (vermes achatados, como a tênia).
Animais são eucariontes, e divergiram do mesmo grupo dos protozoários flagelados que deram origem aos fungos e aos coanoflagelados. Estes últimos são especialmente próximos por possuírem células com "colarinhos" aparecendo somente entre eles e as esponjas, e raramente em certas outras formas de animais. Em todos estes grupos, as células móveis, geralmente os gametas, possuem um único flagelo posterior com ultra-estrutura similar.[carece de fontes?]
Os animais adultos são tipicamente diplóides, produzindo pequenos espermatozóides móveis e grandes ovos imóveis. Em todas as formas o zigoto fertilizado divide-se (clivagem) para formar uma esfera oca chamada blástula, que então sofre rearranjo e diferenciação celular. As blástulas são provavelmente representativas do tipo de colônia de onde os animais evoluíram; formas similares ocorrem entre os flagelados, como os Volvox.[carece de fontes?]
Exceto por uns poucos traços fósseis questionáveis, as primeiras formas que talvez representem animais aparecem nos registros fósseis por volta do Pré-Cambriano. São chamadas Biota Vendiana e são muito difíceis de relacionar com as formas recentes. Virtualmente todos os restantes filos fazem uma aparição mais ou menos simultânea durante o período Cambriano. Este efeito radioativo massivo pode ter surgido devido a uma mudança climática ou uma inovação genética e é tão inesperada que é geralmente chamada de Explosão Cambriana.[carece de fontes?]
As esponjas (Porifera) separaram-se dos outros animais muito cedo e são muito diferentes. Esponjas são sésseis e geralmente alimentam-se retirando as partículas nutritivas da água que entra através de poros espalhados por todo o corpo, que é suportado por um esqueleto formado por espículas. As células são diferenciadas, porém, não estão organizadas em grupos distintos.[6]
Existem também três filos "problemáticos" - os Rhombozoa, Orthonectida, e Placozoa - e possuem uma posição incerta em relação aos outros animais. Quando eles foram inicialmente descobertos, os Protozoa foram considerados como um filo animal ou um sub-reino, porém, como eles são geralmente desrelacionados e mais similares às plantas do que animais, um novo reino, o Protista, foi criado para abrigá-los.[carece de fontes?]
A distinção mais notável dos animais é a forma como as células se seguram juntas. Ao invés de simplesmente ficarem grudadas juntas, ou seguradas em um local por pequenas paredes, as células animais são conectadas por junções septadas, compostas basicamente por proteínas elásticas (colágeno é característico) que cria a matriz extracelular. Algumas vezes esta matriz é calcificada para formar conchas, ossos ou espículas, porém de outro modo é razoavelmente flexível e pode servir como uma estrutura por onde as células podem mover-se e reorganizar-se.[carece de fontes?]
Existem cerca de 1 200 000 espécies de animais já descritas, divididos em 54 filos, a grande maioria podemos ver sem a ajuda do microscópio, mas, existem também aqueles microscópicos, mas uma característica entre todos esses seres-vivos é que todos são pluricelulares.[7] Os dois antigos grupos de animais: vertebrados e invertebrados, são divididos de acordo com a presença ou a ausência da coluna vertebral.[8]
Independentemente disso, todos os animais pertencem a um grupo monofilético chamado Metazoa (ou Eumetazoa quando o nome Metazoa é usado para todos os animais), caracterizado por uma câmara digestiva e camadas separadas de células que diferenciam-se em vários tecidos. Características distintivas dos metazoários incluem um sistema nervoso e músculos.[carece de fontes?]
Os Metazoa mais simples apresentam simetria radial e, por esta razão, são classificados como Radiata (em contraposição com os Bilateria, que têm simetria bilateral). Para além disso, estes animais são diploblásticos, isto é, possuem dois folhetos embrionários. A camada exterior (ectoderme) corresponde a superfície da blástula e a camada interior (endoderme) é formada por células que migram para o interior. Ela então se invagina para formar uma cavidade digestiva com uma única abertura, (o arquêntero). Esta forma é chamada gástrula (ou plânula quando ela é livre-natante). Os Cnidaria e os Ctenophora (águas vivas, anémonas, corais, etc) são os principais filos diploblásticos. Os Myxozoa, um grupo de parasitas microscópicos, têm sido considerados cnidários reduzidos, porém, podem ser derivados dos Bilateria.[carece de fontes?]
As formas restantes compreendem um grupo chamado Bilateria, uma vez que eles apresentam simetria bilateral (ao menos um algum grau), e são triploblásticos. A Blástula invagina sem se preencher previamente, então o endoderma é apenas seu forro interior, a parte interna é preenchida para formar o terceiro folheto embrionário entre eles (mesoderme). Os animais mais simples dentre estes são os Platyhelminthes (vermes achatados, como a ténia), que podem ser parafiléticos ao filo mais alto.[carece de fontes?]
A vasta maioria dos filos triploblásticos formam um grupo chamado Protostomia. Todos os animais destes filos possuem um trato digestivo completo (incluindo uma boca e um ânus), com a boca se desenvolvendo do arquêntero e o ânus surgindo depois. A mesoderme surge como nos Platyhelminthes (vermes achatados, como a planária), de uma célula simples, e então divide-se para formar uma massa em cada lado do corpo. Geralmente há uma cavidade ao redor do intestino, chamada celoma, surgindo como uma divisão do mesoderme, ou ao menos uma versão reduzida disso (por exemplo, um pseudoceloma, onde a divisão ocorre entre o mesoderma e o endoderma, comum em formas microscópicas).[carece de fontes?]
Alguns dos principais filos protostômios são unidos pela presença de larva trocófora, que é distinguida por um padrão especial de cílios. Estes criam um grupo chamado Trochozoa, compreendendo os seguintes:
Tradicionalmente o Arthropoda - o maior filo animal incluindo insetos, aranhas, caranguejos e semelhantes - e dois pequenos filos proximamente relacionados a eles, o Onychophora e Tardigrada, têm sido considerados relativamente próximos aos anelídeos por causa de seu plano de segmentação corporal (a hipótese dos Articulata). Esta relação está em dúvida, e parece que eles, ao invés disso, pertençam a várias minhocas pseudocelomadas - os Nematoda, Nematomorpha (minhocas cabelo-de-cavalo), Kinorhyncha, Loricifera, e Priapulida - que compartilham entre si ecdise (muda do exosqueleto) e muitas outras características. Este grupo é conhecido como Ecdysozoa.[10][11]
Existem vários pseudocelomados protostomados que são difíceis de serem classificados devido ao seus pequenos tamanhos e estruturas reduzidas. Os Rotifera e Acanthocephala são extremamente relacionados entre si e provavelmente pertencem proximamente aos Trochozoa. Outros grupos incluem os Gastrotricha, Gnathostomulida, Entoprocta, e Cycliophora. O último foi descoberto apenas recentemente, e como pouca investigação foi feita nos fundos marinhos, provavelmente mais coisas serão ainda descobertas. A maioria destes foi agrupada dentro do filo Aschelminthes, junto com os Nematoda e outros, porém eles não aparentam possuir relações filogenéticas entre si.[carece de fontes?]
Os Brachiopoda (braquiópodes), Ectoprocta (ou Bryozoa, os briozoários) e os Phoronidas formam um grupo chamado Lophophorata, graças à presença compartilhada de um leque de cílios ao redor da boca chamado lofóforo. As relações evolucionárias destas formas não são muito claras - o grupo tem sido considerado como parte dos "deuterostomados", e talvez seja "parafilético". Eles são mais relacionados aos "Trochozoa", contudo, e os dois são frequentemente agrupados como Lophotrochozoa.[12]
Os Deuterostomados diferem dos Protostomados de várias formas. Eles também possuem um trato digestivo completo, mas neste caso o arquêntero desenvolve-se no ânus. A mesoderme e celoma não se desenvolvem da mesma forma, e sim da evaginação da endoderme, diz-se então, de origem enterocélica. E, finalmente, a clivagem dos embriões é diferente. Tudo isto sugere que as duas linhas são separadas e monofiléticas. Os deuterostomados incluem:[13]
Também há alguns filos animais extintos, não havendo muito conhecimento sobre sua embriologia ou estrutura interna, tornando-se assim difíceis de se classificar. Estes são, em sua maioria, vindos do período Cambriano, e incluem
No esquema original de Lineu, os animais eram de um dos três reinos, divididos nas classes de Vermes, Insetos, Peixes, Anfíbios, Répteis, Aves e Mamíferos. Os cinco[14] últimos foram subunidos em um único grupo, o Chordata, enquanto que as outras várias formas foram separadas. As listas citadas neste artigo representam a atual compreensão do grupo, embora haja variações de fonte para fonte.[carece de fontes?]
A filogenia e a compreensão da história evolutiva dos Metazoa vem sofrendo grandes modificações nas últimas décadas. Tradicionalmente, a partir dos anos 40, considerou-se que a história evolutiva deste grupo poderia ser entendida pelo aumento gradativo da complexidade.[15] Esta ideia, presente no trabalho de Libbie Hyman, estava embasada na construção de filogenias a partir das características da mesoderme (mesoderme ausente x mesoderme presente; organização da mesoderme). Enquanto a presença e ausência de mesoderme caracteriza os diploblásticos e os triblásticos, respectivamente, a organização da mesoderme nos triploblastos, relacionada à formação de cavidades internas, caracterizava os animais com celoma, pseudoceloma, schizoceloma e enteroceloma. O pressuposto era que tais características seriam conservadas ao longo da história evolutiva dos grupos e, assim, poderiam definir e sustentar os grupos dentro de metazoa.[16] Consequentemente, a hipótese filogenética proposta organizava os metazoa em dois grandes grupos. Um grupo basal formado pelas esponjas e pelos diploblásticos (Cnidários e Ctenophoros) e um grupo mais derivado dos triploblásticos: Acelomados (Platelmintos), Pseudocelomados (Asquelmintos), Schizocelomados (Protostômios) e Enterocelomados (Deuterostômios). Esta hipótese sugeria que um ancestral diploblástico deu origem aos triblástico, enquanto, dentro dos triblástico, um ancestral acelomado deu origem aos metazoas pseudocelomados e, finalmente, um ancestral pseudocelomado deu origem aos celomados schizocélicos e enterocélicos.[16] Tal hipótese deixa clara a concepção da época sobre a evolução dos metazoas: de organismos "menos complexos" para organismos "mais complexos".[16][15]
Estudos subsequentes buscando compreender a história evolutiva dos animais foram modificando esta ideia tradicional. Principalmente a partir da década de 60, com a introdução de métodos cladísticos e utilização de dados morfológicos e moleculares, novas hipóteses filogenéticas foram sendo propostas e foi identificado que as características da mesoderme são evolutivamente mais variáveis do que esperado pelo pressuposto tradicional. Atualmente, as hipóteses filogenéticas propostas organizam os metazoas em quatro grande grupos. Um grupo basal de metazoa incluindo os Porifera, Placozoa, Cnidária e Ctenófora, e três grupos de Bilateria: Deuterostômia, Lophotrocozoa e Ecdysozoa,[15] além de grupos com a posição ainda incerta na árvore dos Metazoa.
Os estudos genéticos recentes revelam que os grupos de animais apresentariam aproximadamente a seguinte filogenia:[17][18][19][20][21][22][23]
O comprimento dos galhos da árvore teve que ser medido usando seqüências de RNA e aminoácidos. Os filos Sipuncula, Orthonectida e Acanthocephala não aparecem no cladograma porque foram classificados em Annelida[22] e Rotifera respectivamente.[24]
AnimaliaUma célula animal é uma célula eucariótica ou seja, uma célula que apresenta o núcleo delimitado pela membrana (carioteca), podem ser também unicelulares, como as amebas. Há também, as pluricelulares, como plantas e animais. A célula animal (como toda célula eucariótica) é delimitada pela membrana plasmática, ribossomo, citoplasma, mitocôndria e núcleo.[carece de fontes?]
A palavra célula (que vem da palavra cella que significa caixa pequena) foi usada pela 1° vez em 1665, pelo inglês Robert Hooke (1635-1703). Com um microscópio muito simples ele observou pedaços de cortiça, e ele percebeu que ela era formada por compartimentos vazios que ele chamou de células.[carece de fontes?]
Matthias Schleiden e Theodor Schwann, após muitos anos de observações, propuseram a teoria celular.Essa teoria afirma que todo ser vivo é formado por células. Em 1855, o pesquisador alemão Rudholph Virchow deu um passo adiante, declarando que toda célula surge de outra célula preexistente. Na célula animal não há celulose em suas paredes nem clorofila no seu interior, diferente da célula vegetal.[carece de fontes?]
-1.JPG)
.jpg){kind=small}
.jpg)
.jpg){kind=small}
|coautores= (ajuda) |coautores= (ajuda) |coautores= (ajuda) Animalia, Animal ou Metazoa é um reino biológico composto por seres vivos pluricelulares, eucariontes, heterotróficos, cujas células formam tecidos biológicos, com capacidade de responder ao ambiente (possuem tecido nervoso) que os envolve ou, por outras palavras, pelos animais.
A maioria dos animais possui um plano corporal que se determina à medida que se tornam maduros e, exceto em animais que metamorfoseiam, esse plano corporal é estabelecido desde cedo em sua ontogenia quando embriões. O estudo científico dos animais é chamado zoologia, que tradicionalmente estudava, não só os seres vivos com as características descritas acima, mas também os protozoários. Como resultado de estudos filogenéticos, consideram-se os Protistas como um grupo separado dos animais.
A palavra "animal" é derivada do latim anima, no sentido de fôlego vital, e entrou na língua portuguesa através da palavra animalis. Animalia é seu plural. A definição biológica da palavra refere-se a todos os membros do reino Animalia, englobando organismos tão diversos como esponjas, medusas, insetos e seres humanos. Coloquialmente, o termo "animal" é com frequência utilizado para referir-se a todos os animais diferentes dos humanos, e raramente para referir-se a animais não classificados como Metazoários.
Os metazoários mais simples apresentam simetria radial — por esta razão, são classificados como radiados (em contraposição com os bilatérios, que têm simetria bilateral). Estes animais são diploblásticos, isto é, possuem apenas dois folhetos embrionários. A camada exterior (ectoderme) corresponde à superfície da blástula e a camada interior (endoderme) é formada por células que migram para o interior. Ela então se invagina para formar uma cavidade digestiva com uma única abertura, (o arquêntero). Esta forma é chamada gástrula (ou plânula quando ela é livre-natante). Os cnidários e os ctenóforos (águas vivas, anêmonas, corais, etc) são os principais filos diploblásticos. As formas restantes, formam um grupo chamado bilatérios, uma vez que eles apresentam simetria bilateral e são triploblásticos. Os mixozoários, um grupo de parasitas microscópicos, têm sido considerados cnidários reduzidos; porém, podem ser derivados dos bilatérios. A blástula invagina sem se preencher previamente, então a endoderma é apenas seu forro interior, a parte interna é preenchida para formar o terceiro folheto embrionário, a mesoderme. Os animais mais simples dentre estes são os Platyhelminthes (vermes achatados, como a tênia).
Un animal este un organism (ființă vie) pluricelular, heterotrof, deci care nu își poate produce el însuși substanțele organice necesare hrănirii (cum fac plantele, algele și bacteriile albastre verzi prin fotosinteză), fiind nevoit să folosească substanțe organice gata preparate luate din mediu. Majoritatea folosesc oxigenul pentru respirație. Există și unele animale care trăiesc în medii fără oxigen. Acestea respiră anaerob. Din categoria animalelor cu sânge cald, sau endoterme, fac parte mamiferele și păsările.
Organismele care au fost încadrate în Regnul Animalia au fost introduse în unități sistematice din ce în ce mai mici în funcție de legăturile lor filogenetice. Referitor la aceaste subîmpărțiri există mai multe păreri, care sunt prezentate în subcapitolul „Clasificarea Regnului Animalia”.
Știința care se ocupă cu studiul animalelor se numește zoologie.
Cuvântul „animal” provine din cuvântul latin animalis, derivat la rândul său de la anima, ce înseamnă suflu vital sau suflet. Definiția biologică a cuvântului se referă la toți membrii regnului animalia, inclusiv omul.[1]
Animalele au mai multe trăsături ce le diferențiază de alte viețuitoare. Animalele sunt organisme eucariote și pluricelulare[2], ce le separă de bacterii și de majoritatea protistelor. Ele au o hrănire heterotrofă,[3] de obicei, digerând hrana într-un tub digestiv, ce le separă de plante și alge Ele se diferențiază de plante, alge și fungi prin lipsa pereților celulari rigizi.[4] Majoritatea animalelor sunt mobile,[5] (exceptând anumite stadii de dezvoltare, coralii, bureții de mare).
Cu câteva excepții, în special spongierii (Phylum Porifera) și Placozoa, animalele au corpul format din mai multe țesuturi. Printre acestea se numără mușchii, ce se contractă, având rol important în locomoție, și țesutul nervos ce primește procesează, elaborează comenzi și trimite impulsuri nervoase. De asemenea, există și un tub digestiv, cu una sau două ieșiri.
Toate animalele sunt compuse din celule eucariote, înconjurate de o membrană pericelulară specifică, compusă din colagen și glicoproteide elastice. Acestea se pot calcifica, pentru a forma oase sau cochilii. În timpul dezvoltării ele formează o structură de bază flexibilă pe care celulele se pot reorganiza, făcând posibilă crearea structurilor complexe. În contrast, alte organisme multicelulare, ca plantele și fungii, au celulele fixate din cauza pereților celulari, dezvoltându-se prin creștere progresivă.
Toate animalele se reproduc sexuat. Ele au organe reproducătoare specializate ce, prin meioză, produc spermatozoizi sau ovule. Acestea se unesc în procesul numit fecundație pentru a forma zigotul (sau celula-ou), din care se va dezvolta un organism nou.
Unele animale sunt capabile și de reproducere asexuată. Acest lucru poate avea loc prin parthenogeneză, proces prin care se formează ouă fertile fără fecundație (împerechere), sau, în unele cazuri, prin fragmentare, ca de exemplu la spongieri. O altă modalitate de înmulțire asexuată este înmugurirea întâlnită tot la animalele inferioare (spongieri, hidră).
Zigotul începe să se dividă. Va rezulta un conglomerat de celule cu aspect sferic numit morulă. Celulele continuă să se dividă și se dispun într-un singur strat, formând o sferă delimitată la exterior de un singur strat de celule, numit blastoderm. Acesta delimitează în interior o cavitate centrală numită blastocel plină cu lichid. Celulele se divid în continuare și la unul din polii blastulei pătrund în interiorul cavității. Rezultă o structură cu două straturi de celule, unul extern numit ectoderm și unul intern, numit endoderm. Endodermul delimitează o cavitate internă arhenteronul (intestinul primitiv). Cavitatea arhentronul, prezintă o singură deschidere numită blastopor. Această structură nouă poartă numele de gastrulă
Spongierii și celenteratele sunt organime animale inferioare care rămân în acest stadiu doar cu ectoderm și endoderm și din această cuză se numesc animale didermice (diploblaste).
Începând cu viermii structura gastrulei se complică, prin diferențierea unei a treia foițe embrionare mezodermul, care este localizat între ectoderm și endoderm. Aceste animale se numesc tridermice (triploblastice).
Majoritatea animalelor folosesc indirect energia solară. Plantele folosesc direct această energie pentru a transforma razele soarelui în zaharide simple în procesul numit fotosinteză. Începând cu moleculele de dioxid de carbon (CO2) și apă (H2O), fotosinteza transformă energia solară în energie chimică stocată în legăturile glucozei (C6H12O6) și eliberează oxigen (O2). Aceste zaharuri sunt folosite de plante la creștere. Când animalele mănâncă aceste plante (sau mănâncă alte animale ce au mâncat plante), zaharurile produse de plantă sunt folosite de animal. Ele sunt folosite direct de către animal pentru a crește sau, sunt descompuse, eliberând energie, necesară pentru diferitele procese ale acestuia.
Ca oricare regn, Regnul Animalia are următoarele subdiviziuni: subregnul, diviziunea, grupul, ramura, încrengătura, subîncrengătura, clasa, ordinul, familia, genul, specia, subspecie.
|dateformat= ignorat (ajutor); Verificați datele pentru: |access-date= (ajutor)Mentenanță CS1: Limbă nerecunoscută (link) |dateformat= ignorat (ajutor); Verificați datele pentru: |access-date= (ajutor)Mentenanță CS1: Limbă nerecunoscută (link) |dateformat= ignorat (ajutor); Verificați datele pentru: |access-date= (ajutor)Mentenanță CS1: Limbă nerecunoscută (link) |dateformat= ignorat (ajutor); Verificați datele pentru: |access-date= (ajutor)Mentenanță CS1: Limbă nerecunoscută (link) 
Imagini
Un animal este un organism (ființă vie) pluricelular, heterotrof, deci care nu își poate produce el însuși substanțele organice necesare hrănirii (cum fac plantele, algele și bacteriile albastre verzi prin fotosinteză), fiind nevoit să folosească substanțe organice gata preparate luate din mediu. Majoritatea folosesc oxigenul pentru respirație. Există și unele animale care trăiesc în medii fără oxigen. Acestea respiră anaerob. Din categoria animalelor cu sânge cald, sau endoterme, fac parte mamiferele și păsările.
Organismele care au fost încadrate în Regnul Animalia au fost introduse în unități sistematice din ce în ce mai mici în funcție de legăturile lor filogenetice. Referitor la aceaste subîmpărțiri există mai multe păreri, care sunt prezentate în subcapitolul „Clasificarea Regnului Animalia”.
Știința care se ocupă cu studiul animalelor se numește zoologie.
Živočíchy (lat. Animalia) alebo mnohobunkovce[1][2] (iné názvy: mnohobunkové živočíchy,[1] metazoá;[3] staršie: živočíchy mnohobunkové,[2] mnohobunkové;[2] lat. Polycytozoa, Metazoa; hovorovo a najmä ak sú väčšie: zvieratá) sú mnohobunkové eukaryotické organizmy živiace sa prevažne heterotrofne a spravidla schopné aktívneho pohybu aspoň v niektorej fáze svojho života (hoci niektoré druhy zostávajú na jednom mieste po celý život – sú prisadnuté).[4] Inými slovami sú to všetky mnohobunkové eukaryoty, ktoré nie sú klasifikované ako rastliny, huby ani chromisty.
V minulosti pojem živočíchy (nie však mnohobunkovce a vyššie uvedené synonymá) zahŕňal často aj prvoky (jednobunkovce, Monocytozoa, Protozoa).
Medzi najstaršie fosílie patrí nález kremeníc starých 635 miliónov rokov, ktoré identifikovali pomocou detekcie steránu.[5] Počas ediakaria, pred 635 až 542 miliónmi rokov žili v oceánoch hlavne jednoduché listové alebo tubulárne živočíchy upevnené na morskom dne alebo útesoch. Pred približne 541 miliónmi rokov nastala kambrická explózia. Živočíchy sa dokázali voľne pohybovať, vyvinuli si oči, zuby a exoskelet.
Živočíšna bunka je najmenšou stavebnou a funkčnou jednotkou živočíchov. Napriek veľkej rozmanitosti, ktoré živočíchy dosahujú, ich bunky nesú mnohé spoločné znaky. Na rozdiel od rastlín, húb a baktérií živočíšne bunky nikdy nie sú obalené bunkovou stenou. Povrch bunky ohraničuje cytoplazmatická membrána, pod ktorou sa nachádza cytoplazma. Genetická informácia je uložená v bunkovom jadre v podobe chromozómov, ktoré môžu byť v haploidnom alebo diploidnom stave. Na jadro je napojené endoplazmatické retikulum.
Bunkové dýchanie zabezpečujú mitochondrie. Ako všetky živé bunky, aj živočíšne bunky majú ribozómy, ktoré zabezpečujú proteosyntézu. Živočíšne bunky na rozdiel od rastlinných nemajú plastidy. Tvar bunky udržiava cytoskelet.
Súbor mnohých živočíšnych buniek s rovnakou funkciou a obvykle aj stavbou a pôvodom nazývame tkanivo. Z tkanív sú zložené orgány a z orgánov orgánové sústavy.
Pri porovnaní živočíchov s ďalšími eukaryotickými ríšami, t. j. s hubami (Fungi), rastlinami (Plantae) a prvokmi (Protista) je zrejmé, že živočíchy možno ľahko odlíšiť, pretože nemajú fotosyntetické pigmenty, sú mnohobunkové a pohyblivé. Problém však nastáva pri bazálnych líniách živočíchov, ktoré obsahujú aj prisadnuté (sesilné) a teda aktívne nepohyblivé živočíchy. Aj rastliny, huby a prvoky sú však v niektorých prípadoch a niektorými časťami tela schopné aktívneho pohybu. Situácia je ešte zložitejšia v prípade, že sa medzi živočíchy zaradia aj “živočíšne” prvoky, pretože tie sú jednobunkové.
Živočíchy ako jediná skupina živých organizmov majú možnosť aktívne premiestňovať celé svoje mnohobunkové telo v priestore a to nielen vo vodnom, ale aj v suchozemskom prostredí a taktiež vo vzduchu. Hoci rastliny aj huby (resp. ich semená a spóry) sa môžu premiestňovať, mimo vodného prostredia ide vždy len o pasívny pohyb, na ktorý môžu byť nanajvýš prispôsobené vhodným tvarom pohybujúcich sa častí. Niektoré taxóny živočíchov naproti tomu aktívne prekonávajú vôbec najväčšie vzdialenosti medzi živými organizmami (migrácie). Možno ich teda označiť za najpohyblivejšiu skupinu organizmov vôbec. Pre zväčšenie schopnosti pohybu sa v priebehu evolúcie živočíchom vyvíjali čoraz dokonalejšie tkanivá: obrvený epitel (primitívne vodné skupiny) a svalovina (vývojovo pokročilejšie vodné aj suchozemské živočíchy). Rozvoj svaloviny vyústil do tvorby končatín (plutvy rýb, krídla vtákov, nohy hmyzu…), vysoko špecializovaných kožných útvarov (krídla hmyzu), ako aj pomocných kožných útvarov (lietacie blany). Mimo vodného prostredia sa objavila potreba opory tela, na ktorú by sa svalovina upínala, a preto sa vyvinula vonkajšia (ektoskelet) a vnútorná (endoskelet) kostra. Nielen celé ich telá, ale aj tekutiny v ich vnútri sú v neustálom pohybe. Jednoduché prenikanie vody a látok z bunky do bunky nahradili špecializovanejšie tkanivá a orgány určené na transport. Tekutiny sú do tela vháňané a vnútri tela poháňané buď brvami alebo rytmickými sťahmi svaloviny.
Živočíšne bunky sú vysoko organizované a diferencované na plnenie najrôznejších úloh. Z toho vyplýva, že po ukončení embryonálneho štádia majú živočíchy relatívne nízku regeneračnú schopnosť. Vo všeobecnosti čím vyššie stojí živočíšny druh vo fylogenetickom strome, tým je jeho schopnosť nahrádzať stratené časti tela menšia. Obmedzená regenerácia je nahradená vysokou pohyblivosťou a tým možnosťou uniknúť od zdroja poškodenia. Najlepšiu regeneračnú schopnosť majú teda logicky prisadnuté živočíchy, ktoré nemôžu unikať (hubky, polypovce…). Tie zároveň využívajú túto schopnosť na nepohlavné rozmnožovanie odštiepenými časťami svojho tela podobne ako rastliny alebo huby.
U dvoch vývojovo najmladších tried živočíchov – vtákov (Aves) a cicavcov (Mammalia) navyše vznikla jedinečná schopnosť regulovať teplotu svojho tela v určitom úzkom tepelnom rozsahu.
V živočíšnych bunkách tak ako aj v bunkách všetkých živých organizmov, prebieha neustále proces dýchania. Drvivá väčšina živočíchov dýcha kyslík, čiže sú aeróbne. Pri aeróbnom dýchaní organizmus prijme z prostredia kyslík a vylúči oxid uhličitý a vodu. Len niekoľko málo skupín živočíchov, napríklad vnútrotelové parazity, je prispôsobených na anaeróbny spôsob života.
Živočíchy sú jedinou ríšou organizmov, u ktorej sa na dýchanie vyvinuli vysoko špecializované orgány ako vzdušnice, žiabre, pľúcne vaky a pľúca. Niekoľko taxónov, napríklad ploskavce (Plathelminthes), obrúčkavce (Annelida) a iné však prijímajú kyslík celým povrchom tela (podobne ako rastliny a huby) a dýchacia sústava u nich nie je vyvinutá. Na dýchaciu sústavu nadväzuje u chordátov (Chordata) rozvoj obehovej sústavy, ktorá rozvádza dýchacie plyny ku všetkým tkanivám. Aj mnohé bezchordáty majú síce obehovú sústavu, ale jej väzby na dýchaciu sústavu bývajú niekedy slabé (napr. hmyz – Insecta).
Keďže živočíchy sú heterotrofné, potrebujú na svoje prežitie prijímať látky z okolitého prostredia. Látky prijímané živočíchmi označujeme slovom potrava. Potrava prijatá do vnútra tela živočícha sa však takmer vždy potrebuje ešte chemicky a často najprv mechanicky spracovať, aby mohla byť posunutá ďalším metabolickým procesom. Proces spracovania potravy živočíchom označujeme ako trávenie a kvôli nemu existujú u živočíchov rôzne typy tráviacej sústavy. Len veľmi špecializované vnútrotelové parazity nepotrebujú mať tráviacu sústavu, pretože prijímajú už hotové látky, ktoré namiesto nich strávil hostiteľ.
Najjednoduchší spôsob trávenia je vnútrobunkový (intracelulárny). Živočíšna bunka pri ňom pohltí časticu potravy a spracuje ju, pričom nespracované zvyšky môže opäť vylúčiť. Vnútrobunkové trávenie je charakteristické pre prvoky a niekoľko jednoduchých mnohobunkovcov. Častejšie je však mimobunkové (extracelulárne) trávenie, pri ktorom sa potrava zhromažďuje v uzavretom priestore ohraničenom bunkami tzv. tráviaceho epitelu a tam sú na ňu púšťané tráviace enzýmy. Hotový produkt potom vstrebá resorbčný epitel a posúva ho do ďalších okolitých buniek, alebo odovzdá do obehovej sústavy. Zriedkavé je zvláštne mimotelové trávenie, pri ktorom živočích vstrekne tráviace enzýmy do potravy mimo svojho tela a po určitom čase jej chemicky spracovaný obsah vysaje.
Základom tráviacej sústavy je tráviaca rúra, ktorá je jedným alebo dvoma otvormi spojená s okolitým prostredím. Stavba a usporiadanie tráviacej rúry je veľmi rôzna a závisí od druhu potravy, ktorou sa živočích živí (pozri kapitolu Výživa). Niektoré živočíchy majú vnútri tráviacej rúry symbiotické mikroskopické organizmy, ktoré im pomáhajú so štiepením zložitých makromolekulárnych látok, napr. celulózy. Nestrávené zvyšky potravy sa odstraňujú análnym otvorom, ktorý je niekedy totožný s ústnym otvorom. Splodiny metabolizmu zachytáva a odvádza z tela vylučovacia sústava.
Okrem prisadnutých organizmov živiacich sa planktónom sú živočíchy celoživotne, alebo aspoň v určitých štádiách života odkázané na hľadanie potravy. S tým súvisí rozvoj nielen pohybového ústrojenstva, ale aj zmyslov. Pre prípad nedostatku potravy sa živiny môžu ukladať v tele živočícha vo forme lipidov, ktoré sa ukladajú vnútri buniek ako tukové kvapôčky. Tým sa líšia od rastlín, ktorých zásobné látky sú polysacharidy. Schopnosť robiť si rozsiahle zásoby tuku je charakteristická pre stavovce. Okrem toho si niektoré živočíchy s dobre rozvinutými zmyslami a správaním môžu hromadiť potravu v svojej blízkosti, aby ju mali v čase núdze ľahko dostupnú (napr. veverička – Sciurus).
Veľa živočíchov žije v spoločenstvách a to buď v pomerne voľných kolóniách alebo v hierarchicky usporiadaných societách (svorky, čriedy,...). Spoločenstvá zvyšujú bezpečnosť živočíchov, uľahčujú im získavanie potravy alebo sexuálnych partnerov. Medzi členmi spoločenstiev sú často príbuzenské väzby. Extrémne úzko špecializované society sú tzv. hmyzie štáty, v ktorých väčšina členov dokonca nemá schopnosť rozmnožovania (mraveniská, úle…). Snaha všetkých členov hmyzích štátov vedie k starostlivosti o nemnohých rozmnožovania schopných jedincov. Naproti tomu sú iné živočíchy samotárske a po dosiahnutí dospelosti vyhľadávajú jedincov svojho druhu len v období rozmnožovania. Mimo tohto obdobia sú k jedincom vlastného druhu ľahostajné až agresívne (napr. bojovnica – Betta).
Skupiny žívočíchov majú rozmanitú veľkosť, v závislosti od dĺžky ich existencie: napríklad podenky vytvárajú svadobné roje len na pár hodín, kým sťahovavé vtáky sú spolu niekoľko týždňov. Iné zvieratá, napríklad ryby alebo spásajúce cicavce, vytvárajú society na celý život. Skupiny živočíchov sa môžu javiť ako ľahký cieľ pre predátory, ale obyčajne opak je pravda. Predátory veľmi ťažko dokážu oddeliť jednotlivca od skupiny, to znamená, že život pokope dáva zvieratám väčšiu šancu prežiť. Skupinu je aj oveľa ťažšie prekvapiť, pretože na náznaky nebezpečenstva striehne viacero jednotlivcov. Vo väčšine živočíšnych zoskupení jednotliví členovia patria do jedného druhu, ale nemusia byť potomkami len jedných rodičov. V pevných skupinách väčšina členov je aj blízko príbuzná. Príkladom takýchto rozvetvených rodín môže byť vlčia svorka alebo klany rybárikov obrovských, v ktorých sa mladé vtáky zdržujú pri rodičoch aj neskôr, po osamostatnení. Takýto druh súžitia v skupine dosahuje svoj extrém u sociálneho hmyzu, termitov a mravcov, ktoré nie sú schopné prežiť osamote.
Všetky mnohobunkové živočíchy sú primárne heterotrofné, čo znamená, že organické látky musia prijímať v potrave a nedokážu si ich (na rozdiel od rastlín) sami vytvárať. Veľmi vzácne v symbióze s autotrofnými organizmami dokážu byť zdanlivo autotrofné (pogonofóry). Podľa potravnej ekológie ich možno rozdeliť na herbivory (= fytofágy, rastlinožravé živočíchy, nepresne bylinožravce), karnivory (mäsožravce alebo zoofágy), mycetofágy (hubožravce) a saprofágy (požierači odumretej hmoty). Pokiaľ sa živočích živí (sčasti) odumretou rastlinnou a živočíšnou hmotou a mikroorganizmami v nej, je detritofág. Živočíchy živiace sa mikroorgnaizmami voľne sa vznášajúcimi vo vode (planktónom) sú planktónofágy.
Kombinácii viacerých základných potravinových hovoríme omnivoria (všežravosť). V rámci základnej potravnej špecializácie možno rozlišovať ešte presnejšie špecializácie. Mäsožravce možno napr. deliť na insektivorné – hmyzožravé, piscivorné – rybožravé a pod.
živočíchy:
alebo
živočíchy:
Bezchordáty počtom druhov výrazne dominujú nad chordátmi a zahŕňajú veľké množstvo kmeňov. Naproti tomu samostatný kmeň chordáty (Chordata) je druhovo oveľa menej početnejší, ale patrí do neho množstvo úžitkových živočíchov vrátane cicavcov a tiež človek.
živočíchy/mnohobunkovce:
Existuje niekoľko spôsobov rozdelenia (pod) ríše Animalia (v širšom zmysle, t. j. vrátane prvokov, alebo v užšom zmysle, t. j. bez prvokov):
Kratochvíl-Bartoš 1954 (slovenské názvy tu podľa MEB a Ferianc in Staněk) mali takýto systém:
ríša živočíchy:
(Oddelenie Placozoa vtedy ešte nebolo opísané.)
Do 80. rokov bol vo vysokoškolskej výuke zoológie na Slovensku rozšírený systém používaný už v učebnici Nováka et al. 1969, deliaci mnohobunkovce na 4 vývojové stupne:
ríša živočíchy:
(Oddelenie Placozoa vtedy ešte nebolo opísané.)
Podobný systém zverejnil v roku 1978 O. Ferianc (ako zdroje systému cituje Kästnera 1959 a Bartoša 1969). Tento systém už explicitne uvádza položku Eumetazoa, pracuje sa taxónom Radiata a systematicky uvádza slovenské názvy ku všetkým položkám (nie všetky sa potom ujali):
ríša živočíchy:
(Oddelenie Placozoa vtedy síce už bolo opísané, ale systém ho ešte neobsahuje.)
Neskôr (najmä v druhej polovici 80. a v 90. rokoch) bol na slovenských vysokých školách rozšírený systém Matisa a Vilčeka (1986, 1987) a Majzlana (1998), ktorý do systému typu Novák et al. 1969 doplnili Placozoa a Eumetazoa:
ríša živočíchy:
Matis et al. 2002 Mesozoa presunul do taxónu Bilateralia, takže namiesto 4 oddelení mu ostali len 3 oddelenia.
Franc 2005 má (podľa vzoru Matis et al. 2002) nasledujúci systém, v ktorom už živočíchy nezahŕňajú prvoky:
ríša živočíchy (Animalia):
(Prvoky v tomto systéme tvoria samostatnú ríšu.)
Tirjaková et al. 2015 má takýto systém, ktorý už používa delenie Eukaryota v štýle prác Adl et al. 2005, 2012 a pod. Od systému Franc 2005 sa (pokiaľ ide o vnútorné delenie mnohobunkovcov) vecne veľmi nelíši, len taxonomické úrovne majú iné slovenské mená.:
podríša mnohobunkovce (Metazoa):
(Prvoky ako taxón v tomto systéme neexistujú a sú rozdelené na viacerých miestach v rámci domínia Eukaryota. Podríša mnohobunkovce v tomto systéme patrí do skupiny Holozoa z ríše opistokonty (Opisthokonta) z domínia jadrovce (Eukaryota).)
Wikicitáty ponúkajú citáty od alebo o Živočíchy
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Živočíchy
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Živočíchy
Živočíchy (lat. Animalia) alebo mnohobunkovce (iné názvy: mnohobunkové živočíchy, metazoá; staršie: živočíchy mnohobunkové, mnohobunkové; lat. Polycytozoa, Metazoa; hovorovo a najmä ak sú väčšie: zvieratá) sú mnohobunkové eukaryotické organizmy živiace sa prevažne heterotrofne a spravidla schopné aktívneho pohybu aspoň v niektorej fáze svojho života (hoci niektoré druhy zostávajú na jednom mieste po celý život – sú prisadnuté). Inými slovami sú to všetky mnohobunkové eukaryoty, ktoré nie sú klasifikované ako rastliny, huby ani chromisty.
V minulosti pojem živočíchy (nie však mnohobunkovce a vyššie uvedené synonymá) zahŕňal často aj prvoky (jednobunkovce, Monocytozoa, Protozoa).
Podkraljestvo Parazoa
Podkraljestvo Agnotozoa
Podkraljestvo Eumetazoa
Živáli (znanstveno ime Animalia) so eno izmed petih kraljestev živih bitij. Čeprav so nastale kot zadnje od kraljestev, so zdaj prevladujoča oblika življenja na Zemlji. Uspešne so predvsem zaradi možnosti hitrega prilagajanja spremenjenim razmeram v svojem okolju in sposobnosti premikanja. V biološkem smislu sodi med živali tudi človek.
Znanstveno jih preučuje zoologija, ki se nadalje deli v več ožjih znanstvenih disciplin. Predpono zoo- (iz grškega zōion - živo bitje[1]) uporabljamo tudi za druge pojme, povezane z živalmi. Skupnosti vseh živali na določenem območju v določenem času pravimo favna.
Živali so evkarionti, z izjemo skupine Myxozoa mnogocelični organizmi, kar jih loči od bakterij in večine protistov. So heterotrofi, po čemer se razlikujejo od rastlin in alg. Z načinom prehranjevanja je povezana sposobnost premikanja, ki jo imajo skoraj vse živali v vsaj enem stadiju življenjskega kroga, in natančnejša telesna zgradba (posebej prebavnega sistema).
Razmnožujejo se večinoma spolno, odrasle živali so diploidne ali poliploidne. Nekatere pa se lahko razmnožujejo tudi nespolno s partenogenezo.
Z nekaterimi izjemami, med katerimi so najočitnejše spužve in plakozoji, je živalsko telo diferencirano v tkiva. Ti vključujejo mišice, ki so se sposobne krčiti in nadzorovati gibanje, ter živčna tkiva, ki omogočajo pošiljanje in obdelavo signalov. Običajno imajo tudi notranjo prebavno votlino z eno ali dvema odprtinama.[2]
Vse živali imajo evkariontske celice, ki so obdane z značilnim zunajceličnim matriksom, ki ga sestavljajo kolagen in elastin ter glikoproteini.[3] Ta se lahko kalcificira v strukture, kot so to hišice mehkužcev, kosti in iglice.[4] Pri razvoju tvori razmeroma prožno ogrodje,[5] kjer se lahko celice gibajo in reorganizirajo ter tvorijo zapletene strukture. Nasprotno se v drugih mnogoceličnih organizmih, kot so rastline in glive, celice držijo na mestu s pomočjo celičnih sten in na ta način lahko pospešeno rastejo.[2] Edinstveni za živalske celice so naslednji tipi medceličnih stikov: tesni stiki, presledkovni stiki in dezmosomi.[6]
Skoraj vse živali se razmnožujejo spolno.[7]
Pri spolnem razmnoževanju nastopata dve vrsti spolnih celic (gamet): moške (spermiji) in ženske (jajčeca). Živali so navadno enospolne, nekatere nižje skupine imajo tako testise kot jajčnike, imenujemo jih obojespolniki ali hermafroditi.
Nekatere živali se lahko razmnožujejo nespolno.[8] To se lahko zgodi pri partenogenezi, kjer se iz neoplojenega jajčeca razvijejo mladi osebki, pri brstenju (spužve) ali pri fragmentaciji kjer se telo razdeli na fragmente in se vsak del lahko razvije v nov organizem.[9]
Vse živali so heterotrofi, kar pomeni, da se neposredno ali posredno prehranjujejo s snovmi nastalimi v drugih organizmih.[10] Pogosto se naprej delijo na skupine, kot so zveri, herbivori, omnivori in paraziti.[11]
Plenilstvo je biološka interakcija, kjer se plenilec (heterotrof, ki lovi) hrani s svojim plenom (organizem, ki je napaden).[12] Plenilec lahko ubije svoj plen zaradi hranjenja ali zaradi drugih vzrokov, vendar je posledica vedno smrt plena.[13] Drugi glavni način konzumiranja hrane imajo detritofagi, ki se hranijo z mrtvo organsko snovjo.[14] Včasih je težko ločevati ta dva načina prehranjevalnega vedenja, na primer kadar parazit preži na gostiteljski organizem in nanj leže jajčeca, tako da se potomstvo potem po izvalitvi lahko hrani z razpadajočim truplom. Medsebojni selekcijski pritiski, ki se ob tem pojavljajo, so pripeljali do evolucijske »oborožitvene tekme« med plenom in plenilcem, katere rezultat so različne protiplenilske prilagoditve in načini, kako jih zaobiti.[15]
Večina živali posredno uporablja energijo sonca, s tem da jedo rastline ali živali, ki jedo rastline. Večina rastlin uporablja svetlobo za pretvorbo anorganskih snovi v ogljikove hidrate, maščobe, proteine in druge biomolekule. Začenši z ogljikovim dioksidom (CO2) in vodo (H2O) fotosinteza pretvori energijo sončne svetlobe v kemično energijo v obliki enostavnih sladkorjev (npr. glukoza) s sproščanjem molekularnega kisika. Ti sladkorji se nato uporabijo kot gradniki za rast rastlin, vključno s proizvodnjo drugih biomolekul.[2] Ko žival poje rastlino (ali poje druge živali, ki so pojedle rastline), reducirane ogljikove spojine v hrani postanejo vir energijskih in gradbenih materialov za živali.[16]
Živali, ki živijo na oceanskem dnu v bližini hidrotermalnih vrelcev, niso odvisne od energije sončne svetlobe. Osnovo prehranjevalne verige namesto tega tvorijo kemosintetske arheje in bakterije.[17]
Po danes znanih dokazih naj bi živali nastale iz bičkastih evkariontov, podobnih današnjim bičkarjem ovratničarjem, ki so najbližji še živeči sorodniki živali. Najstarejši fosili, ki verjetno pripadajo živalim, so stari 610 milijonov let (pozni predkambrij), obstajajo pa tudi fosilne sledi živali, domnevno tako kompleksnih kot današnji deževniki, stare milijardo let.[18]
Večina poznanih živalskih debel se je pojavila med izrazito diverzifikacijo fosiliziranih oblik življenja v kambriju pred 542 milijoni let. Ta dogodek imenujemo kambrijska eksplozija.
Živáli (znanstveno ime Animalia) so eno izmed petih kraljestev živih bitij. Čeprav so nastale kot zadnje od kraljestev, so zdaj prevladujoča oblika življenja na Zemlji. Uspešne so predvsem zaradi možnosti hitrega prilagajanja spremenjenim razmeram v svojem okolju in sposobnosti premikanja. V biološkem smislu sodi med živali tudi človek.
Znanstveno jih preučuje zoologija, ki se nadalje deli v več ožjih znanstvenih disciplin. Predpono zoo- (iz grškega zōion - živo bitje) uporabljamo tudi za druge pojme, povezane z živalmi. Skupnosti vseh živali na določenem območju v določenem času pravimo favna.
Djur (Animalia, Metazoa) är flercelliga organismer som kännetecknas av att de är rörliga och heterotrofa, det vill säga får sin energi från föda, och utgör ett rike inom klassificeringen av levande organismer. Med få undantag har djur muskler, ett nervsystem, och inre hålrum i kroppen, ämnat för nedbrytning av födan.
Som heterotrofa organismer är djur inte självnärande, det vill säga de kan inte som växterna producera och tillgodogöra sig kolhydrater genom fotosyntes utan måste få sin energi från föda genom att konsumera andra organismer med energiinnehåll. Till skillnad från växterna och andra flercelliga organismer som svampar har djurs celler inga cellväggar. Djurceller avgränsas av cellmembran och som skydd och stadga åt djurkroppen har varierande strukturer utvecklats inom olika grupper av djur, till exempel inre skelett, hud, skal, yttre exoskelett och hydrostatiskt skelett.
Djuren tros ha utvecklats under prekambrium ur flagellater, en grupp inom protisterna. Jordens äldsta djur tros vara kammaneterna.[1]
Människan är ett djur, i begreppets alla vetenskapliga definitioner, men i dagligt tal och i exempelvis juridiska sammanhang används begreppet djur ibland i meningen "djur förutom människan".[2]
Läran om djurriket kallas zoologi.
Klassificeringen av liv i riken har förändrats över tid och det har även lett till förändring av vilka organismer som tillhör djurriket. I tidig systematik räknades exempelvis så kallade encelliga djur, urdjuren eller protozoer, till djurriket. I nutida systematik räknas inte protozoer till djurriket utan förs till gruppen protister. Det innebär att djurriket är synonymt med flercelliga djur (vetenskapligt namn Metazoa).[3]
Det finns idag ungefär 1,4 miljoner kända arter av (flercelliga) djur, som varierar i storlek mellan 10 μm (mikrometer) och 30 meter. De gener som förenar alla djur tros ha en gemensam ana som uppstod för cirka 650 miljoner år sedan, under Ediacara-perioden, då Ediacarafaunan levde, vilket är de äldsta kända flercelliga organisermerna. De besynnerliga arterna Dickinsonia costata och Trichoplax adhaerens är exempel på flercelliga organismer som har klassificerats som mycket tidiga djur.
Gemensamt för alla (flercelliga) djur är bland annat att det finns så kallade desmosomer, det vill säga cellstrukturer av proteiner vars funktion är att binda samman cellerna rent fysiskt och som därmed ger vävnaden ökad stabilitet och motstånd mot mekanisk stress; att cellerna skiljer ut ett proteinlager (extracellulär matrix) vid sin basis; och att minst en uppsättning av Hox-gener är närvarande. De mer kända egenskaperna (stor rörlighet, nervsystem, epiteler, kroppshåla, cirkulations- och andra organ) uppstod däremot senare i djurs evolution. Flercelliga djur är vidare de enda flercelliga organismer som saknar cellvägg.
Djurriket indelas i stammar:[4]
Wikispecies har information om Djur.
Wikimedia Commons har media som rör Djur.
Wiktionary har ett uppslag om djur.
Wikidata har data som rör Djur.
Djur (Animalia, Metazoa) är flercelliga organismer som kännetecknas av att de är rörliga och heterotrofa, det vill säga får sin energi från föda, och utgör ett rike inom klassificeringen av levande organismer. Med få undantag har djur muskler, ett nervsystem, och inre hålrum i kroppen, ämnat för nedbrytning av födan.
Som heterotrofa organismer är djur inte självnärande, det vill säga de kan inte som växterna producera och tillgodogöra sig kolhydrater genom fotosyntes utan måste få sin energi från föda genom att konsumera andra organismer med energiinnehåll. Till skillnad från växterna och andra flercelliga organismer som svampar har djurs celler inga cellväggar. Djurceller avgränsas av cellmembran och som skydd och stadga åt djurkroppen har varierande strukturer utvecklats inom olika grupper av djur, till exempel inre skelett, hud, skal, yttre exoskelett och hydrostatiskt skelett.
Djuren tros ha utvecklats under prekambrium ur flagellater, en grupp inom protisterna. Jordens äldsta djur tros vara kammaneterna.
Människan är ett djur, i begreppets alla vetenskapliga definitioner, men i dagligt tal och i exempelvis juridiska sammanhang används begreppet djur ibland i meningen "djur förutom människan".
Läran om djurriket kallas zoologi.
Hayvan, canlılar dünyasının ökaryotlar (Eukaryota) üst âlemindeki hayvanlar (Animalia) âleminde sınıflanan canlıların ortak adıdır. Dilimize Arapça ﺣﻴﻮﺍﻥ /ḥayevān/ "canlı varlık" sözcüğünden geçmiş olan "hayvan"[1] sözcüğü, günlük kullanımda esasen insan dışı nefes alan ve hareket eden şeyleri ifade etmek için kullanılırsa da biyolojik bağlamda insanı da içerir. Hayvan sözcüğünün eş anlamlısı döngül sözcüğüdür.[2] Anadolu ağızlarında hayvan anlamında bav, bobos, böçü, çer, çokgal, dölük, evcimen, evlük, karaböcü, karaltı, medek, tereke, töm gibi sözcükler kullanılmaktadır.[3] Hayvanlar âleminin bilimsel ve Latince adı olan "Animalia" terimi ise yine Latince olan ve "yaşayan" ya da "ruh" anlamına gelen animadan türetilmiş animal sözcüğünün çoğuludur. Hayvanlar âlemini tanımlayan bir başka Latince bilimsel terim de Metazoa'dır.
Genellikle çevrelerine uyum sağlayan ve diğer canlılarla beslenen çokhücreliler âlemidir. Vücutları, embriyonun bazı metamorfozlar geçirmesiyle gelişir. Ökaryotik çok hücreli organizmalardır. Besinlerini genel olarak sindirerek alırlar.
Hayvanların birçoğu hareketlidir ve bitkilerde tipik olan kalın hücre duvarları genellikle yoktur. Embriyonik gelişim esnasında büyük ölçülerde hücresel göçler ve doku organizasyonları görülür. Üremeleri primer (birincil) olarak seksüeldir; diploit kromozom taşıyan dişi ve erkekler mayozla haploit kromozomlu gametleri, bunlar da birleşerek diploit zigotu oluşturur.
1,5 milyondan fazla yaşayan türü tanımlanmıştır fakat gerçek miktarın bazılarına göre 20 milyon, bazılarına göre de 50 milyondan fazla olduğu sanılmaktadır.
Hayvanları diğer canlılardan ayıran birçok karakteristik fark vardır. Hayvanlar ökaryotiktir ve çoğunlukla çok hücrelidirler. Bu onları bakteriler ve protozoalardan ayırır. Heterotrof (dışbeslenen), kendi besinlerini üretememeleri onları bitkiler ve Alglerden ayırır. Hücre duvarlarının sert olmayışı da onları bitkiler, algler ve mantarlardan ayırır. Hayvanlar bazı hayat evreleri hariç hareketlidirler. Birçok hayvan türü embriyo evresinde Blastula evresinden geçer ki bu hayvanlara özgü bir evredir.
Hemen hemen tüm hayvanlar çiftleşerek ürerler. Yetişkinler diploit ya da polidiploittir. Her birinin kendine has üreme hücresi vardır. Birçok hayvan çiftleşerek üremeye yatkındır.
Birçok hayvan güneş ışığı enerjisini dolaylı yollardan kullanarak gelişir, büyür. Hayvanların aksine bitkiler bu ışığı fotosentez ile doğrudan basit şekerler üretmek için kullanır. Bitkiler, havadan aldığı karbondioksit (CO2) ve topraktan aldığı su (H2O) moleküllerini ışık enerjisini kullanarak kimyasal bir reaksiyon sonucu Glikoz şekerine (C6H12O6) dönüştürür ve son olarak açığa Oksijen çıkar (O2). Elde edilen bu şeker daha sonra bitkinin büyümesi için kullanılır. Hayvanlar bu bitkileri yediklerinde ya da bu bitkileri yiyen hayvanları yediklerinde bitkilerin içinde bulunan şekeri almış olurlar.
Hayvanların üç üreme şekli vardır:
Hayvan, canlılar dünyasının ökaryotlar (Eukaryota) üst âlemindeki hayvanlar (Animalia) âleminde sınıflanan canlıların ortak adıdır. Dilimize Arapça ﺣﻴﻮﺍﻥ /ḥayevān/ "canlı varlık" sözcüğünden geçmiş olan "hayvan" sözcüğü, günlük kullanımda esasen insan dışı nefes alan ve hareket eden şeyleri ifade etmek için kullanılırsa da biyolojik bağlamda insanı da içerir. Hayvan sözcüğünün eş anlamlısı döngül sözcüğüdür. Anadolu ağızlarında hayvan anlamında bav, bobos, böçü, çer, çokgal, dölük, evcimen, evlük, karaböcü, karaltı, medek, tereke, töm gibi sözcükler kullanılmaktadır. Hayvanlar âleminin bilimsel ve Latince adı olan "Animalia" terimi ise yine Latince olan ve "yaşayan" ya da "ruh" anlamına gelen animadan türetilmiş animal sözcüğünün çoğuludur. Hayvanlar âlemini tanımlayan bir başka Latince bilimsel terim de Metazoa'dır.
Genellikle çevrelerine uyum sağlayan ve diğer canlılarla beslenen çokhücreliler âlemidir. Vücutları, embriyonun bazı metamorfozlar geçirmesiyle gelişir. Ökaryotik çok hücreli organizmalardır. Besinlerini genel olarak sindirerek alırlar.
Hayvanların birçoğu hareketlidir ve bitkilerde tipik olan kalın hücre duvarları genellikle yoktur. Embriyonik gelişim esnasında büyük ölçülerde hücresel göçler ve doku organizasyonları görülür. Üremeleri primer (birincil) olarak seksüeldir; diploit kromozom taşıyan dişi ve erkekler mayozla haploit kromozomlu gametleri, bunlar da birleşerek diploit zigotu oluşturur.
1,5 milyondan fazla yaşayan türü tanımlanmıştır fakat gerçek miktarın bazılarına göre 20 milyon, bazılarına göre de 50 milyondan fazla olduğu sanılmaktadır.
Характерні особливості тварин:
Шляхи еволюції тваринного світу з'ясовує філогенетика, яка безпосередньо пов'язана з палеозоологією.
Вважається, що тварини походять від одноклітинних джгутикових, а їх найближчі відомі живі родичі — це хоанофлагеляти, комірцеві жгутиконосці, морфологічно подібні до хоаноцитів деяких губок. Молекулярні дослідження визначили місце тварин в надгрупі Opisthokonta, куди також включають хоанофлагелят, справжні гриби і невелику кількість паразитичних найпростіших. Назва Opisthokonta означає заднє розташування джгутика в рухомій клітині (як у сперматозоїдів більшості тварин), тоді як інші еукаріоти здебільшого мають передній джгутик.
Перші викопні рештки тварин належать до кінця докембрію (близько 610 мільйонів років тому). Вони відомі як едіакарська або вендська фауна. Однак їх складно зіставити з пізнішими викопними. Вони могли бути попередниками сучасних груп тварин, незалежними групами або взагалі не тваринами. Найвідоміші типи тварин більш-менш одночасно з'являються під час кембрійського періоду, близько 542 мільйонів років тому. Ця подія, названа кембрійським вибухом, була викликана або швидкою дивергенцією тварин, або такою зміною умов, яка зробила можливим скам'яніння решток. Однак деякі палеонтологи і геологи припускають, що тварини з'явилися значно раніше, ніж вважалося раніше, можливо, навіть близько мільярда років тому[джерело?].
На початку тонійського періоду близько 1 мільярда років тому, відзначено скорочення різноманітності строматолітів, що може свідчити про появу нових тварин протягом цього часу. Крім того, сліди скам'янілостей, що належать до цього ж періоду, такі як відбитки й нори, можуть свідчити про наявність хробаків великих розмірів (близько 5 мм завширшки), побудованих як земляні хробаки[1]. Проте дуже схожі відбитки створюються сьогодні велетенськими одноклітинними найпростішими Gromia sphaerica, і це ставить під сумнів подальше тлумачення таких відбитків як доказ ранньої еволюції тварин[2][3].
Зоологія — наука, що вивчає світ тварин та їх взаємозв'язки з навколишнім середовищем. Зоологія являє собою цілу систему наукових дисциплін, кожна з яких має своє завдання і свої об'єкти дослідження. Протозоологія вивчає одноклітинних тварин, гельмінтологія — паразитичних червів, карцинологія — ракоподібних, арахнологія — павукоподібних, ентомологія — комах, малакологія — молюсків, іхтіологія — риб, батрахологія — земноводних, герпетологія — плазунів, орнітологія — птахів, мамаліологія — ссавців. Сукупність тварин тієї чи іншої території вивчає фауністика. Морфологія вивчає будову, форму тіла тварин і закономірності формоутворення окремих органів; включає анатомію, ембріологію, гістологію, цитологію. Умови існування тварин і їхні взаємовідносини з навколишнім середовищем вивчає екологія, поведінку тварин у порівняльному та еволюційному плані — етологія, закономірності поширення їх на земній кулі — зоогеографія, явища мінливості і спадковості — генетика тварин.
Методи вивчення тваринних організмів:
Результати дослідів обробляють за допомогою математично-статистичного аналізу.
На сьогодні на Землі налічується майже 45 тисяч видів хребетних і 5-8 мільйонів видів безхребетних тварин, із яких описано тільки 1,5 млн видів.
Класифікація царства тварин не є усталеною й існує безліч варіантів.
Іноді до тварин відносять найпростіших на підставі того, що вони (у більшості) є гетеротрофними організмами, які активно пересуваються. Але з іншого боку, найпростіші часто в не меншій мірі мають ознаки рослин і займають в деякому сенсі проміжне положення між тваринами і рослинами. Тому їх також виділяють в окреме царство (або розподіляють між кількома царствами). В деяких класифікаціях виділялося підцарство Агнотозої, що включає плакозоїв, ортонектид і діціємід.
Крім того, кількість і склад типів піддаються різним змінам. Ось лише деякі варіації на тему типів.
Царство є монофілетичним, тобто всі тварини походять від спільного предка.
Філогенетична кладограма, що показує родинні зв'язки різних груп тварин:[5][6][7][8][9]
Choanozoa
Риби 32 900 
Амфібії 7302 
Рептилії 10 038 _2.jpg)
Птахи 10 425 .png)
Ссавці 5513 
Комахи 1 000 000 
Молюски 85 000 
Ракоподібні 47 000 
Корали 2000 
Павукоподібні 102 248 
Первиннотрахейні 165 .jpg)
Мечохвости 4 Інші 68 658 Тварини заселили різноманітні середовища існування на планеті Земля: воду, ґрунт, земну поверхню, повітря, а також інші організми і є їх паразитами або симбіонтами.
Тварини виконують різноманітні ролі в природі та житті людини:
.jpg){kind=small}
.jpg)
.JPG){kind=small}
|displayauthors= (довідка) 
Портал «Біологія» 
Цитати у Вікіцитатах? 
Тварини у Віківидах? 
Проект «Біологія» 
Тварини у Вікісховищі? 
Động vật là một nhóm sinh vật đa bào, nhân chuẩn, được phân loại là giới Động vật (Animalia, đồng nghĩa: Metazoa) trong hệ thống phân loại 5 giới. Cơ thể của chúng lớn lên khi phát triển. Hầu hết động vật có khả năng di chuyển một cách tự nhiên và độc lập.
Hầu hết các ngành động vật được biết đến nhiều nhất đã xuất hiện hóa thạch vào thời kỳ Bùng nổ kỷ Cambri, khoảng 542 triệu năm trước. Động vật được chia thành nhiều nhóm nhỏ, một vài trong số đó là động vật có xương sống (chim, động vật có vú, lưỡng cư, bò sát, cá); động vật thân mềm (trai, hàu, bạch tuộc, mực, và ốc sên); động vật Chân khớp (cuốn chiếu, rết, côn trùng, nhện, bọ cạp, tôm hùm, tôm); giun đốt (giun đất, đỉa); bọt biển và sứa.
Từ "animal" xuất phát từ tiếng Latin animalis, có nghĩa là "có thở".[1] Trong sử dụng ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày, từ "động vật" thường bị sử dụng sai - từ "động vật" đó dùng để chỉ tất cả các thành viên của giới Animalia trừ con người. Theo nghĩa sinh học, "động vật" dùng để chỉ tất cả các thành viên của giới Animalia, bao gồm cả con người.[2]
Động vật có vài đặc điểm riêng tách chúng ra khỏi các sinh vật sống khác. Động vật là sinh vật nhân chuẩn và đa bào,[3] giúp phân biệt chúng với vi khuẩn và hầu hết sinh vật đơn bào. Động vật sống dị dưỡng,[4] tiêu hóa thức ăn trong cơ thể, giúp phân biệt chúng với thực vật và tảo.[5] Chúng cũng khác biệt với thực vật ở chỗ thiếu thành tế bào cứng (thành cellulose).[6] Tất cả động vật có thể di chuyển,[7] ít nhất là trong một giai đoạn sống. Ở hầu hết động vật, phôi trải qua giai đoạn phôi nang (blastula),[8] một giai đoạn riêng biệt đặc trưng ở động vật.
Trừ vài ngoại lệ, như là bọt biển (ngành Porifera) và Placozoa, động vật có cơ thể được chia thành các mô. Chúng có cơ bắp, dùng để thực hiện và kiểm soát vận động, các mô thần kinh, dùng để gửi và xử lý tín hiệu. Thông thường, cơ thể có một hệ tiêu hóa, với một miệng (như thủy tức) hay cả miệng và hậu môn (như cá).[9] Tất cả động vật có tế bào nhân chuẩn.
Gần như tất cả động vật trải qua một số hình thức sinh sản hữu tính.[10] Chúng có những tế bào sinh sản nhỏ, di chuyển được như tinh trùng hay lớn hơn, không di chuyển được như trứng.[11] Tình trùng và trứng sẽ kết hợp để tạo thành hợp tử, hợp tử phát triển để tạo thành cá thể mới.[12]
Nhiều loài động vật cũng có khả năng sinh sản vô tính.[13] Việc này có thể xảy ra thông qua trinh sản, trứng được tạo ra mà không cần giao phối, phân chồi, hay phân mảnh.[14]
Hợp tử ban đầu phát triển thành một khối tế bào hình cầu rỗng, được gọi là phôi nang,[15] sau sẽ được sắp xếp lại. Ở bọt biển, ấu trùng phôi nang bơi đến một vị trí mới và phát triển thành một con bọt biển mới.[16] Trong các nhóm khác, phôi nang trải qua những sắp xếp phức tạp hơn.[17]
Động vật thường được coi là tiến hóa từ một loại trùng roi có tế bào nhân chuẩn.[18] Họ hàng gần gũi nhất được biết đến của chúng là Choanoflagellatea. Nghiên cứu phân tử đặt động vật trong một siêu nhóm được gọi là opisthokonta (sinh vật lông roi sau), cùng với choanoflagellate, nấm và một số sinh vật nguyên sinh ký sinh nhỏ.[19] Tên này đến từ vị trí của roi trong tế bào có thể chuyển động, như tinh trùng ở hầu hết động vật, trong khi các sinh vật nhân chuẩn khác có lông roi trước.[20]
Những hóa thạch đầu tiên được cho có thể là động vật xuất hiện ở thành hệ Trezona, tây Central Flinders, Nam Úc.[21] Những hóa thạch này được xem là loài bọt biển đầu tiên. Chúng được tìm thấy trong lớp đá 665 triệu năm tuổi.[21]
Hóa thạch tiếp theo có thể là động vật cổ nhất được tìm thấy vào thời kỳ Tiền Cambri, khoảng 610 triệu năm trước.[22] Hóa thạch này khó mà liên quan đến các hóa thạch sau nó. Tuy nhiên, hóa thạch này có thể đại diện cho động vật tiền thân của động vật ngày nay, nhưng chúng cũng có thể là một nhóm tách biệt hoặc thậm chí không phải động vật thực sự.[23]
Aristotle chia sinh vật sống ra làm động vật và thực vật, Carolus Linnaeus (Carl von Linné) cũng làm theo cách này trong lần phân loại thứ bậc đầu tiên.[24] Kể từ đó các nhà sinh học đã bắt đầu nhấn mạnh mối quan hệ tiến hóa, ví dụ sinh vật đơn bào ban đầu được xem là động vật bởi khả năng di chuyển của chúng, nhưng nay được tách riêng.
Trong sơ đồ ban đầu của Linnaeus, động vật là một trong ba giới, phân chia thành các lớp Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves, và Mammalia. Kể từ đó, bốn lớp cuối được gộp thành một ngành duy nhất, Chordata, trong khi hai lớp còn lại bị tách ra.
Động vật là một nhóm sinh vật đa bào, nhân chuẩn, được phân loại là giới Động vật (Animalia, đồng nghĩa: Metazoa) trong hệ thống phân loại 5 giới. Cơ thể của chúng lớn lên khi phát triển. Hầu hết động vật có khả năng di chuyển một cách tự nhiên và độc lập.
Hầu hết các ngành động vật được biết đến nhiều nhất đã xuất hiện hóa thạch vào thời kỳ Bùng nổ kỷ Cambri, khoảng 542 triệu năm trước. Động vật được chia thành nhiều nhóm nhỏ, một vài trong số đó là động vật có xương sống (chim, động vật có vú, lưỡng cư, bò sát, cá); động vật thân mềm (trai, hàu, bạch tuộc, mực, và ốc sên); động vật Chân khớp (cuốn chiếu, rết, côn trùng, nhện, bọ cạp, tôm hùm, tôm); giun đốt (giun đất, đỉa); bọt biển và sứa.
Аристотель впервые в собственной отдельной работе «О возникновении животных» предпринял попытку разделить живой мир на растения и животных. Затем последовали труды Карла Линнея — шведского естествоиспытателя и врача, создателя единой системы классификации растительного и животного мира (ещё при жизни принесшей ему всемирную известность), в которой в значительной степени упорядочены и обобщены знания всего предыдущего периода развития биологической науки. Среди главных заслуг Линнея — определение понятия биологического вида, внедрение в активное употребление биноминальной (бинарной) номенклатуры и установление чёткого соподчинения между систематическими (таксономическими) категориями[10]. Кроме того, Карл Линней является автором первой иерархической классификации живой природы[11], ставшей основой (базисом) для научной классификации живых организмов. Он разделил природный мир на три «царства»: минеральное, растительное и животное, использовав четыре уровня («ранга»): классы, отряды, роды и виды. Введённый Карлом Линнеем в практику систематики метод формирования научного названия для каждого из видов (так называемые тривиальные названия лат. nomina trivialia, которые позже стали использоваться в качестве видовых эпитетов в биноминальных названиях живых организмов) используется до сих пор (применявшиеся ранее длинные названия, состоящие из большого количества слов, давали описание видов, но не были строго формализованы). Использование латинского названия из двух слов — название рода, затем специфичное имя — позволило отделить номенклатуру от таксономии. В оригинальной схеме Карла Линнея животные были отнесены к одному из трёх царств, разделённому на классы Черви, Насекомые, Рыбы, Гады (позднее Амфибии и Пресмыкающиеся), Птицы и Млекопитающие. С тех пор последние четыре класса были объединены в один тип — хордовые, в то время как остальные классы были отнесены к беспозвоночным.
В приведённой версии классификации насчитывается 32 типа современных животных (слово «тип» не указывается). Далее описаны некоторые альтернативные классификации:
Классификация царства животных не является устоявшейся и существует множество вариантов. Иногда простейших относят к животным в качестве подцарства на основании того, что они (в большинстве) являются гетеротрофными активно передвигающимися организмами. Но с другой стороны, простейшие зачастую в не меньшей степени обладают признаками растений и занимают в некотором смысле промежуточное положение между животными и растениями. Поэтому протистов также выделяют в отдельное царство (или несколько царств). В некоторых классификациях выделялось подцарство Агнотозои, включающее плакозоев, ортонектид и дициемид.
Кроме того, количество и состав типов подвергаются различным изменениям. Вот лишь некоторые возможные вариации на тему типов:
Первичноро́тые (лат. Protostomia) — таксон многоклеточных животных из группы Bilateria. В период зародышевого развития на месте их первичного рта (бластопора) образуется рот или, при щелевидном замыкании бластопора, рот и анальное отверстие. Этим они отличаются от вторичноротых, у которых на месте бластопора образуется анальное отверстие, а ротовое возникает позже в другом месте.
Platyzoa (лат.) — группа первичноротых животных (Protostomia). Название таксона предложено в 1998 году Т. Кавалир-Смитом для «ресничных несегментированных организмов без полости тела или с первичной полостью тела, лишённых циркуляторной системы»[12]. Впоследствии состав группы был пересмотрен: в неё включили циклиофор и внутрипорошицевых и исключили из неё Acoelomorpha, ранее считавшихся представителями турбеллярий[12]. Монофилетический статус таксона в этом изменённом составе подтверждён молекулярно-генетическими исследованиями[12][13].
Спира́льные (лат. Spiralia, Lophotrochozoa) — огромная группа беспозвоночных животных, включающая моллюсков и кольчатых червей[14][15]. Первые включают, в частности, улиток, двустворок и кальмаров, а вторые — дождевых червей и пиявок. При этом кольчатых червей (ввиду сегментированности их тела) считали ближе к членистоногим[16]. Группу предложил в 1995 году Kenneth M. Halanych, который основывался на молекулярных данных[17]. Молекулярные доказательства, например, эволюция маленьких субъединиц рРНК, доказывают монофилию типов данного надтипа[18].
Panarthropoda (лат.) — таксон беспозвоночных из группы первичноротых (Protostomia), объединяющий членистоногих, тихоходок, онихофор, включая вымершую группу ксенузий[19][20][21].
Общие черты строения Panarthropoda подчинены законам метамерной симметрии: тело организма включает несколько сходных элементов — сегментов — расположенных друг за другом вдоль оси тела. Одно из наиболее заметных проявлений сегментации — расположение парных конечностей, которые у всех Panarthropoda первоначально были вооружены твёрдыми коготками. Метамерия характерна и для внутренних органов: мышц, приводящих в движение конечности, органов выделения и элементов нервной системы. Следует отметить, что морфология Panathropoda очень разнообразна, так что нередко установление гомологичных черт облика конкретного представителя с описанным выше планом строения оказывается затруднено[22].
Вторичноро́тые (лат. Deuterostomia) — группа многоклеточных животных из группы Bilateria, включает полухордовых, иглокожих и хордовых. Термин введён немецким зоологом К. Гроббеном (1908)[23]. У вторичноротых в период зародышевого развития на месте первичного рта (бластопора) образуется анальное отверстие, а собственно рот независимо появляется в передней части тела. Есть вторичная полость тела (целом). К ним относятся в том числе и наиболее прогрессивные (с позиции эволюционного учения) животные — позвоночные (подтип хордовых). Однако происхождение вторичноротых неясно. Возможно, они произошли от радиальных (кишечнополостных) животных независимо от первичноротых. Согласно другим гипотезам, предками вторичноротых были представители одного из примитивных типов первичноротых, объединяемых в группу низших червей. Но последние данные молекулярных исследований говорят в пользу первой версии[24].
Портал «Биология» 
Животные в Викисловаре 
Животные в Викицитатнике 
Животные в Викивидах 
Животные на Викискладе 
Животные в Викиновостях 
Проект «Биология» 
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|coauthors= (справка) Аристотель впервые в собственной отдельной работе «О возникновении животных» предпринял попытку разделить живой мир на растения и животных. Затем последовали труды Карла Линнея — шведского естествоиспытателя и врача, создателя единой системы классификации растительного и животного мира (ещё при жизни принесшей ему всемирную известность), в которой в значительной степени упорядочены и обобщены знания всего предыдущего периода развития биологической науки. Среди главных заслуг Линнея — определение понятия биологического вида, внедрение в активное употребление биноминальной (бинарной) номенклатуры и установление чёткого соподчинения между систематическими (таксономическими) категориями. Кроме того, Карл Линней является автором первой иерархической классификации живой природы, ставшей основой (базисом) для научной классификации живых организмов. Он разделил природный мир на три «царства»: минеральное, растительное и животное, использовав четыре уровня («ранга»): классы, отряды, роды и виды. Введённый Карлом Линнеем в практику систематики метод формирования научного названия для каждого из видов (так называемые тривиальные названия лат. nomina trivialia, которые позже стали использоваться в качестве видовых эпитетов в биноминальных названиях живых организмов) используется до сих пор (применявшиеся ранее длинные названия, состоящие из большого количества слов, давали описание видов, но не были строго формализованы). Использование латинского названия из двух слов — название рода, затем специфичное имя — позволило отделить номенклатуру от таксономии. В оригинальной схеме Карла Линнея животные были отнесены к одному из трёх царств, разделённому на классы Черви, Насекомые, Рыбы, Гады (позднее Амфибии и Пресмыкающиеся), Птицы и Млекопитающие. С тех пор последние четыре класса были объединены в один тип — хордовые, в то время как остальные классы были отнесены к беспозвоночным.
Биологическая систематика Основная статья: Биологическая систематикаВ приведённой версии классификации насчитывается 32 типа современных животных (слово «тип» не указывается). Далее описаны некоторые альтернативные классификации:
Подцарство Прометазои (Prometazoa) Губки (Porifera или Spongia) — около 8000 видов Пластинчатые (Placozoa) — 1 вид Подцарство Эуметазои или настоящие многоклеточные (Eumetazoa) Гребневики (Ctenophora) — 100—150 видов Стрекающие или книдарии (Cnidaria) — около 11 тысяч видов Двусторонне-симметричные (Bilateria) Xenacoelomorpha — около 400 видов Первичноротые (Protostomia) Щетинкочелюстные (Chaetognatha) — около 120 видов Дициемиды (Dicyemida) — 70—75 видов Ортонектиды (Orthonectida) — около 30 видов Плоские черви (Plathelmintes) — около 25 тысяч видов Брюхоресничные черви или гастротрихи (Gastrotricha) — около 600 видов Гнатостомулиды (Gnathostomulida) — около 100 видов Micrognathozoa — единственный вид — Limnognathia maerski Скребни или акантоцефалы (Acanthocephala) — около 750 видов Коловратки (Rotatoria или Rotifera) — около 1500 видов Внутрипорошицевые (Entoprocta) — около 150 видов Циклиофоры (Cycliophora) — 3 вида Мшанки (Bryozoa или Ectoprocta) — около 5000 видов Форониды (Phoronida) — 12 видов Плеченогие или брахиоподы (Brachiopoda) — примерно 280 современных и 30 тысяч вымерших видов Немертины (Nemertina или Nemertini) — около 1000 видов Сипункулиды (Sipuncula) — 144—320 видов Кольчатые черви, или кольчецы, или аннелиды (Annelida) — более 12 тысяч видов Моллюски или мягкотелые (Mollusca) — более 150 тысяч видов Scalidophora — около 300 видов Нематоды или круглые черви (Nematoda) — описано около 80 тысяч видов, общее число видов, предположительно, — около миллиона Волосатики (Nematomorpha или Gordiacea) — около 320 видов Тихоходки (Tardigrada) — более 900 видов Онихофоры или первичнотрахейные (Onychophora) — около 100 видов Членистоногие (Arthropoda): насекомые (более 1 млн видов), паукообразные (около 114 тысяч видов), ракообразные (около 73 тысяч видов) и др. Вторичноротые (Deuterostomia) Иглокожие (Echinodermata) — около 7000 видов: морские звёзды (около 1600 видов), морские ежи (около 940 видов) и др. Полухордовые (Hemichordata) — около 100 видов Хордовые (Chordata) — около 51 тысяч видов: млекопитающие (до 5400 видов), птицы (около 10,7 тысяч видов) и др.Классификация царства животных не является устоявшейся и существует множество вариантов. Иногда простейших относят к животным в качестве подцарства на основании того, что они (в большинстве) являются гетеротрофными активно передвигающимися организмами. Но с другой стороны, простейшие зачастую в не меньшей степени обладают признаками растений и занимают в некотором смысле промежуточное положение между животными и растениями. Поэтому протистов также выделяют в отдельное царство (или несколько царств). В некоторых классификациях выделялось подцарство Агнотозои, включающее плакозоев, ортонектид и дициемид.
Кроме того, количество и состав типов подвергаются различным изменениям. Вот лишь некоторые возможные вариации на тему типов:
Книдарий и гребневиков могут объединять в один тип (кишечнополостные). Нематод, брюхоресничных червей, киноринхов, волосатиков, коловраток и иногда приапулид объединяют в качестве классов в одном типе первичнополостные черви или круглые черви (явно устаревшая классификация). Нематод, волосатиков и брюхоресничных червей относят к типу круглые черви (Nemathelminthes). Классы головохоботных — приапулид, киноринхов и лорицифер рассматривают в качестве отдельных типов. Форонид, мшанок и плеченогих объединяют в тип щупальцевые или лофофоровые с тремя соответствующими классами. Полухордовые ранее считались подтипом хордовых. Оболочники нередко рассматривались в качестве отдельного типа. Во многих руководствах в качестве отдельного типа вторичноротых рассматриваются погонофоры. Ортонектиды и дициемиды могут рассматриваться как один тип мезозои (явно устаревшая классификация). В состав животных включается тип Myxozoa, который ранее относили к протистам.動物是多細胞真核生命體中的一大類群，統稱為動物界。動物身體的基本形態會隨著其發育而變得固定，通常是在其胚胎發育時，但也有些動物會在其生命中有變態的過程。
大多數動物能自發且獨立地移動探索，只有極少數的動物（如珊瑚）是固定在一點無法移動。動物行為學是研究動物行為的科學，較著名的行為理論為康納德·洛倫茨提出的本能理論。
已發現的動物化石，多是在五億四千萬年前的寒武紀大爆發時的海洋物種。
動物有幾種將其與其他生物相區隔的特徵。動物是真核生物，且通常是多細胞的[1]（例外請見黏體動物），這將其與細菌和大多數的原生生物相區隔。動物是消費者[2]，通常在一個內腔中消化食物，這將其與植物和藻類相區隔。動物也因缺乏細胞壁而和植物、藻類和真菌不同。[3]所有的動物都是能動的[4]，若只算一部份的生長期間。胚胎會有形成囊胚的時期，這是只有動物才有的特徵。
除了少部份（如海綿）的例外，動物都有一個分化出分別組織的身體。這些組織包含肌肉（能收縮並控制身體的移動）和神經組織（傳遞與接收訊號）。一般也會有個內部的消化腔，和表皮連有一或兩個開口。有這些組織的動物被稱之為真後生動物。 所有的動物都有真核細胞，且被包在由膠原蛋白和具彈性的糖蛋白所組成的獨特細胞外網絡之中。這些網絡或許會鈣化以形成甲殼、骨頭和針骨等結構。在發育時會形成一個較可變動的架構，好讓細胞能移動且被重新組織，好使得複雜的結構變得可能。相對地，其他如植物和真菌等多細胞生物有被細胞壁固定住位置的細胞，所以以漸進的生長方式來發育。另外，動物細胞特有的還有如下幾種細胞間的結合：緊密接合、間隙接合和橋粒。
幾乎所有的動物都會進行某種類型的有性生殖。成熟的個體是雙倍體或多倍體的。牠們有一些特化的生殖細胞，行減數分裂以產生較小可游動的精子或較大不可動的卵子。精子和卵子會結合成為受精卵，且發育成新的個體。
許多動物也能夠行無性生殖。這可能發生在孤雌生殖（成熟卵沒有經過交配而產生），或一些經由斷裂生殖。
受精卵一開始會發育成一個小球，稱之為囊胚，在此進行重整和分化。在海綿裡，囊胚幼體會游到一個新的位置上並發育成一個新的海綿。而在其他大多數的類群中，囊胚則會進行更為複雜的重整。囊胚一開始會內套以形成具有消化腔的原腸胚和兩個各別的胚層－外胚層和內胚層。在大多數的情況下，還會有個中胚層在兩者之間。這些胚層接著分化成各式組織和器官。
大多數動物間接利用太陽光的能源來生長。植物利用太陽光來轉化出簡單的糖類，以一種稱之為光合作用的過程。一開始是二氧化碳和水，經由光合作用後，太陽光的能源被轉化成葡萄糖中鍵結的化學能，並釋放出氧來。這些糖類接著被用來當做供植物生長的建材。當動物吃下這些植物（或吃下其他吃了植物的動物），由植物產生出來的糖便會被動物利用。這些糖或者直接利用來幫助動物生長，或者被分解掉，釋放出儲存的太陽能，以供動物活動的能量。此一過程稱之為糖酵解。
生活在靠近海床上的深海熱泉和海底冷泉等地的動物不依靠太陽能。而是由化能合成的古菌和細菌形成其食物鏈的基部。
動物普遍地被認為是演化自一個鞭毛真核生物。牠們最親近的已知現存生物為領鞭毛蟲，其在形態上和某些海綿的領細胞相似。分子研究將動物放在一個稱之為後鞭毛生物的超類群中，此一類群亦包括領鞭毛蟲，真菌和少數小型寄生原生生物。此一名稱的由來是因為可游動細胞的鞭毛是在後面的緣故，如大多數動物的精子，而其他的真核生物則遍向於有前端的鞭毛。
第一個可能表示動物的化石出現於前寒武紀結束時，約在6億1千萬年前，在埃迪卡拉動物群之中。但是，它和之後化石之間的關係則很難認定。一些可能是現在部份動物門的祖先，但也可能是獨立的類群，亦可能根本就不是動物。另外Roger Summons和Gordon Love在距今六億三千五百萬年前至七億一萬三千萬年前的岩石層中，發現了只在海綿動物的細胞膜中出現的的固態膽固醇[5]。
動物可能在5.65億年之前即已具有運動能力[6]。除此之外，大多數已知的動物門多少都在寒武紀間同時地出現。至今，寒武紀大爆發這個事件到底是代表著不同類群的快速分化，或者是環境的改變而使得化石形成變得可能，都還留有許多的爭議。不過，有一些古生物學家和地質學家推測動物出現的時間要比之前所想的要早上許多，甚至可能早上十億年之久。在印度的拉伸紀地層中發現的生痕化石如足跡和洞穴等指出存在著像是動物的三胚層蟲，且大約和蚯蚓一樣大（約5公釐寬）且複雜。[7]
海綿（多孔動物門）很早便和其他動物分歧。如上所述，牠們缺乏可以在其他大多數門中找到的複雜組織。牠們的細胞會分化，但在大多數的情況下不會構成個別的組織。海绵是不會移動的，且一般是經由將水穿透細孔來進食的。有聚合骨骼的古杯動物門可能是海綿的一種或者是单独的一個門。
在真後生動物中，有三個類群是輻射對稱的，且擁有單一個開口（同時用做嘴巴及肛門）的消化腔。這三個類群是包含著海葵、珊瑚、水母的刺胞動物和櫛水母，以及已滅絕的三裂動物。三者都有分別的組織，但並沒有構成器官。此類動物只有外胚層和內胚層兩個胚層，之間只有些零散的細胞。因此，這些動物有時被稱之為是二胚層的。細小的扁盤動物門也很類似，但牠們沒有固定的消化腔。
根据最近几年的研究发现櫛水母動物門有其独特的结构特征和化石证据，比如独特的神经系统，或许櫛水母是最早从多细胞动物的主干上分离出来。这一假说被称为“栉水母优先”假说（‘Ctenophora-first’ hypothesis）。
剩下的動物可能形成一個稱之為兩側對稱動物的單系群。大部份而言，牠們是兩側對稱的，且通常有一個特化的頭部作為進食和感覺的器官。其身體是三胚層的，即有三個發育良好的胚層，且組織會形成分別的器官。其消化腔有兩個開口（嘴巴和肛門），也有一個稱之為體腔或假體腔的身體內腔。不過，每個特徵都存在著一些例外，如棘皮動物的成體是輻射對稱的，而某些寄生蟲有著極簡化的身體結構。
基因研究大大地改變了人們對兩側對稱動物間關係的瞭解。大多數的兩側對稱動物可以被歸在四個主要分支內：後口動物、蛻皮動物、扁蟲動物和冠輪動物。除此之外，還有一些小類群，擁有相對簡單的結構，且似乎是在主要類群之前便分歧了出來。這些類群包括直泳動物門、菱形動物門和內肛動物門。黏體動物此一單細胞的寄生生物原先被認為是屬於原生生物界的，而現在也确认是屬於刺胞動物門。
後口動物和其他的兩側對稱動物（合稱為原口動物）有一些部份不同。兩者都有完全的消化道，但原口動物原本的開口（原腸）發展成了嘴部，肛門則個別地形成；而在後口動物中則是剛好相反。大多數原口動物的細胞都只是填滿原腸胚(archenteron)的內部來形成中胚層(mesoderm)，稱之為裂體腔發展；而在後口動物中，則是經由內胚層的內套形成，稱之為腸體腔囊。後口動物亦有個背側，而不是腹側的神經索，且牠們的胚胎會行不同的卵裂。
所有這些都推測後口動物和原口動物是兩個各別的單系分支。後口動物主要的門為棘皮動物門和脊索動物門。前者是輻射對稱的，且都生活在海洋裡，如海星、海膽和海參。後者則是由脊椎動物（有脊骨的動物）佔大多數，包括魚、兩棲動物、爬行動物、鳥和哺乳動物。
除了上述之外，後口動物還包括半索動物門。雖然牠們今日並不特別顯著，但重要的筆石綱化石可能屬於此一類群。
毛顎動物門可能也是後口動物，但較近的研究推測其與原口動物的關係較近。
蛻皮動物是原口動物，以其會脫皮此一共同的特徵來命名。較大的動物門（節肢動物門，包括昆蟲、蜘蛛、螃蟹等）屬於此一類群。所有此類生物都有一個分成反覆的節的身體，且一般會帶有成對的肢體。兩個較小的門（有爪動物門和緩步動物門）是節肢動物的近親，且共同擁有這些特徵。
蛻皮動物也包括線蟲動物門－第二大的動物門。線蟲一般屬於微生物，且幾乎出現在所有有水的環境中。許多線蟲是重要的寄生蟲。和牠們相關的較小的門是線形動物門（肉眼不可見的）、動吻動物門、鰓曳動物門和鎧甲動物門。此類群有一個退化的體腔，稱之為假體腔。
剩下兩個原口動物的類群有時會被合成一起稱之為螺旋卵裂動物，因為兩者的胚胎都會以螺旋卵裂發育。
扁蟲動物包括扁形動物門。牠們原本被認為是最原始的兩側對稱動物的一部份，但現在顯示牠們似乎是由較複雜的祖先演化過來的。[8]
許多寄生蟲屬於此一類群，如吸蟲和絛蟲。扁形動物門沒有體腔，而且其最親近的物種（微生物的腹毛動物門）也一樣。[9]
其他扁蟲動物的門是微生物且有假體腔。最常見的物種為輪形動物門，牠們在水生環境中很普遍。其他的物種還包括棘頭動物門、顎胃動物門、微顎動物門，還可能也包括環口動物門。[10]這些類群存在著複雜的顎，被合稱為擔顎動物。
冠輪動物包括最成功的動物門中的其中兩種－軟體動物門和環節動物門。[11][12]前者包括蝸牛、蛤蜊和魷魚等動物，後者則是由成節的蟲所組成，如蚯蚓和螞蟥。這兩個類群長久以來一直被認為是近親，因為其幼體都是擔輪幼蟲；而環節動物被認為較親近於節肢動物門[13]，因為牠們都是成節的。現在一般認為這是趨同演化，因為兩個門之間形態和基因上的差別。[14]
冠輪動物還包括紐形動物門、星蟲動物門和一些在嘴部有一片纖毛（稱之為觸手冠）的門。[15]牠們傳統上被合在一起稱做觸手冠動物[16]，但現在顯示牠們似乎是併系群的，[17]一些較接近紐形動物門，一些則較接近軟體動物門和環節動物門。[18][19]牠們包括腕足動物門（常見於化石記錄中）、內肛動物門，以及可能也包括外肛動物門。[20]
根據不同的準則，或稱為分類系統，動物會被不同地劃分。
如果按形態學分類的話，動物首先按照組成的細胞數，分為單細胞動物（Protozoa）和多細胞動物（即後生動物 Metazoa）兩種。前者所屬的動物有爭議，例如眼蟲，會因為其體內的葉綠體被歸入為植物。而在演化的過程中，多細胞生物中的細胞會因細胞分化而發展到不同的方向，行使不同的功能[21]。
多細胞動物再被分為側生動物（Parazoa）和真後生動物（Eumetazoa）。前者包括海綿動物，扁盤動物和中生動物[21]。這三種動物和真後生動物缺乏聯繫。組織分化程度低[22]。
接下來，真後生動物按照其身體對稱方式被分為輻射對稱動物和兩側對稱動物。前者包括刺胞動物門、櫛水母動物門和三裂動物門。
然後將兩側對稱的動物按其體腔的有無，有的話是真是假，分為三類，即無體腔動物（Acoelomata），假體腔動物（Pseudocoelomata）和真體腔動物（Eucoelomata）。但是紐形動物門介乎於假體腔動物和真體腔動物之間，分類位置有疑問。無體腔動物的代表是扁形動物。假體腔動物的體腔並不是由中胚層包繞的，是原腸未完全退化的產物，代表動物是線蟲動物和輪形動物。真體腔動物的體腔是有中胚層包裹的。
真體腔動物接著按原腸孔（Blastoporus）的發展分為原口動物（Protostomia），後口動物（Deuterostomia）[21]和過渡類型觸手動物（Tentaculata）。後口動物的代表是棘皮動物和非「無脊椎動物」的脊索動物。過渡類型包括帚蟲動物，腕足動物和苔蘚動物三種。其他的真體腔動物都是原口動物，包括節肢動物，緩步動物，有爪動物，軟體動物，星蟲動物和環節動物等。
這種分類有很大問題，比如紐形動物的「無家可歸」，而扁形動物，線蟲動物是原口動物，卻因為體腔不是「真體腔」而沒有「資格」去被歸類。觸手動物有很多後口動物的特徵，比如輻射卵裂，體腔是由內胚層內陷形成的中胚層包裹的。但是來自分子生物學的證據卻表明它們是原口動物。
遺傳學分類和按形態分類的出入在於兩側對稱動物中。
如果按18s rRNA序列比對的結果進行分類的話，兩側對稱動物首先按原腸孔的發展去向分為原口動物和後口動物。在形態學分類中的過渡類型觸手動物則被全部歸到原口動物中。
原口動物接著會按照蛻皮假說被分為兩種：蛻皮動物和冠輪動物。蛻皮動物的特徵是，這些動物在一種名叫蛻皮激素（Ecdyson）的作用下，會退去身體表面的角質層外皮。節肢動物，線形動物，緩步動物和有爪動物都屬蛻皮動物。冠輪動物的特徵是發育經過擔輪幼蟲階段（但有些動物發育過程中並不經歷幼蟲階段，很好的例子是蚯蚓）或是有觸手冠。軟體動物門(Mollusca)、環節動物門(Annelida)、紐形動物門(Nemertea)、星蟲動物門(Sipunculida)，苔蘚動物門(Bryozoa)、內肛動物門(Entoprocta)、腕足動物門(Brachiopoda)和帚蟲動物門(Phoronida)都屬於這一冠輪動物[23]。
這種分類方法沒有在形態分類學中出現的矛盾問題。不過卻還有一些地方需要進一步闡明，例如有爪動物的分類位置（位於蛻皮動物和冠輪動物之間）有爭議[24]。
.jpg)
_grazing_-_20050809.jpg)
|coauthors=需要含有|author= (帮助); 使用|accessdate=需要含有|url= (帮助) |url=值 (帮助). Gastrotricha: World Portal. University of Modena & Reggio Emilia. [2008-01-26]. |coauthors=需要含有|author= (帮助); 使用|accessdate=需要含有|url= (帮助) |coauthors=需要含有|author= (帮助) |author-link1=值 (帮助) |coauthors=需要含有|author= (帮助)[永久失效連結] |coauthors=需要含有|author= (帮助); 使用|accessdate=需要含有|url= (帮助) |coauthors=需要含有|author= (帮助) |access-date=中的日期值 (帮助) |access-date=中的日期值 (帮助) |access-date=中的日期值 (帮助) 動物是多細胞真核生命體中的一大類群，統稱為動物界。動物身體的基本形態會隨著其發育而變得固定，通常是在其胚胎發育時，但也有些動物會在其生命中有變態的過程。
大多數動物能自發且獨立地移動探索，只有極少數的動物（如珊瑚）是固定在一點無法移動。動物行為學是研究動物行為的科學，較著名的行為理論為康納德·洛倫茨提出的本能理論。
已發現的動物化石，多是在五億四千萬年前的寒武紀大爆發時的海洋物種。
本文参照
動物（どうぶつ、羅: Animalia、単数: Animal）とは、
本項では1の意味を解説する。
動物は、哺乳類、爬虫類、鳥類、両生類、魚類といった脊椎動物はもちろん、貝類、昆虫、サナダムシ、カイメンなど、幅広い種類の生物を含んだ分類群で、特徴として運動能力と感覚を持つ多細胞生物である事が挙げられる。
20世紀末の分子遺伝学の知見を踏まえると、生物は真正細菌、古細菌、真核生物の３つに分かれるが（３ドメイン説）、動物はそのうちの真核生物に属し、他に真核生物に属するものとしては植物、菌類（キノコやカビ）、原生生物が挙げられる。
すべての動物は細胞で構成されている。この細胞はコラーゲンと伸縮性のある糖タンパク質からなる特徴的な細胞外マトリックスで囲まれている[8]。細胞外マトリックスは細胞外の空間を充填する物質であると同時に、骨格的役割（石灰化による骨、貝殻、海綿骨針といった組織の形成[9] ）、細胞接着における足場の役割（例：基底膜やフィブロネクチン）、細胞増殖因子などの保持・提供する役割（例：ヘパラン硫酸に結合する細胞増殖因子FGF）などを担う。また動物細胞は、密着結合、ギャップ結合、接着斑などにより細胞結合・細胞接着している[10]。
海綿動物や平板動物のような少数の例外を除き、動物の体は組織に分化しており[11]、組織としては例えば筋肉や神経がある。
動物の起源については、単細胞生物の襟鞭毛虫が集まって多細胞化する事で海綿動物のような動物になっていったと考えられる[12]。
なお従来は、上述した襟鞭毛虫類から進化したとするヘッケルの説と繊毛虫類から進化したとするハッジの説が対立していたが、分子遺伝学の成果によれば、18S rDNAに基づいた解析等により、動物は襟鞭毛虫類を姉妹群に持つ単系統な群であることが示されており、ヘッケルの説が有力とされている[12]。
下表は動物界を生物の分類の分類階級である「門」に分類したものであり[13]、各動物門に属する生物はそれぞれの「門」独自の基本設計（ボディプラン）を共有している。
ただし、2018年現在、分子系統解析が進展中ということもあり、下表は今後も若干の修正が加えられていくものと思われる。
動物分類表[13][14] 上位分類 門 動物の例 後生動物 （前左右相称動物） 海綿動物門
カイメン、
カイロウドウケツ 平板動物門 
センモウヒラムシ 刺胞動物門 
クラゲ、
サンゴ 有櫛動物門 
クシクラゲ 左右相称動物 冠輪動物 ？ 直泳動物門 
キリオキンクタ ？ 二胚動物門 
ニハイチュウ 扁平動物 扁形動物門 
プラナリア、
吸虫、
サナダムシ 顎口動物門 
輪形動物門 
ワムシ 鉤頭動物 
微顎動物門 
リムノグナシア 腹毛動物門 
イタチムシ、オビムシ ？ 外肛動物門 
コケムシ 触手冠動物 箒虫動物門 
ホウキムシ 腕足動物門 
シャミセンガイ、ホオズキガイ 担輪動物 紐形動物門 
ヒモムシ 軟体動物門 _(15152229484).jpg)
貝類、
イカ、
タコ 星口動物門 
ホシムシ 環形動物門 
ミミズ、
ゴカイ、
ユムシ 内肛動物門 
スズコケムシ 有輪動物門 シンビオン 脱皮動物 線形動物 線形動物門 
回虫 類線形動物門 
ハリガネムシ 有棘動物 動吻動物門 トゲカワ 胴甲動物門 
コウラムシ 鰓曳動物門 
エラヒキムシ 汎節足動物 緩歩動物門 
クマムシ 有爪動物門 .jpg)
カギムシ 節足動物門 
昆虫類、
甲殻類 ？ 毛顎動物門 
ヤムシ 新口動物 珍無腸動物門 無腸動物、珍渦虫 棘皮動物門 
ヒトデ、
ナマコ、
ウニ 半索動物門 
ギボシムシ、フサカツギ 脊索動物門 
ナメクジウオ、
ホヤ、
脊椎動物 なお、上述の分類において
化石動物について、上記の分類される現存動物門のいずれにも属さないとして、新たな動物門が提唱されることがある。これらについては、うたかたのごとく提唱されては消えていくものも少なくないが、主なもののみ挙げる。
動物（どうぶつ、羅: Animalia、単数: Animal）とは、
生物学において、動物とは生物の分類群の一つで、一般に運動能力と感覚を持つ多細胞生物である。「動物」という言葉がつく分類群名としては後生動物や原生動物がある。後者は進化的に異なる雑多な生物をまとめたグループ（多系統群）とされているが、いずれも後生動物とは別系統である。本稿でいう「動物」は後生動物の方を指す。 日常語において、動物とは1.の意味の動物のうち、ヒト以外のもの。特に哺乳類に属する生物を指す事が多い。本項では1の意味を解説する。
地質時代 先カンブリア時代 - 現代 分類 ドメ後生動物 (こうせいどうぶつ、Metazoa)は、生物の分類群の1つで、真核生物のオピストコンタに属する。海綿動物、中生動物、節足動物、脊索動物などを含む。二界説での動物界から原生動物を除いたもの、五界説で動物界とされたものにほぼ等しい。
Adl et al. (2005) などによれば、後生動物は、4つのグループに分類される。
真正後生動物には、節足動物、脊索動物を始め、主要な動物門のほとんどが属する。
「動物」というタクサ名称をこの位置においたのはAdl et al. (2005) だが、必ずしも広く認められたものではない。後生動物のシノニムとする、あるいは、オピストコンタと後生動物の間に置くこともある。
後生動物全体の単系統性はある程度信じられている。以前は海綿動物の1つないしいくつかの系統は別系統だとする説もあったが、否定されつつある。
後生動物という分類は、1874年、エルンスト・ヘッケルが定めた。ヘッケルの定義は系統的なものではなかったが、範囲は現在のものとほぼ同じである。
二界説が中心であった時代に、動物界には多細胞動物と、単細胞で運動性がある原生生物が含まれていた。この、動物扱いされていた単細胞生物を原生動物というのに対して、多細胞の動物をまとめた呼び名として後生動物が使用された。
単細胞の動物から、多細胞動物への進化を考える場合や、動物の系統を論じるときなどに使われることが多かった。現在では、原生動物門は認められず、その意味では後生動物という言葉を使う価値はほとんどない。動物界を構成しているのは多細胞動物だけである。ただし、海綿動物は動物の系統関係から見て、進化の脇道に入ったものであって、真の多細胞動物ではないとの見方がある。その意味から、海綿動物を側生動物 (Parazoa) と呼ぶ場合がある。また、中生動物 (Mesozoa) というのもあるので、それらを取りのけた多細胞動物が真の後生動物だという言いかたもある。この場合、多細胞動物の主系列をまとめた、とでも言った意味合いになるものと思われるが、それが真のまとまりとして認められるものかどうかは別の問題である。
後生動物 (こうせいどうぶつ、Metazoa)は、生物の分類群の1つで、真核生物のオピストコンタに属する。海綿動物、中生動物、節足動物、脊索動物などを含む。二界説での動物界から原生動物を除いたもの、五界説で動物界とされたものにほぼ等しい。
.jpg)
