El ajo de oso (Allium ursinum) es una especie de planta bulbosa y herbácea perteneciente a la familia de las amarilidáceas, y que se considera medicinal y comestible. Su fuerte olor recuerda inevitablemente al de su pariente, el ajo común. El uso culinario se centra en ensaladas de hoja, pestos y majadas, en los que se incluye para aportar un ligero sabor aliáceo. En cuanto a su uso farmacológico, destacan sus efectos depurativos si se consume, o bien para curar forúnculos y abscesos si se aplica sobre la piel.
Es una planta perenne que alcanza los 30 cm de altura. Con un pequeño bulbo del que surgen las hojas basales, pecioladas, elípticas y brillantes y el pedúnculo de una densa umbela. Sus largas hojas tienen un gran parecido al de la convalaria. Desprende un notable olor aliáceo. Las flores son de color blanco y se producen en umbelas sostenida por un escapo de sección triangular que alcanza los 30 cm de altura.
Es de las primeras plantas que surgen en el bosque frío al inicio de la primavera, y florece entre abril y junio. Una vez florecido, pierde gran parte de su aroma y efectividad medicinal.[1][2]
El ajo de los osos se extiende por los bosques caducifolios de Eurasia.[1] En la península ibérica, se puede encontrar silvestre en la zona norte (la España verde).
No le gusta el sol directo. Crece abundantemente y de forma espontánea en terrenos húmedos y fríos, como cauces de ríos. No le gusta el clima de montaña, por lo que su hábitat se limita a llanuras y zonas submontañosas (piedemontes).[2] Cuando se dan las condiciones ideales, el ajo de oso se propaga rápidamente invadiendo todo el sotobosque.
Se considera planta medicinal porque tiene diversas propiedades beneficiosas. Por ejemplo, es un potente antihelmíntico (vermífugo), igual que el ajo común. Su cosecha se da durante la primavera, cuando sus hojas están tiernas, hasta inicios del verano. Se aprovechan todas las partes de la planta. Al ser un excelente depurativo natural, es una planta primordial para las curas o depuraciones primaverales.[2][3]
Se recomienda para presión arterial alta puesto que es hipotensor. Asimismo tiene efectos coleréticos, es decir, que favorece la producción de bilis, diuréticos, antisépticos y estimulantes.[2] Estas propiedades las comparte con las especies del género Allium, como el ajo común.
El ajo del oso es efectivo para paliar los síntomas de las enfermedades crónicas de la piel, las diarreas agudas o crónicas, los trastornos cardiacos o el insomnio, causados por el estómago.[3]
Las hojas se dejan secar a la sombra, y los bulbos al sol. Luego se conservan fácilmente en bolsas o frascos. El herbólogo italiano Aldo Poletti, en su libro Plantas y flores medicinales (1979),[2] recomienda los siguientes modos de empleo:
Allium ursinum fue descrita por L.) y publicado en Species Plantarum 1753.[4][5][6]
Allium: nombre genérico muy antiguo. Las plantas de este género eran conocidos tanto por los romanos como por los griegos. Sin embargo, parece que el término tiene un origen celta y significa 'quemar', en referencia al fuerte olor acre de la planta.[7] Uno de los primeros en utilizar este nombre para fines botánicos fue el naturalista francés Joseph Pitton de Tournefort (1656-1708).
ursinum: epíteto latino que significa 'del oso'.[8]
subsp. ursinum
subsp. ucrainicum Kleopow & Oxner
El nombre común de esta planta es «ajo de oso», «ajo de los osos» o «ajo de osos».[9] Se le ha dado este nombre porque, al ser una de las primeras hojas verdes en crecer tras el invierno, suele ser lo primero que come el oso pardo europeo tras su temporada de hibernación.[1][10]
El ajo de oso (Allium ursinum) es una especie de planta bulbosa y herbácea perteneciente a la familia de las amarilidáceas, y que se considera medicinal y comestible. Su fuerte olor recuerda inevitablemente al de su pariente, el ajo común. El uso culinario se centra en ensaladas de hoja, pestos y majadas, en los que se incluye para aportar un ligero sabor aliáceo. En cuanto a su uso farmacológico, destacan sus efectos depurativos si se consume, o bien para curar forúnculos y abscesos si se aplica sobre la piel.
Čemaž (tudi divji česen, medvedji česen, gozdni česen, kačji lek ali štrkavec; znanstveno ime Allium ursinum) je trajnica z zdravilnimi učinki. Uvrščamo jo v rod lukov. Številna imena, ki se uporabljajo za čemaž, kažejo na razširjeno uporabo v preteklosti, izvirajo pa iz določenih značilnosti rastline (vonj po česnu, rjavi medvedi radi jedo čemaž, listi suličaste oblike ...).
Raste divje v vsaj deloma senčnih hrastovo gabrovih ali bukovih gozdovih ali v negozdnih združbah po vsej Evropi (vključno z Veliko Britanijo) in zahodni Aziji. Raste od marca do junija in cveti od aprila do maja v gosto poraslih preprogah.
V Sloveniji raste čemaž skoraj povsod. Na Gorenjskem, Štajerskem, Dolenjskem, Notranjskem in celo v prekmurskih ravninskih gozdovih.
Mladi listi so sveže zeleni in svetli, stari pa suličasti in temneje zeleni. Snežno bel cvet je sestavljen iz 2–3 suhokožnatih ovršnih listov. Pokončno steblo, ki zraste največ 30 cm visoko, ima bodisi trirob bodisi okrogel prečni prerez. Čemaž ima v zemlji podolgovato čebulico, ki je obdana z belo prozorno kožico.
Čemaž je podoben dvema zelo strupenima rastlinama: šmarnici (Convallaria majus) in podlesku (Colchicum autumnale), ki pa ne dišita po česnu. Šmarnično cvetje je precej drugačno od čemaževega. Listi pa se skorajda ne razlikujejo. Podlesek raste v rozetah, listi so spodaj žleboviti, rastlina pa je bolj toga in raste navpično.
Čemaž so uživali že Rimljani, ki naj bi ga imeli celo rajši kot česen. Čemaž je v celoti užiten, vendar ga ne smemo uživati v prevelikih količinah. Uporabi se lahko liste, čebulice, cvetove in plodove. Cvetovi imajo močnejšo aromo, stari listi pa šibkejšo. Največ nabiramo liste, ker jih najlaže opazimo. Pripravimo lahko čemaževo juho ali uživamo presnega v solatah in v namazih (Čemažev namaz). Z nekuhanim in narezanim čemažem se lahko začini vse vrste jedi.[1]
Čemaž ima podobne lastnosti kot česen, vendar je bolj zdravilen. Čemaž se uporablja predvsem v ljudski medicini, ker spodbuja delovanje žlez, krvni obtok, čisti celotno prebavno pot in dihalne poti, učinkoval razkužujoče in bil dobro sredstvo proti glistam v črevesju, čistil kožo in posledično odpravljal izpuščaje in lišaje, pospeševal celjenje ran in blagodejno vplival na celo telo. Čemažev sok pa naj bi celil rane.[2]
Poleg tega je dober antiastmatik (proti astmi), znižuje holesterol, je diuretik (odvaja seč iz telesa) in antipiretik (niža vročino).[2]
Čemaž (tudi divji česen, medvedji česen, gozdni česen, kačji lek ali štrkavec; znanstveno ime Allium ursinum) je trajnica z zdravilnimi učinki. Uvrščamo jo v rod lukov. Številna imena, ki se uporabljajo za čemaž, kažejo na razširjeno uporabo v preteklosti, izvirajo pa iz določenih značilnosti rastline (vonj po česnu, rjavi medvedi radi jedo čemaž, listi suličaste oblike ...).