Los tisanópteros (Thysanoptera, gr. tysanos, "flecu" y pteron, "nala") son un orde de pequeños inseutos neópteros, llamaos dacuando trips, thrips o arañuelas. Suelen ser de color marrón o negru. La so alimentación ye casi puramente de vexetales o de fungos. Dalgunos son depredadores d'otros artrópodos. Otros viven dientro de les agalles de Coccoides. Podemos atópase en zones bien variaes: soterraños, presentes en plantes cultivaes, etc. conocen unes 5.600 especies.[1] Munches especies son plagues de plantes cultivaes y vectores de virus, como'l virus de la morenura del tomate.
Son inseutos de tamañu pequeñu (1 - 6 mm), lo normal ye 1 - 3 mm, de forma cilíndrica, allargada y col estremu posterior bien agudu. Son de color mariellu, castañal o negru con bandes alternantes, clares y escures.
La cabeza ye pequeña y hipognata, de contorna rectangular. Tienen aparatu bucal asimétricu raedor - suctor col cual rayen y llacerien la superficie del vexetal y depués zuquen los zusmios esparnaos col conu bucal sorbiendo al traviés de la canal alimenticia. Les sos antenes son bien curties (5 a 10 alfayes) filiformes o moniliformes. Los güeyos son compuestos con amenorgáu númberu de omatidios; tienen 2 o 3 ocelos .
El tórax tien el protórax llibre, bien desenvueltu, el meso y el metatórax fundíos, formando'l pterotórax. Hai especies ápteras (ensin nalas) y alaes. Nesti postreru caso les nales son bien estreches, casi ensin venes, y arrodiaes d'unos filamentos (flecos) que-yos dan aspeutu de plumes. Polo xeneral nun son bonos voladores pero sí pueden saltar. La condición de ápteros lleva consigo delles variaciones morfolóxiques (tamañu d'antenes, ausencia d'antenes, diferencia de coloración) y polo xeneral predomina nos machos. Les pates son ambulatorias; los tarsos tien 1 o 2 segmentos, con un arolio en forma de vesícula, retráctil, que sirve como órganu d'adherencia a manera de ventosa.
L'abdome tien 11 segmentos, el postreru bien amenorgáu y escarez de cercos. Nel suborde Terebrantia los segmentos X y XI formen un conu con una hendidura ventral que nes femes agospia'l ovipositor (con forma de focete), dentáu y cortante. Nel suborde Tubulífera los segmentos X y XI formen un tubu ensin hendidura ventral y presenten oviscapto en forma de tubu.
Ciclu biolóxicu ye de 15 a 18 díes en Thrips tabaci, depende principalmente de la temperatura. Produz 11 a 12 xeneraciones per añu. La llonxevidá va d'un mes a un añu.
Anque los tisanópteros son hemimetábolos, munches especies sufren una metamorfosis estendida na cual la etapa inmadura final ta en reposu y nun s'alimenta, análoga a una pupa d'un holometábolo, qu'inclusive dacuando s'atopen zarraos nun brotu de seda, polo que pueden ser clasificaos como hemimetábolos neometábolos.[2]
Thysanoptera
Terebrantia
otros Terebrantia
Munches especies son plagues de plantes cultivaes debíu al dañu que causen al alimentase de flores o de verdures a les qu'escoloren o producen deformidaes que les faen menos rentables. Amás, pueden actuar como vectores de más de 20 virus, ente los que destaquen los Tospovirus, qu'inclúin dalgunos de los virus más dañibles, como'l virus de la morenura del tomate. Frankliniella occidentalis ye cosmopolita y ta consideráu'l vector primariu d'enfermedaes causaes por estos virus.[3]
Los que s'alimenten de flores son atraíos por colores florales brillosos (incluyendo blancu, azul y especialmente mariellu), onde aterricen y dan en alimentase. Nun ye infrecuente que delles especies como Frankliniella tritici y Limothrips cerealium piquen a les persones en ciertes circunstancies. Nenguna especie alimentar de sangre d'humanos o animales y nun tresmiten enfermedaes, a lo sumo pueden causar irritación cutanea.[4]
Dalgunos de los tisanópteros que s'alimenten de flores sirven de polinizadores y piénsase que podríen ser ente los primeros inseutos n'establecer esta rellación coles sos plantes güéspedes.[5] Scirtothrips dorsalis lleva polen de ajíes o pimientos chiles y ye el polinizador d'esta importante collecha.[6][7][8] Darwin, faciendo estudios de polinización, reparó qu'una redecilla pa torgar que los inseutos visiten les flores nun yera torga pa los tisanópteros.[9] Thrips setipennis ye'l polinizador esclusivu de Wilkiea huegeliana, un pequeñu árbol o parrotal añal unisexual con flores del monte lluviosu d'Australia oriental. T. setipennis ye tamién el polinizador obligáu d'otres plantes d'esa rexón, incluyendo Myrsine howittiana y Myrsine variabilis.[10] El xéneru Cycadothrips ye un polinizador especialista de cicadas que les sos flores tán afeches a la polinización por inseutos pequeños.[11] Tamién son polinizadoress de dellos miembros de la familia Ericaceae,[12] y xueguen un papel importante na polinización de manzanita. Per mediu de la microscopía electrónica puede vese que los tisanópteros acarreten granos de polen xuntaos al envés y a los flecos de les nales, lo cual dexa qu'efectúen polinización.[11]
Los tisanópteros (Thysanoptera, gr. tysanos, "flecu" y pteron, "nala") son un orde de pequeños inseutos neópteros, llamaos dacuando trips, thrips o arañuelas. Suelen ser de color marrón o negru. La so alimentación ye casi puramente de vexetales o de fungos. Dalgunos son depredadores d'otros artrópodos. Otros viven dientro de les agalles de Coccoides. Podemos atópase en zones bien variaes: soterraños, presentes en plantes cultivaes, etc. conocen unes 5.600 especies. Munches especies son plagues de plantes cultivaes y vectores de virus, como'l virus de la morenura del tomate.
