Ing asan metung yang danuman a vertebrate a animal a keraklan ectothermic (o kaya marimla-daya), makabalut yang kaliskis, ampong atin yang paris a palikpik ampong dakal a alang paris a palikpik. Deng asan dakal la keng dayat malat ampong keng danuman tabang, kambe da reng asan keng sapa da reng bunduk (antimo, char amponggudgeon) makanyan mu rin keng malalam nang lugal ning kadayatmalatan (antimo deng gulper ampong anglerfish).
Deng asan mayalaga lang pikuanan bilang pamangan para kareng tau keti yatu, a mayayakua iabt kareng wild (lawen ya ing pamanasan) o merangle kalupa da mo reng baka ampong manuk (lawen ya ing aquaculture). Deng asan gagamitan dala naman bilang libangan, kapamiltan ning angling ampong pamanyesenasan, at pangkaraniwan papakit do kareng malda kareng aquarium.
Ing asan metung yang danuman a vertebrate a animal a keraklan ectothermic (o kaya marimla-daya), makabalut yang kaliskis, ampong atin yang paris a palikpik ampong dakal a alang paris a palikpik. Deng asan dakal la keng dayat malat ampong keng danuman tabang, kambe da reng asan keng sapa da reng bunduk (antimo, char amponggudgeon) makanyan mu rin keng malalam nang lugal ning kadayatmalatan (antimo deng gulper ampong anglerfish).
Deng asan mayalaga lang pikuanan bilang pamangan para kareng tau keti yatu, a mayayakua iabt kareng wild (lawen ya ing pamanasan) o merangle kalupa da mo reng baka ampong manuk (lawen ya ing aquaculture). Deng asan gagamitan dala naman bilang libangan, kapamiltan ning angling ampong pamanyesenasan, at pangkaraniwan papakit do kareng malda kareng aquarium.
Aslem (Assaɣ ussnan: Pisces) d yal aɣersiw yettekkan deg tegrawt n imuddiren igan d izun idurra dgi llan yakk iɣersiwen n waman imesqelqal ilan ifucken maca ur lin ara iɣfawen dgi llan iṭudan, Dɣa asenmel-a llan s ddaw-as (dges) timeɣlilin (Myxinidae) d usennur d ikerselman (Chondrichthyes) d iɣesselman (Osteichthyes) war tutut n tegrawin n iselman i negren ilan ɣer-sent assaɣ
Amur ameqran n iselman gan d it uffiɣen weẓɣal ayen yettaǧǧan taẓɣelt n tifekkiwin-nsen ad mgaraden s unect n teẓɣelt deg twennaṭ id yezzin yessen ɣas akken kra n iselman imeqranen i reddben s urmud meqqren am uweqqas amellal d ubaryun zemren ad aggẓen taẓɣelt yeflalen (ɛlayen) s agensu n tfekkiwin-nsent
Baliqlar (Pisces) — umurtqalilar kenja tipining katta sinfi, juda keng tarqalgan. Tuzilishi, hayot kechirishi va ekologik xususiyati suv muhitiga juda yaxshi moslangan. Baliqlarning qadimgi ajdodlari lansetnikka o‘xshash sodda tuzilgan xordalilar bo‘lgan. Tarixiy rivojlanish davomida dastlabki xordalilardan juft suzgich qanotli hayvonlar paydo bo‘lgan. Ular yirtqich hayot kechirishgan. O‘lja axtarib faol hayot kechirishi natijasida ularning nerv sistemasi va sezgi organlari rivojlana borib yo‘l bilan baliqlar kelib chiqqan. Baliqlar suvda yashovchi xordali hayvonlar. Tanasi ikki yondan siqilgan, tangachalar bilan qoplangan, uchta toq, ikkita juft suzgichlari bor. Jabra orqali nafas oladi. Yuragi ikki kamerali, qon aylanish sistemasi bitta doiradan, nerv sistemasi bosh miya va orqa miyadan iborat. Baliq sezgi organlari ko'z, quloq, burun, mo'ylov va yon chiziqlardan iborat. Baliq uzoqni ko'rolmaydi. U bir metr uzoqlikdagi narsalarni ko'roladi. Ammo o'roqsimon o'simtaning qisqarishi tufayli u 12 metr uzoqlikdagi narsanini ham ko'ra oladi. Baliq eshitish organi ichki quloqdan iborat. Suv zich muhitda bo'lgani uchun baliq juda yaxshi eshitadi. U hatto qirg'oqdagi qadam tovushinini ham eshita oladi. Hamma hayvon sigari uning ham hid sezish qobiliyati kuchli. Ba'zi baliqlarda mo'ylov ham bor. Mo'ylov his tuyg'u vazifasini bajaradi. Yon chiziqlar nerv hujayralaridan iborat. Yon chiziqlar orqali oldindagi to'siqlarni, harakatlanayotgan o'ljan bemalol sezadi. Agar baliq ko'r bo'lib qolsa, yon chiziqlar orqali bemalol yasha oladi.
Suvda tez suzadigan B.ning tanasi choʻziq suyri shaklda boʻlganidan suvning qarshiligiga kamroq uchraydi. Sekin suzadigan B.ning tanasi yapaloq boʻladi. Skeleti togʻaydan (togʻayli b.) yoki suyakdan (suyakli B.) iborat. Jagʻlari yaxshi rivojlangan. B. tanasini toʻlqinsimon bukib va yozib harakatlanadi. Juft va toq suzgichlari harakatlanayotganda tanani boshqarish va muvozanatini saqlash vazifasini bajaradi. Tanasi kichikroq yoki yapaloq shaklda boʻlgan B. juft suzgich qanotlarini eshkak kabi suvga urishi yoki toʻlqinsimon harakatlanishi tufayli suzadi. B.ning tanasini bukish xususiyati umurtqalar soniga va terisi sirtidagi tangachalar kattakichikligiga bogʻliq. B. umurtqalari 16 tadan (oy baliqlarda) 400 tagacha (Yangi Zelandiya kamar baligʻida). Bosh skeleti yaxshi rivojlangan, yuz skeleti til osti yoyi va beshtacha jabra yoyidan tashkil topgan jagʻlardan iborat. Bosh miyasi har xil darajada rivojlangan. Akulalarda oldingi miya, miyacha va hidlov boʻlimi boʻladi.
Suyakli baliqlarning oldingi miyasi kichik, oʻrta miya va miyacha nisbatan yirikroq, ikki xil nafas oluvchilarning miya yarim sharlari rivojlangan, miyachasi esa kichik boʻladi. Bosh miyasidan oʻn juft nervlar chiqadi. Taʼm bilish organlari yaxshi rivojlangan. Eshitish organlari ichki quloqdan iborat, B. har xil tovushlarni, shu jumladan ultratovush toʻlqinlarini yaxshi eshitadi. Urchish davrida koʻpchilik B. suzgich pufak yordamida tovush chiqarish xususiyatiga ega. Odatda 1 m gacha masofadagi narsalarni ajrata oladi. Lekin koʻzdagi oʻroqsimon oʻsimtaning qisqarishi, koʻz gavharining oʻzgarishi tufayli 12 m gacha uzoqlikdagi narsalarni ajrata olishi mumkin. Suvning chuqur qatlamlarida va gʻor suvlarida yashovchi B.ning koʻzlari yoʻqolib ketgan. B. yon chiziq organlari yordamida yaxshi oriyentatsiya qila oladi. Asosiy nafas olish organlari — jabralari umrbod saqlanadi. Ayrim B.da (polipterus, seratod) jabra bilan bir qatorda atmosfera havosidan qoʻshimcha nafas olish organi — oʻpka ham rivojlangan. Anabas, gurami kabi labirintli B. birinchi jabra yoyining ustida kichik boʻshliq mavjud. Baliq yutgan havodagi kislorod ana shu boʻshliqda joylashgan shilimshiq parda bilan qoplangan yupqa suyak plastinkalar orqali kapillyar tomirlarga oʻtib, qonni oksidlantiradi.
B.ning yuragi ikki kamerali, yaʼni qorincha va boʻlmadan, qon aylanish sistemasi esa bitta tutash doiradan iborat. Ikki xil nafas oluvchi B.ning yuragi 3 kamerali, yurak boʻlmasi chala toʻsiq yordamida chap va oʻng kameralarga boʻlingan. Koʻpchilik B.ning buyragi, hazm sistemasi rivojlangan. Yirtqich B.ning ichagi kalta, oʻtxoʻrlariniki uzun. Mas, oʻtxoʻr doʻng peshona baligʻining ichagi tanasiga nisbatan 13 marta uzunroq. Jigar va meʼda osti bezlari bor. Koʻpgina B. ichagida ovqat hazm qilishda ishtirok etadigan pilorik oʻsimtasi boʻladi. Akula va osyotrsimonlar ichagida spiral klapani bor. Koʻpchilik B.ning alohida anal va siydiktanosil teshiklari boʻladi. Akulalar va ikki xil nafas oluvchilarda klapani boʻladi. Ayirish organlari — mezonefrosdan iborat. Mezonefros umurtqa pogʻonasi yoniga oʻrnashgan. B. ayrim jinsli, baʼzi turlari (tosh olabugʻasi) germafrodit. B. turli yoshda voyaga yetadi. Gambuziya va tezsuzar B. bir yilda, orol moʻylovdori va bakra baliq 12— 14 yoshda, beluga 20 yoshda voyaga yetadi. Keta va gorbusha kabi B. hayoti davomida bir marta uvildiriq tashlaydi. Koʻpchilik B. (yeles, nozaylo) koʻp yillar davomida har yili bir martadan, boshqalari (zogʻora, oq kumush, tovon baliq) yiliga bir necha marta uvildiriq tashlaydi. Ayrim B. (choʻrtan, oq qayroq) bahorda, koʻpchilik B. (zogʻora, oq kumush, moʻylovdor va boshqalar) bahor — yoz oylarida, baʼzilari (gulmoy) kuzda urchiydi. Nalim va ripus qishda uvildiriq tashlaydi. Tuxumlari bir nechtadan (ayrim akulalar) 300 mln.gacha (oybaliq) yetadi. Bir qancha B. (gambuziya, ayrim togʻayli B.) tirik tugʻib koʻpayadi.
B. har xil kattalikda boʻladi. Filippin orollari yaqinida tarqalgan pondako tanasining uz. 1 — 1,5 sm, ogʻirligi 1,5 g boʻlsa, eng yirik kit akulasining uz. 15– 20 m ga, ogʻirligi 12 — 14 t ga yetadi. B.ning yoshini tangachalari va baʼzi suyaklaridagi yillik halqachalariga qarab aniqlanadi. B. 1 — 2 yildan (tezsuzarlar) 100 — 120 yilgacha (beluga) umr koʻradi. Amudaryo va Sirdaryoda tarqalgan laqqa baliq 50 — 60 yilga yaqin yashaydi. Oziqlanish usuliga koʻra B.ning ogʻzi va tishlari har xil tuzilgan. B.ning faqat jagʻlarida emas, balki til, tanglay va halqumida ham tishlari boʻladi (choʻrtan, karas). B.ning tuxumdan chiqqan chavoqlari dastlab sariqlik xaltachasi hisobiga oziqlanadi, keyinchalik suv oʻtlari va bir hujayrali hayvonlar bilan oziqlana boshlaydi. Yirtqich B. (laqqa, choʻrtan, olabuga) boshqa B. hamda jonivorlarni yeydi. Zogʻora, moy, moʻylovdor B. oʻsimlik va xayvonlardan iborat aralash oziqlar bilan oziqlanadi. B.ning har xil rangda boʻlishi ular terisidagi pigmentli hujayralar — xromotoforlarga bogʻliq. Xromotoforlar nerv taʼsirida tashqi muhit rangiga mos ravishda rangini oʻzgartirish xususiyatiga ega. Bu hodisa B.ning dushmanlardan saqlanishida katta ahamiyat kasb etadi.
B. tana harorati beqaror, sovuqqon jonivorlardir. Tana harorati deyarli suv haroratiga yaqin, baʼzan 0,5 — G ortiqroq boʻladi. Serharakat B. tana harorati muhit taʼsirida bir oz koʻtarilishi, mas, tez suzayotgan tunetsda tana harorati suvnikidan 10°C gacha yuqori boʻlishi mumkin. B. har xil haroratli suvda yashashga moslashgan. Tropik suvlarda yashovchi baliqlar 31°C gacha boʻlgan suvlarda, karp tishli baliq Kaliforniyaning 52°C li qaynar buloqlarida hayot kechiradi.
Baliqlar 2 sinfga: togʻayli va suyakli B.ga ajratiladi. Koʻpchilik turlari (96%) suyakli B.ga kiradi. Oziqlanish usuliga koʻra plantofaglar, bentofaglar, detritofaglar, fitofaglar va yirtqichlarga; koʻpayishiga binoan uvildiriq tashlovchi va tirik tugʻuvchilarga; yashash muhitiga koʻra dengiz va chuchuk suv baliqlariga; hayot kechirish xususiyatiga binoan oʻtkinchi va oʻtroq baliqlarga ajratiladi. Oʻtkinchi B. (losossimonlar, bakra, daryo ugori) hayotining bir qismini dengizda, boshqa qismini daryoda oʻtkazadi.
B. benihoya katta iqtisodiy ahamiyatga ega. Har yili dengiz va okeanlardan bir necha oʻn mln. tonna B. ovlanadi. Ovlangan B.ning bir qismi toʻgʻridan-toʻgʻri ovqatga ishlatiladi, asosiy qismi qayta ishlanib, tuzlangan, dudlangan, muzlatilgan yoki konserva holida isteʼmol qilinadi. B.dan baliq moyi va baliq uni kabi mahsulotlar ham tayyorlanadi.
Baliqlarni oʻrganadigan fan ixtiologiya deb ataladi. (qarang Baliqchilik).
Baliqlarning hazm qilish organlari og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach va ichakdan iborat. Ko‘pchilik baliqlarning jag‘larida bir necha qator tishlar joylashgan. Zog‘ora va ayrim boshqa baliqlarning tishlari bo‘lmaydi; oshqozoni yaxshi rivojlanmagan. Ular yutgan oziq bevosita ichakka tushadi. Zog‘ora baliq mayda umurtqasizlar, tuban suv o‘tlari, yashil o‘simliklarning yosh novdalari va barglari bilan oziqlanadi.
Nafas olish sistemasi jabralardan iborat. Baliqlar suvda erigan kislorod bilan nafas oladi. Ular og‘zi orqali yutilgan suvni jabra teshiklari orqali chiqaradi. Jabralar jabra ravoqlari (yoylari)dan iborat. Har bir ravoqning keyingi tomonida och qizg‘ish tusli varaqlari, oldingi tomonida jabra qilchalari joylashgan (61-rasm). Jabra qilchalari suv bilan oqib keladigan oziqning tashqariga chiqib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi. Jabra varaqlari juda mayda kapillyar qon tomirlari bilan qoplangan. Jabralardan o‘tayotgan suvdan kislorod jabra varaqlari kapillyarlaridagi qonga shimiladi; karbonat angidrid esa qondan suvga ajralib chiqadi. Qahraton qishda muz tagiga kislorod o‘tmasligi yoki issiq yozda iliq suvda kislorod kam erishi tufayli baliqlar halok bo‘ladi.
Qon aylanish sistemasi yurak, qorin va orqa aortalari, arteriya, vena va kapillyardan iborat. Yuragi yurak qorinchasi va bo‘lmasidan iborat. Arteriya qoni jabralardan chiqib, umurtqa pog‘onasi ostidan butun tana bo‘ylab o‘tadigan orqa aortaga keladi.
To‘qimalarda hosil bo‘ladigan moddalar almashinuvi mahsulotlari ikkita tasmasimon qo‘ng‘ir-qizg‘ish buyraklar yordamida qondan filtrlanib, siydikni hosil qiladi. Siydik ikkita siydik yo‘li orqali qovuqqa, undan anal teshigi orqasida joylashgan maxsus teshik orqali tashqariga chiqarib yuboriladi.
Baliqlarning markaziy nerv sistemasi bosh miya va orqa miyadan tashkil topgan. Orqa miya uzun naydan iborat bo‘lib, umurtqa pog‘onasi nayi ichi da joylashgan. Orqa miyaning ikki yonidan ichki organlarga, suzgichlarga, teri va muskullarga nervlar chiqadi. Baliqlar va barcha umurtqali hayvonlarning bosh miyasi oldingi miya, oraliq miya, o‘rta miya, miyacha va uzunchoq miya deb ataladigan bo‘limlardan iborat. Miyaning hamma bo‘limlari baliqlar hayotida katta ahamiyatga ega. Miyacha harakatlanish, uzunchoq miya nafas olish, qon aylanish, hazm qilish organlari ishini boshqarib turadi.Eshitish organlari miya qutisining ikki yonida joylashgan, suyaklar bilan qoplangan ichki quloqdan iborat. Suv zich muhit bo‘lganligidan tovushni yaxshi o‘tkazadi. Tajribalarda baliqlar qirg‘oqda yurgan odam qadami, suzib kelayotgan qayiq ovozi, qo‘ng‘iroq va o‘q tovushlarini yaxshi eshitishi aniqlangan.
Ta’m bilish hujayralari baliqlarning og‘iz bo‘shlig‘i, halqumi hamda butun tana yuzasida joylashgan. Zog‘ora baliq, treska va boshqa bir qancha baliqlarning boshida joylashgan mo‘ylovlar tuyg‘u vazifasini bajaradi. Yon chiziqlar baliq tanasining ikki yonida qator bo‘lib joylashgan teshikchalardan iborat. Teshikchalar maxsus sezuvchi hujayralari bo‘lgan naychalar bilan tutashgan. Yon chiziqlar suv oqimi, suv ostidagi narsalarni sezishga yordam beradi.
Tog‘ayli baliqlarning skeleti tog‘aydan iborat bo‘lib, jabra qopqoqlari va suzgich pufaklari bo‘lmaydi. Jabra yoriqlari 5–7 juft bo‘ladi. Tog‘ayli baliqlar akulalar va skatlar turkumini o‘z ichiga oladi.
Akulalar ancha yirik, tanasi torpedasimon, dum suzgichi juda kuchli rivojlangan. Terisini qoplab turgan tangachalari haqiqiy suyakli baliqlarnikidan batamom farq qiladi. Ularning tangachalari qalin va yirik plastinkalardan iborat bo‘lib, har qaysi tangacha ustida sirtdan emal bilan qoplangan tishsimon o‘simtasi bo‘ladi. Akula jag‘ida bunday o‘simtalar tishlarga aylanadi. Barcha umurtqali hayvonlar, shu jumladan, odamlarning tishlari ham akulalarnikiga o‘xshash tuzilgan. Akulalar juda serharakat yirtqich baliqlar bo‘lib, ancha yirik hayvonlarga, shu jumladan, cho‘milayotgan odamga ham hujum qiladi. Ko‘pchilik akulalar tirik tug‘adi, ba’zi turlari tuxum qo‘yib ko‘payadi.
Akulalarning kattaligi har xil bo‘lgan 250 turi ma’lum. Ular orasida uzunligi 40–45 sm bo‘lgan tikanli akula eng kichigi, uzunligi 15 m keladigan gigant akula yoki 18 m ga yetadigan kit akulasi eng yirik hisoblanadi. Lekin bunday bahaybat akulalarning tishlari juda mayda bo‘lib, ular mayda qisqichbaqasimonlar va baliqlar bilan oziqlanadi.
Skatlarning tanasi yassi, rombsimon yoki disksimon bo‘lib, suv tubida yashashga moslashgan. Dum suzgichi ingichka xivchinga aylangan. Skatlar yassi tanasi bilan tutashib ketgan ko‘krak suzgich qanotlarini to‘lqinsimon tebratib asta-sekin suzadi. Ayrim skatlarning maxsus himoyalanish a’zosi, masalan, dumining asosida zaharli shilimshiq modda bilan qoplangan tikani bo‘ladi. Tropik dengizlarda uchraydigan elektr skatlarda 70 Vt kuchlanishli elektr zaryadi hosil qiladigan a’zosi ham bo‘ladi.
Bu turkumga mansub baliqlarning xiðcha va cho‘ziq tanasi bo‘ylab orqa, yon va qorin tomonida 5 qator romb shaklidagi suyak plastinkalar joylashgan. Boshining oldingi tomoni uzun tumshuqni hosil qiladi. Og‘iz teshigi boshining ostki tomonida joylashgan. Skeleti, asosan, tog‘aydan iborat, lekin bosh qutisi suyak bilan qoplangan. O‘q skeleti xordadan iborat bo‘lib, butun hayoti davomida saqlanib qoladi. O‘rta Osiyo suv havzalarida suyak-tog‘ayli baliqlardan bakra baliq va soxta kurakburun uchraydi. Sirdaryo va Amudaryoning quyi va o‘rta oqimlarida yashaydigan bakra baliqning uzunligi 2 m gacha, og‘irligi 30 kg gacha boradi. Amudaryo etaklarida va uning o‘rta oqimlarida soxta kurakburun (qilquyruq) balig‘i tarqalgan.
Losossimonlarga o‘q skeleti va bosh qutisi qisman suyakka aylangan baliqlar kiradi. Orqa suzgichi ortida yana bitta suzgichi bo‘ladi. Dengizlarda yashovchi losos, keta, bukri baliq (gorbusha) ham shu turkumga kiradi. Sirdaryo va Amudaryoda gulmoyi, ya’ni forel ham tarqalgan.
Tana skeleti suyakdan iborat. Bu turkumning vakillari barcha suv havzalarida keng tarqalgan bo‘lib, bir necha yuzlab turlarni o‘z ichiga oladi. Zog'ora baliq, Orol dengizi, Zarafshon, Amudaryo va Sirdaryo havzalarining daryo va ko‘llarida uchraydigan mo‘ylov baliq; tog‘ daryolari va soylarda tarqalgan qora baliq; Orol dengizi sohillarida, Sirdaryo, Amudaryo va Zarafshonning quyi oqimida yashaydigan moybaliq va oqcha baliq, shuningdek, Orol dengizi va unga quyiladigan daryolarda uchraydigan laqqa ham shu turkumga kiradi.
Panjaqanotlilar skeleti va suzgichlarining tuzilishi quruqlikda yashaydigan umurtqalilar oyoqlariga o‘xshab ketadi. Bu turkumning yagona vakili – latimeriya Hind okeanining Afrika sohili yaqinidan topilgan.
Hozirda O'zbekiston hududida 91 turdagi baliq mavjud[1]. Ularning ba'zilari quyidagilar:
2009-yilda chop etilgan "Qizil Kitob"ga baliqlarning 17 turi kiritilgan. Ular:
Orol sulaymonbalig'i (Salmo trutta aralensis Berg, 1908) soni har doim kam bo'lgan. 30-yillarda Orol dengizida yiliga 10 dona atrofida ovlangan. Oxirgi marta 1937-yili tutilgan. Hozirga kelib yer yuzida qirilib ketgan. Orol bahrisi va Orol mo’ylabdori oxirgi 20 yil davomida Toshkent va Farg'ona hududida umuman uchratilinmagan. Quyidagi Orol dengizida yashagan turlar hozirda bu yerda umuman yo'q bo'lib ketgan:
Oʻzbekistonda ixtiologiya sohasini rivojlantirish borasida ko'plab ishlar qilinmoqda. Baliqlarni ko'paytirish borasida ko'plab qarorlar ishlab chiqildi. Yosh ixtiologlarimiz chet ellarda malaka oshirib qaytmoqdalar. Biroq hozirgi kunda yurtimiz ixtifaunasi to'liqligicha mukammal o'rganilmagan. Shu sababli ham yurtimizda qancha baliq turlari mavjud va ularning qanchasi xavf ostidaligini faqatgina eski ma'lumotlar asosida bilishimiz mumkin.
Baliqlar (Pisces) — umurtqalilar kenja tipining katta sinfi, juda keng tarqalgan. Tuzilishi, hayot kechirishi va ekologik xususiyati suv muhitiga juda yaxshi moslangan. Baliqlarning qadimgi ajdodlari lansetnikka o‘xshash sodda tuzilgan xordalilar bo‘lgan. Tarixiy rivojlanish davomida dastlabki xordalilardan juft suzgich qanotli hayvonlar paydo bo‘lgan. Ular yirtqich hayot kechirishgan. O‘lja axtarib faol hayot kechirishi natijasida ularning nerv sistemasi va sezgi organlari rivojlana borib yo‘l bilan baliqlar kelib chiqqan. Baliqlar suvda yashovchi xordali hayvonlar. Tanasi ikki yondan siqilgan, tangachalar bilan qoplangan, uchta toq, ikkita juft suzgichlari bor. Jabra orqali nafas oladi. Yuragi ikki kamerali, qon aylanish sistemasi bitta doiradan, nerv sistemasi bosh miya va orqa miyadan iborat. Baliq sezgi organlari ko'z, quloq, burun, mo'ylov va yon chiziqlardan iborat. Baliq uzoqni ko'rolmaydi. U bir metr uzoqlikdagi narsalarni ko'roladi. Ammo o'roqsimon o'simtaning qisqarishi tufayli u 12 metr uzoqlikdagi narsanini ham ko'ra oladi. Baliq eshitish organi ichki quloqdan iborat. Suv zich muhitda bo'lgani uchun baliq juda yaxshi eshitadi. U hatto qirg'oqdagi qadam tovushinini ham eshita oladi. Hamma hayvon sigari uning ham hid sezish qobiliyati kuchli. Ba'zi baliqlarda mo'ylov ham bor. Mo'ylov his tuyg'u vazifasini bajaradi. Yon chiziqlar nerv hujayralaridan iborat. Yon chiziqlar orqali oldindagi to'siqlarni, harakatlanayotgan o'ljan bemalol sezadi. Agar baliq ko'r bo'lib qolsa, yon chiziqlar orqali bemalol yasha oladi.
Challwa nisqakunaqa (superclassis Pisces) sap'aqakunayuq wayt'anakunayuq, yakupi kawsaq, yawsamaq nisqawan samaq tulluyuq uywakunam.
Challwa nisqakunaqa (superclassis Pisces) sap'aqakunayuq wayt'anakunayuq, yakupi kawsaq, yawsamaq nisqawan samaq tulluyuq uywakunam.
Challwa qhuchu ( cardumen), manaqa challwa challwaShe vertebragh ushtee eh eeast ny yeeast. Dy cadjin, ta'n eeast feayr-fuiltagh, coodit lesh scroidyn, as ta friogganyn orroo myrgeddin. T'ad ry akin ayns feer ushtey as ayns saailey.
Tekst üüb Öömrang A biologii dialt a fasker (pisces) uun tau "räen" faan diarten iin:
Graselfasker (Chondrichthyes)
† (Acanthodii)
Bianfasker (Osteichthyes)
Lunwäärlisdiarten (Tetrapoda)
† (Placodermi)
Ei tu a fasker hiar a "Tjaapluasen" (Cyclostomata) of (Agnatha):
– Saamlang faan bilen of filmer
Wikispecies hää en artiikel tu: – Saamlang faan bilen of filmer Wikispecies hää en artiikel tu: A biologii dialt a fasker (pisces) uun tau "räen" faan diarten iin:
Bianfasker (Osteichthyes) Graselfasker (Chondrichthyes)Fiisch (dt.: Fisch, lateinisch : piscis) san Wiaweviecha, de wo im Wossa lem. Se hom koane Haxn ned und odma duach Kiema.
Fiisch san owa koa natialiche Eihheit. Des hoassd, se hom koa gmoasome Obschtommung (oiso koa oanzige Schtommfoam). Se san nua a Gruppn vo Viecha, de wo si ähnli san.
Vo de heit lemdn Fiisch untascheidd ma:
Fiisch (dt.: Fisch, lateinisch : piscis) san Wiaweviecha, de wo im Wossa lem. Se hom koane Haxn ned und odma duach Kiema.
De Fisch oder Pisces (latiensch: piscis) „Fisch“) sünd Warveldeerter mit Kemen un leevt in dat Water. In de Systematik sünd Fisch paraphyletisch, d. h. se billen kien natüürlich Eenheit (Monophylon), dorher sünd se en Grupp vun Deerter, de vun de Morphologie her liek sünd, man nich verwandt. De Lehre vun de Fisch is de Ichthyologie.
Dä Artikel behandlet e Sorte vo Wirbeltier. Witeri Bedütige find me under Fisch. Fisch (Pisces) sind wächselwarmi Wirbeltier mit Kieme, wo fast usschließlich im Wasser läbe. Öbe d Hälfti vo allene Wirbeltierarte sind Fisch, die älteste Fossilie, wo bekannt sind, sind rund 450 Millione Johr alt. Me unterscheidet Knorpelfisch (Chondrichthyes), zu dene zähle unter anderem d Hai und d Roche, und Knochefisch (Osteichthyes), wo alli anderi Fisch umfasse. Zwei witeri Fischtaxa, d Panzerfisch (Placodermi) und d Stachelhai (Acanthodii), sind usgstorbe. Däm Forschigsgebiet wo sich mit Fisch befasst seit mer Ichthyologie.
D Fisch sind ä paraphyletisches Taxon, das bedütöt, dass d Gruppe nid alli Nochkomme vo de gemeinsame Vorfahre vo allene Fische umfasst. Es fehle nämlig d Landwirböltier (Tetrapoda), wo eigentlich ä Untergruppe vo de Chnochefisch darstelle. So sind bispilswis d Quasteflosser und d Lungefisch änger mit de Landwirböltiere vorwandt als mit andere Fisch. Us kladistischor Sicht sind d Fisch dohär kei gültigs Taxon me, da noch die Medode nur monophyletischi Gruppe anorkannt und benennt wärde. Fisch lön sich am beste als Uusschlusstaxon definiere: Fisch sind alli Chiifermülor, wo keini Landwirböltier sind. Grundsätzlich nid zu de Fisch gehöre die Chiiferlose (Agnatha), wie bispilswis d Nünauge, wo trozdäm mängmol im populäre Sprochgebruch als "Fisch" bezeichnöt wärde.
Dr Fisch wird im Christetum als Sinnbild vom Jesus Christus benutzt. Oft wird dor Name mit de Buechstabe vom griechische Wort für Fisch (Ichthys) düdöt: J(esus) Ch(ristos) Th(eou) Y(ios) S(oter) (dt. „Jesus Christus, Gottes Sohn, der Erlöser“).
In wirtschaftlicher Hisicht bedütend isch d Fischerei vo Spiisfisch, aber au dr Handel mit Zierfisch. Beidi könne jedoch d Fischbeständ bedrohe, wo zudem au durch d Yleitig vo Schadstoff in ihre Lebensraum gfährdet sind; e zu starki Belastig ka zu Fischstärbe füere. Uf d ökologischi Gfährdig vo dr Fisch soll d’regelmäßigi Uusruefig vo je einere Art als Fisch vom Johr ufmerksam mache.
Fisch (Pisces) sind wächselwarmi Wirbeltier mit Kieme, wo fast usschließlich im Wasser läbe. Öbe d Hälfti vo allene Wirbeltierarte sind Fisch, die älteste Fossilie, wo bekannt sind, sind rund 450 Millione Johr alt. Me unterscheidet Knorpelfisch (Chondrichthyes), zu dene zähle unter anderem d Hai und d Roche, und Knochefisch (Osteichthyes), wo alli anderi Fisch umfasse. Zwei witeri Fischtaxa, d Panzerfisch (Placodermi) und d Stachelhai (Acanthodii), sind usgstorbe. Däm Forschigsgebiet wo sich mit Fisch befasst seit mer Ichthyologie.
Fish are the gill-beirin aquatic craniate ainimals that lack limms wi deegits. Thay form a sister group tae the tunicates, thegither formin the olfactores. Includit in this defineetion are the leevin hagfish, lampers, an cartilaginous an banie fish as weel as various extinct relatit groups. Tetrapods emerged athin lobe-finned fishes, sae cladistically thay are fish as weel. Houiver, tradeetionally fish are rendered paraphyletic bi excludin the tetrapods (i.e., the amphibians, reptiles, birds an mammals). Acause in this manner the term "fish" is defined negatively as a paraphyletic group, it is nae conseedert a formal taxonomic groupin in seestematic biology. The tradeetional term pisces (an aa ichthyes) is conseedert a teepological, but nae a phylogenetic clessification.
The earliest organisms that can be clessifee'd as fish war saft-bodied chordates that first appeared in the Cambrian period. Awtho thay lacked a true spine, thay possessed notochords that alloued them tae be mair agile nor thair invertebrate coonterpairts. Fish wad conteena tae evolve throu the Paleozoic era, diversifeein intae a wide variety o forms. Mony fish o the Paleozoic developed external airmour that pertectit them frae predators. The first fish wi jaws appeared in the Silurian period, efter that mony (sic as shairks) becam formidable marine predators raither than juist the prey o arthropods.
Maist fish are ectothermic ("cauld-bluidit"), allouin thair bouk temperaturs tae vary as ambient temperaturs cheenge, tho some o the lairge active soummers lik white shark an tuna can hauld a heicher core temperatur.[1][2] Fish are abundant in maist bouks o watter. Thay can be foond in nearly aw aquatic environments, frae heich moontain streams (e.g., Salvelinus an gudgeon) tae the abyssal an even hadal deepths o the deepest oceans (e.g., gulpers an anglerfish). Wi 33,600 descrived species, fish exhibit greater species diversity than ony ither group o vertebrates.[3]
Fish are an important resoorce for humans warldwide, especially as fuid. Commercial an subsistence fishers hunt fish in wild fisheries (see fishin) or ferm them in ponds or in cages in the ocean (see aquacultur). Thay are an aa catcht bi recreautional fishers, kept as pets, raised bi fishkeepers, an exhibitit in public aquaria. Fish hae haed a role in cultur throu the ages, servin as deities, releegious seembols, an as the subjects o airt, beuks an films.
Fish are the gill-beirin aquatic craniate ainimals that lack limms wi deegits. Thay form a sister group tae the tunicates, thegither formin the olfactores. Includit in this defineetion are the leevin hagfish, lampers, an cartilaginous an banie fish as weel as various extinct relatit groups. Tetrapods emerged athin lobe-finned fishes, sae cladistically thay are fish as weel. Houiver, tradeetionally fish are rendered paraphyletic bi excludin the tetrapods (i.e., the amphibians, reptiles, birds an mammals). Acause in this manner the term "fish" is defined negatively as a paraphyletic group, it is nae conseedert a formal taxonomic groupin in seestematic biology. The tradeetional term pisces (an aa ichthyes) is conseedert a teepological, but nae a phylogenetic clessification.
The earliest organisms that can be clessifee'd as fish war saft-bodied chordates that first appeared in the Cambrian period. Awtho thay lacked a true spine, thay possessed notochords that alloued them tae be mair agile nor thair invertebrate coonterpairts. Fish wad conteena tae evolve throu the Paleozoic era, diversifeein intae a wide variety o forms. Mony fish o the Paleozoic developed external airmour that pertectit them frae predators. The first fish wi jaws appeared in the Silurian period, efter that mony (sic as shairks) becam formidable marine predators raither than juist the prey o arthropods.
Maist fish are ectothermic ("cauld-bluidit"), allouin thair bouk temperaturs tae vary as ambient temperaturs cheenge, tho some o the lairge active soummers lik white shark an tuna can hauld a heicher core temperatur. Fish are abundant in maist bouks o watter. Thay can be foond in nearly aw aquatic environments, frae heich moontain streams (e.g., Salvelinus an gudgeon) tae the abyssal an even hadal deepths o the deepest oceans (e.g., gulpers an anglerfish). Wi 33,600 descrived species, fish exhibit greater species diversity than ony ither group o vertebrates.
Fish are an important resoorce for humans warldwide, especially as fuid. Commercial an subsistence fishers hunt fish in wild fisheries (see fishin) or ferm them in ponds or in cages in the ocean (see aquacultur). Thay are an aa catcht bi recreautional fishers, kept as pets, raised bi fishkeepers, an exhibitit in public aquaria. Fish hae haed a role in cultur throu the ages, servin as deities, releegious seembols, an as the subjects o airt, beuks an films.
Fisho esas animalo qua vivas en aquo e respiras l'aero dissolvita en ol, tra la brankii. Fisho ne havas limbi ma flosi, ed ofte la pelo kovresas per squami. Fishi (Pisces) esas subgrupo di spinal animali (videz Zoologio). Fishi esas c. 21 000 speci, exemple:
anchovo | anguilo | atuno | ciprino | dorno-perko | eglefino | espad-fisho | fisho petro | flundro | gado | gardio | gimnoto | haringo | hipokampo | karasino | kongro | limando | lotao | lucio | makrelo | marhundo | merlano | merlucho | moruo | perko | pleuronekto | rayo | salmono | sardino | sharko | siluro | soleo | sprato | sturgo | surmuleto | tencho | torpedo | truto | turboto lampredoDe fisken (Latynske namme: Pisces of Ichthyes) foarmje in ynformele groep organismen, dy't heart ta it ûnderryk fan 'e echte dieren (Metazoa), de stamme fan 'e rêchstringdieren (Chordata) en de ûnderstamme fan 'e wringedieren (Vertebrata). It binne wetterbisten mei in plasse, dy't sykhelje troch kiuwwen. Ornaris binne fisken kâldbloedich, en wurdt har lichemstemperatuer dus bepaald troch de temperatuer fan it wetter dêr't se yn swimme. De measte fisken hawwe fierders in hûd dy't oerdutsen is mei skobben, en bewege har troch it wetter fuort mei finnen. De tûke fan 'e biology dy't amfibyen bestudearret, hjit de ichtyology.
De ierste organismen dy't foar fisken oanmurken wurde kinne, wiene weakhûdige wringedieren dy't foar it earst yn it Kambrium ferskynden. Hoewol't dy noch gjin wiere wringe hiene, beskikten se al oer in wringe-eftige struktuer dy't har fleksibelder yn har bewegings makke as de bisten dêr't se út fuortkamen. De fisken evoluëarren stadichoan fierder, en de earste fisk mei kaken ferskynde yn it Siluer. Dêrnei ûntjoegen guon fisken (lykas de haaien) har ta formidabele rôfdieren, dy't oant hjoed de dei ta oan 'e top fan 'e itenskeatling yn 'e seeën steane. Tsjintwurdich binne der sa'n 32.000 ûnderskate soarten fisken, dy't in gruttere biodiversiteit toane as lykfol hokker oare groep wringedieren ek. Yn grutte fariëarje se fan 'e 16 m lange walfiskhaai (Rhincodon typus) oant it dwerchgrintsje (Schindleria brevipinguis), dat mar 8 mm grut is. Fisken komme no rûnom foar yn hast alle oerflaktewetters, fan lytse swietwetterstreamkes heech yn 'e bergen, oant yn 'e djipste trôgen yn wrâlds oseanen.
Fisken foarmje oer hast de hiele wrâld in wichtige itensboarne foar de minske. Troch kommersjele en tradisjonele fiskerij wurde fisken bejage, en guon soarten wurde dêrnjonken tsjintwurdich ek kweekt yn fiskkwekerijen. Angeljen wurdt troch in protte lju beskôge as in aardich tiidferdriuw of in moaie leafhawwerij, wylst oaren it sjogge as bistemishanneling en besykje om der it near op te lizzen. Guon soarten fisken, lykas goudfisken, koarpers en gupkes, wurde holden as húsdier, binnendoar yn akwaria of bûtendoar yn fivers, wylst der ek akwaria besteane dy't de foarm fan in dieretún hawwe, en dêr't it publyk hinne gean kin om 'e (faak eksoatyske) fisken te besichtigjen. Ek yn 'e minsklike kultuer hawwe fisken troch de iuwen hinne in wichtige rol ferfolle, bygelyks as godheden en as religieuze symboalen, mar ek as it ûnderwerp fan keunst, boeken en films.
Ta de fisken hearre ferskate groepen wringedieren, wêrûnder de kaakleaze fisken (Agnatha) en fan 'e kaakdieren (Gnathostomata) de kreakbienfisken (Chondrichthyes), pânserfisken (Placodermi), stikelhaaien (Acanthodii) en bienfiskeftigen (Osteichthyes), mar net de fjouwerpoatigen (Tetrapoda). Om't de oantsjutting "fisken" negatyf útlein wurde moat ("dy en dy, mar net dy"), wurdt dizze term tsjintwurdich troch de biology net mear as in jildige namme beskôge, en kin er allinnich noch ynformeel brûkt wurde. Foar it deistich spraakgebrûk makket soks fansels gjin inkeld ferskil, mar foar de wittenskip besteane "de fisken" eins net, útsein as morfologyske omskriuwing. Hjirûnder de taksonomyske opbou fan 'e ûnderstamme fan 'e wringedieren, wêrby't de fet skreaune groepen ta de fisken hearre:
De fisken (Latynske namme: Pisces of Ichthyes) foarmje in ynformele groep organismen, dy't heart ta it ûnderryk fan 'e echte dieren (Metazoa), de stamme fan 'e rêchstringdieren (Chordata) en de ûnderstamme fan 'e wringedieren (Vertebrata). It binne wetterbisten mei in plasse, dy't sykhelje troch kiuwwen. Ornaris binne fisken kâldbloedich, en wurdt har lichemstemperatuer dus bepaald troch de temperatuer fan it wetter dêr't se yn swimme. De measte fisken hawwe fierders in hûd dy't oerdutsen is mei skobben, en bewege har troch it wetter fuort mei finnen. De tûke fan 'e biology dy't amfibyen bestudearret, hjit de ichtyology.
Fiskur er ryggdýr við fjaðrum og sterti ið livir í vatni el. sjógvi og andar vanliga við táknum. Fiskar eru ofta eitrandi. Tí eru fleiri sløg vandamikil at eta. Tann hættisligasti fiskurin er blásifiskurin, sum hevur eitt eitur, sum kallast tetrodoxin. Tað skal bert 0,1 gramm av eitrinum til at drepa eitt vaksið folk eftir 20 minuttum. Fiskurin sjálvur fær ikki skaða av eitrinum. Sjálvt um fiskurin er eitrandi, verður hann hildin at vera ein sannur leskibiti í m.a. Japan. Hesin serligi fiskarætturin kallast fugu. Kokkar eru fleiri ár um at læra seg at skera eitrandi partin av fiksinum burtur uttan at eitra restina av fiskakjøtinum. Hóast størt varsemi, verða fleiri fólk á hvørjum ári eitraði, tí tey eta fugu [1].
Orðið fiskur verður nýtt í ymiskum týdningum. Fyrr merkti tað alt, sum kundi fiskast, eitt nú skejladýr, høgguslokkar, vanligur fiskur og viðhvørt eisini hvalur. Í vísindaligum høpi verður orðið nýtt um hávar og beinfiskar umframt aðrar bólkar av fiski. Í havinum eru funnin 59% av øllum fiskasløgum, men heili 41% eru í vøtnum og áum, sum í vavi ikki eru meira enn umleið 1% av jarðflatanum. Eitt prosent av fiskasløgunum er ein part av lívinum í sjógvi og seinni í vatni, til dømis állur. Onnur fiskasløg sum t.d. síl og laksur eru fyrst í vatni og síðan í sjógvi. Okkurt fiskaslag kann skifta millum sjógv og vatn eftir vild, eitt dømi um tílíkt fiskaslag er kombikk. Í heimshøpi eru skrásett umleið 26,000 fiskasløg, og av teimum eru uml. 240 undir Føroyum. Av teimum sløgunum eru tey flestu beinfiskar.
Støddin á fiskasløgunum er sera ymisk. Norskahvoysa (Phrynorhombus norvegicus) og stubbar (Gobiidae) verða ikki meira enn ávikavíst umleið 12 og 7 cm long, men kalvi er tann størsti beinfiskurin. Hann kann gerast upp til uml. 3 m. langur. Tunfiskar (1-3 m.) eru eisini stórir, men eru bert í føroyskum sjógvi ávísar partar av árinum. Tann størsti bróskfiskurin í føroyskum sjógvi er brugda, sum gerst yvir 12 m. long. Undir Føroyum eru nøkur fá fiskasløg, sum eru at finna í stórum nøgdum mett í vekt: Av teimum kunnu nevnast svartkjaftur, toskur, upsi, hvítingsbróðir, svartkalvi, stóri kongafiskur, nebbasild, gullaksur, trantkongafiskur og lítil kongafiskur. Fram til 1968 var nógv av sild undir Føroyum.
Fiskur verður skipaður í tveir høvuðsbólkar, annar uttan og hin við veruligum kjafti við kjaftbeinum. Fyrr nevndi bólkur verður nevndur rundmunnar, og bert sløgini súgari og súgálur eru undir Føroyum. Seinni bólkurin verður aftur býttur í tvey, bróskfiskar (tvørmunnar) og beinfiskar. Bróskfiskar eru hávar, skøtur og havmýs, meðan beinfiskar er so nógv tann størsti bólkurin við m.a. øllum teimum vanligu gagnfiskunum sum sild, laksi, toskafiskum og flatfiskum.
Vanligt er eisini at skilja millum botnfisk og uppsjóvarfisk. Botnfiskur livir og etur á ella nær botni. Skilt verður ímillum tveir ymiskar bólkar av botnfiski: Botnfiskur, sum hvílur á botninum (bentiskur fiskur), og botnfiskur, sum sveimar í vatnsúluni beint yvir botninum (bentopelagiskur fiskur). Dømi um bentiskan fisk eru toskur, hýsa, hvítingur, longa, blálonga, brosma, reyðsprøka, skrubba, tunga og skøta. Dømi um bentopelagiskan fisk eru gullaksur, búrfiskur og ymisk hávasløg á djúpum vatni. Uppsjóvarfiskur verður eisini nevndur pelagiskur fiskur. Dømi um epipelagiskan fisk eru makrelur, sild og tunfiskur. Dømi um mesopelagiskan fisk eru svartkjaftur og prikkafiskur.
Ein triði háttur at býta fiskar upp eftir er, hvussu og hvar teir liva. Feskvatnsfiskar liva bert í áum og vøtnum, saltvatnsfiskar liva bert í sjógvi, meðan aðrir á ymsum lívsstigum skifta millum feskt vatn og sjógv; Anadromir fiskar, t. d. laksur, hava gýtingar- og uppvakstrarøki í áum og vøtnum, meðan føðiøkið er í sjónum; katadromir fiskar, t. d. állur, verða gýttir í sjónum, meðan uppvakstrarøkið er í ósa- og feskvatni
Fiskur er ryggdýr við fjaðrum og sterti ið livir í vatni el. sjógvi og andar vanliga við táknum. Fiskar eru ofta eitrandi. Tí eru fleiri sløg vandamikil at eta. Tann hættisligasti fiskurin er blásifiskurin, sum hevur eitt eitur, sum kallast tetrodoxin. Tað skal bert 0,1 gramm av eitrinum til at drepa eitt vaksið folk eftir 20 minuttum. Fiskurin sjálvur fær ikki skaða av eitrinum. Sjálvt um fiskurin er eitrandi, verður hann hildin at vera ein sannur leskibiti í m.a. Japan. Hesin serligi fiskarætturin kallast fugu. Kokkar eru fleiri ár um at læra seg at skera eitrandi partin av fiksinum burtur uttan at eitra restina av fiskakjøtinum. Hóast størt varsemi, verða fleiri fólk á hvørjum ári eitraði, tí tey eta fugu .
Orðið fiskur verður nýtt í ymiskum týdningum. Fyrr merkti tað alt, sum kundi fiskast, eitt nú skejladýr, høgguslokkar, vanligur fiskur og viðhvørt eisini hvalur. Í vísindaligum høpi verður orðið nýtt um hávar og beinfiskar umframt aðrar bólkar av fiski. Í havinum eru funnin 59% av øllum fiskasløgum, men heili 41% eru í vøtnum og áum, sum í vavi ikki eru meira enn umleið 1% av jarðflatanum. Eitt prosent av fiskasløgunum er ein part av lívinum í sjógvi og seinni í vatni, til dømis állur. Onnur fiskasløg sum t.d. síl og laksur eru fyrst í vatni og síðan í sjógvi. Okkurt fiskaslag kann skifta millum sjógv og vatn eftir vild, eitt dømi um tílíkt fiskaslag er kombikk. Í heimshøpi eru skrásett umleið 26,000 fiskasløg, og av teimum eru uml. 240 undir Føroyum. Av teimum sløgunum eru tey flestu beinfiskar.
Støddin á fiskasløgunum er sera ymisk. Norskahvoysa (Phrynorhombus norvegicus) og stubbar (Gobiidae) verða ikki meira enn ávikavíst umleið 12 og 7 cm long, men kalvi er tann størsti beinfiskurin. Hann kann gerast upp til uml. 3 m. langur. Tunfiskar (1-3 m.) eru eisini stórir, men eru bert í føroyskum sjógvi ávísar partar av árinum. Tann størsti bróskfiskurin í føroyskum sjógvi er brugda, sum gerst yvir 12 m. long. Undir Føroyum eru nøkur fá fiskasløg, sum eru at finna í stórum nøgdum mett í vekt: Av teimum kunnu nevnast svartkjaftur, toskur, upsi, hvítingsbróðir, svartkalvi, stóri kongafiskur, nebbasild, gullaksur, trantkongafiskur og lítil kongafiskur. Fram til 1968 var nógv av sild undir Føroyum.
D'Fësch (Pisces) si Wierbeldéieren déi ausschliisslech oder bal ausschliisslech am Waasser liewen, mat Kimen ootmen, a keng Tetrapoden (Wierbeldéiere mat Patte) sinn.
Mat iwwer 33.300 Aarte stellen d'Fësch méi wéi d'Hallschent vun den haut liewende Wierbeldéieren.
An der traditioneller Systematik ginn d'Fësch als eege Grupp gefouert. Well si awer keng natierlech Déieregrupp bilden, gi si an der moderner, phylogenetescher Systematik, där hir Grondlagen an den 1950er a 1960er Joren ausgeschafft goufen, net méi als eege Grupp gefouert. D'Grënn dofir sinn:
Aus reng praktesche Grënn an och am alldeegleche Sproochgebrauch gëtt dacks de Begrëff Fësch bäibehalen, awer a wëssenschaftlechen Texter da meeschtens tëscht Gänseféisercher gesat.
Fësch fënnt een am Séisswaasser an am Mier.
Si hunn e stroumlinnefërmege Kapp a Kierper mat enger schläimeger a glater Haut. Hir Flosse si mat knachegen a knorpelege Flossestrale gestäipt. Iwwer d'Kimen huele si Sauerstoff aus dem Waasser op. No der Kierperform an dem Kierperbau ënnerscheet een dräi grouss Gruppen: déi ouni Kifer, d'Knorpelfësch an d'Schankefësch.
A wirtschaftlecher Hisiicht bedeitend ass d'Fëscherei, mä och den Handel mat Zirfësch. Déi zwéi kënnen awer d'Fëschbestänn bedreeën. Weider Gefore fir d'Fësch si Schuedstoffbelaaschtung, Flossverbauung, Erwäermung an Ausdréchnen.
D'Fësch sinn der Waasserqualitéit (Sauerstoffkonzentratioun, pH-Wäert, Temperatur, geléisten natierlech an anthropogene Matièren) iwwer hir Kimen direkt ausgesat a reagéieren dowéinst empfindlech op d'Verschmotzung. Se sinn dofir och wäit verbreet Test- a Monitoring-Aarten a wëssenschaftlech Modellorganismen an der Ecotoxicologie.
Fir d'Fëschaarten, déi et zu Lëtzebuerg ginn, kuckt:
D'Fësch (Pisces) si Wierbeldéieren déi ausschliisslech oder bal ausschliisslech am Waasser liewen, mat Kimen ootmen, a keng Tetrapoden (Wierbeldéiere mat Patte) sinn.
Mat iwwer 33.300 Aarte stellen d'Fësch méi wéi d'Hallschent vun den haut liewende Wierbeldéieren.
An der traditioneller Systematik ginn d'Fësch als eege Grupp gefouert. Well si awer keng natierlech Déieregrupp bilden, gi si an der moderner, phylogenetescher Systematik, där hir Grondlagen an den 1950er a 1960er Joren ausgeschafft goufen, net méi als eege Grupp gefouert. D'Grënn dofir sinn:
eng Rëtsch Fësch wéi d'Longefësch an d'Quasteflosser, si méi no Famill mat den Tetrapoden (den Amphibien, Reptiller, Mamendéieren a Vigel) wéi mat allen anere Fësch (wéi z. B. den Haien, Frellen, asw.). D'Fësch si keng monophyletesch, mä eng paraphyletesch Grupp, d. h. si bilden eng Grupp déi net all Nokommen aus enger gemeinsamer Stammaart ëmfaasst. (Fir aus de 'Fësch' eng monophyletesch Grupp ze maachen, missten all aner Wierbeldéieren, also och z. B. d'Mamendéieren, zu de Fësch gerechent ginn).Aus reng praktesche Grënn an och am alldeegleche Sproochgebrauch gëtt dacks de Begrëff Fësch bäibehalen, awer a wëssenschaftlechen Texter da meeschtens tëscht Gänseféisercher gesat.
Hî, Hû (Hàn-jī: 魚) sī 1 chióng léng-hoeh, ū liông-kut, ū chhi ê chúi-lāi tōng-bu̍t.
'S e beathach a bhios an còmhnaidh ann an uisge, a tha ann an iasg, ach thig cuid a-mach an uisge airson ùine bheag, m.e. mudskippers neo flying fish. 'S e “cearbach muc-mhara” (whale shark) am fear as motha, ach tha cuid a tha nas lugha na duilleag-ti. Tha iad ri fhaighinn ann am bùrn, lochan, is muir eadar mullach is grunn is domhainne (Clais Mariannas, m.e.). Cha bhi glasraichearan ag ithe iasg idir.
'S e beathach a bhios an còmhnaidh ann an uisge, a tha ann an iasg, ach thig cuid a-mach an uisge airson ùine bheag, m.e. mudskippers neo flying fish. 'S e “cearbach muc-mhara” (whale shark) am fear as motha, ach tha cuid a tha nas lugha na duilleag-ti. Tha iad ri fhaighinn ann am bùrn, lochan, is muir eadar mullach is grunn is domhainne (Clais Mariannas, m.e.). Cha bhi glasraichearan ag ithe iasg idir.
Ang isda mga aquatic vertebrates nga bugnaw og dugo, ang lawas naputos sa himbis, adunay pares nga fins ug daghan pang fins. Sila nagpuyo sa dagat ug sa tab-ang nga katubigan, ang ubang species gikan sa tubod sa bukid (e.g., char ug gudgeon) ug sa pinakailawom sa kadagatan (e.g., gulper ug anglerfish).
Ang mga isda moginhawa gamit ang ilang gills. Spawning ang tawag sa pag anak nila.
Ang mga isda ay isang klase ng mga vertebrata sa Kahariang Animalia. Nabubuhay sa tubig ang mga isda at tulad ng tao, kailangan nila ng sapat na oksiheno upang mabuhay.
Ang lathalaing ito na tungkol sa Isda ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Iwak (krama ulam lan Kawi mina) iku sawijining kéwan kang urip ing banyu. Iwak ambegan mawa angsang lan kalebu kéwan getih anyep (poikilotermik). [1] Iwak kalebu klompok vèrtebrata kang paling anéka warna, kanthi gunggung spésies punjul 27,000 ing saindhenging donya. Sacara taksonomi, iwak kagolong klompok paraphyletic kang gayutan kakrabatané isih dadi pasulayan; racaké iwak dipérang dadi iwak tanpa wang (kelas Agnatha, 75 spésies kalebu lamprey lan iwak hag), iwak mawa balung enom (kelas Chondrichthyes, 800 spésies kalebu iwak yu lan iwak epé), lan sisané kagolong iwak mawa balung atos (kelas Osteichthyes). Iwak duwé warna-warna ukuran, wiwit saka iwak geger lintang kang ukurané 14 mèter (45 ft) nganti stout infantfish kang mung ukuran 7 mm (kira-kira 1/4 inci). Ana sawetara kéwan banyu kang kerep dianggep "iwak", kaya déné iwak lodan, iwak sotong lan iwak dhuyung, kang sabeneré ora kagolong iwak.
Iwak iku kalebu parafiletik: iki tegesé, saben kelas kang ngamot kabèh iwak bakal nyakup uga tetrapoda kang dudu iwak. Saka dhasar iki, panglompokan kaya Kelas Pisces, kaya déné ing mangsa kapungkur, ora layak dipigunakaké manèh.
Ing ngisor iki unit-unit kang nyaakup kabèh vertebrata kang biyasa karan iwak:
Iwak (krama ulam lan Kawi mina) iku sawijining kéwan kang urip ing banyu. Iwak ambegan mawa angsang lan kalebu kéwan getih anyep (poikilotermik). Iwak kalebu klompok vèrtebrata kang paling anéka warna, kanthi gunggung spésies punjul 27,000 ing saindhenging donya. Sacara taksonomi, iwak kagolong klompok paraphyletic kang gayutan kakrabatané isih dadi pasulayan; racaké iwak dipérang dadi iwak tanpa wang (kelas Agnatha, 75 spésies kalebu lamprey lan iwak hag), iwak mawa balung enom (kelas Chondrichthyes, 800 spésies kalebu iwak yu lan iwak epé), lan sisané kagolong iwak mawa balung atos (kelas Osteichthyes). Iwak duwé warna-warna ukuran, wiwit saka iwak geger lintang kang ukurané 14 mèter (45 ft) nganti stout infantfish kang mung ukuran 7 mm (kira-kira 1/4 inci). Ana sawetara kéwan banyu kang kerep dianggep "iwak", kaya déné iwak lodan, iwak sotong lan iwak dhuyung, kang sabeneré ora kagolong iwak.
Kalad (latin.: Pisces) oma sel'grodaižiden veziživatoiden üläklass.
Kalad oma levigandenus molembaižiš solakahiš da reskiš veziš, süviš valdmeriden karoišpäi mägihesai. Kalad oma tarbhaižed, ned ühtneba vezižiden ekologižiden sistemiden sömčepiš. Kaloil om sur' znamoičend ižanduses sen tagut, miše niid kävutadas sömižen täht.
Nügüd'aigaižiden kaloiden suruz vajehtase 7,9 mm (Paedocypris progenetica[1]) — 20 m röunoiš (kitanvuitte akul).
Mail'mas om tetab 32 834 kalan erikod (2013, 5. eloku)[2], sen ližaks kaikuččen voden ümbrikirjutadas läz 300 — 500 ut erikod tedos. Venämas eläb läz 3000 erikod[3], sidä keskes reskveziš vasttase enamba mi 280 erikod.[4]
Zoologijan alajaguz — ihtiologii — om pühätadud kaloiden tedoidusele.
- Ala kitte edel konz kalad sad.
- Ala openda kalad ujumaha.
- Ei kala dai ei liha-ki.
- Huba kala verkho putub, ka i verkon rebitab.
- Kadoi kuti kala vedhe.
- Kala ecib süvemban, a mez' paremban.
- Kala hapneb päspäi.
- Kala vedeta ei elä.
- Kalad püdad, säskid keitad.
- Keletoi kuti kala.
- Kenen randaine, sen i kalaine.
- Lapses om äi ližad: kalan sab da kaks' söb.
- Odav kala ka i odav lem'.
- Tünäs vedes sured kalad kudodas.
- Verhas venehes kaikušti om enamb kalad.
- Verkod mödhe i kala putub.
Kalad (latin.: Pisces) oma sel'grodaižiden veziživatoiden üläklass.
Kifi halitta ce daga cikin halittun da ake samu a ruwa, yana daya daga cikin sanannun halittun ruwa, kifi yana da jinsi iri-iri fiye da nau'uka 71 a duniya musamman kifayen dake kwance a teku musamman irinsu tekun atlantika da bahar maliya, lallai akwai nau'ukan kifaye wadanda har yanzu dan adam bai gama gano su ba.
Lauk mangrupa vertebrata poikilotermik (getih tiis) nu hirup di jero cai maké insang. Di dunya, lauk kabagi jadi leuwih ti 27 rébu spésiés, nepi ka jadi golongan vertebrata nu loba rupana. Sacara taksonomis, lauk téh mangrupa hiji kelompok parafilétik nu hubungan di antarana paling mindeng dipadungdengkeun; babagian nu umum mah nyaéta jadi lauk tanpa rahang (kelas Agnatha, 75 spésiés kaasup belut jeung hagfish), lauk kartilagus (kelas Chondrichthyes, aya 800 spésiés, kaasup hiu), sarta sésana dina kelas lauk ipis (Osteichthyes).
Lauk téh mangrupa golongan sato anu ukuran awakna rupa-rupa pisan: ti hiu anu 16 m nepi ka impun anu ukur 2 cm, malah loba kénéh anu ukuranana leuwih leutik ti impun.
Urang bisa manggihan lauk ampir di sakabéh awak cai anu badag, boh di darat anu jerona ukur puluhan sénti nepi ka sagara anu jerona rébuan méter.
Lauk mah ngabentuk kelompok parafilétik: sakabéh kumpulan (clade) nu ngandung lauk salawasna ngandung ogé tétrapoda nu lain lauk. Lauk digolongkeun kana sababaraha kelompok utama:
Pikeun klasifikasi anu leuwih lengkep, mangga tingal artikel vertebrata.
Lauk mangrupa vertebrata poikilotermik (getih tiis) nu hirup di jero cai maké insang. Di dunya, lauk kabagi jadi leuwih ti 27 rébu spésiés, nepi ka jadi golongan vertebrata nu loba rupana. Sacara taksonomis, lauk téh mangrupa hiji kelompok parafilétik nu hubungan di antarana paling mindeng dipadungdengkeun; babagian nu umum mah nyaéta jadi lauk tanpa rahang (kelas Agnatha, 75 spésiés kaasup belut jeung hagfish), lauk kartilagus (kelas Chondrichthyes, aya 800 spésiés, kaasup hiu), sarta sésana dina kelas lauk ipis (Osteichthyes).
Lauk téh mangrupa golongan sato anu ukuran awakna rupa-rupa pisan: ti hiu anu 16 m nepi ka impun anu ukur 2 cm, malah loba kénéh anu ukuranana leuwih leutik ti impun.
Masî ajaleke marîpiştê ye ku di nav avê de dijî. Masî perik û lam hene. Piraniya wan bi kelekan bêhna xwe distîne û berdide û poyîkîloterm e.
Masî bi hawiyekî nên girtin. Ji bo nêçîra her cureyekî masiyan teknîkeke cuda tê xwaztin. Li Kurdistanê di çemê Firat da ji berê da masî dihatine girtine. Dema berê bi şewekeyê (şebeke) masi digirtine. Şeweke ji qolên mêwên rezan çêdikirine. Tenê masiyê pir mezin (ferx) digirtine. Ferx bi çengelê mezin jî tên girtin. Goşt an jî hêjîr bi ser çengelan dixin û diavêjin çêm. Masiyên gir wek gelebûrûsan tên hêjîran. Ku hûn goşt bi ser çengelên çûk bixin hûn yên masiyên qasa yek du bostan bigrine.
Ji bo girtina marmasiyan dixwaze ku hûn goştinî ser çengel xin û biavêjin çêm. Naxwaze ku meriv bipê. Bavêjin û herin bigerin deh panzde deqqe şiva wein li çengel binêrin. Marmasî ku bi çengel dikeve xwe dike bin keviran. Wê lomê meriv nizane û pêketî ye an na. Pir caran şûnê marmasiyan reqesêl bi çengel dikeve. Ew jî surprîza nêçîra marmasiyan e. Reqesêlê ku bi çengel dikeve goşt teva çengel dadiqurtîne wê lomê zor e ku meriv reqsêl ji çengel bifiltîne.
Neçîra reheleyan pir hêsan e. Bi giştî zarok rehelan digrin. Rehele tim li kenarê avê diçêre. Li derê yoxwe du sê metre ji kenarê meriv dide nav avê. Du pelan (kevirên wek yek du kîlo) dike dest xwe. Ku komê reheleyan dibîne keviran diavêj. Bi hukmî keviran re rehele dibijiqin der. Ku pijîqîn der hem direvin diherin digrin. Yek caran dikevin derên teng. Meriv dihere şêqên vedike û dêri li wan digire. Yek ji aliyê din da wan ditirsîne. Ku direvin wî ku şeqên xwe vegirtî masiyan bi destan digire. Masiyên keran jî bi teknîkeka wer tê girtin. Masiyên keran bi tehtan ve dizeliqin, tim li ser tehtan diçêrin. Ji xafil da meriv dihere destî xwe dide ser. Çima ku yên sûtin zor e ku meriv bigre nêçîrên hoste bernadin.
Masiyen piçûk wek masiyên boçreş bi hevîr tên girtin. Hin hevîr bi ser çengel dixin û diavêjin. Ku masî tê li çengel dixe çengel kaş dikin. Masiyên çengel bi dermanê masiyan jî tên girtin. Dermanê masiyan wek fêkiyek mîna îsotê reş e. Hûr dikin bi nav hevîr dixin. Paşê ji hevîr parçeyên wek ji nokan biçûktir jê dikin û diavêjin çêm. Deh panzde deqqe şiva masî serxweş dibin û li rûyê avê wek bêheş dor xwe ra viz dibin. Meriv dihere bi destan digire.
Du teknîkan din jî hene lê him bi xetere ne him jî yên pir bi ziyan in. Yek dînamît e. Ku dînamîtê diavêjin ku çîqas masî li dor hene gî dimirin. Ew bizirê masiyan vedimirîne. Pir û pir bi ziyan e. Zêdetir yekacaran dînamît di destî mîrovan da jî diteqe. Mîrovên ku dimrinî an jî yên ku destên xwe jêbûnî hene. Teknîka din jî ceyran e. Ceyrên bi qabloyeki bi hesinekî girê didin û bi ser darekî dixin. Ku ew darî bera nav avê didin masiyên dorê dimrin. Ew jî pir bi ziyan e çunkî him masiyên hûr jî dimirin him jî mîrov ji xwastinê xwe zêdetir dikane bigire. Dîsa ew teknîka jî ya bi xetere ye bi ceyrên jî pir kes mirin.
Faran
Siring an naqor?
Zûl
Barac (baraç, barats)
Şah (şax)
Masî ajaleke marîpiştê ye ku di nav avê de dijî. Masî perik û lam hene. Piraniya wan bi kelekan bêhna xwe distîne û berdide û poyîkîloterm e.
In mīmichtin (Pisces) cuitlapanomiyohqueh[1] yōlcameh, achi mochīntīn calāntotōncāyōtl[2], achi mochīntīn mixincāyōtēnqueh īhuān quimpiyah ahtlapaltōn, in colīnihchīhuah īpan in ātlān, īhuān branquias, īca in tlein quimah in ehēcayoh tlaātilīlli in ātlān.
In mīmichtin tlaneuhcāquīzah īpan in poyec ātl īhuān in chipāhuac ātl, tlatēctli in ātōyāc in tepēc, iuh īpan in huel centlani in ilhuicaātl.
In mīmichtin (Pisces) cuitlapanomiyohqueh yōlcameh, achi mochīntīn calāntotōncāyōtl, achi mochīntīn mixincāyōtēnqueh īhuān quimpiyah ahtlapaltōn, in colīnihchīhuah īpan in ātlān, īhuān branquias, īca in tlein quimah in ehēcayoh tlaātilīlli in ātlān.
In mīmichtin tlaneuhcāquīzah īpan in poyec ātl īhuān in chipāhuac ātl, tlatēctli in ātōyāc in tepēc, iuh īpan in huel centlani in ilhuicaātl.
Ngṳ̀ (魚) sê siŏh lôi sāi ngṳ̀-chĭ (săi, 鰓) hŭ-ngék, ô muōi-muōi, mò̤ chiēng-cāi gâe̤ng kă-cāi gì cék-tùi dông-ŭk. Sié-gái gà̤-dēng ô iā sâ̤ cṳ̄ng gì ngṳ̀.
Lo peis (var. peish, peisson) es un animal vertebrat aqüatic, qu'alena pel mejan de branquias. A de nadarèlas paras (pectoralas e pelvianas) e imparas (dorsala, caudala e anala). A sovent la pèl recobèrta d'escatas.
Fins ara, se son repertoriadas mai de 27 300 espècias de peisses, çò que ne fa lo grop de vertebrats mai important. Çaquelà, aqueste grop es pas filogeneticament omogenèu perque compòrta tres classas :
Lo peis (var. peish, peisson) es un animal vertebrat aqüatic, qu'alena pel mejan de branquias. A de nadarèlas paras (pectoralas e pelvianas) e imparas (dorsala, caudala e anala). A sovent la pèl recobèrta d'escatas.
Një peshk është çdo anëtar i një grupi paraphyletic organizmash që përbëhet nga të gjitha kafshët ujore me velëza craniate që nuk kanë gjymtyrë me shifra. Të përfshira në këtë përkufizim janë hagfish-ë e gjallë, lampreys (peshq pa nofulla), peshqit kërcor dhe kockëmadhenj, si dhe grupet e ndryshme të ngjashme që janë zhdukur. Shumica e peshqve janë ectothermic ("me gjak të ftohtë"), duke lejuar temperaturat e tyre të trupit të ndryshojnë sipas temperaturës së ambientit, edhe pse disa nga notuesit aktive të mëdhenj si Peshkaqen i bardhë dhe Tuna mund të mbajnë një temperaturë të lartë në bredësi të trupit .[1][2]
Ato mund të gjenden pothuajse ne të gjitha mjediseve ujore, nga rrjedhat malore të lartë (p.sh char dhe një lloj peshk i vogël ) në thellësitë e pafundmë dhe madje edhe në zonat hadal të oqeaneve të thella (p.sh. gulpers dhe anglerfish). Në 32.000 specie, peshku ekspozon speciet me diversitet më të madh se çdo grup tjetër i kurrizorëve.[3]
Peshqit janë një burim i rëndësishëm për njerëzit në mbarë botën, veçanërisht si ushqim. Peshkatarët dhe tregtarët gjuajnë peshk në peshkime të egra ose në fermat e tyre, në pellgje ose me kafaze në oqeane. Ata kapen edhe nga peshkatarët rekreative, të cilët i mbajnë si kafshët shtëpiake, peshkatarë që i rrisin vetë, apo të ekspozuar në akuariume publike. Peshku ka pasur rol në kulturë përmes epokave, duke shërbyer si hyjni, simbole fetare, si dhe të subjekte të artit, libra dhe filma.
Për shkak se termi peshk është përkufizuar negativisht, dhe përjashton tetrapods (dmth. amfibet, zvarraniket, zogjt dhe gjitarët), të cilët i vijnë nga e njëjta origjinë, është paraphyletic , dhe nuk është konsideruar si një grupim i duhur në biologjinë sistematike. Termi tradicionale peshqit (edhe ichthyes) është konsideruar si një tipologjike, por jo një klasifikim phylogenetic.
Organizmat më të hershme që mund të klasifikohen si peshq ishin trup-butët chordates që së pari u shfaq gjatë periudhës Kambriane . Edhe pse ata nuk kishin një shpinë të vërtetë, ata posedonin notochords të cilat iu mundësojnë të jetë më të shkathët se sa homologët e tyre invertebrore. Peshku do të vazhdojë të zhvillohet përmes epokën Paleozoic, diversifikimi në një shumëllojshmëri të gjerë të formave. Shumë peshq të epokës Paleozoic kanë zhvilluar forca të blinduara të jashtëm për tu mbrojtur nga grabitqarët. Peshku i parë me nofullat u shfaq në periudhën Slurian, pas së cilës shumë (të tilla si peshkaqenë) u bënë grabitqarë të frikshëm detare dhe ku pre nuk ishin vetëm arthropods (insektet).
Peshqit nuk përfaqësojnë një grup monophyletic, dhe për këtë arsye " evolucioni i peshkut " nuk është studiuar si një ngjarje e vetme.[4]
Peshk i hershëm nga të dhënat fosile, janë të përfaqësuar nga një grup i vogël, jawless(pershk pa nofulla), peshqit "e blinduar" të njohur dhe si Ostracoderms. Peshqit Jawless janë kryesisht të zhdukur. Peshqit e parë me nofulla janë gjetur në fosilet Placodermi . Diversiteti i kurrizorëve me nofulla Jawed mund të tregojë avantazhin e evolucionit një gojë me nofulla. Nuk është e qartë nëse përparësia e një nofull varet nga forca e madhe kafshuese, përmirësuimi i frymëmarrjes, ose kombinim i faktorëve .
Peshqit mund të kenë evoluar nga një krijesë e ngjashme me një shiringë si koral Detit, larvat e të cilit ngjajnë me peshqit primitiv në një mënyrë të rëndësishme. Paraardhësit e parë të peshkut mund të kenë mbajtur formën e larvave në moshën e rritur, edhe pse ndoshta e kundërta është e vërtetë.
Peshqit janë një grup paraphyletic : që do të thotë, përmban clade gjithashtu përmban tetrapods, të cilat nuk janë peshq. Për këtë arsye, grupe të tilla si " Klasa Peshqish" janë përdorur në veprat e vjetra referuese nuk përdoren më në klasifikimevet formale.
Klasifikimi tradicional i peshqve ndahet në tri klasa ekzistues, dhe me format e zhdukura, ndonjëherë të klasifikuara brenda pemës, ndonjëherë si klasat e tyre:[5][6]
Skema e mësipërme është hasur më së shpeshti në punët jo-specialiste dhe të përgjithshme. Shumë nga grupet e mësipërme janë paraphyletic, Agnathans janë stërgjyshët e Chondrichthyes, të cilët rritën Acanthodiians, paraardhësit e Osteichthyes. Me ardhjen e nomenklaturës phylogenetic, peshqit janë ndarë deri në një skemë më të detajuar, si në grupet kryesore të mëposhtme:
† - tregon një taksoni të zhdukur
Disa paleontologjistë pretendojnë se për shkak se Conodonta janë chordates, ata janë peshq primitive.
Pozita e hagfish në chordata phylum nuk është zgjidhur. Hulumtimi phylogenetic në vitin 1998 dhe 1999 ka mbështetur idenë se hagfish dhe lampreys formojnë një grup natyrore, Cyclostomata, që është grup motrër me Gnathostomata [7][8].
Grupet e ndryshme të peqshve përbëjnë më shumë se gjysmën e specieve kurrizore. Ka pothuajse 28,000 specie të njohura, nga të cilët pothuajse 27.000 janë peshq kockëmadhenj, me 970 peshkaqenë, rays, chimeras dhe rreth 108 hagfish dhe lampreys. Një e treta e këtyre llojeve janë brenda nëntë familjet më të mëdha. Nga më e madhja tëk më e vogla, këto familje janë Cyprinidae, Gobiidae, Cichlidae, Characidae, Loricariidae, Balitoridae, Serranidae, Labridae, dhe Scorpaenidae. Rreth 64 familje janë monotypic, që përmbajnë vetëm një specie. Përgjithsisht speciet ekzistuese që mund të rriten deri në 32,500.[9]
Termi "peshq" saktësisht përshkruan çdo craniate jo-tetrapod ( p.sh. një kafshë me një kafkë dhe në shumicën e rasteve me një shtyllë ) që ka gushë gjatë gjithë jetës dhe gjymtyrët e të cilit, nëse ka, janë në formën e pendëve.[10] Për dallim nga grupime të tilla si zogj apo gjitarë, peshqit nuk janë një clade e vetme, por një koleksion paraphyletic taxa, duke përfshirë peshqit Hag, lampreys , peshkaqenë, coelacanths, dhe lungfish. [11] Në të vërtetë, lungfish dhe coelacanths janë të afërm të ngushta të tetrapods (si gjitarët, zogjtë, amfibët, etj) se sa nga peshqit e tjerë të tillë si peshkaqenët, kështu që paraardhësi i fundit i përbashkët i të gjitha peshqve është edhe paraardhës i tetrapods. Si grupet paraphyletic nuk janë më të njohur në biologjinë sistematike moderne, përdorimi i termit "peshq" si grup biologjike duhet të shmanget.
Shumë lloje të kafshëve ujore zakonisht të referuara si " peshq " nuk janë peshq në kuptimin e dhënë më lartë; shembuj përfshijnë butak, sepje, yllët e detit, karavidhet dhe kandilë e detit. Kohë më parë, edhe biologët nuk ka bërë dallime - historianët natyrore të shekullit të gjashtëmbëdhjetë klasifikuan balenat, amfibet, krokodilat, edhe hippopotamuses, si dhe një mori të jovertebrore ujore, si peshq[12] Megjithatë, sipas përkufizimin më lart, të gjithë gjitarët, përfshirë cetaceans si balenat dhe delfinët, nuk janë peshq. Në disa kontekste veçanërisht në akuakulturë, peshqit e vërtetë janë të referuara si finfish (ose peshk me pendë ) për ti dalluar ata nga këto kafshë të tjera .
Një peshk tipik është ectothermic, ka një trup të strukturuar për not të shpejtë, ekstrakton oksigjen nga uji duke përdorur gushën apo një organ frymëmarrjes për të thither oksigjenin atmosferik dhe ka dy grupe të çiftëzuara pendësh, zakonisht ka një ose dy ( rrallë tre ) pendë dorsal, një pendë anale, dhe një pendë si bisht, ka nofullat, ka lëkurë që është e mbuluar zakonisht me luspa, ku hedh vezët.
Çdo kriter ka përjashtime, Tuna, peshku shpatë, dhe disa lloje peshkaqenësh tregojnë disa përshtatje, ata mund të ngrohin trupat e tyre në mënyrë të konsiderueshme mbi temperaturën e ambientit me ujë.[12] Trajektorja dhe performancën në not, varion nga peshq të tilla si toni, salmoni, dhe jacks që mund të mbulojnë 10 - 20 gjatesi trupi për sekondë në lloje të tilla si ngjalat që notojnë jo më shumë se 0,5 - gjatësisë së trupit në sekondë.[13][13] Shumë grupe peshqish të ujërave të ëmbla ekstraktojnë oksigjen nga ajri, si dhe nga uji duke përdorur një shumëllojshmëri strukturash të ndryshme. Lungfish kanë mushkëri të ngjashme me ato të tetrapods, gouramis kanë një strukturë të quajtur organi labirint që kryen një funksion të ngjashëm ndërsa shumë mustak të tilla si Corydoras nxjerrin oksigjenit nëpërmjet zorrëve ose stomakut. [ 16 ] Forma e trupi dhe vendosja e pendëve është shumë e ndryshueshme, që mbulon forma të tilla jo-peshq si seahorses, pufferfish, anglerfish dhe gulpers. Në mënyrë të ngjashme, sipërfaqja e lëkurës mund të jetë e zhveshur ( si në ngjalat moray ), ose e mbuluar me luspa të një shumëllojshmërie të ndryshme zakonisht të përcaktuara si placoid ( tipike e peshkaqenit), cosmoid ( lungfish fosile dhe coelacanths ), ganoid ( të ndryshme peshq fosil por edhe që jetojnë gars dhe bichirs ), cycloid, dhe ctenoid ( këto dy të fundit janë gjetur tek peshqit me kockë të madhe ).[14][15][16]
Më shumë se 5.600 lloje peshqish banojnë vetëm në freshwaters Neotropical, peshqit Neotropical përfaqësojnë rreth 10 % të të gjitha llojeve kurrizor në Tokë. Faqet e përjashtimisht ka pasur në pellgun e Amazon , si Cantão State Park, mund të përmbajë më shumë specie të peshqve të ujërave të ëmbla se në të gjithë Evropën.[17]
Shumica e gazrave, peshqit i këmbejnë duke përdorur gushë në të dyja anët e fytit. Gusha përbëhet nga struktura të fijëzuara të quajtura filamente. Çdo fije e hollë përmban një rrjet kapilar që siguron një zonë të madhe sipërfaqe për shkëmbimin e oksigjenit dhe dioksidit të karbonit. Peshqit këmbejnë gazrat duke tërhequr ujin e pasur me oksigjen me gojën e tyre dhe duke e pompuar atë mbi gushë. Në disa peshq, gjaku kapilar rrjedh në drejtim të kundërt në ujë, duke shkaktuar shkëmbimin kundërrymë. Gusha shtyn ujin me oksigjen të varfër nëpërmjet hapjeve në anët e faringut. Disa peshq, si peshkaqenë dhe lampreys, posedojnë hapje të shumta në gushë. Megjithatë, peshqit kockëmëdhenj kanë një hapje të vetme gushe në çdo anë. Kjo hapje është e fshehur nën një mbulesë mbrojtëse e quajtur operculum.
Bichirs e rinj kanë gushë të jashtme, një tipar shumë primitive që ata ndajnë me amfibët e larvave.
Peshqit e disa grupeve mund të jetojnë jashtë ujit për periudha të gjata kohore. Peshqit amfibë të tilla si mudskipper mund të jetojnë dhe të lëvizin në tokë deri në disa ditë ose të jetojnë me oksigjen të varfëruar në ujë të ndenjur. Shumë peshq të tillë mund të marrin frymë në ajër nëpërmjet një shumëllojshmërie mekanizmash. Lëkura e ngjalave anguillid mund ta thithin oksigjen direkt. Zgavëra e gojës e ngjalave të detit mund të thithi ajër. Mustakët e familjeve Loricariidae, Callichthyidae dhe Scoloplacidae thithin ajrin përmes trakteve të tyre të cilat ndihmojnë tretjen e ushqimit.[18][18] Frymarrja e ajrit është kryesisht e përdorur nga peshqit që banojnë cekët, ujërat sezonale ndryshueshme ku përqendrimi i oksigjenit të ujit mund të ulet në mënyrë sezonale. Peshqit e varur vetëm në oksigjenin e tretur, të tillë si purtekë dhe cichlids, ju merret shpejt fryma, ndërsa me ajër frymëmarrësit mbijetojnë për shumë më gjatë, në disa raste në ujë që është pak më shumë se baltë e lagësht.
Peshqit kanë një sistem të qarkullimit të gjakut të mbyllur. Zemra pompon gjakun në një lak të vetme në të gjithë trupin. Në shumicën e peshqve, zemra përbëhet nga katër pjesë, duke përfshirë dy dhoma, një hyrje dhe dalje.[19] Pjesa e parë është venosus sinus, një qeskë mur-hollë që mbledh gjaku nga venat e peshkut para se ta lejoj atë të rrjedhë në pjesa e dytë, në atrium, e cila është një dhomë e madhe muskulare. Atrium shërben si një paradhomë me një drejtim, dërgon gjak në pjesën e tretë, në barkushe. Barkushja është një tjetër dhomë e mur-trashë muskulor dhe pompon gjak, në fillim në pjesën e katërt, bulbus arteriosus, një tub i madh dhe pastaj në zemra. Bulbus arteriosus lidhet me aortës përmes të cilave gjaku rrjedh në gushë për oxygenation.
Nofullat i lejojnë peshqit të hanë një shumëllojshmëri të gjerë të ushqimit, duke përfshirë bimët dhe organizmat e tjerë. Peshqit hanë ushqim përmes gojës dhe e coptojnë atë poshtë në ezofag. Në stomak, ushqimi më tej është tretur dhe shumë peshq e përpunojnë në njëformë të quajtur caeca pilorike, e cilat ka enzima që ndihmon tretjen e ushqimit dhe thithjen e lëndëve ushqyese. Organet si të mëlçisë dhe pankreasit shtojnë enzima dhe kimikate të ndryshme, gjatë kohës që lëviz ushqimi përmes traktit digjestiv. Zorra përfundon procesin e tretjes dhe absorbimit e lëndëve ushqyese.
Ashtu si me shumë kafshëve ujore, shumica e peshqëve, lirojnë mbeturinat e tyre azotike si amoniak. Disa prej mbetjeve përhapen nëpër gushë. Mbeturinat e gjakut janë të filtruar nga veshkat. Peshqit e detit kanë tendencë për të humbur ujin për shkak të osmozë. Veshkat e tyre kthehejnë ujin në trup. E kundërta ndodh me peshqit e ujërave të ëmbla: ata kanë tendencë për të fituar ujë në mënyrë osmotica. Veshkat e tyre prodhojnë urinë të holluar për sekretim. Disa peshq kanë përshtatur posaçërisht veshkat që ndryshojnë funksion, duke i lejuar ata për të lëvizur nga ujërave të ëmbla në det.
Peshqit kanë tru mjaft të vogël që lidhet me madhësinë e trupit në krahasim me kurrizoret e tjerë, një e pesëmbëdhjetë e masës trupore të një zogu me madhësi të ngjashme ose gjitar. Megjithatë, disa peshq kanë tru relativisht të madh, veçanërisht mormyrids dhe peshkaqenët [20] However, some fish have relatively large brains, most notably mormyrids and sharks, which have brains about as massive relative to body weight as birds and marsupials.[21]
Truri i peshqve është i ndarë në disa rajone. Në front janë lobet e nuhatjes, një palë e strukturave që marrin sinjalet e procesit nga hunda përmes dy nerva tënuhatjes. Lobet e nuhatjes janë shumë të mëdha tek peshqit që gjuajnë kryesisht me erë(aromë), të tilla si hagfish, peshkaqenët, dhe mustakët.
Midbrain ose mesencephalon përmbajnë dy lobe optike. Këto janë shumë të mëdha në ato lloje që gjuajnë me sytë, të tilla si trofta e ylbertë dhe cichlids.
Sistemi pamorë është një sistem i rëndësishëm ndijor për shumicën e llojeve të peshqve. Sytë e peshqve janë të ngjashme me ato të kurrizorëve tokësore si zogjve dhe gjitarëve, por kanë një lente më sferike. Retina e tyre në përgjithësi ka dy qeliza shufra dhe qeliza kon (për scotopic dhe vizion photopic), dhe shumica e specieve kanë shikim me ngjyra. Disa peshq mund të shohin ultravjollcë dhe disa mund të shohin dritë të polarizuar.
Dëgjimi është një sistem i rëndësishëm ndijor për shumicën e llojeve të peshqve. Peshqit për të dëgjuar përdorin linjat e tyre anësore dhe veshët.
Eksperimentet e bëra nga William Tavolga dëshmojnë se peshqit kanë dhimbje dhe frikë.[22]
Edhe pse shumica e peshkqve janë ekskluzivisht ectothermic, ka përjashtime .
Disa lloje peshqish mbajnë temperaturë të lartë të trupit. Teleosts endotermik ( peshku kockëmadh ) janë të gjitha në nënrend Scombroidei dhe përfshijnë billfishes, Tunas dhe një lloje të skumbri " primitive " (Gasterochisma melampus). Të gjithë peshkaqenët në familjen Lamnidae - MAKO shortfin, të bardhë, porbeagle dhe peshkaqeni salmon janë endotermik dhe provat tregojnë tipar që ekziston në familje Alopiidae( peshkaqenë shirës ).
Ashtu si kafshët e tjera , peshqit vuajnë nga sëmundjet dhe parazitët. Për të parandaluar sëmundje ata kanë një shumëllojshmëri mbrojtjeje.
Një peshk është çdo anëtar i një grupi paraphyletic organizmash që përbëhet nga të gjitha kafshët ujore me velëza craniate që nuk kanë gjymtyrë me shifra. Të përfshira në këtë përkufizim janë hagfish-ë e gjallë, lampreys (peshq pa nofulla), peshqit kërcor dhe kockëmadhenj, si dhe grupet e ndryshme të ngjashme që janë zhdukur. Shumica e peshqve janë ectothermic ("me gjak të ftohtë"), duke lejuar temperaturat e tyre të trupit të ndryshojnë sipas temperaturës së ambientit, edhe pse disa nga notuesit aktive të mëdhenj si Peshkaqen i bardhë dhe Tuna mund të mbajnë një temperaturë të lartë në bredësi të trupit .
Ato mund të gjenden pothuajse ne të gjitha mjediseve ujore, nga rrjedhat malore të lartë (p.sh char dhe një lloj peshk i vogël ) në thellësitë e pafundmë dhe madje edhe në zonat hadal të oqeaneve të thella (p.sh. gulpers dhe anglerfish). Në 32.000 specie, peshku ekspozon speciet me diversitet më të madh se çdo grup tjetër i kurrizorëve.
Peshqit janë një burim i rëndësishëm për njerëzit në mbarë botën, veçanërisht si ushqim. Peshkatarët dhe tregtarët gjuajnë peshk në peshkime të egra ose në fermat e tyre, në pellgje ose me kafaze në oqeane. Ata kapen edhe nga peshkatarët rekreative, të cilët i mbajnë si kafshët shtëpiake, peshkatarë që i rrisin vetë, apo të ekspozuar në akuariume publike. Peshku ka pasur rol në kulturë përmes epokave, duke shërbyer si hyjni, simbole fetare, si dhe të subjekte të artit, libra dhe filma.
Për shkak se termi peshk është përkufizuar negativisht, dhe përjashton tetrapods (dmth. amfibet, zvarraniket, zogjt dhe gjitarët), të cilët i vijnë nga e njëjta origjinë, është paraphyletic , dhe nuk është konsideruar si një grupim i duhur në biologjinë sistematike. Termi tradicionale peshqit (edhe ichthyes) është konsideruar si një tipologjike, por jo një klasifikim phylogenetic.
Organizmat më të hershme që mund të klasifikohen si peshq ishin trup-butët chordates që së pari u shfaq gjatë periudhës Kambriane . Edhe pse ata nuk kishin një shpinë të vërtetë, ata posedonin notochords të cilat iu mundësojnë të jetë më të shkathët se sa homologët e tyre invertebrore. Peshku do të vazhdojë të zhvillohet përmes epokën Paleozoic, diversifikimi në një shumëllojshmëri të gjerë të formave. Shumë peshq të epokës Paleozoic kanë zhvilluar forca të blinduara të jashtëm për tu mbrojtur nga grabitqarët. Peshku i parë me nofullat u shfaq në periudhën Slurian, pas së cilës shumë (të tilla si peshkaqenë) u bënë grabitqarë të frikshëm detare dhe ku pre nuk ishin vetëm arthropods (insektet).
Pexes es un supraclase de vertebratos cual abita en acua, respira par brancias e pari sua projenia par ovos. Sua corpos es covreda par scamas e los move par pinas.
Pexes pote comunica en sua ambientes suacuan tra la usa de comunica acustica. Comunica acustica en pexes conserna la transmete de sinial acustica de un individua de un spesie a otra. La produi de sonas como medias de comunica entre pexes es plu frecuente usada en la contesto de come, ataca o cortea.
Pexes es abundante en plu acuas. Los pote es trovada en casi tota la ambientes acual, de la corentes de montanias alta a la profondones de la mares plu profonda. Con 33 600 spesies descriveda, la pexes ave un diversia plu grande ca cualce otra grupo de vertebratos.
Pexes es un recursos importante per la umanas, spesial como comeda. Pexores comersial e de susiste pexa en pexerias savaje (pexa maral) o eleva los en lagetas o en cajes en la mar (acuacultur). Los ance es pexada par pexores recreal, mantenida como animales de casa e esibida en acuerias publica. La pexes ia ave un rol en cultur tra la edas, servinte como dios, simboles relijial e como sujetos de arte, libros e filmas.
La plu pexes intercambia gases usante brancias en cada lado de la farinje. Pexes de alga grupos pote vive estra la acua per periodos estendeda.
(Nota: esta lista no inclui grupos de pexes estinguida)
Infrafilo Agnata ("sin mandibula")
Infrafilo Gnatostomata ("mandibula-boca")
Condrosteo
Neopterijio
Pexes es un supraclase de vertebratos cual abita en acua, respira par brancias e pari sua projenia par ovos. Sua corpos es covreda par scamas e los move par pinas.
Pexes pote comunica en sua ambientes suacuan tra la usa de comunica acustica. Comunica acustica en pexes conserna la transmete de sinial acustica de un individua de un spesie a otra. La produi de sonas como medias de comunica entre pexes es plu frecuente usada en la contesto de come, ataca o cortea.
Pexes es abundante en plu acuas. Los pote es trovada en casi tota la ambientes acual, de la corentes de montanias alta a la profondones de la mares plu profonda. Con 33 600 spesies descriveda, la pexes ave un diversia plu grande ca cualce otra grupo de vertebratos.
Pexes es un recursos importante per la umanas, spesial como comeda. Pexores comersial e de susiste pexa en pexerias savaje (pexa maral) o eleva los en lagetas o en cajes en la mar (acuacultur). Los ance es pexada par pexores recreal, mantenida como animales de casa e esibida en acuerias publica. La pexes ia ave un rol en cultur tra la edas, servinte como dios, simboles relijial e como sujetos de arte, libros e filmas.
La plu pexes intercambia gases usante brancias en cada lado de la farinje. Pexes de alga grupos pote vive estra la acua per periodos estendeda.
On pexhon, c' est ene sôre di biesse ås cronzoxhs ki vike dins l' aiwe.
On pexhon bodje tot fjhant aler ses naivurons. I respire tot hapant l' ocsidjinne di l' aiwe ki passe dins ses brantcheyes, mucheye dirî çou k' on lome l' oraye.
Les biesses ås tetes del mer (balinne, dofén) ni sont nén des pexhons.
Li pexhon est foirt ritche e proteyenes. Si cråxhe est fwaite di crås seurs nén bôrés.
Les docteurs ricmandèt di magnî do pexhon onk a deus côps l' samwinne.
Les magnåves pexhons sont prodûts tot les pexhant (dins l' mer ou les doûcès aiwes).
Sacwants pexhons sont-st aclevés dins des cinses pexhinreces. I polèt esse pexhîs pås "cinsî", ou esse metou dins des vevîs pexhreces po esse pexhî pa des pexheus po leu plaijhi.
On pexhon, c' est ene sôre di biesse ås cronzoxhs ki vike dins l' aiwe.
On pexhon bodje tot fjhant aler ses naivurons. I respire tot hapant l' ocsidjinne di l' aiwe ki passe dins ses brantcheyes, mucheye dirî çou k' on lome l' oraye.
Les biesses ås tetes del mer (balinne, dofén) ni sont nén des pexhons.
Din l'clachificacion classique, chés pichons is sont des biètes vertébrées éq vive'te din l'ieu. Is ont du sang froé et pi des nageoères. Souvint il y o des écales.
il y o étou dés espèches din chés Agnathes.
L'étude d'chés pichons:
Din l'clachificacion classique, chés pichons is sont des biètes vertébrées éq vive'te din l'ieu. Is ont du sang froé et pi des nageoères. Souvint il y o des écales.
éspèches des classes Pichons cartiladjineus o Chondrichtyens (Chondrichthyes) Pichons osseus o Ostéichtyens (Osteichthyes)il y o étou dés espèches din chés Agnathes.
vir étou pischicultchure pischivoreL'étude d'chés pichons:
IchtyologiePira (karaiñe'ẽ: pez) oĩ ko mymba pujase'orekova oikoveva ýpe. Okaru mymba ha yvyra paragua.
Un pisce es un membro de un gruppo paraphyletic de organismos que consiste de omne branchifere, aquatic, craniate animales que non ha extremitates con digitos. Includite in iste definition es le vivente myxiniformes, lampredas, e pisces cartilaginose e ossose, e anque varie gruppos cognate extincte. Le major parte de pisces es ectothermic ("de sanguine frigide"), permittente que lor temperatura corporal varia como temperaturas ambiental cambia, ben que alicun del grande active natatores tal como le squalo blanc e le thunno pote haber un plus alte temperatura nucleal.[1][2] Pisces es abundante in multe massas de aqua. Illos pote esser trovate in quasi tote le ambientes aquatic, ab rivos in montanias (pro exemplo, salvelino e gobio) al profundos abyssal e anque hadal del oceanos le plus profunde (tal como saccopharyngiformes e lophiiformes). Con 32.000 species, le pisces exhibi plus grande diversitate que omne altere gruppos de vertebratos.[3]
Pisces es un ressource importante pro humanos mundialmente, specialmente como alimento. Commercial e subsistential piscatores chassa pisces in pischerias salvage (vide piscar) o ferma los in stagnos o in cavias in le oceano. Illos es anque piscate per piscar recreative, tene como animales domestic, elevate per teneros piscatori, e exhibite in aquarios public. Pisces ha habite un rolo in le cultura, per servir de deitates e symbolos religiose, e como subjectos de arte, libros, e cinema.
Proque le termino "pisce" es definite negativemente, e exclude le tetrapodos (le amphibios, reptiles, aves, e mammiferos) que descende ab intra le mesme ancestria, illo es paraphyletic, e non es considerate un gruppo proprie in biologia systematic. Le termino traditional pisces (anque ichthyes) es considerate un typologic, ma non un phylogenetic, classification.
Le prime organismos que pote esser classificate como pisces era chordatos molle-corporate que appareva primo durante le periodo cambrian. Ben que illos careva un ver spina dorsal, illos possedeva notochordas que permittite los de esser plus agile que lor pendentes invertebrate. Pisces continuava a evolver trans le paleozoica, diversificante se in un grande varietate de formas. Multe pisces del paleozoica disveloppava cuirasses externe que protegeva los ab predatores. Le prime pisces con maxillas appareva in le periodo silurian, pois multes de illos (tal como squalos) deveniva predatores marin formidabile e non solmente le predas de arthropodos.
Un pisce es un membro de un gruppo paraphyletic de organismos que consiste de omne branchifere, aquatic, craniate animales que non ha extremitates con digitos. Includite in iste definition es le vivente myxiniformes, lampredas, e pisces cartilaginose e ossose, e anque varie gruppos cognate extincte. Le major parte de pisces es ectothermic ("de sanguine frigide"), permittente que lor temperatura corporal varia como temperaturas ambiental cambia, ben que alicun del grande active natatores tal como le squalo blanc e le thunno pote haber un plus alte temperatura nucleal. Pisces es abundante in multe massas de aqua. Illos pote esser trovate in quasi tote le ambientes aquatic, ab rivos in montanias (pro exemplo, salvelino e gobio) al profundos abyssal e anque hadal del oceanos le plus profunde (tal como saccopharyngiformes e lophiiformes). Con 32.000 species, le pisces exhibi plus grande diversitate que omne altere gruppos de vertebratos.
Pisces es un ressource importante pro humanos mundialmente, specialmente como alimento. Commercial e subsistential piscatores chassa pisces in pischerias salvage (vide piscar) o ferma los in stagnos o in cavias in le oceano. Illos es anque piscate per piscar recreative, tene como animales domestic, elevate per teneros piscatori, e exhibite in aquarios public. Pisces ha habite un rolo in le cultura, per servir de deitates e symbolos religiose, e como subjectos de arte, libros, e cinema.
Proque le termino "pisce" es definite negativemente, e exclude le tetrapodos (le amphibios, reptiles, aves, e mammiferos) que descende ab intra le mesme ancestria, illo es paraphyletic, e non es considerate un gruppo proprie in biologia systematic. Le termino traditional pisces (anque ichthyes) es considerate un typologic, ma non un phylogenetic, classification.
Le prime organismos que pote esser classificate como pisces era chordatos molle-corporate que appareva primo durante le periodo cambrian. Ben que illos careva un ver spina dorsal, illos possedeva notochordas que permittite los de esser plus agile que lor pendentes invertebrate. Pisces continuava a evolver trans le paleozoica, diversificante se in un grande varietate de formas. Multe pisces del paleozoica disveloppava cuirasses externe que protegeva los ab predatores. Le prime pisces con maxillas appareva in le periodo silurian, pois multes de illos (tal como squalos) deveniva predatores marin formidabile e non solmente le predas de arthropodos.
Os peixes (Pisces) son animals vertebratos d'as auguas, típicament ectotermicos, recobiertos d'escatas y dotatos de dos conchuntos d'aletas por parellas y de quantas aletas individuals. A especialidat d'a zoolochía que s'ocupa especificament d'os peixes se diz ictiolochía.
Como ye propio d'os primers vertebratos, viven en las auguas y, a diferencia d'o que observamos en os tetrapodos, a respiración se produce prencipalment por branquias internas clavadas en fendillas d'a farinche. A locomoción se basa en una forma hidrodinamica, con movimientos laterals d'o cuerpo auxiliatos por extremidatz que son aletas.
O grupo ye muy heterochenio y incluye formas tan dispars como as lampredas, os tiburons u los atuns, totalizando arredol de 30.000 especies, estando lo grupo más numeroso d'os vertebrados.
Os peixes obtienen l'oxichén (O2) disuelto en l'augua a traviés de branquias, que en lur caso se sitúan entre as fendillas farinchias u fendillas branquials.
Os peixes tienen una circulación simple y completa. O corazón poseye dos cambras con diferent masa muscular. L'auricla ye a cambra con menos masa muscular y o ventriclo a que mes. A l'auricla entra sangre sin oxichén provinient d'os teixitos de lo cuerpo, pasa a lo ventriclo, que la bombeya a los arcos branquials, que se capilarizan en as branquias, a on s'oxichena a sangre pa dimpués ser ninviata a tot lo cuerpo.[1][2]
Dimpués de pasar por os capilars branquials a sangre pierde muita presión y pasa a un vaso sanguinio dorsal dito aorta dorsal. L'aorta se ramifica en arterias de menor calibre que plegan a los diferents organos d'o cuerpo, y se ramifica en arteriolas y capilars que irrigan los diferents teixitos.[1][2]
Dimpués d'irrigar los diferents teixitos los capilars converchen en venulas que se reunen en diferents venas que s'unen formando una vena que desemboca en o seno venoso y dimpués arriba en l'auricla de nuevo.[1]
O telencefalo u cerebro d'os peixes ye relacionato con funcions olfativa y recibe a denominación de cerebro olfativo u rinencefalo. O mesencefalo controla os comportamientos complexos.[2]
En os peixes gosa distinguir-se cinco tipos d'aletas diferents seguntes a zona d'o cuerpo en a que se troban: as peitorals, as pelvianas, a dorsal, a caudal y l'anal.
Os peixes s'orichinoron a partir d'atros cordatos a primers d'o Cambrián. No se sabe a scencia cierta exactament a on fixar o suyo orichen; o grupo más primitivo d'os peixes, os agnatos —que no poseyen mandibulas— aplega a las lampredas y a los mixines.
Os vertebratos terrestres (tetrapodos) se diferencioron a partir de peixes pulmonatos emparentatos con o celacanto u los dipnous, y bellas d'as primeras formas son a meyo camin entre o nuestro concepto de peix y o d'amfibio.
O grupo d'os peixes ye parafiletico y se define como todos os vertebratos que no son tetrapodos, ye decir, por a exclusión d'un taxón (os tetrapodos) d'atro mayor (os vertebratos), y no por a posesión de caracteristicas derivatas comuns. As especies hue existents perteneixen a tres grupos (a vegatas consideratos clases, a vegatas superclases:
O siguient cladograma amostra las relacions filocheneticas d'os distintos grupos de peixes y d'istos con os tetrapodos (seguntes Hickman):[3]
VertebrataNote-se que os sarcopterichios son más estreiament emparentatos con os tetrapodos (vertebratos con quatre patas) que con a resta de peixes.
Asabelos tipos de peixes fan migracions regularment, en escalas que van d'o día a día dica anyals, y con distancias que van dende no guaires metros dica mils de kilometros. O fin comunment se relaciona cheneralment con l'alimentación u la crianza; en bell caso a razón ta la migración ye desconoixita.
Clasificación d'os peixes migratorios
Os peixes anadromos más conoixitos son os salmons, que eclosionan en chicotas corrients d'augua dulce, baixan a la mar y viven quantos anyos; dimpués tornan a los mesmos ríos a on que son naixitos, desovan, y poco dimpués mueren.
O peix más notable dintro d'os catadromos ye l'anguila d'augua dulce, con larvas que flotan a la deriva en l'ocián ubierto a vegatas por meses u anyos, antis de viachar mils de kilometros a los suyos rigachuelos orichinarios, donde se desembolican dica adubir o suyo estato adulto, ta tornar-se-ne a lo ocián a desovar.
A migracion vertical diaria ye un comportamiento común; muitas especies marinas se dirichen a la superficie de nueit ta alimentar-se; dimpués tornan a las fonduras marinas mientres o día.
Un gran número de peixes marinos, como l'atún, migra de norte a sud anyalment, siguindo as variacions de temperatura en l'ocián. Isto ye de gran importancia ta la pesca.
As migracions d'os peixes d'augua dulce son cheneralment más curtas, tipicament dende un laco a un río u viceversa, por motivos de desove.
Os peixes asinas, como otros organismos aquaticos, pueden clasificar-se ecolochicament por su tolerancia a distintas salinidatz, en eurihalinos u estenohalinos, así como por otros aspectos de lur adaptación.
La part d'a zoonimia que estudia as denominacions d'os peixes ye a ictionimia. Los estudios lexicos d'as parlas alto-aragonesas amuestran denominacions de peixes fluvials, con pocos eixemplos de peixes marins. Bi ha denominacions d'especies marinas documentadas de l'aragonés medieval en peaches y en estudios d'o lexico comercial.
Son ictionimos documentaus en aragonés medieval u actual:
Os peixes (Pisces) son animals vertebratos d'as auguas, típicament ectotermicos, recobiertos d'escatas y dotatos de dos conchuntos d'aletas por parellas y de quantas aletas individuals. A especialidat d'a zoolochía que s'ocupa especificament d'os peixes se diz ictiolochía.
Como ye propio d'os primers vertebratos, viven en las auguas y, a diferencia d'o que observamos en os tetrapodos, a respiración se produce prencipalment por branquias internas clavadas en fendillas d'a farinche. A locomoción se basa en una forma hidrodinamica, con movimientos laterals d'o cuerpo auxiliatos por extremidatz que son aletas.
O grupo ye muy heterochenio y incluye formas tan dispars como as lampredas, os tiburons u los atuns, totalizando arredol de 30.000 especies, estando lo grupo más numeroso d'os vertebrados.
Lu pisci è quarsiasi armalu virtibbratu, dâ superclassi di li Pisci, ca campa e rispira sutt’acqua, di forma ginirali affusulata, arrivistutu di squami e dutatu di pinni e cuda. St'armalu è carattirizzatu di circulazzioni a sangu friddu e rispirazzioni branchiali. Ntê zoni marìttimi dâ Sicilia, si mancia pisci comu l'anciova, la lappana e midemma àutri sorti di pisci.
Chissi sunnu li gruppi cchiù granni:
Lu pisci è quarsiasi armalu virtibbratu, dâ superclassi di li Pisci, ca campa e rispira sutt’acqua, di forma ginirali affusulata, arrivistutu di squami e dutatu di pinni e cuda. St'armalu è carattirizzatu di circulazzioni a sangu friddu e rispirazzioni branchiali. Ntê zoni marìttimi dâ Sicilia, si mancia pisci comu l'anciova, la lappana e midemma àutri sorti di pisci.
Pwason se yon zannimo ki viv nan dlo, e kò yo anjeneral kouvri ak kal. Yo jwenn yo ampil nan dlo dous ak nan lanmè: gen espès ki soti nan dlo sous ki nan mòn (ravin). Distribisyon yo se yon bagay ki inegal, sepandan: 50% nan pwason ap viv nan 17% nan sifas ki nan oseyan, (ki souvan pi eksplwate yo).
Yo gen yon wòl fondamantal pou moun:
Mo pwason nan soti nan lang franse a (poisson) ki soti nan yon mo laten (pisces).
Pwason se yon zannimo ki viv nan dlo, e kò yo anjeneral kouvri ak kal. Yo jwenn yo ampil nan dlo dous ak nan lanmè: gen espès ki soti nan dlo sous ki nan mòn (ravin). Distribisyon yo se yon bagay ki inegal, sepandan: 50% nan pwason ap viv nan 17% nan sifas ki nan oseyan, (ki souvan pi eksplwate yo).
Yo gen yon wòl fondamantal pou moun:
Kòm manje, pwason toupatou nan mond lan; swa yo kenbe yo oswa leve yo nan sa ki gen rapò ak pisikilti Yo eksplwate yo tou pou rezon lwazi, avèk lapèch ou akwaryofili, yo pafwa ekspoze nan gwo aquarium piblik Yo jwe yon wòl enpòtan nan kilti anpil kòm divinité ak senbòl relijye oswa sijè kont, lejand, liv ak fim Yo jwe yon wòl ekosistemik enpòtan kontribiye nan sik byoochimik, ki gen ladan sik kabòn, an patikilye yo kontribiye nan pi kabòn oseyanikI pès i è dei animài vertebràcc acquàtich dotàcc de brànchie e de pìne, col còrp de sòlet töt quarciàt de scàie. Se i tróa tat endèle àive dólse (lach e fiöm) come che 'n àive salàde (mar): se i tróa tat endèle surtìe de mut (salmerì de le fontàne, gubiù) come che 'ndèle àive piö fónde deo océani (Saccopharyngiformes, Anoplogaster cornuta).
La prezènsa de pès endèi spècc de àiva però l'è mìa pròpo omogènea: presapóch el 50 % dei pès i vif endèl 17 % de la superfìce dei océani[1].
Sicóme che l'ambiènt sotamarì l'è mìa tat fàcil de frequentà per l'òm, se pènsa che divèrse spéci de pès le sàpe amò de scopréser.
El pès l'è sfrötàt de l'òm per:
Endèla clasificasiù filogenética[2], utignìda co l'aplicasiù de sistémi cladìstich, el ragrüpamènt dei pès l'è parafilétich. La clas dei pès (Pisces) de la clasificasiù clàsica l'è süperàda. Le spéci de pès che gh'è al dé d'encö i è repartìde endèi taxa Actinopterygii (che i è chèi piö cümü), Chondrichthyes (le ràse e i squàli), Dipnoi, Actinistia, Myxinoidea e Petromyzontidae.
I pès i è dei animài vertebràcc acquàtich dotàcc de brànchie e de pìne, col còrp de sòlet töt quarciàt de scàie. Se i tróa tat endèle àive dólse (lach e fiöm) come che 'n àive salàde (mar): se i tróa tat endèle surtìe de mut (salmerì de le fontàne, gubiù) come che 'ndèle àive piö fónde deo océani (Saccopharyngiformes, Anoplogaster cornuta).
La prezènsa de pès endèi spècc de àiva però l'è mìa pròpo omogènea: presapóch el 50 % dei pès i vif endèl 17 % de la superfìce dei océani.
Sicóme che l'ambiènt sotamarì l'è mìa tat fàcil de frequentà per l'òm, se pènsa che divèrse spéci de pès le sàpe amò de scopréser.
El pès l'è sfrötàt de l'òm per:
l'alimentasiù: pèsca e piscicültüra. atività ricreatìve: aquariofilìa, acquàre püblich.Ribe su životinje iz grupe kičmenjaka koje žive gotovo isključivo u vodi i dišu uz pomoć škrga. Oko polovina svih kričmenjaka su ribe, a najstariji poznati fosili su stari oko 450 miliona godina.
Dijele se na
Ribe se općenito dijele na morske i slatkovodne.
Nauka koja se bavi ribama je ihtiologija.
Ribe su vrlo stara i velika grupa kičmenjaka, koja se odlikuje znatnom raznolikošću. One su široko rasprostranjene u skoro svim vodama na zemlji: susrećemo ih od visokoplaninskih potoka i jezera (jezero Titicaca, 4.572 m) do najvećih morskih dubina Marijanska brazda, 10.912 m), te od voda koje su blizu tačke zamrzavanja do toplih izvora. U savremenoj fauni postoji oko 28 000 vrsta riba. U tom mnoštvu susrećemo i prave divove duge do 20 metara i teške 15 - 20 tona, kao što je morski pas Rhincodon typus, kao i patuljke koji ne narastu više od jednog centimetra.
Po broju vrsta ribe su najveća grupa kičmenjaka jer ih ima približno koliko i svih ostalih uzetih zajedno (kolouste, vodozemci, gmizavci, ptice i sisari). Zato ni danas ne postoji jedinstvena sistematska podjela riba i u tom pogledu u različitim izvorima nalazimo veliku raznolikost. Ribe pripadaju dvama nadrazredima: Chondrichthyes (hrskavičnjače) koji obuhvata morske pse, raže i himere, te Osteichthyes (koštunjače) koji obuhvata ribe s potpunim koštanim skeletom. Nadrazred Osteichthyes dijeli se na razrede
Od morskih riba u Jadranskom moru je do sada zabilježeno oko 400 vrsta: oko 350 iz razreda Osteichthyes (koštunjače) i 50 vrsta iz razreda Chondrichthyes (hrskavičarke), što iznosi oko 70% poznatih vrsta riba u Sredozemnom moru (ukupno 579 vrsta i podvrsta).
Iako slatke vode predstavljaju tek mali dio ukupne vodene površine, jedna trećina svih riba primarno su slatkovodne. Do danas je opisano oko 10.000 slatkovodnih riba, a svake godine otkrije se još po oko 200 novih vrsta. Evropska ihtiofauna uključuje oko 316 vrsta slatkovodnih riba, a smanjenje njene raznolikosti posljedica je djelovanja ledenih doba.
Ribe su se kao kičmenjaci razvile kao sestrinska grupa tunikata. Kako su se tetrapodi pojavili duboko u grupi riba, kao sestrinska grupa, karakteristike riba obično dijele tetrapodi, uključujući i kičmene pršljenove i kranij.
Rane ribe iz fosilnih zapisa predstavljene su skupinom malih oklopnih riba, bez vilica poznatih kao ostrakoderme. Ribe bez čeljusti uglavnom izumiru. Postojeći kladus, lampetra može biti priblizak drevnim ribama koja su bile predvilične. Prve vilice nalaze se u fosilima Placodermi. Nedostajali su im diferencirani zubi, pa su umesto njih oralne površine pločaste vilice izmijenjene kako bi služile različitim zubnim namjenama. Raznolikost viličastih kičmenjaka može ukazivati na evolucijsku prednost usta sa vilicama . Nejasno je da li je prednost zglobne vilice veća snaga ugriza, poboljšano disanje ili kombinacija oba faktora.
Ribe su možda evoluirali iz stvorenja sličnog koralu, ascidiji, čije larve jako podsjećaju na primitivne ribe. Prvi preci riba možda su imali oblik larve u odrasloj dobi (kao što to imaju neke morske špricaljke danas), mada je možda obrnuto.
Tijelo je vretenasto i bočno spljošteno, hidrodinamičnog oblika. Na tijelu razlikujemo
Tu se nalaze parni nosni otvori i velike oči bez očnih kapaka. Sa strane glave su veliki škržni poklopci ispod kojih su škrge. Neke vrste (grabljivice) u usnoj šupljini imaju zube.
Od početka trupa do repa proteže se bočna linija. Na granici trupnog i repnog dijela tijela nalazi se analni otvor, a iza njega na mokracno-spolnoj kvržici najprije je spolni, a zatim mokraćni otvor. Ribe imaju parne i neparne peraje. Parne peraje postavljene su usporedno s tijelom. Parne peraje su prsne i trbušne. Prsne peraje ucvršcuju se na oplečje iza škržnog otvora. Trbušne peraje nisu fiksirane za osni skelet, pa mogu biti smještene na razlicitim dijelovima tijela. Neparne peraje su leđna, repna i podrepna. Repna peraja kod koštunjača je homocerkalna (rep je izvana simetričan ali iznutra kičma završava u gornjem kraku). Vrste repnih peraja:
Repna peraja je glavni organ za pokretanje. Postoji jedna ili dvije leđnih peraja i jedna podrepna. Postoji još i masno peraje (kod por. Salmonidae, Ameiuridae i dr.) koje je smješteno s leđne strane, a ne sadrži nikakve koštane potpore.
Sastoji se od dva sloja, tanke pousmine i deblje usmine. Pousmina sadrži dvije vrste sluznih žlijezda koje luče sluz, smanjujući tako trenje pri plivanju. U vrijeme mrijesta na površini se javljaju biserni organi, orožnali dio pousmine. Usminu grade stratum spongiosum i stratum compactum. Tu je vezivno tkivo, živci, pigmentne ćelije i ljuske (koje se preklapaju). Pigmentne ćelije su melanofori, guanofori i ksantofori. Ljuske koje nastaju iz osteoblasta građene su od od dva sloja, gornjeg koštanog i donjeg koji čini vezivno tkivo prožeto vapnencem. Takve ljuske nazivamo elasmoidnima (koštanim). U šaranki ljuske su okruglog oblika – cikloidne, a u grgečki češljastog oblika – ktenoidne. Na ljuskama se uočavaju zone prirasta. Zimi je metabolizam ribe sporiji, a ljeti brži. U skladu s tim ide i rast ribe pa se zimi javljaju na ljuskama tamnije, a ljeti svjetlije zone. Mogu se nalaziti i višećelijske žlijezde koje su postale organi koji emitiraju svjetlost – fotofori. U usmini se nalaze dva snopa kolagenih vlakana u suprotnim spiralama, tako da se riba može pregibati bez da joj se koža nabora.
Mozak i kičmena moždina su zaštićeni lubanjom i kralježnicom. Skeletni sistem građen je od koštanog tkiva koje grade dva tipa kostiju: kožne ili pokrovne i hrskavične ili zamjenske kosti.
Lobanja je tropibazalnog tipa (očne orbite blizu, tj. odvojene samo tankim septumom). Donja čeljust je za lobanju pričvršćena hiostilički. Hrskavične kosti nastaju zamjenom hrskavice koštanim tkivom. Kožne kosti nastaju iz usmine. Lobanja se može podijeliti na živčani i škržni dio. Živčanu lobanju – Neurocranium – čine zatiljna (occipitale), tjemena (parietale), čeona (frontale) i nosna (nasale) regija. Škržnu lobanju - Splanchocranium – čini pet pari škržnih lukova i čeljusne luk. Čeljusni luk čine gornja i donja čeljust. Peti škržni luk je jako reduciran i tu se mogu nalaziti ždrijelni zubi, dopunski uredaj za žvakanje. Škržne lukove pokrivaju škržni poklopci – operculumi.
Funkcija kičme je sprečavanje skraćivanja tijela prilikom mišićnih kontrakcija. Građena je od koštanog tkiva (kod koštunjača), te se na njoj razlikuju trupna i repna regija. Čine je prsljenovi koji se sastoje od tijela (centrum), živčanih lukova koji završavaju leđnim trnastim nastavkom, a u repnih prsljenova krvni lukovi završavaju trbušnim trnastim nastavkom. Trupni kralješci nemaju donjih lukova već nastavke parapofize na koje se nastavljaju rebra. Tijelo kralješka je udubljeno s obje strane – amfičelni ili dvočaškasti prsljenovi. U prostorima između pojedinih kralješaka je ostatak svitka, koji daje veću izdržljivost i gibljivost kralješnice. Dva su tipa rebara, pluralna koja idu između mišića i dorzalna koja su intramuskularna i to su međumišićne košćice koje nastaju od vezivnog tkiva. Oba tipa su pričvršćena na tijelo kralješaka. Neke ribe imaju i gornja rebra (srdela i losos).
Neparne leđne peraje (pinnae dorsalis - D) sastoje se od unutarnjih koštanih šipćica – radialia i od vanjskih perajnih šipćica – lepidotrichia. Peraje su pomoću perajnih potpora povezane s kosturom. Parne prsne peraje (pterygia pectoralia - P) sastoje se od radialia i lepidotrichia. Preko oplečja su pričvršćene na slušni dio lubanje. Oplečje je čvrsto vezano na osni kostur tako da su peraje nepokretne. Oplečje čine – lopatica (scapula), vranjača (coracoideim), dovranjača (masocoracoideum) te kožna kost grlenjača (cleithrum).
Parne trbušne peraje (pterygia ventralia - V) iste su građe, ali vezane su na kukovlje, koje je građeno od jedne trouglaste kosti – basopetrygium. Kukovlje nije vezano na osni kostur. Peraje služe kao organi za dizanje i spuštanje. Prsne peraje služe za okretanje i održavanje u određenom položaju. Leđne i trbušne peraje ne učestvuju kod aktivnog pokretanja, ali daju tijelu pokretljivost. Repna peraja služi kao kormilo.
Pravilna segmentacija mišića s dvostrukim W rasporedom miomera i miosepti. Razlikujemo bijele i crvene mišiće. Bijeli mišići se kontrahiraju anaerobno pa za energiju koriste glukozu pri čemu nastaje laktat – mliječna kiselina. Crveni se mišići kontrahiraju aerobno, za energiju koriste masti, a nastaje ugljik dioksid
Ribe imaju četiri para škrga na četiri škržna luka. Međuškržne pregrade su reducirane. Sa svake strane škrge pokriva škržni poklopac – operculum. Na unutrašnjoj strani operculuma se nalazi lažna škrga, pseudobranchia, koja se sastoji od samo jednog reda škržnih listića i ne učestvuje u disanju, ali se na njoj nalaze receptori koji pomažu u kontroli disanja. Na svakoj škrgi je dvostruki red škržnih listića. Voda ulazi kroz usta i izlazi kroz operculum van. U škržnim resicama krv teče u suprotnom smjeru od prolaza vode.
Put vode– usta otvorena, a poklopac zatvoren pa voda ulazi u ždrijelo preko škrga u škržnu pukotinu koju zatvara operculum. Usta se zatvaraju, a voda izlazi kroz operculum. Ribe koje se povremeno zadržavaju izvan vode jer žive u plitkim i muljevitim vodama mogu udisati zrak kojeg apsorbiraju preko crijevnog epitela, sluznice, škržne šupljine ili preko kože. Operculum je koštani poklopac.
Varenje započinje ustima. Jezik je slabo pokretan i on je sluzavi tuljac bez mišića. Kod šaranki na zadnjem dijelu škržnog kostura nalaze se ždrijelni zubi. Ribe većinom usisavaju svoju hranu. Ždrijelo izlučuje sluz pa kad se naglo otvore usta, prouzroče usis plijena. Pomoću mukozne sekrecije hrana prolazi kroz ždrijelo. Jednjak je kratak. Želudac nije jasno odijeljen na kardijačni i pilorićki dio. Oko duodenuma se nalaze vratarnićki (pilorićki) privjesci koji povećavaju prehrambenu sposobnost crijeva. Ima ih 2-200. Crijevo je dugačko i bez tiflozolisa.
Javlja se čeljust sa zubima. Zubi su okrenuti prema natrag i uglavnom služe za pridržavanje hrane. Većina riba je karnivorna. Ribe ne mogu žvakati hranu jer bi im to blokiralo protok vode kroz škrge. Zubi na čeljusti i na nepcu služe za pridržavanje pljena.Za mehaničku razgradnju hrane služe ždrijelni zubi. Ima i malo herbivornih riba, ribe koje se hrane detritusom, omnivorne, koje se hrane suspenzijom pa i paraziti koji sišu tjelesnu tekućinu drugih riba. Crijevo koje se nastavlja na želudac je u karnivora kratko a u herbivora dugo. U većini slučajava hrana se ne razgrađuje u želucu pomoću enzima nego se razgradnja i apsorpcija događa u crijevu. U pilorićkim nastavcima se nalaze enzimi i oni imaju glavnu ulogu u apsorpciji masti. Tiflozolis povećava površinu crijevnog epitela kako bi se povećala površina apsorpcije hrane.
Jetra je nepotpuno podijeljena na desni i lijevi režanj, a ima žučni mjehur. Gušterača je podijeljena na endokrini i egzokrini dio. U većine riba postoji žučni mjehur gdje se pohranjuju sekreti jetre. Uloga jetre je još i pohrana glikogena. Gušterača je mala i povezana sa žučnim kanalom . Gušterača i jetra mogu biti spojene u hepatopankreas. Slezena se nalazi u zavoju duodenuma. Slezena je tamnocrvena piramidalna struktura koja se nalazi iza želuca ili je s njim povezana. Nema digestivnu ulogu već učestvuje u stvaranju krvnih ćelija ili u razgradnji krvnih ćelija.
Plivaći mjehur nastaje kao leđna izbočina jednjaka. Proteže se između probavila i bubrega duž cijele leđne strane trbušne šupljine. Ispunjen je plinom i bogat krvnim žilama. Plivači mjehur i jednjak kod zrakovodnica (physostoma) ostaju povezani pomoću zrakovoda Ductus pneumaticus te se taj kanal otvara u ždrijelo te se kroz njega mjehur napuni zrakom (one gutaju zrak). Ako mjehur nije povezan s jednjakom, kao kod bezzrakovodnica (physochlista) one ne gutaju zrak jer imaju crvenu plinsku žlijezdu koja iz krvi preuzima plinove kojima puni mjehur. Stjenka plivaćeg mjehura ima kapilarna razgranjenja, rete mirabile, u kojima krv teče u suprotnom smjeru od smjera u arterijama i venama. Plinove u plivaćem mjehuru čine 83% dušik, 15% kisik i 21% ugljik-dioksid.
Položaj plivaćeg mjehura zavisi od a) bez zračnih kanala, b) sa zračnim kanalima
Zid plivaćeg mjehura sastoji se od Tunica externa - kompaktno vezivno tkivo; submucosa- rastresita vezivna tkiva, krvne žile i živci. plivaći mjehur je homologan plućima jer omogućuje korištenje atmosferskog kisika za disanje. Ribe su teže od vode pa bi bez plivaćeg mjehura tonule.
Srce je vensko. Sastoji se od venskog zatona, pretklijetke i klijetke. Iz srca izlazi trbušna aorta. Započinje proširenjem, aortinom glavicom, a kasnije se iz trbušne aorte odvajaju 4 dovodne škržne arterije koje vode vensku krv u škrge. 4 odvodne škržne arterije nose arterijsku krv u glaveni krug , circus cephalicus, te u parne korijene leđne aorte. Iz glavenog kruga izlaze glavine arterije koje nose arterijsku krv u mozak. Venski sistem čine portalni optok bubrega i jetre, dva prednje i dvije stražnje glavne vene koje vode krv u srce preko Cuvierovih protoka. U krvi se nalaze eritrociti s jezgrom, leukociti, granulociti, monociti i limfociti. Limfni sistem dobro je razvijen ispod kože u mišićima i mezenterama.
Prednji mozak je malen i ima parne hemisfere. Iz ventralne regije idu vlakna za mirisne režnjeve. Osnovna mu je uloga organizacija i koordinacija mehanizama koji nastaju u drugim dijelovima mozga. Ima važnu ulogu u ponašanju prilikom razmnožavanja. Međumozak sadrži epifizu sa fotoreceptorima i hipotalamus na koji se s donje strane nastavlja lijevak na koji priliježe hipofiza, krvožilni mješčić i donji režnjevi.
Srednji mozak -Najveći je dio mozga kod riba. Sastoji se od krova, tectum opticum u koji ulaze optička vlakna, vlakna iz bočne pruge, dišnih organa i stražnjeg mozga. Kontrolira ponašanje, učenje i ostale oblike kompleksnog ponašanja. Tu se nalaze i motorički centri. Najviše se ističu vidni režnjevi. Stražnji mozak =Velik je kod dobrih plivaća. Kontrolira precizne i tempirane pokrete. Primozak =iz njega izlazi 10 pari lubanjskih živaca i na njega se nastavlja leđna moždina. Autonomni živčani sistem sastoji se od 11 pari moždanih živaca.
Oči: Najosjetljivije na žutozelenu boju, a to je ona valna dužina koja najdublje prodire u vodu. Sastoji se od spljoštene rožnice čiji vanjski sloj zamjenjuje očne kapke, velike leće, hrskavične bjeloočnice i 6 mišića za pokretanje očne jabučice. Musculus retractor lentis povlaći leću prema mrežnici (fokusiranje) iza koje se nalazi žilnica iz koje izlazi srpasti izdanak processus falciformis koji probija mrežnicu. U žilnici se nalazi i rete mirabile (čudesna mrežica) te ona ima hranjivu ulogu. Oko sadrži zrcalo, to je poseban sloj krvnih žila bogat kristalićima koji reflektiraju svijetlo. Ima još i šarenicu.
Batipelagijske ribe (koje žive na dubinama od>1000m) nemaju funkcionalne oči, a mezopelagijske 200–1000 m, imaju vrlo velike oči sa specijalnim prilagodbama na slabi intenzitet svijetla - teleskopske oči (velika leća, tanka rožnjača, dodatna retina). Indeks loma svjetlosti zraka iznosi 1,00. Rožnjača ima indeks loma svjetlosti oko 1,37. Indeks loma vode iznosi 1,33. Zrake svijetlosti se lome na granici vode i rožnice, puno manje nego na granici zraka i rožnice. Kod riba se cijela leća pomiče od ili ka mrežnici (m. retractor lentis), da bi se fokusirao objekt.
Organ sluha: Služi za osjet ravnoteže, ubrzanaja i za sluh. Unutrašnje uho sastoji se od vanjskog, koštanog i unutrašnjeg opnenog lavirinta. Gornji dio labirinta čine 3 polukružna kanalića i utrikulus , jajasta kesica, a donji dio sacculus, kuglasta vrećica i lagena.
Čulna mjesta su čekić, nakovanj i uzengija (utriculus, sacculus i lagena), koji sadrže slušne kamenčiće otolite (lapillus, sagitta, asteriscus). Kod riba koje čuju unutarnje uho je u kontaktu sa plivaćim mjehurom. Ribe mogu proizvoditi zvuk, za stvaranje jata, dozivanje partnera, plašenje ili upozoravanje neprijatelja.
Mehanizmi proizvodnje zvuka; stimulacija trenjem kralješaka, operkuluma, kostiju oplećja, zubiju, ispuštanjem plina iz plivaćeg mjehura. Bočna pruga: čine je osjetne ćelije neuromasti s osjetnim dlačicama, koje strše u želatinoznu kupolu, koja se pomiće pokretima vode. Pomoču njih se registrira strujanje vode uzrokovano drugim organizmima. Uloga- procjena snage i pravca vodenog toka,-izbjegavanje zapreka,-hvatanje plijena.
Hemoreceptori: Osjetila za okus, nalaze se na ustima i ždrijelu, na brčićima a mogu biti i na cijelom tijelu. Osjetila za miris su također kemoreceptori. Nalaze se sa svake strane iza nosnog otvora. Postoje prednji i stražnji nosni otvori, tako da na prednje voda ulazi a na stražnje izlazi. Čulo mirisa ribe koriste za traženje hrane i prepoznavanje spola svoje vrste.
Bubrezi - opistonephros, smješteni su na leđnoj strani tijela iznad plivaćeg mjehura. Gornji dio bubrega pronephros je limfoidni organ a donji dio opistonephros je funkcionalan. Mokraćovodi se straga proširuju u mokraćni mjehur. Otvaraju se iza analnog otvora, pa ne postoji nečisnica. Otvaraju se na mokraćnospolnoj papili, prvo spolni pa mokraćni otvor. Amonijak i urea , tj. dušični ostaci izlučuju se 6 puta više preko škrga nego preko bubrega. Morske ribe imaju manju količinu soli u krvi, nego što je u morskoj vodi zahvaljujući osmoregulatornim procesima. U slatkovodnih riba količina soli u krvi je veća nego u okolnoj vodi pa H2O radi osmoze ulazi u tijelo, te je moraju pojačano izbacivati.
Spolni i mokraćni sistem su odvojeni. Kod mužjaka postoje parni sjemenici, a sjemenovodi se spajaju u zajednički sjemenovod i otvaraju se na mokraćnospolnoj papili.
Kod ženki se nalaze parni jajnici produljena oblika, te jajovodi koji se otvaraju posebnim spolnim otvorom iza analnog a ispred mokraćnog otvora. Ako jajovodi ne postoje (Perca fluviatilis - grgeč) jaja se izbacuju u utrobnu šupljinu. Oplodnja je vanjska. Ženka polaže ikru koju mužjak prelije sjemenom. Brazdanje jajeta je parcijalno jer su jaja bogata žumanjkom. Iz jaja se izvali ličinka koja se neko vrijeme hrani žumanjčanom vrećom koju nosi sa sobom. Tek nakon resorpcije žumanjčane vreće ličinka dobije izgled male ribe.
Električni organi: Jaka polja za napad ili odbranu, slaba za primanje električnih osjeta ili za komunikaciju, u muljevitim vodama. Nastaju preobrazbom mišića u ćelije koje se nazivaju elektrociti. To su mišićne ćelije koje su izgubile sposobnost kontrakcije, a specijalizirale su se za stvaranje ionizacijskog toka..Morske ribe su bolji vodiči električne struje od slatkovodnih. Elektroreceptori: Nastaju iz neuromasta bočne pruge. U riba koje mogu postići jaku struju električni su organi smješteni u prednjem dijelu tijela, a u ostalih u repnom dijelu. Služe za detekciju električnog polja. Svjetleći organi: nalazimo ih kod riba koje žive na velikim dubinama i 95 % riba koje žive ispod 50 metara dubine. Većinom je to plavo zelena svjetlost koju proizvode fotofore nastale iz preobraženih sluznih žlijezda. U mnogih vrsta svjetlost stvaraju svjetleće bakterije smještene u pojedinim organima. Svjetlosni organi služe za prepoznavanje spolova ili za plašenje, te osvajanje žrtve. Takvi svjetleći organi se vide i do 15 metara daleko. Ribe mogu imati i otrovne žlijezde te pomoću posebnih organa uštrcavati otrov u plijen.
Epinephelus lanceolatus
Pterois volitans
Morski zmaj
Riboliki organizmi su parafiletska grupa kičmenjaka: to je grana (kladus) koji obuhvata sve ribe, a također sadrži i tetrapode , koji nisu ribe. Iz tog razloga, takve grupe kao što su "klasa ribe" koja se opisuje u starijim referentnim radovima više se ne koriste u formalnoj klasifikaciji.
Tradiciijska podjela, ribe svrstava u tri postojeće klase (razreda); sa izumrlim oblicima se ponekad svrstavaju u stablo, a ponekad kao posebnu klasu:[8][9]
Gornja podjela je jedna od onih koje se najčešće susreću u nespecijalističkim i generalnim radovima. Mnogieod navedenih grupa su parafiletični, po tome što su dovele do pojave uzastopnih grupa: bezvilične su preci hrskavičavih riba (Chondrichthyes), koji su dovele do pojave hrskavičavih akantoida, predaka košljoriba (Osteichthyes). Nakon filogenetske nomenklture, riba su podijeljene po detaljnijijim shemama, sa sljedećim glavnim grupama:
† - izumrli takson
Neki paleontolozi smatraju da su Conodonta su hordati, a oni su primitivne ribe. Za potpunije razumijevanje ove taksonomije, pogledajte članak kičmenjaci.
Položaj u koljena Chordata još nije riješen. Filogenetska istraživanja u 1998. i 1999. godine podržala su ideju da zmijuljice i paklare formiraju prirodnu grupu, u Cyclostomata (kolouste) , kojoj je sestrinska grupa Gnathostomata.[10][11]
Različite skupine riba čine više od polovine kičmenjaka. Postoji gotovo 28.000 poznatih postojećih vrsta, od kojih su gotovo 27.000 košljoribe, a 970 ajkule, zrakoperke i himere i oko 108 zmijuljica i paklara. Trećina tih vrsta spada u devet najvećih porodica; od najvećeg do najmanjeg, ove porodice su Cyprinidae, Gobiidae, Cichlidae, Characidae, Loricariidae, Balitoridae, Serranidae, Labridae i Scorpaenidae. Oko 64 porodica su monotipske, tj. sadrže samo po jednnu vrstu. Konačni ukupni broj postojećih vrsta može rasti do preko 32.500.[12][13]
Ribe su životinje iz grupe kičmenjaka koje žive gotovo isključivo u vodi i dišu uz pomoć škrga. Oko polovina svih kričmenjaka su ribe, a najstariji poznati fosili su stari oko 450 miliona godina.
Dijele se na
hrskavičave (Chondrichthyes), u koje se između ostalih ubrajaju morski psi i raže, i koštunjače (Osteichthyes) koje obuhvataju sve ostale ribe. Nekada su postojale i ribe oklopnjače (Placodermi) i bodljikavi morski psi (Acanthodii), ali su izumrli.Ribe se općenito dijele na morske i slatkovodne.
Nauka koja se bavi ribama je ihtiologija.
Ribe su vrlo stara i velika grupa kičmenjaka, koja se odlikuje znatnom raznolikošću. One su široko rasprostranjene u skoro svim vodama na zemlji: susrećemo ih od visokoplaninskih potoka i jezera (jezero Titicaca, 4.572 m) do najvećih morskih dubina Marijanska brazda, 10.912 m), te od voda koje su blizu tačke zamrzavanja do toplih izvora. U savremenoj fauni postoji oko 28 000 vrsta riba. U tom mnoštvu susrećemo i prave divove duge do 20 metara i teške 15 - 20 tona, kao što je morski pas Rhincodon typus, kao i patuljke koji ne narastu više od jednog centimetra.
Po broju vrsta ribe su najveća grupa kičmenjaka jer ih ima približno koliko i svih ostalih uzetih zajedno (kolouste, vodozemci, gmizavci, ptice i sisari). Zato ni danas ne postoji jedinstvena sistematska podjela riba i u tom pogledu u različitim izvorima nalazimo veliku raznolikost. Ribe pripadaju dvama nadrazredima: Chondrichthyes (hrskavičnjače) koji obuhvata morske pse, raže i himere, te Osteichthyes (koštunjače) koji obuhvata ribe s potpunim koštanim skeletom. Nadrazred Osteichthyes dijeli se na razrede
Actinopterygii (zrakoperke) i Sarcopterygii (mnogoperke i dvodihalice iz Afrike i Australije).Od morskih riba u Jadranskom moru je do sada zabilježeno oko 400 vrsta: oko 350 iz razreda Osteichthyes (koštunjače) i 50 vrsta iz razreda Chondrichthyes (hrskavičarke), što iznosi oko 70% poznatih vrsta riba u Sredozemnom moru (ukupno 579 vrsta i podvrsta).
Iako slatke vode predstavljaju tek mali dio ukupne vodene površine, jedna trećina svih riba primarno su slatkovodne. Do danas je opisano oko 10.000 slatkovodnih riba, a svake godine otkrije se još po oko 200 novih vrsta. Evropska ihtiofauna uključuje oko 316 vrsta slatkovodnih riba, a smanjenje njene raznolikosti posljedica je djelovanja ledenih doba.
Ryby, wědomnoski Pisces (wót łatyńskego piscis = ryba), jo rozšyrjone pomjenjowanje za zymnokšejne, pśecej abo pśisamem pśecej we wóźe žywych rěpnikow. Dokulaž ryby w zmysle kladistiki pak žeden monofyletiski (z zgromadnego póchada nastaty) takson njepśestajuju, wóni buchu w coologiskej systematice cesto z pazorkoma pisane ("ryby", "pisces"), aby je z tym ako tak mjenjowany parafyletiski takson póznamjenili.
Na swěśe jo wokoło 24 - 30 tysac družynow rybow.
Rëbë – to je zwëkòwô pòzwa zëmnokrëwianëch zwierzãtów z pòdtipù krzélôczi, chtërne żëją w wòdze a òddichają czéwama i rëchają sã przë pomòcë płatwów. Na se rëbë mają bòczną liniã. Wiele rib mô kséń. To bëła gromada zëmnokrëwianëch zwierzãtów z pòdtipu krzélôczi (Vertebrata).
Samaki ni wanyama wenye damu baridi wanaoishi kwenye maji ya mito, mabwawa, maziwa au bahari.
Wote ni vertebrata, yaani huwa na uti wa mgongo.
Wanatumia oksijeni iliyomo ndani ya maji kwa kuyavuta kwenye mashavu yao.
Kuna aina nyingi za samaki wadogo wenye urefu wa sentimita moja na wakubwa wenye urefu hadi mita 15. Ila tu viumbe wakubwa kwenye maji si samaki bali nyangumi ambao ni mamalia.
Samaki ni chakula bora kwa sababu nyama yake ina protini nyingi inayopokewa kwa urahisi na mwili wa binadamu. Leo hii ni zaidi ya watu bilioni moja wanaotegemea samaki hasa kama chanzo cha protini.
Tangu zamani samaki walivuliwa na watu. Wanaoishi karibu na bahari au mito mikubwa mara nyingi ni wavuvi.
Mbali na kuvua tu, watu wanafuga samaki pia. Ufugaji samaki hutokea hasa katika mabwawa madogo; samaki wanapewa lishe ili wale na baada ya kufikia ukubwa unaotakiwa maji yanaondolewa kwenye bwawa. Lakini miaka ya nyuma ufugaji samaki umeenea hadi baharini. Vizimbi vikubwa vinatengenezwa kwa seng'enge na kuzamishwa katika sehemu ya bahari pasipo hatari ya mawimbi makali kwa mfano katika hori nyembamba kama fyord za Norwei.
Samaki wanafugwa pia kama mapambo na kwa burudani: watu wanajua wale wenye rangi za pekee na kuwafuga hasa.
Hapa tunapaswa kutaja kuwa karibu na samaki ambao hutegwa na watu kwa lengo la kula, kuna uvuvi wa michezo ambayo huenea duniani kote. Kuna njia mbili:
Samaki ni wanyama wenye damu baridi wanaoishi kwenye maji ya mito, mabwawa, maziwa au bahari.
Wote ni vertebrata, yaani huwa na uti wa mgongo.
Wanatumia oksijeni iliyomo ndani ya maji kwa kuyavuta kwenye mashavu yao.
Kuna aina nyingi za samaki wadogo wenye urefu wa sentimita moja na wakubwa wenye urefu hadi mita 15. Ila tu viumbe wakubwa kwenye maji si samaki bali nyangumi ambao ni mamalia.
Visk is n versoamelnoam veur n grode group daaier dij ien t wotter leven. De ôfboaken van dizze group is dat zai aait ien wotter blieven, dat zai wel n groat hebben, dat zai oadmen via kijen en dat zai aaikes lèggen om heur lutjen op de wereld te brengen. Op dit moment binnen der sikkom 27.000 visksoorten bekend. Dizzent kinnen ien meer as 5000 femilies opdaild worden en der kin ook n onderschaaid môkt worden tuzzen soltwottervisk (zeevisk) en zuitwottervisk (revier- en meervisk). Doarnoast het man ook nog de brakwottervisk dij leeft ien overgongsgebieden tuzzen solt en zuit wotter, zo as reviermondens en mangroves.
Visk het man ien allerlei soorten, moaten en kleuren.
Visk is n versoamelnoam veur n grode group daaier dij ien t wotter leven. De ôfboaken van dizze group is dat zai aait ien wotter blieven, dat zai wel n groat hebben, dat zai oadmen via kijen en dat zai aaikes lèggen om heur lutjen op de wereld te brengen. Op dit moment binnen der sikkom 27.000 visksoorten bekend. Dizzent kinnen ien meer as 5000 femilies opdaild worden en der kin ook n onderschaaid môkt worden tuzzen soltwottervisk (zeevisk) en zuitwottervisk (revier- en meervisk). Doarnoast het man ook nog de brakwottervisk dij leeft ien overgongsgebieden tuzzen solt en zuit wotter, zo as reviermondens en mangroves.
Visschn zyn beestn die in de zêe of in 't woater leevn. Z'en gin loungn (de loungvisschn uutgezounderd), moa wel kieuwn voe t'oastmn.
Der zyn verschillende sôortn visschn. A je ze indêelt volgens de plekke woa dan ze leevn, toun kom je uut op drie sôortn:
Bioloogn dêeln ze in in twêe superklassn:
Der zyn vele menschn die vis eetn. 't Is toun oek e belangryke bronne van inkomstn. Peis moar an de vismyne in Nieuwpôort en ol de visschers an nuze kust.
Sommigste menschn eetn oek eiers van e bepoalde sôorte vis, de steur. Ze noemn dadde kaviaar. 't Zyn oek nog wel aar sôortn vis woavan dan d'eiers kunn upeetn zyn.
Vèsse (Pisces) zien 'ne gróp vaan de gewervelde diere, en wel de primitiefste en minst oontwikkelde. Traditioneel weure ze es ein klasse gezeen, meh die visie is de lèste decennia vervaag. De vèsse zien in 't Paleozoïcum oet de sjedelloze oontstande, doortot 'ne sjedel um hun herses greujde. Oet de vèsse zien later de amfibieë oontstande. Alle vèsse zien kaajdblojeg.
Dèks weure waterdiere die gein vèsse zien meh wel drop liekene ouch vèsse geneump, beveurbeeld walvèsse.
De oonderverdeiling vaan vèsse weurt betwis. Um te beginne zien vèsse 'n parafylische klasse: de indeiling weurt neet zuver op basis vaan aofstamming. Dit gelt ouch veur de reptiele. Vèsse zien alle gewervelde diere die gein Tetrapoda zien; dat wèlt dös eigelek zègke tot me de tetrapoda es gespecialiseerde vèsse moot zien. Dèks weure ze in twie klasses verdeild:
Vèsse (Pisces) zien 'ne gróp vaan de gewervelde diere, en wel de primitiefste en minst oontwikkelde. Traditioneel weure ze es ein klasse gezeen, meh die visie is de lèste decennia vervaag. De vèsse zien in 't Paleozoïcum oet de sjedelloze oontstande, doortot 'ne sjedel um hun herses greujde. Oet de vèsse zien later de amfibieë oontstande. Alle vèsse zien kaajdblojeg.
Dèks weure waterdiere die gein vèsse zien meh wel drop liekene ouch vèsse geneump, beveurbeeld walvèsse.
De oonderverdeiling vaan vèsse weurt betwis. Um te beginne zien vèsse 'n parafylische klasse: de indeiling weurt neet zuver op basis vaan aofstamming. Dit gelt ouch veur de reptiele. Vèsse zien alle gewervelde diere die gein Tetrapoda zien; dat wèlt dös eigelek zègke tot me de tetrapoda es gespecialiseerde vèsse moot zien. Dèks weure ze in twie klasses verdeild:
Kraakbeinvèsse (Chondrichthyes) Beinvèsse (Osteichthyes)Žovis vns. žovės (luotīnėškā: Pisces) īr šaltakraujē stoborinē gīvūnā, katrėi gīven gielam ė jūras ondenie, tor žabtos, nepuorinius ė puorinius pelekus. Īr dvė žovū klasė - kaulėnės žovis ėr kremzlėnės žovis.
Ψάρι (αρχαία ελληνικά: ἰχθύς, λατινικά: piscis) είναι κάθε μέλος μιας ομάδας υδρόβιων κρανιωτών ζωικών οργανισμών που δεν έχουν άκρα με δάκτυλα. Σχηματίζουν μια αδελφή ομάδα με τα χιτωνόζωα, μαζί με τα οποία σχηματίζουν την (ευρύτερη) ομάδα των ολφακτόρων (olfactores). Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό ανήκουν στα ψάρια τα ζωντανά πετρόχελα (hagfish), τα σμύραινα (lampreys), οι χονδριχθύες, οι οστεϊχθύες, καθώς και διάφορες εξαφανισμένες συγγενικές ομάδες. Επειδή ο όρος «ψάρι» (ή «ιχθύς») ορίζεται αρνητικά (δηλαδή όχι απόλυτα) με τον παραπάνω ορισμό, αποτελεί παραφυλετική ομάδα και δεν θεωρείται ότι ανήκει στην τυπική ταξινομική ομαδοποίηση της συστηματικής βιολογίας. Ο παραδοσιακός όρος «ψάρι» (ή «ιχθύς») θεωρείται ότι χρησιμοποιείται σύμφωνα με τυπολογική αλλά όχι φυλογενετική ταξινόμηση.[1][2]
Αποτελείται από συνολικά 32.000 είδη οργανισμών.
Τα ψάρια κινούνται γενικά με πτερύγια, φέρουν λέπια και αναπνέουν με βράγχια. Πρόκειται για ζώα ψυχρόαιμα με έντονο το φαινόμενο της ποικιλοθερμίας. Βρίσκονται σχεδόν σε κάθε υδάτινο οικοσύστημα, από τα βουνά μέχρι τις αβύσσους.
Από τα απολιθώματα που έχουν βρεθεί φέρονται να ήταν τα πρώτα σπονδυλωτά που υπολογίζεται ότι έκαναν την εμφάνισή τους πριν από 400 εκατομμύρια χρόνια. Πρώτα γνωστά ζώα που έμοιαζαν με ψάρια ήταν τα οστρακόδερμα. Σήμερα φέρονται αναγνωρισμένα περισσότερα από 30.000 είδη ψαριών. Κάποια από αυτά ζουν στο αλμυρό νερό και κάποια άλλα στο γλυκό χαρακτηριζόμενα αντίστοιχα, καθώς και άλλα κοντά στην επιφάνεια του νερού, (αφρόψαρα), άλλα κοντά σε βράχους, (πετρόψαρα), και άλλα στο βυθό, (βαθύβια ή αβυσσαία).
Πολλά από αυτά αποτελούν σήμερα σημαντικότατες πηγές διατροφής στον κόσμο με πρώτης τάξεως θρεπτικά συστατικά όπως ζωικές πρωτεΐνες, λίπη, βιταμίνες καθώς και πολλά άλλα πολύτιμα στοιχεία για την ανθρώπινη υγεία. Σήμερα το ψάρεμα έχει αναχθεί σε βιομηχανική κλίμακα παγκοσμίως με χρησιμοποίηση αεροπλάνων, ραντάρ και σόναρ (εντοπισμό με υπερήχους). Ένα μέρος των αλιευμάτων καταναλίσκονται φρέσκα, ένα άλλο μέρος διακινούνται κατεψυγμένα ή σε κονσέρβες ή ακόμη συντηρούμενα (παστά ή καπνιστά), ενώ κάποια είδη ψαριών υπόκεινται σε ειδική επεξεργασία και μετατρέπονται ανάλογα με ξήρανση ή κονιοποίηση σε ψαράλευρα ή για παραγωγή βιταμινών ή διαφόρων ελαίων (π.χ. μουρουνέλαιο).
Αρχικά τα ψάρια είχαν ταξινομηθεί σ΄ μιά μόνο ομώνυμη τάξη με το λατινικό όνομα pisces. Σήμερα ταξινομούνται σε 4 ξεχωριστές τάξεις:
Κάθε μιά από τις παραπάνω ομοταξίες περιλαμβάνει υπερτάξεις, με επιμέρους τάξεις και κάθε τάξη επιμέρους οικογένειες.
Δυστυχώς και η ταξινόμηση των ψαριών, όπως συμβαίνει και στα άλλα βασίλεια των ζώων και των φυτών δεν είναι ενιαία απ΄ όλους τους επιστήμονες που προτείνουν διαφορετικά συστήματα ταξινόμησης, (Κλαδιστική, Συστηματική ταξινόμηση). Περισσότερο οι διαφωνίες αφορούν τις ονομασίες των τάξεων ή σε δημιουργία νεότερων κ.λπ. και την επαναταξινόμηση σ΄ αυτές των διαφόρων ειδών. Τουλάχιστον όμως, (και ευτυχώς), δεν διαφωνούν και στο όνομα του κάθε είδους. Εύλογη όμως χαρακτηρίζεται η διαφωνία ειδικά στην ανακάλυψη σπανίων ψαριών, οι μελέτες των οποίων δίνουν νέα δεδομένα, και που η ανακατάταξη ομοίων ειδών να καθίσταται πλέον επιβεβλημένη.
Το μέγεθος των ενηλίκων ψαριών ποικίλει από ένα εκατοστόμετρο μέχρι 15 μέτρα. Στα μικρότερα σε μήκος ψάρια στον κόσμο είναι οι κοκκωβιοί των Φιλιππίνων που ζουν σε λίμνες και το μήκος τους φθάνει μόλις το 1 εκατοστό. Ψαρεύονται με πολύ ψιλά δίχτυα και χρησιμοποιούνται σε γλυκίσματα. Αντίθετα το μεγαλύτερο ψάρι στον κόσμο θεωρείται ο φαλαινοκαρχαρίας ή ρινόδους, των τροπικών περιοχών, που πολλές φορές φθάνει και τα 15 μέτρα, ακολουθόμενος από τον καρχαρία προσκυνητή με μήκος περίπου 10 μέτρων, ενώ του γλυκού νερού ο οξύρρυγχος στην Ευρώπη, ένα είδος το οποίο στη Ρωσία φθάνει τα 5 μέτρα, και ο αραπαΐμα στη Ν. Αμερική, κυρίως στη Βραζιλία, που φθάνει επίσης τα 5 μέτρα.
Γενικά τα ψάρια αναπτύσσονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Στην αρχή αναπτύσσονται γρήγορα και αργότερα όταν ενηλικιωθούν συνεχίζουν ν΄ αναπτύσσονται πολύ αργά. Στις επιμέρους αναφορές των ψαριών αναφέρεται πάντα το μέσο ενήλικο μήκος τους που έχει καταγραφεί και που μετράται από την άκρη του ρύγχους μέχρι την νοητή γραμμή που ενώνει τις άκρες του ουραίου πτερυγίου τους.
Τρία είναι τα βασικά σχήματα που απαντώνται στα ψάρια και που οφείλονται κυρίως στο περιβάλλον και στον τρόπο που ζουν. Τα ψάρια για παράδειγμα που αναπτύσσουν ταχύτητα έχουν σχήμα ατράκτου όπως π.χ. οι ξιφίες, οι πέστροφες, και γενικά τα αφρόψαρα. Αντίθετα τα βυθόβια, δηλαδή εκείνα που αναζητούν την τροφή τους στο βυθό και αναπαύονται σ΄ αυτόν είναι πλατειά όπως π.χ. τα σαλάχια, οι γλώσσες, οι πλευρονήκτες κ.ά. Άλλα επίσης έχουν μεγάλο ύψος σε βάρος του πάχους τους όπως είναι οι θαλάσσιες πατελούδες ή χαιτοδοντίδες. Κάποια άλλα έχουν ανάπτυξη φιδοειδή όπως π.χ. τα σπαθόψαρα ή τα χέλια, προκειμένου να γλυστρούν ανάμεσα από τα υδρόβια φυτά, ή στους βράχους όπως οι σμέρνες. Σε μικρότερη κλίμακα παρουσιάζονται κάποια σφαιρικά όπως το ψάρι ακανθόχοιρος, ενώ τα οστράκια παρουσιάζουν από μπροστά μορφή τριγωνική.
Τέλος τα λεγόμενα αβυσσαία ψάρια παρουσιάζουν και τα πιο περίεργα σχήματα, πολλά από τα οποία φέρουν μακριά νηματοειδή πτερύγια με φωτογόνα κύτταρα στις άκρες τους.
Γενικά ως προς το χρώμα τα ψάρια είναι τα περισσότερο εντυπωσιακά ζώα στον κόσμο. Ιδιαίτερα το ασημί χρώμα των λεπιών που κυριαρχεί στα περισσότερα είδη οφείλεται σ΄ ένα στρώμα γουανίνης ή γκουανίνης, που αποτελεί υποπροϊόν της πέψης των τροφών τους. Σε πολλές των περιπτώσεων η ουσία αυτή φέρεται σε κρυσταλλική μορφή σαν πλάκες που αναλύουν το φως έτσι ώστε να δημιουργούν ιριδισμούς με πολλά χρώματα. Οι δε πράσινες, οι κόκκινές κι οι θαλασσιές αποχρώσεις με τους διάφορους επιμέρους χρωματισμούς οφείλονται σε αναρίθμητα αστεροειδή κύτταρα που ονομάζονται «χρωματοφόρα» τα οποία και βρίσκονται διασκορπισμένα σ΄ όλο το δέρμα του ψαριού. Τα χρωματοφόρα αυτά περιέχουν μεγάλη ποικιλία χρωστικών ουσιών όπως καριτινοειδή, φλαβίνες, μελανίνη, γουανίνη κ.λπ. Πολλά ψάρια αλλάζουν το χρώμα τους ανάλογα με τη διάθεσή τους ή τον χώρο που βρίσκονται. Σημειώνεται ότι το φαινόμενο αυτό της παραλλαγής των ψαριών είναι σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα απ΄ ότι παρατηρείται στον χαμαιλέοντα.
Η χρωστική ουσία ενός δερματικού κυττάρου ψαριού μπορεί να περιοριστεί τόσο ώστε να είναι σχεδόν αόρατο. Υπό την επίδραση όμως συγκεκριμένης ορμόνης για κάθε χρωστική αυτή μπορεί να διασταλεί μέχρι να γεμίσει όλο το κύτταρο. Οι μεταβολές αυτές των χρωμάτων συμβαίνουν κυρίως όταν το ψάρι αλλάζει τόπο βυθού (περιβάλλον), διάθεση ή σε αιφνιδιασμό ή φόβο. Γενικά πάντως τα υγιή ψάρια έχουν περισσότερο γυαλιστερό και λαμπρό χρώμα παρά όταν αρρωσταίνουν. Οι δε αλλαγές των χρωμάτων που παρατηρούνται στα σώματα των ψαριών παρουσιάζουν μια θαυμαστή κυματοειδή κίνηση, είτε από το ρύγχος προς την ουρά, είτε διαγώνια, είτε από τη ράχη προς τη κοιλιά.
Αναμφίβολα όμως τα περισσότερο θαυμαστά ψάρια σε ποικιλία χρωμάτων είναι τα πετρόψαρα γλυκού νερού και θαλασσινού των τροπικών περιοχών, τα λεγόμενα «τροπικά ψάρια», που αποτελούν ιδιαίτερο πλούτο της φύσης και βεβαίως των ενυδρείων.
Τέλος λαμβάνοντας υπόψη το βάθος στο οποίο φθάνουν οι ακτίνες του ήλιου σε συνάρτηση με την όραση των ψαριών στα διάφορα επίπεδα βάθους εύλογα διαπιστώνει κανείς ότι τα ψάρια με πολύ ανοικτά χρώματα μέχρι ακόμη και διαφανή είναι αυτά που ζουν κοντά στην επιφάνεια. Σε μεγαλύτερα βάθη είναι σκουρόχρωμα με κυρίαρχα χρώματα το μπλε και το κόκκινο. Και σε ακόμη μεγαλύτερα βάθη είναι περισσότερο σκουρόχρωμα μέχρι μαύρα όπως συμβαίνει κυρίως στα αβυσσαία ψάρια.
Ο θαυμαστότερος τρόπος κίνησης ζώων που παρατηρείται στη φύση, αλλά και ο πλέον αθόρυβος είναι αναμφισβήτητα η κίνηση των ψαριών που επιτυγχάνεται με συνεχή λικνίσματα του σώματός τους κατά πλευρά (δεξιά – αριστερά), διαγράφοντας έτσι ένα ατελές S.
Τα τυπικά ψάρια όπως είναι ο καρχαρίας, ο ξιφίας, ο σολομός, ο βακαλάος κ.ά παρουσιάζουν μια έντονη υδροδυναμική μορφή προκειμένου να κινούνται γρήγορα με την μικρότερη δυνατή αντίσταση. Σ΄ αυτό βοηθάει μια γλοιώδης ουσία που καλύπτει το σώμα των ψαριών και τα κάνει περισσότερο να γλιστρούν μέσα στο νερό, καθώς και τα όργανα ισορροπίας και κατεύθυνσης που είναι τα πτερύγιά τους.
Την κινητήρια αυτή δύναμη παίρνουν τα ψάρια από τους μύες του σώματός τους που εκτείνονται από τα βραγχιακά επικαλύμματα μέχρι την ουρά τους. Την δε αρχική προωθητική δύναμη εκκίνησης την επιτυγχάνουν με εκτόξευση νερού από τα βράγχια και στη συνέχεια ακολουθούν οι λικνισμοί της ουράς και του σώματός τους.
Σχετικά με την ταχύτητα που αναπτύσσουν τα ψάρια οι πληροφορίες δεν είναι απόλυτα καταγεγραμμένες. Εκτός από στιγμιαίες διαδρομές, π.χ. καταδίωξης και φυγής, ή άλλες όπως του δελφινιού, είναι πολύ αμφίβολο αν μπορούν τα ψάρια να υπερβούν τους 30 κόμβους επί μια τουλάχιστον ώρα. Ψάρια που διανύουν μεγάλες αποστάσεις σπάνια υπερβαίνουν τα 80 μίλια την ημέρα. Ταχύτερα ψάρια στην ελληνική πανίδα θεωρούνται οι ξιφίες, τα σκουμπριά και οι τόνοι, που όπως υποστηρίζεται φθάνουν, για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και τους 50 κόμβους. Πολλά επίσης γρήγορα είδη ψαριών διπλώνουν τα ραχιαία πτερύγιά τους μέσα σε σχισμές που φέρουν έτσι ώστε να πετύχουν ακόμη μεγαλύτερη ταχύτητα.
Από τις κινήσεις των ψαριών άξια ιδιαίτερης προσοχής και θαυμασμού είναι τα σαλάχια με τις κυματικές κινήσεις των πλατιών πτερύγων τους, σ΄ ένα ασύγκριτο χορό πέπλων, όπως και οι αναπηδήσεις πολλών ειδών ψαριών που στρέφοντας το ρύγχος τους προς την επιφάνεια με δυνατή ώθηση πετάγονται στον αέρα. Για παράδειγμα οι ζαργάνες πολλές φορές κινούνται με το μισό σώμα τους έξω από την επιφάνεια ή ακόμη και να πετάγονται μέχρι και 4 μέτρα, ενώ τα χελιδονόψαρα κυριολεκτικά μπορούν να "πετούν" παράλληλα με τη επιφάνεια του νερού, μέχρι και 250 μέτρα απόσταση.
Ειδικά τα τελευταία όταν καταδιώκονται εξέρχονται στην επιφάνεια με ταχύτητα που αγγίζει τα 25 χλμ/ώρα, στη συνέχεια οριζοντιώνονται προς την επιφάνεια και με τα πολύ ανεπτυγμένα στηθαία πτερύγια φθάνουν και τα 50 χλμ/ώρα, σ΄ ένα πέταγμα τύπου "βολ- πλανέ" που διαρκεί περίπου 30 δευτερόλεπτα, θυμίζοντας πολύ τους πυραύλους επ/επ που κινούνται χαμηλά και παράλληλα προς την επιφάνεια, καταλήγοντας στο τέλος σε θεαματική βουτιά.
Χαρακτηριστική επίσης είναι η κίνηση του ιππόκαμπου που κινείται όρθιο με τη χαριτωμένη κυματοειδή κίνηση του ραχιαίου πτερυγίου του, όπως επίσης και οι πολύ θεαματικές κινήσεις των δελφινιών στα διάφορα θαλάσσια πάρκα που μπορούν να σταθούν όρθια στην επιφάνεια του νερού και να κινούνται και προς τα πίσω. Άξιες επίσης θαυμασμού είναι οι συνεχείς κάθετες αναβάσεις που επιχειρούν οι πέστροφες σε μικρούς καταρράκτες ή και οι σολομοί σε συνολικό υψόμετρο μέχρι και 650 μέτρα κατά τη περίοδο της ωοτοκίας τους.
Στα ψάρια δεν παρατηρείται έντονος φυλετικός διμορφισμός, με συνέπεια τα αρσενικά να μη διαφέρουν από τα θηλυκά. Βέβαια σε κάποια είδη είναι ευδιάκριτα όπως σε μερικούς καρχαρίες και ράγες. Κατά κανόνα όμως τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα των αρσενικών.
Τα θηλυκά ψάρια φέρουν δύο ωοθήκες που στη περίοδο της ωοτοκίας καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος στη κοιλιακή κοιλότητα. Οι ωοθήκες αυτές έχουν σχήμα λουκάνικου. Από τις αυγομένες ωοθήκες της μπάφας παράγεται το αυγοτάραχο. Τα δε αρσενικά ψάρια έχουν δύο επιμήκη υπόλευκα όργανα τριγωνικά που φέρουν το σπέρμα, οι σπερματοδόχοι κύστεις. Σημειώνεται πως όλα σχεδόν τα ψάρια είναι ωοτόκα, ενώ κάποια εξ αυτών κρατούν τα αυγά μέχρι να εκκολαφθούν όπου και γεννούν έτοιμα τα μικρά τους.
Τα ωοτόκα ψάρια γεννούν τ΄ αυγά τους συνήθως ελεύθερα στο υγρό περιβάλλον και εκεί τα αρσενικά πλησιάζουν για να τα γονιμοποιήσουν με το σπέρμα τους. Η αναπαραγωγή των ψαριών με τον τρόπο αυτό παρουσιάζει τεράστιες απώλειες αφού το θηλυκό σε κάθε ωοτοκία υπολογίζεται (για κάποια είδη) ότι γεννά μέχρι και 10 εκατομμύρια αυγά όπου ένας πολύ μεγάλος αριθμός εξ αυτών καταστρέφεται.
Τα ψάρια γενικά είναι υδρόβια, είτε σε αλμυρό είτε σε γλυκό νερό. Η λεγόμενη προσαρμογή – υποταγή των ψαριών στο περιβάλλον τους είναι μεγαλύτερη απ΄ όλα τ΄ άλλα είδη των ζώων λόγω ακριβώς της ποικιλοθερμίας τους. Παρόλη την αφθονία των αλμυρών νερών που καλύπτουν περίπου το 71% της επιφάνειας της Γης και εκείνων των γλυκών υδάτων τα διάφορα είδη ψαριών κατά κάποιον τρόπο προσαρμόζονται και ζουν σ΄ ορισμένους χώρους που εξ αυτού και λαμβάνουν διάφορα ονόματα π.χ. πελαγίσια, αφρόψαρα, πετρόψαρα, αβισσαία, τροπικά κλπ.
Ιδιαίτερη διάκριση γίνεται για εκείνα που ζουν μόνο στο αλμυρό νερό ή μόνο στο γλυκό ή άλλα που ζουν το ίδιο καλά και στα δύο. Η μεγαλύτερη πάντως ποικιλία ψαριών βρίσκεται στις ρηχές τροπικές θάλασσες. Για παράδειγμα σε μια έκταση της τάξεως μερικών τ.χλμ. των θαλασσών αυτών που υφίστανται και κοράλλια μπορεί ν΄ απαντηθούν μέχρι και 1000 διαφορετικά είδη τροπικών ψαριών, σε αντίθεση με ίδια έκταση βόρειας και ψυχρής θάλασσας που δεν φιλοξενεί περισσότερα από μια το πολύ δωδεκάδα διαφορετικών ειδών ψάρια. Σημειώνεται όμως ότι ο αριθμός των ατόμων του κάθε είδους ψαριών των βορείων περιοχών είναι ασύγκριτα μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο των τροπικών θαλασσών. Τα δισεκατομμύρια ρέγκες για παράδειγμα που ψαρεύονται κάθε χρόνο από εκπληκτικά τεράστια κοπάδια του είδους των δίνει την εντύπωση ότι δεν λιγοστεύει ποτέ ο αριθμός τους.
Το ιδιαίτερο αυτό γεγονός οφείλεται κυρίως στο ότι τα ψάρια των περιοχών αυτών δεν έχουν ν΄ ανταγωνιστούν με άλλα είδη στη περιοχή τους, όταν η θάλασσα κάθε Άνοιξη «ανθίζει» από πλαγκτόν που αποτελεί και τη βασική τροφή τους, και έτσι πολλαπλασιάζονται πολύ γρήγορα.
Αλλά και στο γλυκό νερό, πολλά είδη ψαριών ζουν σε ψυχρά και γρήγορα ρεύματα , ενώ άλλα σε βραδυκίνητα ποτάμια ή και σε στάσιμα νερά (λίμνες). Μάλιστα πολλά είδη του γλυκού νερού μεγαλώνουν όταν η θερμοκρασία φάνει τους 37 βαθμούς Κελσίου, ενώ κάποια άλλα τυφλά ζουν στο βυθό ή όπως οι κοκκωβιοί του Ειρηνικού που κινούνται σκαρφαλωμένοι στους βράχους σαν τα σαλιγκάρια. Άλλα πάλι είδη χώνονται μέσα στην άμμο, άλλα με το κεφάλι και άλλα με την ουρά, για να φυλάξουν τη λεία τους ή για ν΄ αποφύγουν τους εχθρούς τους. Ειδικότερα το ψάρι "ούμβρα" κινείται μέσα στη λάσπη εξίσου γρηγορα όπως τα άλλα σε κθαρα νερά. Ψάρια με πλατύ σώμα κινούμενα μπρος πίσω χώνονται στην άμμο περιμένοντας εκεί τη λεία τους.
Άξια επίσης διαίτερης προσοχής είναι και τα ψάρια εκείνα που ζουν ως παράσιτα. Όπως το κολλησόψαρο ή κολαούζος (ναυκράτης), που φέρει μυζιτικούς δίσκους στο κεφάλι του με τους οποίους κολλάει κάτω από το στόμα του καρχαρία ή στη θαλάσσια χελώνα, ή ακόμη το γατόψαρο (αμίουρος), στη Ν. Αμερική που ζει μέσα στα βράγχια μεγαλύτερων ψαριών, ή άλλα που κινούνται ανάμεσα στα επικίνδυνα πλοκάμια της μουδιάστρας (μέδουσας), καθώς και άλλα που επιβιώνουν μέσα σε όστρακα ζωντανών κοχυλιών, με έντονη συμβιωτική σχέση.
Γενικά τα ψάρια χαρακτηρίζονται παμφάγα με τάσεις άλλων σε σαρκοφαγία και άλλων σε χορτοφαγία. Τα περισσότερα όμως είναι σαρκοφάγα που τρέφονται με μικρότερα και άλλα υδρόβια ζώα τα οποία τρώνε ακόμη πιο μικρά και ούτω καθεξής μέχρι που φθάνουν στους μονοκύτταρους οργανισμούς που αποτελούν το πλαγκτόν , τη πρώτη βαθμίδα της τροφικής αλυσίδας.
Όταν μάλιστα οι γενικές συνθήκες ζωής είναι πολύ ικανοποιητικές μπορεί να υφίστανται τόνοι πλαγκτού σε κάθε τ.χλμ , ποσότητα που χρωματίζει τη θάλασσα σε πολύ μεγάλη έκταση. Οι κατώτεροι αυτοί οργανισμοί, αόρατοι με γυμνό μάτι, αποτελούν τη βασική τροφή όλων των ψαριών, μερικά είδη των οποίων και τρέφονται αποκλειστικά με αυτά.
Παλαιότερα οι βιολόγοι κατηγοριοποιούσαν τους περισσότερους θαλάσσιους οργανισμούς και τους οργανισμούς με στενή σχέση με το νερό ως ψάρια. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν ο ιπποπόταμος ο οποίος χαρακτηριζόταν ως ψάρι, αυτή η σύγχυση οδήγησε στην δημιουργία του όρου finfish (ψάρια με πτερύγια) που περιλάμβανε τα ζώα που τώρα κατηγοριοποιούμε ως ψάρια, ξεχωρίζοντας τα από τους οργανισμούς που ζουν η εξαρτώνται από το νερό οι οποίοι προστέθηκαν αργότερα στις δικές τους ξεχωριστές κατηγορίες.
Ψάρι (αρχαία ελληνικά: ἰχθύς, λατινικά: piscis) είναι κάθε μέλος μιας ομάδας υδρόβιων κρανιωτών ζωικών οργανισμών που δεν έχουν άκρα με δάκτυλα. Σχηματίζουν μια αδελφή ομάδα με τα χιτωνόζωα, μαζί με τα οποία σχηματίζουν την (ευρύτερη) ομάδα των ολφακτόρων (olfactores). Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό ανήκουν στα ψάρια τα ζωντανά πετρόχελα (hagfish), τα σμύραινα (lampreys), οι χονδριχθύες, οι οστεϊχθύες, καθώς και διάφορες εξαφανισμένες συγγενικές ομάδες. Επειδή ο όρος «ψάρι» (ή «ιχθύς») ορίζεται αρνητικά (δηλαδή όχι απόλυτα) με τον παραπάνω ορισμό, αποτελεί παραφυλετική ομάδα και δεν θεωρείται ότι ανήκει στην τυπική ταξινομική ομαδοποίηση της συστηματικής βιολογίας. Ο παραδοσιακός όρος «ψάρι» (ή «ιχθύς») θεωρείται ότι χρησιμοποιείται σύμφωνα με τυπολογική αλλά όχι φυλογενετική ταξινόμηση.
Αποτελείται από συνολικά 32.000 είδη οργανισμών.
Τα ψάρια κινούνται γενικά με πτερύγια, φέρουν λέπια και αναπνέουν με βράγχια. Πρόκειται για ζώα ψυχρόαιμα με έντονο το φαινόμενο της ποικιλοθερμίας. Βρίσκονται σχεδόν σε κάθε υδάτινο οικοσύστημα, από τα βουνά μέχρι τις αβύσσους.
Από τα απολιθώματα που έχουν βρεθεί φέρονται να ήταν τα πρώτα σπονδυλωτά που υπολογίζεται ότι έκαναν την εμφάνισή τους πριν από 400 εκατομμύρια χρόνια. Πρώτα γνωστά ζώα που έμοιαζαν με ψάρια ήταν τα οστρακόδερμα. Σήμερα φέρονται αναγνωρισμένα περισσότερα από 30.000 είδη ψαριών. Κάποια από αυτά ζουν στο αλμυρό νερό και κάποια άλλα στο γλυκό χαρακτηριζόμενα αντίστοιχα, καθώς και άλλα κοντά στην επιφάνεια του νερού, (αφρόψαρα), άλλα κοντά σε βράχους, (πετρόψαρα), και άλλα στο βυθό, (βαθύβια ή αβυσσαία).
Πολλά από αυτά αποτελούν σήμερα σημαντικότατες πηγές διατροφής στον κόσμο με πρώτης τάξεως θρεπτικά συστατικά όπως ζωικές πρωτεΐνες, λίπη, βιταμίνες καθώς και πολλά άλλα πολύτιμα στοιχεία για την ανθρώπινη υγεία. Σήμερα το ψάρεμα έχει αναχθεί σε βιομηχανική κλίμακα παγκοσμίως με χρησιμοποίηση αεροπλάνων, ραντάρ και σόναρ (εντοπισμό με υπερήχους). Ένα μέρος των αλιευμάτων καταναλίσκονται φρέσκα, ένα άλλο μέρος διακινούνται κατεψυγμένα ή σε κονσέρβες ή ακόμη συντηρούμενα (παστά ή καπνιστά), ενώ κάποια είδη ψαριών υπόκεινται σε ειδική επεξεργασία και μετατρέπονται ανάλογα με ξήρανση ή κονιοποίηση σε ψαράλευρα ή για παραγωγή βιταμινών ή διαφόρων ελαίων (π.χ. μουρουνέλαιο).
Балыктар (лат. Pisces) — сууда жашоочу омурткалуу жаныбарлардын чоң классы. Дене узундугу 1 см ден 20 м ге чейин, кээде салмагы 1 кг дан 12-14 тоннага жетет. Көкүрөк жуп сүзгүчтөрү курсак жана жупсуз жон, куйрук жана куйрук астындагы сүзгүч канаттары Балыктарды башка омурткалуу жаныбарлардан айырмалап турат. Алар торпедо, цилиндр, жалпак, тасма, тегерек, ай сымал болот. Бири биринен чондугу, түсү, формасы, түзүлүшү, физиологиясы менен айырмаланат. Балыктардын түзүлүш өзгөчөлүгү, органдарынын функциясы, суудагы жашоо шартына, экологиясына байланыштуу. Скелети омуртка тутуму, баш жана сүзгүч канат сөөктөрүнөн турат. Бакалоорлору, кээ бирлери (кош демалуучулар) кошумча өпкөсү менен дем алат. Сууда эриген кычкылтек бакалоор желбирекчелеринен өтүп, денеге таралат. Скелети кемирчектүү же сөөктүү, баш мээси жөнөкөй, көрүү, жыт жана даам сезүү органдары, жаак аппараты жакшы өөрчүгөн, толкун кыймылдарын каптал сызыктары аркылуу туят. Көпчүлүк балыктардын сүзүү баштыкчалары гидростатикалык, кээде үн чыгаруу кызматын аткарат. Балыктар кемирчектүү жана кылкандуу деп 2 класска ажыратылат. 20 миңден ашык түрү бар. Азыктануусу боюнча планктонофагдар, бентофагдар, фитофагдар, детритофагдар, жырткычтар болуп бөлүнөт. Уругун сууга таштап көбөйөт, кээ бири (көпчүлүк акулалар, гамбузия, аквариум балыктары) тирүү тууйт. Жашоо узактыгы 1-2 жылдан (айрым кыска мөөнөттө жетилүүчүлөрү), 100 жылга чейин (белугалар ж. б.). Алар бийик тоо сууларынан, океандын эң терең жерине чейин кездешет. 2500 түрү бар, алардын 36 түрү Кыргызстанда кездешет. Балыктардын эл чарбасында мааниси чоң, адамга керек белок заттын негизги булагынын бири. Эти, икрасы, майы, сөөгү да өтө баалуу. Кийинки жылдарда промыселдик балыктардын саны азаюуда. Алардын санын калыбына келтирүү максатында мамлекеттик деңгээлде чаралар көрүлүп, мыйзамдар кабыл алынууда. Балыктардын 194 түрү ТКЭСтин кызыл китебине катталган. (Сүрөтү 61-бетте).
Балык (лат. Pisces) диэн уу тоноҕостоох харамайа. Балык тымныы хааннаах, икки иккилии уонна хас да иккилии буолбатах лапчааннаах. Сир бары уу түөлбэтигэр баар.
Балык дьон олус улахан суолталаах аhылыга буолар. Балыктаан туталлар эбэтэр балык фермаларыгар иитэллэр. Балык ойуута былыр былыргыттан аан дойду сорох омуктарын култуураларыгар уонна итэҕэллэригэр баар.
Балык этэ мүлтүгүр быһыылаах — ол ууга түргэнник устарыгар көмөлөһөр. Кини төбөтө сыыйа көҥдөй көҕүс буолан барар. Оттон көҥдөй көхсө кутурукка кубулуйар. Көҥдөй көхсүн итиэннэ кутуругун уҥа-хаҥас куймаҥнатан, иннин диэки сыҕарыйар. Онуоха лапчааннара көмөлөһөллөр. Этэ-сиинэ уҥуох хатырыктарынан бүрүллүбүт.
Балыктар уу куйаарын араас миэстэтигэр олохсуйаллар: байҕалларга уонна тууһа суох ууларга (үрэхтэр, күөллэр, өрүстэр), уу үрүт өттүгэр уонна дириҥэр, сылааска уонна тымныыга. Балык уопсайа 20 тыһыынча кэриҥэ көрүҥэ баара биллэр. Саха Сиригэр балык 42 көрүҥэ үөскүүр. Биһиги дойдубут үгүс балыга олус минньигэс эттээх, эмис, аан дойдуга үөскүүр күндү балык ахсааннарыгар киирэр. Олортон хатыыс (осетр), тууччах (нельма), уомул (омуль), муҥур (чир), муксуун (муксун) курдук күндү балыктары ааттыахха сөп. Маны таһынан майаҕас (сиг), быраҥаатта (пелядь), күндүөбэй (ряпушка) диэн балыктар киэҥник биллэллэр.
Былыр саха сүрүн аһылыгынан күөл балыктара собо уонна мунду буолаллара.
Биһиги тууһа суох ууларбытыгар үөскүүр бөдөҥ сиэмэҕинэн сом буолар. Кини 1—2 м уһуннаах. Сыҥаахтарыгар элбэх, сүрдээх сытыы кыра тиистэрдээх. Дьабадьыларын диэкинэн бытыктаах. Сому «тууһа суох уулар акулалара» диэн ааттыыллар: кини бэл киһиэхэ саба түһэр.
Балык (лат. Pisces) диэн уу тоноҕостоох харамайа. Балык тымныы хааннаах, икки иккилии уонна хас да иккилии буолбатах лапчааннаах. Сир бары уу түөлбэтигэр баар.
Балык дьон олус улахан суолталаах аhылыга буолар. Балыктаан туталлар эбэтэр балык фермаларыгар иитэллэр. Балык ойуута былыр былыргыттан аан дойду сорох омуктарын култуураларыгар уонна итэҕэллэригэр баар.
Балык этэ мүлтүгүр быһыылаах — ол ууга түргэнник устарыгар көмөлөһөр. Кини төбөтө сыыйа көҥдөй көҕүс буолан барар. Оттон көҥдөй көхсө кутурукка кубулуйар. Көҥдөй көхсүн итиэннэ кутуругун уҥа-хаҥас куймаҥнатан, иннин диэки сыҕарыйар. Онуоха лапчааннара көмөлөһөллөр. Этэ-сиинэ уҥуох хатырыктарынан бүрүллүбүт.
Балыктар уу куйаарын араас миэстэтигэр олохсуйаллар: байҕалларга уонна тууһа суох ууларга (үрэхтэр, күөллэр, өрүстэр), уу үрүт өттүгэр уонна дириҥэр, сылааска уонна тымныыга. Балык уопсайа 20 тыһыынча кэриҥэ көрүҥэ баара биллэр. Саха Сиригэр балык 42 көрүҥэ үөскүүр. Биһиги дойдубут үгүс балыга олус минньигэс эттээх, эмис, аан дойдуга үөскүүр күндү балык ахсааннарыгар киирэр. Олортон хатыыс (осетр), тууччах (нельма), уомул (омуль), муҥур (чир), муксуун (муксун) курдук күндү балыктары ааттыахха сөп. Маны таһынан майаҕас (сиг), быраҥаатта (пелядь), күндүөбэй (ряпушка) диэн балыктар киэҥник биллэллэр.
Былыр саха сүрүн аһылыгынан күөл балыктара собо уонна мунду буолаллара.
Баҕа балык (подкаменщик сибирский). Кыра кээмэйдээх, устата 12 см. Бу балык улахан төбөлөөх, суптугур кылгас эттээх, хатырыга суох, түөһүгэр улахан, сарбайбыт лапчааннардаах. Онтунан уу түгэҕиттэн тутуһар, хаамар уонна былыыкка көмүллэр. Баҕа балык таас быыһыгар сытан, уу былыыгын дэлби көбүтэр. Онто көхсүн үрдүгэр сөҥөн былыыгынан бүрүллэр уонна дьэ булдун кэтэһэн өр хамсаабакка сытар. Үрдүнэн кыра балык үөрэ устан аастаҕына, баҕа балык эмискэ ыстанан, биир балыгы тутан ылан ыйыстан кэбиһэр уонна эмиэ саһан сытар. Бил (балык)Бил (таймень). Тымныы сүүрүктээх үрэхтэргэ уонна өрүстэргэ үөскүүр. Ыйааһына 60 кг буолар. Хатыыс (осетр). Дойдубут тымныы, тыйыс климаттаах буолан бытааннык улаатар. 15—17 сааһыгар устата 60— 70 см буолар. Сороҕор 40 киилэҕэ тиийэ ыйааһыннаах хатыыһы туталлар. Кит акулата — ордук бөдөҥ балык. Кини уһуна 20 м. Ол гынан баран тиистэрэ олус кыралар. Үрүҥ акула — ордук кутталлаах, сиэмэх балык. Кынчаал көрүҥнээх сытыы тиистэрэ хас да эрээтинэн үүнэллэр.Биһиги тууһа суох ууларбытыгар үөскүүр бөдөҥ сиэмэҕинэн сом буолар. Кини 1—2 м уһуннаах. Сыҥаахтарыгар элбэх, сүрдээх сытыы кыра тиистэрдээх. Дьабадьыларын диэкинэн бытыктаах. Сому «тууһа суох уулар акулалара» диэн ааттыыллар: кини бэл киһиэхэ саба түһэр.
Балык уу түгэҕэр тимирдэҕинэ, сотору ардах кэлэр. Сордоҥ өрүс кытылыгар тахсыбатах буоллаҕына, уһун ардах, тыал-куус кэлэр. Балык күөгүгэ хаппат буоллаҕына, сотору кэминэн ардах кэлэр.Балыклар (лат. Pisces) — суда яшәүче умырткалы хайваннар төре. Тозлы, һәм төче суда яшиләр. Азык буларак экосистема һәм кеше өчен әһәмиятле.
Иң мөһим үзенчәлеге — саңаклы булуы. Тәннәре, гадәттә, тәңкә белән капланган була.
Төрле мәгълүматларга караганда, дөньяда 25 000 — 31 000 төр балык бар.
Балыкларны өйрәнүгә ихтиология фәне багышланган.
Балыклар өссыйныфы дүрт сыйныфка бүленә, ләкин икесенең юкка чыгу сәбәпле, хәзерге фәндә икесе генә карала:
Балыкларның төзелешендәге үзенчәлекләрне Кылчыклы балыклар классы, Нурканатлылар асклассы вәкилләре мисалында тикшерик. Бу балыкларның тышкы кыяфәте бик төрле, ләкин барысы да уртак билгеләргә ия. Анарның тәне яннан яссыланган һәм баш, гәүдә, койрык өлешләренә бүленә. Ул кылчык тәңкәләр — берсе өстенә икенчесе чирәпсыман яткан юка кылчык пластинкалар белән капланган. Тәңкәләр ярым үтә күренмәле, кырые шома яки тешле була. Тәңкәләр чын тиредән (дермадан) ясала. Тәңкә япманың өсте лайла белән капланган.
Балыкның скелеты тулысынча диярлек кылчыклардан тора. Умырткалык кылчык умырткалардан төзелгән һәм гәүдә, койрык өлешләренә бүленә. Умырткаларның үсентеләре — өске һәм аскы җәяләре була. Гәүдә өлешендә өске җәяләр кушылып арка мие каналын барлыкка китерә. Тән куышлыгын өстән һәм ян-яктан кабыргалар чикли. Баш сөягенең күп өлеше — кылчык, ул ми тартмасыннан, казналык кылчыкларыннанн, саңак җәяләреннән һәм саңак капкачыннан тора. Парлы күкрәк һәм корсак йөзгечләре бик күп вак кылчыклардан ясалган.
Мускуллар системасы тоташтыргыч тукымадан торган бүлгеләр белән сегментларга бүлгәләнгән. Аны 2-сыман гәүдә мускуллары тәшкил итә.
Балыкларның нерв системасы баш һәм арка миеннән, алардан китүче нервлардан тора. Баш мие ми тартмасында урнашкан һәм биш бүлектән тора: алгы ми, ара ми, урта ми, озынча ми һәм кечкенә ми. Озынча ми арка миенә күчә. Ул умырткаларның өске җәяләре барлыкка китергән тишекләрдән ясалган умырткалык каналы эченнән озын ак тәҗ булып сузылган. Күп санлы нервлар баш һәм арка миен балыкның төрле органнары белән бәйләнештә тота.
Балыкларның үз-үзләрен тотуында шартсыз һәм шартлы рефлекслар күренә.
Тәм тою органнары хезмәтен тәм төерчекләре үти. Алар нерв очлары белән чорналган күзәнәкләр төркеменнән тора. Тәм төерчекләре авыз куышлыгында гына түгел, бәлки тәннең күп кенә өлешләрендә тиренең тышкы катлавында да урнашкан. Күрү органнары — яссы мөгезкатлау белән түгәрәк хрусталиктан торган күзләр. Ишетү анализаторы — баш сөягендә урнашкан эчке колак кына; колак яфрагы һәм ишетү юлы юк. Балыкларга суның хәрәкәтен тоючы, үзенә бер төрле сизү органы — ян сызык булу хас. Ул тәннең ян өслекләрендә тупланган сизүче күзәнәкләрдән тора. Су агымы, сизгер эпителийның теге яки бу ноктасын тынычсызлап, балыкка ориентлашырга, хәтта якынлашучы дошманын сизәргә дә мөмкинлек бирә. Болганчык сулыкларда, тәннең пространстводагы торышын билгеләү өчен, ян сызык органнары күзгә һәм башка сизү органнарына караганда еш кына кирәклерәк тә була.
Кан әйләнеше системасы йомык һәм ике камералы (йөрәгалды һәм карынчык) йөрәктән һәм кан тамырларыннан тора. Кан карынчыктан корсак аортасына керә. Аорта артерияләргә бүленә. Алар буйлап кан саңакларга килә, саңакларда артерияләр күп санлы вак кан тамырларына — капиллярларга тармаклана. Саңак капиллярларындагы кан, углекислый газдан арынып, әче тудыргычка байый һәм бу кан, арка артериясенә җыелып, тәннең бөтен органнарына, шулай ук мускулларына китә. Биредә куе капиллярлар челтәре аша кандагы әче тудыргыч һәм туклыклы матдәләр — тукымаларга, ә алардан углекислый газ һәм тереклек эшчәнлегенең башка продуктлары канга күчә. Тукымалардан кан йөрәккә баручы тамырларга — веналарга җыела һәм алар буйлап йөрәгалдына килеп керә.
Сулыш системасы функциясен саңак капкачының эчке ягына урнашкан дүрт тулы саңак җәясеннән һәм бер рәт башлангыч яфракчыклардан торган саңаклар үти. Авыз һәм саңак капкачларының хәрәкәте нәтиҗәсендә авызга кергән су саңак куышлыгына куыла һәм саңак яфраклары аша, саңакларны юып, тышка чыгарыла. Шулай газлар алмашы бара.
Ашкайнату системасы. Балыкларның күпчелек төрләренең авыз куышлыгында күп санлы конуссыман тешләр була. Авыз куышлыгы белән кыска үңәчкә илтүче йоткылык арасында чик беленми. Ашказаны төрле формада һәм төрле зурлыкта була, кайбер төрләренең ашказаны зәгыйфь үскән. Тирән суларда тереклек итүче ерткыч балыкларның ашказаны сузылучан, бу — озак ач торырга җайлашу, чөнки бик тирәндә табыш сирәк эләгә.
Эчәклекнең нәкъ башланган урынында ашкайнату өслеген арттыручы сукыр үсентеләр була. Бавырда эшләнгән үт сыекчасы үт куыгына җыела, аннан эчәкнең алгы бүлегенә керә. Ашказаны асты бизләренең юллары эчәклекнең башлангыч бүлегенә ачыла.
Күпчелек сөякле балыкларның һава тулган йөзү куыгы була. Ул ашкайнату көпшәсенең арка ягы үсентесе кебек үсеш ала. Соңрак күп кенә төрләрендә йөзү куыгы үңәч белән бәйләнешен югалта, ләкин кайберләрендә бәйләнеш гомер буена саклана. Йөзү куыгы, нигездә, гидростатик функцияне үти, ягъни вертикаль яссылыкта балыкның ирекле хәрәкәтен тәэмин итә. Аның стенасы капиллярлар челтәре белән яхшы тәэмин ителгән. Бик тиз тирәнгәтөшкәндә, балык тәненә басым кинәт арта, һәм һава куыктан канга күчә. Нәтиҗәдә балыкның чагыштырма авырлыгы арта, бу аның чумуына булышлык итә. Өскә йөзеп чыкканда, киресенчә, суның басымы һәм газларның канда эрүчәнлеге кими, һәм газ кан тамырларыннан һава куыгына чыга.
Бүлеп чыгару системасы озын тасмасыман бөерләрдән гыйбарәт. Алар умырткалыкның ике ягында йөзү куыгы өстендә ята. Бөерләрнең эчке кырыеннан сидек юллары сузылган, алар, бер каналга тоташып, аналь ачыклык артында, җенес юлыннан аерым, тышка ачыла. Кайбер төрләрендә сидек куыгы да була.
Үрчү органнары — нарлы орлыклыклар һәм күкәйлекләр — аерым каналлар белән җенес юлы булып тышка ачыла. Күкәй күзәнәкләр (уылдыклар) вак, юка къойкъасыман тышчалы; балыкларда, кагыйдә буларак, тышкы аталану.
Балыклар су агымына каршы йөзгәндә, тыныч суда йөзүгә караганда азрак көч сарыф итәләр. Бу күренеш балыкларның су әйләнмәләрен яхшы сиземләү һәм аларны куллана белү белән аңлатыла. Шундый ук ысул белән паруслы яхта җилгә каршы йөзә.[2]
Балыклар (лат. Pisces) — суда яшәүче умырткалы хайваннар төре. Тозлы, һәм төче суда яшиләр. Азык буларак экосистема һәм кеше өчен әһәмиятле.
Иң мөһим үзенчәлеге — саңаклы булуы. Тәннәре, гадәттә, тәңкә белән капланган була.
Төрле мәгълүматларга караганда, дөньяда 25 000 — 31 000 төр балык бар.
Балыкларны өйрәнүгә ихтиология фәне багышланган.
Балыҡтар (лат. Pisces) — хайуандар донъяһының айырым класы; айғолаҡ аша һыуҙа эрегән кислород менән һулыш алыусы умыртҡалыларҙың ҙур төркөмө[1]; йөҙгөстәр ярҙамында хәрәкәт итәләр. Һалҡын ҡанлы һыу хайуандары.
Балыҡтар тоҙло һәм сөсө һыуҙарҙа, тау шишмәләренән алып океан тәрәнлектәренә тиклем тереклек итә.
Балыҡтар һыу экосистемаһында аҙыҡ сылбыры булараҡ ҙур роль уйнай, шулай уҡ кеше өсөн аҙыҡ булып тора. Балыҡтарҙың ҙурлығы 7,9 мм-ҙан алып (Paedocypris progenetica[2]) 13,7 м-ға тиклем (кит акулаһы).
Донъяла 25 000—31 000 балыҡ төрө барлығы билдәле. Рәсәйҙә 3000 төрө тереклек итә[3], шул иҫәптән 280 сөсө һыу балығы.
Зоологияның балыҡтарҙы өйрәнә торған фәне ихтиология тип атала.
Төҙөлөшө, туҡланыуы, үрсеүе һәм йәшәү реүеше буйынса 2 класҡа: кимерсәклеләргә һәм һөйәклеләргә буленә.
Күпселек кимерсәкле балыҡтар диңгеҙҙәрҙә йәшәй, айырым төрҙәре генә сөсө һыуҙа осрай.
Хәҙер йәшәгән кимерсәкле балыҡтарҙың төҙөлөшөндә ҡайһы бер боронғо билдәлер: кимерсәкле һөлдә; йөҙөү ҡыуығы юҡ; айғолаҡ ҡапҡастары юҡ, шуға ла, айғолаҡ тишектәре (5-7) тыштан күренеп тора; башының аҫҡы өлөшөндә урынлашҡан арҡыры ауыҙ тишеге һәм башҡалар һакланған.
Был төркөмгә акулалар һәм скаттар инә.
Балыҡтарҙың иң күп төркөмө. Океандарҙа, диңгеҙҙәрҙә, йылғаларҙа, күлдәрҙә, даими һәм вакытлыса булған һыу ятҡылыҡтарында тереклек итәләр. Хәҙерге балыктарҙың 96%-ын һөйәкле балыҡтар тәшкил итә. Уларҙың тән формаһы төрлөсә: оҙонса, түңәрәк һымаҡ, торпедо һымаҡ, япраҡ һымаҡ, йылан һымаҡ була.
Һөйәкле балыҡтар класы, нур ҡанатлылар ярым-класы вәкилдәренең тышҡы ҡиәфәте бик төрлө, ләкин барыһының да уртаҡ билдәләре бар. Уларҙың тәне ян-яҡтан ҡыҫылған һәм баш, кәүҙә, ҡойрок өлөштәренә бүленә. Балыҡтар, береһе өҫтөнә береһе ятҡан, һөйәк пластинкалар (тәңкәләр) менән ҡапланған. Тәңкәләр ярым үтә күренмәле, ҡырыйы шыма йәки тешле була. Тәңкәләр тиренән (дермадан) барлыҡҡа килә. Тәңкә япманың өҫтө лайла менән ҡапланған.
Балыҡтың һөлдәһе тулыһынса тейерлек һөйәктәрҙән тора. Умыртҡалыҡ һөйәк умыртҡаларҙан төҙөлгән һәм кәүҙә, ҡойроҡ өлөштәренә бүленә. Умыртҡаларҙың үҫентеләре — өҫкө һәм аҫҡы дуғалары була. Кәүҙә өлөшөндә өҫкө дуғалар ҡушылып арҡа мейе каналын барлыҡҡа килтерә. Тән ҡыуышлығын өҫтән һәм йән-яҡтан ҡабырғалар сикләй. Баш һөйәгенең күп өлөшө — һөйәк, ул мейе тартмаһынан, ҡаҙналык һөйәктәренән, һаңаҡ йәйәләренән һәм һаңаҡ ҡапкасынан тора. Парлы күкрәк һәм ҡорһаҡ йөҙгөстәре бик күп ваҡ һөйәктәрҙән яһалған.
Мускулдары һөйәктәргә беркетелгән. Иң көслө мускулдар кәүҙәһенең арҡа яғында һәм ҡойроҡ бүлегендә була. Кәүҙә мускулатураһы тоташтырғыс туҡыманан торған бүлгеләр менән сегменттарға бүлгәләнгән.
Башында һәм йөҙгөстәре янында яңаҡтарҙы, айғолаҡ ҡапҡастарын һәм йөҙгөстәрҙе хәрәкәткә килтерә торған мускулдар урынлашҡан.
Балыҡтарҙың нерв системаһы баш һәм арҡа мейеһенән, уларҙан китеүсе нервыларҙан тора. Баш мейеһе мейе ҡумтаһында урынлашҡан һәм биш бүлектән тора: алғы мейе, аралыҡ мейе, урта мейе, оҙонса мейе һәм кесе мейе.
Кесе мейе хәрәкәт координацияһы өсөн яуап бирә. Һыу мөхитендә тигеҙлекте һаҡлау зарурлығына һәм хәрәкәт ҡатмарлылығына бәйле, кесе мейенең ныҡ ҡына үҫешкән.
Оҙонса мейе арҡа мейеһенә күсә. Ул умыртҡаларҙың өҫкө йәйәләре барлыҡҡа килтергән тишектәрҙән яһалған умыртҡалыҡ каналы эсенән оҙон аҡ таж булып һуҙылған. Күп һанлы нервтар баш һәм арка мейеһен балыҡтың төрло органдары менән бәйләнештә тота.
Балыҡтарҙың үҙ-үҙҙәрен тотоуында шартһыҙ һәм шартлы рефлекстар күҙәтелә.
Һиҙеү ағзалары күреү, ишетеү, еҫ һиҙеү һәм һиҙеү ағзаларынан тора. Күҙҙәр баштың ике яғында урынлашҡан һәм яҡындағы предметтарҙы яҡшы күрергә яраҡлашҡан. Ишетеү ағзаһы эске ҡолаҡтан, йәғни, баш һөйәктең артҡы өлөшөндә урынлашҡан лабиринттан ғибәрәт.
Еҫ һиҙеү ағзаһы томшоғоноң осонда урынлашҡан танау тишектәренән ғибәрәт. Танау тишектәренең төбө йомоҡ һәм стенкаларында нервылар остары бар. Балыҡтар һыуҙа төрлө еҫтәрҙе һиҙәләр.
Тәм ағзалары ауыҙ ҡыуышлығында, тиреһендә, хатта ҡойроғанда ла бар. Балыҡтар әсе, татлы, тоҙло тәмдәрҙе айыра. Ауыҙ эргәһендә мыйыҡтары булған балыҡтар (мәҫәлән, йәйеләр һәм шамбылар) аҙыҡҡа ҡағылмайынса ла аҙыҡтың тәмен беләләр.
Тәм тойоу ағзалары хеҙмәтен тәм төйөрсөктәре үтәй. Улар нерв остары менән сорналған күҙәнәктәр төркөмөнән тора. Тәм төйөрсөктәре ауыҙ ҡыуышлығында ғына түгел, бәлки, тәндең күп кенә өлөштәрендә тиренең тышҡы ҡатлауында ла урынлашҡан. Күреү органдары — яҫы мөгөҙҡатлау менән түңәрәк хрусталиктан торған күҙҙәр. Ишетеү анализаторы — баш һөйәгендә урынлашҡан эске ҡолаҡ ҡына; ҡолаҡ япрағы һәм ишетеү юлы юҡ.
Балыҡтарға һыуҙың хәрәкәтен тойоусы, үҙенә бер төрлө һиҙеү органы — ян һыҙыҡ булыу хас. Ул ҡабырғала һәйбәт күренә һәм тәндең алғы осонан артҡы осона тиклем дауам итә. Ҙурайтып ҡарағанда, ян һыҙығы теҙелеп киткән күп һандағы тишектәрҙән тороуын күреп була. Улар барыһы ла эс яҡтан тотош бер ҡаналға асылалар. Уның эсе һиҙгер күҙәнәктәрҙән тора.
Ян һыҙығы — ағымдың йүнәлешен һәм тиҙлеген ҡабул итеүсе үҙенсәлекле ағза. Һыу ағымы, һиҙгер эпителийҙың теге йәки был нөктәһен тынысһыҙлап, балыҡҡа ориентлашырға, хатта яҡынлашыусы дошманын һиҙергә лә мөмкинлек бирә. Болғансыҡ һыулыҡтарҙа, тәндең пространстволағы торошон билдәләү өсөн, ян һыҙыҡ органдары күҙгә һәм башҡа һиҙеү органдарына ҡарағанда йыш ҡына кәрәклерәк тә була.
Ҡан тамырҙары системаһы йомоҡ. Ул йөрәк һәм бер ҡан әйләнеше түңәрәгенән тора. Йөрәге тәндең алғы өлөшөндә урынлашкан. Ике камералы: йөрәк алды һәм ҡарынсыҡтан тора.
Ҡан ҡарынсыҡтан ҡорһаҡ аортаһына керә. Аорта артерияларға бүленә. Улар буйлап ҡан айғолаҡтарға килә.
Айғолаҡтарҙа артериялар күп һанлы ваҡ ҡан тамырҙарына — капиллярҙарға тармаҡлана. Айғолаҡ капиллярҙарындағы ҡан, углекислый газдан арынып, кислородҡа байый һәм был ҡан, арҡа артерияһына йыйылып, тәндең бөтә органдарына, шулай уҡ мускулдарына китә.
Бирелә ҡуйы капиллярҙар селтәре аша ҡандағы кислород һәм туклыҡлы мәтдәләр — туҡымаларға, ә уларҙан углекислый газ һәм тереклек эшсәнлегенең башҡа продукттары ҡанға күсә.
Туҡымаларҙан ҡан йөрәккә барыусы тамырҙарға — веналарға йыйыла һәм улар буйлап йөрәк алдына килеп керә.
Һулыш алыу ағзаһы — айғолаҡтар. Улар баштың ике яғында урынлашкан һәм айғолаҡ ҡапҡастары менән ҡапланған.
Айғолаҡтар һыу һәм организмдың ҡан тамырҙары системаһы араһында газ алмашыныуҙы башҡара.
Һулыш алыу процессы айғолаҡтарҙы йыуыусы һыу хәрәкәте арҡаһында башҡарыла. Айғолаҡ ҡапҡастары һәм ауыҙ ҡыуышлығы һыуҙы ауыҙ ҡыуышлығына һүрып ала һәм этеп сығара.
Балыҡтарҙың күпселек төрҙәренең ауыҙ ҡыуышлығында күп һанлы конус һымаҡ тештәр була. Ауыҙ ҡыуышлығы менән ҡыҫҡа үңәскә илтеүсе йотҡолоҡ араһында сик беленмәй.
Ашҡаҙаны төрлө формала һәм төрлө ҙурлыҡта була, ҡайһы бер төрҙәренең ашҡаҙаны зәғиф үҫкән.
Тәрән һыуҙарҙа тереклек итеүсе йыртҡыс балыҡтарҙың ашҡаҙаны һуҙылыусан. Улар үҙҙәренән ҙурыраҡ табышты тулайым йота ала. Был — оҙаҡ ас торорға яйлашыу, сөнки бик тәрәндә табыш һирәк эләгә. Шуның өсөн, уларҙың ҡорбанын йәлеп итеү өсөн яҡтыртҡыстары була.
Эсәклектең нәҡ башланған урынында аш ҡайнатыу өҫлөгөн арттырыусы һуҡыр үҫентеләр була. Бауырҙа эшләнгән үт шыйыҡсаһы үт ҡыуығына йыйыла, һуңынан эсәктең алғы бүлегенә керә. Ашҡаҙаны аҫты биҙҙәренең юлдары эсәклектең башланғыс бүлегенә асыла.
Күпселек һөйәкле балыҡтарҙың һауа тулған йөҙөү ҡыуығы була. Ул аш ҡайнатыу көпшәһенең арҡа яғы үҫентеһе кеүек үҫеш ала. Һуңырак күп кенә төрҙәрендә йөҙөү ҡыуығы үңәс менән бәйләнешен юғалта, ләкин ҡайһы берҙәрендә бәйләнеш ғүмөр буйына һаҡлана.
Йөҙөү ҡыуығы, нигеҙҙә, гидростатик функцияны үтәй, йәғни, вертикаль яҫылыҡта балыҡтың ирекле хәрәкәтен тәэмин итә.
Уның стенаһы капиллярҙар селтәре менән яҡшы тәьмин ителгән. Бик тиҙ тәрәнгә төшкәндә, балыҡ тәненә баҫым кинәт арта, һәм һауа ҡыуыҡтан ҡанға күсә. Нәтижәлә балыҡтың сағыштырма ауырлығы арта, был уның сумыуына булышлыҡ итә.
Өҫкә йөҙөп сыҡҡанда, киреһенсә, һыуҙың баҫымы һәм газдарҙың ҡанда эреүсәнлеге кәмей һәм газ ҡан тамырҙарынан һауа ҡыуығына сыға.
Бүлеп сығарыу системаһы оҙон таҫма һымаҡ бөйөрҙәрҙән тора. Улар умыртҡалыҡтың ике яғында йөҙөү ҡыуығы өҫтөндә ята.
Бөйөрҙәрҙең эске ҡырыйынан һейҙек юлдары һузылған, улар бер каналға тоташып, аналь асыҡлыҡ артында, енес юлынан айырым, тышҡа асыла. Ҡайһы бер төрҙәрендә һейҙек ҡыуығы ла була.
Үрсеү органдары айырым каналдар менән енес юлы булып тышҡа асыла. Күкәй күҙәнәктәр (ыуылдыҡтар) ваҡ, йоҡа ҡойҡа һымаҡ тышсалы; балыҡтарҙа, ҡағиҙә булараҡ, тышҡы аталаныу.
Балыҡтарҙың тәбиғәттәге роле уларҙың һыу организмдарының туҡланыу сынйырына инеүе менән билдәләнә.
Балыҡтар һыу ағымына ҡаршы йөҙгәндә, тыныс һыуҙа йөҙөүгә ҡарағанда аҙыраҡ көс сарыф итә. Был күренеш балыҡтарҙың һыу әйләнмәләрен яҡшы һиҙемләү һәм уларҙы ҡуллана белеү менән аңлатыла. Шундай уҡ ысул менән паруслы яхта елгә ҡаршы йөҙә.[4]
Балыҡтар (лат. Pisces) — хайуандар донъяһының айырым класы; айғолаҡ аша һыуҙа эрегән кислород менән һулыш алыусы умыртҡалыларҙың ҙур төркөмө; йөҙгөстәр ярҙамында хәрәкәт итәләр. Һалҡын ҡанлы һыу хайуандары.
Балыҡтар тоҙло һәм сөсө һыуҙарҙа, тау шишмәләренән алып океан тәрәнлектәренә тиклем тереклек итә.
Балыҡтар һыу экосистемаһында аҙыҡ сылбыры булараҡ ҙур роль уйнай, шулай уҡ кеше өсөн аҙыҡ булып тора. Балыҡтарҙың ҙурлығы 7,9 мм-ҙан алып (Paedocypris progenetica) 13,7 м-ға тиклем (кит акулаһы).
Донъяла 25 000—31 000 балыҡ төрө барлығы билдәле. Рәсәйҙә 3000 төрө тереклек итә, шул иҫәптән 280 сөсө һыу балығы.
Зоологияның балыҡтарҙы өйрәнә торған фәне ихтиология тип атала.
Төҙөлөшө, туҡланыуы, үрсеүе һәм йәшәү реүеше буйынса 2 класҡа: кимерсәклеләргә һәм һөйәклеләргә буленә.
Кæсæгтæ кæнæ кæфтæ, дыгуронау кæсæлгитæ (лат. Pisces) сты доны цæрæг рагъыстæгджын цæрæгойты парафилион къорд.
Цуанон æвзагыл (дыгурон вариант): донигъазгæ.[1]
Кæсæгтæ кæнæ кæфтæ, дыгуронау кæсæлгитæ (лат. Pisces) сты доны цæрæг рагъыстæгджын цæрæгойты парафилион къорд.
Калт (лат. Pisces) — те класс алксось ведень карязмартотнень эйстэ. Калтнэ — питней ярсамо пелькс, ламо калтнэнь раштавтыть тень кисэ.
Пулă (лат. Pisces) — шыв çурăм шăммиллисен класс çийĕ. Пулăсем пайра пăхăр.
Пулă (лат. Pisces) — шыв çурăм шăммиллисен класс çийĕ. Пулăсем пайра пăхăр.
Рибите (лат. Pisces) се водни ‘рбетни животни со перки и внатрешни жабри. Постојат три живи класи на риби: примитивните безвилични риби, или Agnatha; ‘рскавичните (ајкуловидни) риби, или Chondrichthyes; и коскените риби или Osteichthyes. Овие групи, иако имаат различни анатомски карактеристики, поседуваат низа заеднички особини поврзани со нивното заедничко еволутивно потекло или со нивниот подводен начин на живот. Рибите биле најраните 'рбетници и веројатно еволуирале од група на водни нижи хордати; копнените 'рбетници еволуирале од рибите.
Постојат околу 20 000 видови на риби. Тие се разликуваат во големина, и тоа од 7,9 mm долгиот педоциприс (Paedocypris) кој живее во тропските мочуришта на Суматра, па сѐ до 14 m долгата китовска ајкула. Повеќето се светло обоени и многу имаат форми приспособени за камуфлажа. Можат да се најдат во сите морски, слатководни и соленкасти води низ светот, на било која длабочина. Членовите на различните видови на риби толерираат температури на водата од замрзнување до преку 38 °C. Повеќето се или соленоводни или слатководни жители, но некои се физиолошки адаптирани за движење од една во друга водна средина. Поголем број од рибите родени во слатките води го минуваат животот како возрасни единки во океанот, враќајќи се во слатките води за да се мрестат; обратната миграција се случува кај некои риби од океанот. Многу риби остануваат во тесно организирани групи, а други се сами и се здружуваат само за време на мрестење и хранење. Рибите може да се месојади, тревојади или сештојади. Некои риби се чистачи на езерските или океанските дна. Рибите се главен извор за човечка храна, рибино масло, храна за домашните животни итн.
Постојат членови на копнените вертебратни класи, како китовите и морските змии, кои се имаат адаптирано на водниот начин на живот, но не се риби. Тие дишат воздух, а не растворен кислород и нивните анатомски карактеристики ја разоткриваат врската со копнените животни.
Типичната риба е со форма на торпедо, со глава која содржи мозок и сетилни органи, труп со мускулен ѕид кој е опкружен со празнина во која се наоѓаат внатрешните органи, и мускулна постанална опашка.
Многу риби се движат низ водата со брановидни движења на нивните тела и ја контролираат насоката на движењето со помош на перките. Сите имаат кожа прекриена со лигава жлездеста секреција која го намалува триењето со водата, како и крлушки, кои заедно со мукозната секреција формираат речиси непропустлива за вода обвивка. Сите риби имаат страничен систем на сензорни органи за детекција на промени на притисокот во водата. Поседуваат и жабри за дишење лоцирани во канали кои водат од голтникот до надворешноста; неколку риби исто така имаат бели дробови како додатни структури за респирација. Освен во примитивните класи, во сите други жабрените канали се поддржани со скелетни структури наречени жабрени лаци. Рибите кои се хранат со планктон имаат мрежовидни структури на жабрите кои ги собираат малите организми. Рибите дишат со земање на вода во устата, која потоа се продолжува низ жабрите надвор; како што водата минува низ тенкоѕидните жабри, растворениот кислород дифундира низ жабрените капилари, а јаглерод диоксидот дифундира во надворешната средина. Циркулаторниот систем е од затворен тип, така што постои двокоморно срце. Крвта е црвена. Со неколку исклучоци, рибите се ладнокрвни (поикилотермни организми), односно тие не можат да ја регулираат нивната телесна температура, која е иста како таа на околината.
Телото на рибите е покриено со многуслојна кожа. Во кожата има жлездести клетки кои лачат лигава материја што им овозможува полесно движење во водата. Површината на рибите е покриена со варовикови стргунки различни по форма и големина, кои имаат заштитна улога.
Постојат различни начини. Ајкулите се размножуваат со внатрешно оплодување и повеќето раѓаат живо младенче. Оние видови кои полагаат јајца произведуваат големи јајца со цврсти оклопи. Бидејќи ембриогенезата кај овие видови е добро заштитена, тие даваат релативно мал број на млади, обично само седум до осум. Неколку од коскените риби, вклучувајќи и некои аквариумски видови, несат мали, незаштитени јајца кои се оплодуваат по нивното изнесување во водата. Кај повеќето морски претставници јајцата лебдат слободно во водата и најчесто се јадат од други животни. Токму поради тоа, потребна е доста голема количина на снесени јајца. Некои женки произведуваат до 5 милиони јајца. Одредени слатководни видови градат гнезда за заштита на јајцата, а има и случаи кога и возрасните единки ги чуваат истите.
Китовска ајкула Rhincodon typus, ‘рскавична риба. 
Златна рипка или Carassius auratus auratus, пример за коскена риба. 
Претставници од трите главни групи на риби. Примитивните риби од класата Agnatha немаат вилици и парни пелвични и пекторални перки кои се присутни кај поразвиените риби. Оваа, во голема мерка истребена класа, вклучува две живи групи, крвоцицачките змиулки и чистачките миксини. Рибите од истребената класа Placodermi биле првите вертебрати кои развиле вилици и парни перки. Овие риби имале коскести скелети и биле прекриени со коскест штит. Една гранка од оваа група веројатно била прекурсор за две главни сегашни класи на риби, ‘рскавичните и коскените риби.
‘Рскавичните риби (ајкули, раи, химери) се разликуваат од коскените по нивните ‘рскавични скелети, потоа со отсуството на пливачки меур или бели дробови, по конструкцијата на нивните опашни перки, како и по отсуството на жабрена покривка или оперкулум. Кожата кај припадниците на оваа група е покриена со вкоренети забовидни структури наречени дентикули, давајќи и груб, шмирглест квалитет. Речиси сите ајкули се морски жители.
Коскените риби се разликуваат од другите живи риби по нивните коскени скелети и по присуството на пливачки меур или, кај неколку риби, бели дробови. Коскените риби се поделени на две поткласи, месестопернати риби и зракопернати риби. Втората група вклучува преку 95% од сите живи риби.
Најраните коскени риби биле со месести перки. Од нив, за време на период во кој владеела голема суша, еволуирале од една страна водоземците (првите копнени вертебрати) и зракопернатите риби од друга. Единствените живи месестопернати риби се дводишалките и еден вид на целокант. Овие риби задржале некои особини од раните коскени риби: месести перки со поддржувачки коски, внатрешни ноздри и бели дробови.
Зракопернатите риби, сега предоминантни и во морските и во слатководните басени, претставуваат напредна адаптација на коскени риби за водни услови; тие се најуспешни и најраспространети од сите риби. Кај приближно сите овие риби, белиот дроб еволуирал во хидростатски орган, пливачкиот меур. Перките на оваа група се состојат од мрежа на кожа поддржана од исправени краци. Секој крак е придвижен од сет на мускули, давајќи и на перката голема флексибилност. Многу зракоперки имаат преклопени крлушки направени од тенки слоеви на коска. Нивниот скелет е мек, но силен и повеќето претставници имаат одличен вид.
Прв орган од системот за варење кај рибите, со кој ја зема храната, е уснатапразнина. Устата кај рибите се состои од горна неподвижна вилица на која често се наоѓаат мустачиња (пипала), што им служат како сетило за допир и им помагаат во барањето на храната; долна подвижна вилица, на која кај некои риби имаат заби и служат за прифаќање на пленот, но не и за ситнење на храната. Потоа следува грло (голтка) во кое со помош на жабрените заби се ситни храната. Од грлото храната се внесува преку хранопроводот во желудникот каде се ситни и вари. Желудникот продолжува во средно - тенко црево каде се доварува храната со помош на цревните сокови и соковите од црниот дроб (жолчни сокови). Тенкото црево продолжува во задно црево кое завршува со анален отвор. Рибите најчесто се сештојади, но има и риби кои се хранат со месо, а тоа се рскавичните риби.
Рибите се јавуваат како тема во повеќе дела од уметноста и популарната култура, како:
Рибите (лат. Pisces) се водни ‘рбетни животни со перки и внатрешни жабри. Постојат три живи класи на риби: примитивните безвилични риби, или Agnatha; ‘рскавичните (ајкуловидни) риби, или Chondrichthyes; и коскените риби или Osteichthyes. Овие групи, иако имаат различни анатомски карактеристики, поседуваат низа заеднички особини поврзани со нивното заедничко еволутивно потекло или со нивниот подводен начин на живот. Рибите биле најраните 'рбетници и веројатно еволуирале од група на водни нижи хордати; копнените 'рбетници еволуирале од рибите.
Постојат околу 20 000 видови на риби. Тие се разликуваат во големина, и тоа од 7,9 mm долгиот педоциприс (Paedocypris) кој живее во тропските мочуришта на Суматра, па сѐ до 14 m долгата китовска ајкула. Повеќето се светло обоени и многу имаат форми приспособени за камуфлажа. Можат да се најдат во сите морски, слатководни и соленкасти води низ светот, на било која длабочина. Членовите на различните видови на риби толерираат температури на водата од замрзнување до преку 38 °C. Повеќето се или соленоводни или слатководни жители, но некои се физиолошки адаптирани за движење од една во друга водна средина. Поголем број од рибите родени во слатките води го минуваат животот како возрасни единки во океанот, враќајќи се во слатките води за да се мрестат; обратната миграција се случува кај некои риби од океанот. Многу риби остануваат во тесно организирани групи, а други се сами и се здружуваат само за време на мрестење и хранење. Рибите може да се месојади, тревојади или сештојади. Некои риби се чистачи на езерските или океанските дна. Рибите се главен извор за човечка храна, рибино масло, храна за домашните животни итн.
Постојат членови на копнените вертебратни класи, како китовите и морските змии, кои се имаат адаптирано на водниот начин на живот, но не се риби. Тие дишат воздух, а не растворен кислород и нивните анатомски карактеристики ја разоткриваат врската со копнените животни.
Ры́бы (па-лацінску: Pisces) — надкляса водных жывёлаў, для якіх характэрнае жабравае дыханьне на ўсіх этапах постэмбрыянальнага разьвіцьця арганізму. Рыбы маюць нясталую тэмпэратуру цела, адно кола кровазвароту, дзьвюхкамэрнае сэрца, скура (як правіла) пакрытая лускай. Рыбы зьяўляюцца разьдзельнаполымі. Вядомыя з часоў дэвону[1]. Самымі раньнімі арганізмамі, якіх можна аднесьці да рыбаў, былі хордавыя зь мяккім целам, якія ўпершыню зьявіліся ў пэрыяд кембру. Не зважаючы на тое, што ў іх бракавала сапраўднага хрыбетніку, яны валодалі хордай, якая дазваляла ім быць больш спрытнымі, чым іх бесхрыбтовыя браты. Рыбы працягвалі разьвівацца ў эпоху палеазою, атрымаўшы шырокую разнастайнасьць. Шмат рыбаў палеазою атрымалі праз эвалюцыю зьнешні панцыр, які абараняў іх ад драпежнікаў. Першая рыба з сківіцамі зьявілася ў сылюрскі пэрыяд, пасьля чаго многія зь іх, як то акулы, сталі грознымі марскімі драпежнікамі, а ня проста здабычай суставаногіх. Большасьць рыбаў ёсьць эктатэрмічнымі, то бок халоднакроўнымі, што дазваляе тэмпэратуры іхняга цела зьмяняцца ў залежнасьці ад зьмены тэмпэратуры навакольнага асяродзьдзя, але некаторыя буйныя рыбы, як то белая акула і тунец, могуць мець больш высокую тэмпэратуру цела[2][3].
Рыбы маюць зносіны паміж сабой у падводных умовах з дапамогай акустычнай камунікацыі. Акустычная камунікацыя ўключае ў сябе перадачу акустычных сыгналаў ад адной асобіны да іншай. Такія зносіны паміж рыбамі часьцей за ўсё маюць месца ў кантэксце кармленьня, нападаў драпежнікаў і заляцаньняў[4]. Гукі, якія выпускаюць рыбы, могуць вар’іравацца ў залежнасьці ад віду жывёліны і раздражняльніка. Гукі могуць стварацца праз хуткія рухі касьцяной сыстэмы альбо праз маніпуляцыю адмысловымі ворганамі, як то плавальны пузыр[5].
Рыбы багата ў большасьці вадаёмаў сьвету. Іх можна сустрэць практычна ва ўсіх водных асяродзьдзях, як то ад высокіх горных патокаў струменяў да бездані і нават абісальных зонаў самых глыбокіх акіянаў, аднак, яшчэ ніводны від дагэтуль не зафіксаваны ў самых глыбокіх месцах плянэты. З 33,6 тысяч апісаных відаў рыба мае найбольшую разнастайнасьць відаў, чым любая іншая група хрыботовых жывёлаў[6].
Цэнтральная нэрвовая сыстэма прадстаўлена млечам і галаўным мозгам, пэрыфэрычная — нэрвамі. Млеч знаходзіцца ў сьпінна-мазгавым канале хрыбетніка. Галаўны мозаг складаецца, як правіла, з 5 аддзелаў: пярэдняга, сярэдняга, прамежкавага, прадаўгаватага мозгу і мозачку. Рыбы звычайна маюць малы галаўны мозаг адносна памеру свайго цела ў параўнаньні зь іншымі хрыбетнымі. Гэтак у рыбаў маса мозгу ў пятнаццаць разоў меншая за масу галаўнога мозгу птушкі або сысуна аналягічнага памеру[7]. Аднак, усё ж такі некаторыя рыбы маюць параўнальна вялікі мозаг, у першую чаргу мармірыды і акулы, якія маюць мазгі прыблізна такой жа прапорцыі да масы цела, як птушкі і торбачнікі[8].
Праз шырокую разнастайнасьць рыбаў у розных іхных відаў маюцца розныя тыпы размнажэньня, як то дзьвюхплоцевае, гермафрадытызм, гнагенэз. Акрамя трох тыпаў размнажэньня існуюць тры адрозьненьні ў кожным зь іх, як то варта вылучыць яйканараджэньне, яйкажыванараджэньне ды жыванараджэньне.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Рыбы (Pisces) — парафілетічна ґрупа водных хырбетных быдел, звычайно холоднокровных (точнїше екзотермных) із вкрытыма лусками тїлом і зябрами. Актiвно ся рушать з помочов плавцїв або рухом цїлого тїла. Рыбы пошырены як в морьскых, так і солодководных середовищах, од глубокых окреачных місць аж по гірьскы потїчкы. Рыбы мають велике значіня про вшыткы водны екосістемы як часть стравового ланцу і велике економічне значіня про чоловіка через концумацію. Люде як выловлять дикых рыб та їх розмножують в ґаздівствах на то встановленых.
В ранных етапах створїня біолоґічной сістематікы рыб класіфіковали до єдного таксону, бо через поліфілетічность ґрупы, "рыбы" бівше не брали ся як таксономічна ґрупа. Через великый спектр часом взаємовыключаючіх анатомічных і фізіолоґічных особливостей орґанізмів - представників той ґрупы, їй вызначіня є іщі неточным.
Рыб учіть наука іхтіолоґія.
Ры́бы (па-лацінску: Pisces) — надкляса водных жывёлаў, для якіх характэрнае жабравае дыханьне на ўсіх этапах постэмбрыянальнага разьвіцьця арганізму. Рыбы маюць нясталую тэмпэратуру цела, адно кола кровазвароту, дзьвюхкамэрнае сэрца, скура (як правіла) пакрытая лускай. Рыбы зьяўляюцца разьдзельнаполымі. Вядомыя з часоў дэвону. Самымі раньнімі арганізмамі, якіх можна аднесьці да рыбаў, былі хордавыя зь мяккім целам, якія ўпершыню зьявіліся ў пэрыяд кембру. Не зважаючы на тое, што ў іх бракавала сапраўднага хрыбетніку, яны валодалі хордай, якая дазваляла ім быць больш спрытнымі, чым іх бесхрыбтовыя браты. Рыбы працягвалі разьвівацца ў эпоху палеазою, атрымаўшы шырокую разнастайнасьць. Шмат рыбаў палеазою атрымалі праз эвалюцыю зьнешні панцыр, які абараняў іх ад драпежнікаў. Першая рыба з сківіцамі зьявілася ў сылюрскі пэрыяд, пасьля чаго многія зь іх, як то акулы, сталі грознымі марскімі драпежнікамі, а ня проста здабычай суставаногіх. Большасьць рыбаў ёсьць эктатэрмічнымі, то бок халоднакроўнымі, што дазваляе тэмпэратуры іхняга цела зьмяняцца ў залежнасьці ад зьмены тэмпэратуры навакольнага асяродзьдзя, але некаторыя буйныя рыбы, як то белая акула і тунец, могуць мець больш высокую тэмпэратуру цела.
Рыбы маюць зносіны паміж сабой у падводных умовах з дапамогай акустычнай камунікацыі. Акустычная камунікацыя ўключае ў сябе перадачу акустычных сыгналаў ад адной асобіны да іншай. Такія зносіны паміж рыбамі часьцей за ўсё маюць месца ў кантэксце кармленьня, нападаў драпежнікаў і заляцаньняў. Гукі, якія выпускаюць рыбы, могуць вар’іравацца ў залежнасьці ад віду жывёліны і раздражняльніка. Гукі могуць стварацца праз хуткія рухі касьцяной сыстэмы альбо праз маніпуляцыю адмысловымі ворганамі, як то плавальны пузыр.
Рыбы багата ў большасьці вадаёмаў сьвету. Іх можна сустрэць практычна ва ўсіх водных асяродзьдзях, як то ад высокіх горных патокаў струменяў да бездані і нават абісальных зонаў самых глыбокіх акіянаў, аднак, яшчэ ніводны від дагэтуль не зафіксаваны ў самых глыбокіх месцах плянэты. З 33,6 тысяч апісаных відаў рыба мае найбольшую разнастайнасьць відаў, чым любая іншая група хрыботовых жывёлаў.
Рыбы (Pisces) — парафілетічна ґрупа водных хырбетных быдел, звычайно холоднокровных (точнїше екзотермных) із вкрытыма лусками тїлом і зябрами. Актiвно ся рушать з помочов плавцїв або рухом цїлого тїла. Рыбы пошырены як в морьскых, так і солодководных середовищах, од глубокых окреачных місць аж по гірьскы потїчкы. Рыбы мають велике значіня про вшыткы водны екосістемы як часть стравового ланцу і велике економічне значіня про чоловіка через концумацію. Люде як выловлять дикых рыб та їх розмножують в ґаздівствах на то встановленых.
В ранных етапах створїня біолоґічной сістематікы рыб класіфіковали до єдного таксону, бо через поліфілетічность ґрупы, "рыбы" бівше не брали ся як таксономічна ґрупа. Через великый спектр часом взаємовыключаючіх анатомічных і фізіолоґічных особливостей орґанізмів - представників той ґрупы, їй вызначіня є іщі неточным.
Рыб учіть наука іхтіолоґія.
Чкъаьрий (лат: Pisces, эрс: Рыбы) — хи чура букъатIехка дийнатий парафилиен тоаба я. Йоккха мочхал-баген тоаба я организма постэмбриональни дегIадар мел долча хана садахар лакашкара долаш.
Чкъаьрий лел дира а теза а хиш чу, кIоарга океана таьIа моттигашкара дIадоладенна лоаман хи-тоатолгаш кхаччалца. Чкъаьрий геттара лоадам болаш роль лелаю дукхагIа йолча хин экосистемаш чу. Иштта экономически лоадам болаш ба чкъаьрий сага цо цох кхача юкъе пайда эцара бахьане.
ХIанзарча чкъаьрий боарамаш чIоагIа башха да 7,9 мм (Paedocypris progenetica[1]) доладенна 20 м (сувсакха аькхал) кхаччалца.
Дуне тIа йовзаш я (2013 ш. мяцхали 5-ча денга) чкъаьрий 32 834 кеп[2]. ХIара шера сурт оттаду гаргга 300—500 кердача кепашта. Эрсече Iеш я гаргга 3000 кеп[3], цу юкъе тезача хиш чу корайоагI 280 дукхагIа кеп[4].
Чкъаьрий тохкаш я зоологен раздел — ихтиологи.
Чкъаьрий (лат: Pisces, эрс: Рыбы) — хи чура букъатIехка дийнатий парафилиен тоаба я. Йоккха мочхал-баген тоаба я организма постэмбриональни дегIадар мел долча хана садахар лакашкара долаш.
Чкъаьрий лел дира а теза а хиш чу, кIоарга океана таьIа моттигашкара дIадоладенна лоаман хи-тоатолгаш кхаччалца. Чкъаьрий геттара лоадам болаш роль лелаю дукхагIа йолча хин экосистемаш чу. Иштта экономически лоадам болаш ба чкъаьрий сага цо цох кхача юкъе пайда эцара бахьане.
ХIанзарча чкъаьрий боарамаш чIоагIа башха да 7,9 мм (Paedocypris progenetica) доладенна 20 м (сувсакха аькхал) кхаччалца.
Дуне тIа йовзаш я (2013 ш. мяцхали 5-ча денга) чкъаьрий 32 834 кеп. ХIара шера сурт оттаду гаргга 300—500 кердача кепашта. Эрсече Iеш я гаргга 3000 кеп, цу юкъе тезача хиш чу корайоагI 280 дукхагIа кеп.
Чкъаьрий тохкаш я зоологен раздел — ихтиологи.
मछली शल्कों वाला एक जलचर है जो कि कम से कम एक जोडा़ पंखों से युक्त होती है। मछलियाँ मीठे पानी के स्त्रोतों और समुद्र में बहुतायत में पाई जाती हैं। समुद्र तट के आसपास के इलाकों में मछलियाँ खाने और पोषण का एक प्रमुख स्रोत हैं। कई सभ्यताओं के साहित्य, इतिहास एवं उनकी संस्कृति में मछलियों का विशेष स्थान है। इस दुनिया में मछलियों की कम से कम 28,500 प्रजातियां पाई जाती हैं जिन्हें अलग अलग स्थानों पर कोई 2,18,000 भिन्न नामों से जाना जाता है।[1] इसकी परिभाषा कई मछलियों को अन्य जलीय प्रणी से अलग करती है, यथा ह्वेल एक मछली नहीं है। परिभाषा के मुताबिक़, मछली एक ऐसी जलीय प्राणी है जिसकी रीढ़ की हड्डी होती है (कशेरुकी जन्तु), तथा आजीवन गलफड़े (गिल्स) से युक्त होती हैं तथा अगर कोई डालीनुमा अंग होते हैं (लिंब) तो वे फ़िन के रूप में होते हैं।
कुछ मछलियाँ न केवल विशालकाय हैं, बल्कि इतनी खतरनाक है कि पूरे इंसान को निगल भी सकती हैं।
यह
अफ्रीका की रिट वैली में एक विशालकाय जीव रहता है -एम्पुटा या नाइल पर्च। यह अफ्रीका के ताजे पानी की सबसे बड़ी मछली है।
वर्ष 1976 में यात्रियों से भरी बस अमेरिका के अमेजॉन नदी में गिर गई और कई लोगों की जान चली गई।
यह अफ्रीकन मछली इंसान को निगल सकती है। यह जब हमला करती है, तो शरीर पर छुरा घोंपने जैसा निशान बन जाता है।
flatfish (left‐eyed flounder)
.jpg)
.jpg)
3 tonne great white shark
मछली शल्कों वाला एक जलचर है जो कि कम से कम एक जोडा़ पंखों से युक्त होती है। मछलियाँ मीठे पानी के स्त्रोतों और समुद्र में बहुतायत में पाई जाती हैं। समुद्र तट के आसपास के इलाकों में मछलियाँ खाने और पोषण का एक प्रमुख स्रोत हैं। कई सभ्यताओं के साहित्य, इतिहास एवं उनकी संस्कृति में मछलियों का विशेष स्थान है। इस दुनिया में मछलियों की कम से कम 28,500 प्रजातियां पाई जाती हैं जिन्हें अलग अलग स्थानों पर कोई 2,18,000 भिन्न नामों से जाना जाता है। इसकी परिभाषा कई मछलियों को अन्य जलीय प्रणी से अलग करती है, यथा ह्वेल एक मछली नहीं है। परिभाषा के मुताबिक़, मछली एक ऐसी जलीय प्राणी है जिसकी रीढ़ की हड्डी होती है (कशेरुकी जन्तु), तथा आजीवन गलफड़े (गिल्स) से युक्त होती हैं तथा अगर कोई डालीनुमा अंग होते हैं (लिंब) तो वे फ़िन के रूप में होते हैं।
कोशिका --> मछली --> सरीसृप --> स्तनधारी --> मनुष्य (click to animate) 
Dunkleosteus prehistoric fish. Tuna gills 
मत्स्य अवतार
मासा हा पाण्यात रहणारा जलचर प्राणी आहे.मासा हे मानवाच्या दृष्टीने पौष्टिक अन्न आहे. यातील प्रथिने शरीराला पोषक आहेत. कॅल्शियम, फॉस्फरस व लोह यांसारखी जैव मूल्याच्या दृष्टीने महत्त्वाची असणारी
खनिजेही थोड्या प्रमाणात माशांपासून मिळतात. मासळीत काही महत्त्वाची जीवनसत्त्वेही असतात. कॉड, हॅलिबट, मुशी या माशांच्या यकृतापासून अ व ड जीवनसत्त्वयुक्त औषधी तेल निघते, तर आतड्यापासून ब जीवनसत्त्व मिळू शकते. मुश्यांच्या पक्षांपासून सार (सूप) करतात. मासे पचनास हलके असतात. त्यांच्या चरबीपासून रक्तवाहिन्यांतील कोलेस्टेरॉल वाढत नाही व आहारात त्यांचा समावेश केल्याने रक्तदाब कमी होतो. काही माशांच्या शरीरातील वाताशयांचा (हवेच्या पिशव्यांचा) विविध कामांसाठी उपयोग केला जातो. पाळीव जनावरांच्या आहारासाठी मत्स्यपीठ व झाडांसाठी उत्तम खतही मासळीपासून मिळते. मत्स्योद्योगात जगातील कोट्यवधी लोक गुंतले आहेत.मासे आहारात असणे चांगले आहे.
मासे २९) माकुळ/माखुल
डासांच्या अळ्या नष्ट करून हिवतापाचे (मलेरियाचे) निर्मूलन करण्याच्या कामी गॅम्ब्यूझसारख्या माशांचा फार उपयोग होतो. काही मासे नारूसारख्या रोगाचा प्रतिबंध करण्यास उपयोगी पडतात. काही मासे प्रायोगिक प्राणी म्हणून तर काही पाण्यातील प्रदूषण शोधून काढण्यास उपयुक्त ठरतात.
ज्या माशांच्या जातीचे सहज प्रजनन होऊ शकते व जे आकारमानाने लहान पण रंगदार व दिसण्यात आकर्षक असतात असे गोड्या पाण्यातील मासे काचेच्या जलजीवपात्रात ठेवून घराची शोभा वाढविणे व मनोरंजन करणे हाही जगातील लक्षावधी लोकांचा व्यवसाय आहे. एकट्या उत्तर अमेरिकेत या व्यवसायात अंदाजे पन्नास लक्ष लोक गुंतलेले असावेत. चीन, जपान व इतर दक्षिण आशियातील राष्ट्रांतही हा एक आवडीचा छंद मानला जातो.मुंबईत अनेक लोकांच्या घरी माशांची जलजीवपात्रे आढळतात. मुंबईतील तारापोरवाला जलजीवालय प्रसिद्ध आहे.[⟶ जलजीवालय].
पाण्यात गळ टाकून मासे पकडणे हाही प्रकार जगात सर्वत्र आढळतो. या प्रकाराने काही गोरगरीब चरितार्थासाठी मासे पकडतात, तर काही छंद म्हणून हौसेने मासेमारी करतात. या कामासाठी लागणारी उपकरणे अत्यंत साधी व गरिबांच्या आवाक्यात असलेली असू शकतात, तर काही किंमती असतात. किंमती उपकरणे तयार करण्याचे कारखाने बऱ्याच विकसित देशांत आहेत. हा छंद असलेले, निरनिराळ्या सामाजिक वा आर्थिक स्तरांतले लाखो लोक जगात आहेत. काही मासे शिकारी मासे म्हणून प्रसिद्ध आहेत. ते सहजगत्या गळास लागत नाहीत. काही वेळा बंदुकीने त्यांची शिकार केली जाते.[⟶ मत्स्यपारध].
Masa ha
माशाचे शरीर साधारणपणे लांबट, दोन्ही टोकांस निमुळते व प्रवाहरेखित म्हणजे पाण्यात फिरताना कमीतकमी प्रतिरोधी असे असते. माशाच्या शरीराचे मस्तक (डोके), धड व पुच्छ (शेपटी) असे तून भाग पडतात. पुच्छाच्या टोकास पुच्छपक्ष असतो. मस्तक किंवा डोक्याच्या पुढच्या टोकास जबडा, वर नासाद्वारांची (नाकपुड्यांची) जोडी आणि दोन्ही बाजूंस लकाकणारे पाणीदार डोळे असतात. डोक्याच्या पश्चभागी दोन्ही बाजूंस, वर प्रच्छद असलेले क्लोमकक्ष (कल्ल्यांचे कप्पे) असतात. या कक्षांत लालबुंद क्लोम असतात. यांच्याद्वारेच मासे पाण्यात विरघळलेल्या ऑक्सिजनाचे शोषण करून श्वसन करतात. हे माशांचे वैशिष्ट्यपूर्ण इंद्रिय आहे [⟶ क्लोम]. प्रच्छदाच्या पश्च कडेपर्यंत डोक्याची लांबी मानली जाते. या दोन्ही क्लोमकक्षांच्या मध्यभागात शरीरांतर्गत हृदय असते. डोक्याच्या पुढच्या मध्यभागात हाडांच्या कवटीत लांबटसा मेंदू असतो. पृष्ठवंशी प्राण्यांच्या मेंदूच्या कवटीस जोडून निरनिराळ्या मणक्यांचा बनलेला पृष्ठवंश (पाठीचा कणा) पुच्छभागापर्यंत जातो व त्यात असणाऱ्या मेरु नालेतून मेंदूपासून निघणारा मेरुरज्जू पुच्छापर्यंत जातो. प्रच्छदाच्या दोन्ही बाजूंस वरच्या भागात हाडांच्या बंदिस्त पोकळीत श्रवणेंद्रिये असतात. माशांना बाह्यकर्ण नसतो. त्यांच्या शरीरावर निरनिराळ्या भागांत पक्ष असतात. पाठीवर एक किंवा कधीकधी दोन पृष्ठपक्ष, खांद्याच्या भागात प्रत्येक बाजूस एक अशी अंसपक्षांची जोडी, खाली पोटाजवळ श्रोणिपक्षांची जोडी, धडाच्या शेवटी मध्यस्थ असा गुदपक्ष व पुच्छ भागात पुच्छपक्ष अशी ही निरनिराळ्या पक्षांची रचना असते. श्रोणिपक्षामागे अधर मध्यभागी गुदद्वार व जननरंध्र असते. धडाच्या देहगुहेत (शरीराच्या पोकळीत) जठर, आतडे वगैरे पचन तंत्राचे (पचन संस्थेचे) भाग, हृदय, यकृत, वृक्क (मूत्रपिंड), जनन ग्रंथी इ. शरीराचे महत्त्वाचे अवयव सामाविलेले असतात.
माशांचे जीवनवृत्त सर्वसाधारणपणे पाण्यातील एकंदर परिस्थितीशी जुळणारे असते. ही परिस्थिती विविध प्रकारची असल्यामुळे जीवनवृत्तातही विविधता आढळते. माशांना बाह्य जननेंद्रिये नसतात. मादी पाण्यात अंडी सोडते व त्याच वेळी तिच्याजवळ असणारा नर अंड्यावर शुक्राणूंचा (पु-जनन पेशींचा) वर्षाव करतो. अंड्याचे निषेचन (फलन) व पुढील विकास पाण्यातच होतो. अंड्यातून डिंभ (भ्रूणानंतरची स्वतंत्रपणे अन्न मिळवून जगाणारी व प्रौढाशी साम्य नसणारी सामान्यतः क्रियाशील पूर्व अवस्था) बाहेर येण्यास अठरा तासांपासून काही आठवड्यांचा अवधी लागतो. किती अवधी लागावा हे त्या जातीवर व तापमान वगैरेंसारख्या भोवतालच्या परिस्थितीवर अवलंबून असते.डिंभाचे रूपांतरण प्रौढात होते. यास लागणारा कालही माशाच्या जातीवर अवलंबून असतो. पुष्कळ माशांत थोडे दिवस पुरतात, तर ईल या माशास ३ किंवा ४ वर्षे व लॅंप्री या माशास पाच वर्षे लागतात. साधारणपणे अंडी निषेचित झाल्यावर तो इतस्ततः वाहत जात असतानाच वाढत असतात व शेवटी डिंभ बाहेर पडतो. स्टिकलबॅक, गुरामी, सयामी फायटर, शिंगाडा इ. माशांत नर किंवा मादी अंड्याची किंवा पिलांची काळजी घेतात. पिसिलीडी व इतर काही मत्स्यकुलांत अंड्याचे निषेचन व गर्भाची वाढ मादीच्या शरीरातच होते व ही मादी अंडी न घालताच पिलांना जन्म देते. या माशांत बाह्य जननेंद्रियेही आढळतात. मुशी, वागळी, पाकट इ. उपास्थिमिनांतही ( ज्यांचा सांगाडा कूर्चेचा बनलेला असतो अशा माशांतही) अशीच प्रजनन व्यवस्था असते. काही माशांत अंड्यांचे निषेचन मादीच्या शरीरात होते व पुढची वाढ बाहेर पाण्यात होते. काही थोड्याजाती
उभयलिंगी आहेत; परंतु त्यांच्यातील पुं-जनन तंत्र (नरातील जनन संस्था) व स्त्री-जनन तंत्र निरनिराळ्या वेळी पक्व होतात.
काही जाती डिंभावस्थेपासून काही महिन्यांतच प्रौढावस्थेत येऊन प्रजनन करू लागतात, तर काही माशांत हा काळ ४-५ वर्षांपेक्षाही जास्त असतो. वाम माशास प्रौढावस्थेत येण्यास बारा वर्षे लागतात. माशांचे आयुष्यही एकदोन वर्षांपासून काही जातीत २० ते ३० वर्षांपर्यंत असू शकते. कार्प मासा ५० वर्षेही जगतो असे म्हणतात.
माशांचे स्थलांतर हा त्यांच्या हालचालीचाच एक प्रकार आहे. दूरवरच्या नवीन पर्यावरणात मोठ्या संख्येने जाण्याच्या क्रियेस स्थलांतर म्हणता येईल. स्थलांतराचा हेतू प्रजनन, अन्नार्जन किंवा प्रतिकूल परिस्थितीतून सुटका हा असू शकेल. प्रजननासाठी होणाऱ्या स्थलांतराचे निरनिराळे प्रकार आहेत. पाला (हिल्सा), शॅड किंवा सामन यांसारखे मासे समुद्राच्या खाऱ्या पाण्यातून नद्यांच्या गोड्या पाण्यात येतात; तर अमेरिकन व यूरोपियन ईल नद्यांतून निघून समुद्रात शिरतात व हजारो किलोमीटर
दूरवर जातात. खाऱ्या पाण्यातून गोड्या पाण्यात स्थलांतर करणाऱ्या माशास समुद्रापगामी (ॲनाड्रोमस) मासे व गोड्या पाण्यातून खाऱ्या पाण्यात स्थलांतर करणाऱ्या माशांस समुद्रगामी (कॅटोड्रोमस) मासे असे म्हणतात. पॅसिफिक सामनचे स्थलांतर फार चित्तथरारक आहे. या माशांची वाढ चार वर्षे समुद्रात होते व अंडी घालण्याची वेळ आली की, ते मोठ्या संख्येने नदीच्या पाण्यात त्यांच्या जन्मस्थानाकडे म्हणजे ज्या लहान ओढ्यात त्यांचा जन्म झाला असेल तेथे स्थलांतर करू लागतात. या काळात नर व मादी काही खात नाहीत व कुठेही थांबत नाहीत. वाटेत येणाऱ्या अडचणींवर मात करून लहानलहान धरणांरून उड्या मारून ते आपले उद्दिष्ट गाठतात. इष्टस्थळी पोहोचल्यावर उथळ पण स्वच्छ अशा गोड्या पाण्याच्या प्रवाहात ते आपल्या तोंडांनी खड्डे करतात. याला आपण घरटे म्हणू शकतो. या खड्ड्यात अगर घरट्यात मादी अंडी घालते व नर ती निषेचित करतो. नंतर ते दोघे तिथल्याच गोलसर गोट्यांनी ते खड्डे बुजवितात. सामनच्या काही जातींतील नर व मादी परत समुद्रात जातात; परंतु‘सॉक आय’किंवा किंग सामनच्या नर व मादी घरटेवजा खच्चे बुजविण्याचे शेवटचे कार्य संपले की,मरून जातात. २५−३० दिवसांनी अंड्यांतून डिंभ बाहेर येतात व तेथील पाण्यातील सूक्ष्म जीवजंतूंवर आपली गुजराण ४−६ महिन्यांपर्यंत करतात. नंतर ज्या मार्गाने त्यांचे मातापितर आले त्या मार्गानेच समुद्राकडे स्थलांतर करतात. तेथे ४−६ वर्षे राहून मोठे झाल्यावर परत नदीकडे विणावळीसाठी येतात, अंडी घालतात व मरून जातात.
यूरोपियन ईल या माशांचे स्थलांतर समुद्रगामी आहे. यूरोपातील नद्या सोडून हे मासे अटलांटिक महासागरातील ४,८०० किमी.चा खाऱ्यापाण्यातील प्रवास करून सारगॅसी समुद्रात येतात. हा समुद्र उत्तर अटलांटिक प्रदेशात वेस्ट इंडीज बेटांच्या ईशान्येकडे आहे व येथील पाणी थोडेसे उष्ण व संथ आहे. या पाण्यात ईल मासे अंडी घालतात. ती निषेचित झाल्यावर लेप्योसेफॅलस स्वरूपातील डिंभ बाहेर येतात. मग हे डिंभ गल्फ स्ट्रीमच्या पाण्यात वाढतात व त्या प्रवाहाबरोबर परंतु न चुकता परत ज्या देशातून त्यांचे जनक आले त्या देशात परत जातात. [⟶ प्राण्यांचे स्थलांतर].
तारली (सार्डीन), हेरिंग व बांगडे (मॅकेरेल) यांचे मोठाले थवेही स्थलांतर करताना आढळले आहे. यांच्या हालचालींवरून हे स्थलांतर अन्नार्जन किंवा जनन याकरिता असावे असे वाटते.
कार्पस्-मासे हा भारतातील शेती-संवर्धनाचा मुख्य आधार आहे व तीन प्रकारचे भारतीय कार्प (कटला, रोहू, मृगळ) तसेच तीन प्रकारचे परदेशी मासे चंदेरी, गवती आणि सामान्य असे मिळून देशातील मत्स्यशेती उत्पादनाचा ८५% पेक्षा ही अधिक वाटा उचलतात.
पावसात खाडीकिनाऱ्यावर शिंगाली माशांसारखे दिसणारे, मात्र त्यापेक्षा आकारने लहान असणारे तीन काटय़ांचे म्हणजेच चिवनी मासा म्हणतात.
हा मासा तेलकट असल्यामुळे तो हातात धरताच सटकतो. त्याचा काटा टोचल्यास इजा होते. खाडीकिनारी हे मासे अंडी घालतात.पावसाळ्याच्या सुरुवातीला हजारोंच्या संख्येने हे मासे किनाऱ्यावर येतात.
शिंगळा शिंगटे किंवा शिंगाडा म्हणतात.
माशांच्या प्रकारांमधील पापलेट, रावस, सुरमई, बांगडा, सौंदाळे, हलवा, घोळ इ. मोठे आणि कमी काटे असलेले मासे. छोटय़ा आणि काटेरी माशांमध्ये करली, भिंगी, पाला (हे तिन्ही मोठे, पण भरपूर काटे असलेले मासे आहेत) तर मांदेली, मोदकं, बोंबील, कांटा, तारली, मुडदुसे, टोकेरी सुळे, बोयटं, पेडवे, निवटे(निवटी), शिंगाडा इत्यादी अनेक प्रकारचे मासे खाल्ले जातात. मोरी / मुशी (शार्कची जात) या माशाला काटे नसून केवळ मध्यभागी मणका असतो, हा पथ्याचा मासा म्हणून बिनधोकपणे खाल्ला जातो.
पापलेट, बांगडा, सुरमई, रावस, मोरी, हलवा यांची सर्वसाधारणपणे मोठय़ा माशांमध्ये गणना होते. तर सौंदाळे, मुडदुशी (नगली), बोंबील, मांदेली, वेरल्या, शेवटे, धोडय़ारे असे मासे छोटय़ा माशांमध्ये मोडतात. याशिवाय कुल्र्या, तिसऱ्या, खडपी कालवे, कोलंबी अशा प्रकारचे मासेही मोठय़ा प्रमाणात उपलब्ध असतात. त्यापकी प्रत्येक माशाचे स्वतःचे गुणधर्म असतात. उदाहरण द्यायचे झाले तर खोल समुद्रात मिळणारे मोठे मासे (डीप सी फिश) हे सर्वसाधारणपणे अधिक बल देणारे अर्थात् बल्य असतात. उदा. रावस, हलवा, सुरमई. परंतु हे मासे पचायला जड असतात,
मासा हा पाण्यात रहणारा जलचर प्राणी आहे.मासा हे मानवाच्या दृष्टीने पौष्टिक अन्न आहे. यातील प्रथिने शरीराला पोषक आहेत. कॅल्शियम, फॉस्फरस व लोह यांसारखी जैव मूल्याच्या दृष्टीने महत्त्वाची असणारी
खनिजेही थोड्या प्रमाणात माशांपासून मिळतात. मासळीत काही महत्त्वाची जीवनसत्त्वेही असतात. कॉड, हॅलिबट, मुशी या माशांच्या यकृतापासून अ व ड जीवनसत्त्वयुक्त औषधी तेल निघते, तर आतड्यापासून ब जीवनसत्त्व मिळू शकते. मुश्यांच्या पक्षांपासून सार (सूप) करतात. मासे पचनास हलके असतात. त्यांच्या चरबीपासून रक्तवाहिन्यांतील कोलेस्टेरॉल वाढत नाही व आहारात त्यांचा समावेश केल्याने रक्तदाब कमी होतो. काही माशांच्या शरीरातील वाताशयांचा (हवेच्या पिशव्यांचा) विविध कामांसाठी उपयोग केला जातो. पाळीव जनावरांच्या आहारासाठी मत्स्यपीठ व झाडांसाठी उत्तम खतही मासळीपासून मिळते. मत्स्योद्योगात जगातील कोट्यवधी लोक गुंतले आहेत.मासे आहारात असणे चांगले आहे.
मासे २९) माकुळ/माखुल
डासांच्या अळ्या नष्ट करून हिवतापाचे (मलेरियाचे) निर्मूलन करण्याच्या कामी गॅम्ब्यूझसारख्या माशांचा फार उपयोग होतो. काही मासे नारूसारख्या रोगाचा प्रतिबंध करण्यास उपयोगी पडतात. काही मासे प्रायोगिक प्राणी म्हणून तर काही पाण्यातील प्रदूषण शोधून काढण्यास उपयुक्त ठरतात.
ज्या माशांच्या जातीचे सहज प्रजनन होऊ शकते व जे आकारमानाने लहान पण रंगदार व दिसण्यात आकर्षक असतात असे गोड्या पाण्यातील मासे काचेच्या जलजीवपात्रात ठेवून घराची शोभा वाढविणे व मनोरंजन करणे हाही जगातील लक्षावधी लोकांचा व्यवसाय आहे. एकट्या उत्तर अमेरिकेत या व्यवसायात अंदाजे पन्नास लक्ष लोक गुंतलेले असावेत. चीन, जपान व इतर दक्षिण आशियातील राष्ट्रांतही हा एक आवडीचा छंद मानला जातो.मुंबईत अनेक लोकांच्या घरी माशांची जलजीवपात्रे आढळतात. मुंबईतील तारापोरवाला जलजीवालय प्रसिद्ध आहे.[⟶ जलजीवालय].
पाण्यात गळ टाकून मासे पकडणे हाही प्रकार जगात सर्वत्र आढळतो. या प्रकाराने काही गोरगरीब चरितार्थासाठी मासे पकडतात, तर काही छंद म्हणून हौसेने मासेमारी करतात. या कामासाठी लागणारी उपकरणे अत्यंत साधी व गरिबांच्या आवाक्यात असलेली असू शकतात, तर काही किंमती असतात. किंमती उपकरणे तयार करण्याचे कारखाने बऱ्याच विकसित देशांत आहेत. हा छंद असलेले, निरनिराळ्या सामाजिक वा आर्थिक स्तरांतले लाखो लोक जगात आहेत. काही मासे शिकारी मासे म्हणून प्रसिद्ध आहेत. ते सहजगत्या गळास लागत नाहीत. काही वेळा बंदुकीने त्यांची शिकार केली जाते.[⟶ मत्स्यपारध].
Masa ha
মাছ (ইংৰাজী: fish) একপ্ৰকাৰৰ জলজ প্ৰাণী। মাছে ফুলৰ সহায়ত উশাহ লয়। ইহঁতৰ আঙুলি অথবা ভৰি নেথাকে। বেছিভাগ মাছেই শীতল ৰক্তৰ প্ৰাণী।[1][2] পৰ্বতীয়া জল ধাৰাৰ পৰা, অতি গভীৰ সমুদ্ৰ পৰ্যন্ত মাছ পোৱা যায়। বৰ্তমানলৈকে অন্য যিকোনো মেৰুদণ্ডীৰ তুলনাত মাছৰ সৰ্বাধিক, প্ৰায় ৩৩,১০০ টা নথিভুক্ত প্ৰজাতি পোৱা গৈছে।[3]
মাছবোৰ মানুহৰ খাদ্যৰ এটা প্ৰধান উৎস। খাদ্যৰ বাবে মানুহে সাগৰ আৰু পুখুৰীত মাছৰ চিকাৰ কৰে আৰু ব্যৱসায়িক ভাৱে পালনো কৰে। বহু লোকে আলংকৰিক মাছক সৌন্দৰ্যবৰ্ধনৰ বাবে একুৰিয়ামতো ৰাখে। ধৰ্মীয় চিহ্ন, কলা, কিতাপ আৰু চলচিত্ৰৰ বিষয় হিচাপে যুগ যুগ ধৰি মাছ সংস্কৃতিৰ এক অবিছেদ্য অংগ ৰূপে পৰিণিত হৈ আহিছে।
সাধাৰণতে মাছ বুলিলে একে পূৰ্বজৰ পৰা সৃষ্টি হোৱা উভচৰ, সৰীসৃপ, চৰাই আৰু স্তন্যপায়ীবোৰক ধৰা নহয়, যদিও ইয়াক জীৱ বৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজনৰ এটা সঠিক গোট বুলি গণ্য কৰা নহয়, কিয়নো তিমি মাছৰ দৰে স্তন্যপায়ী তথা মিছামাছৰ দৰে পতংগকো মাছ বুলিয়েই কোৱা হয়। শ্ৰেণীবিভাজনত পৰম্পৰাগত মৎস বা মাছ শব্দক এক প্ৰকাৰগত গোট বুলিহে কোৱা হয়।
মাছ হিচাপে গণ্য কৰা জীৱবোৰ হৈছে কেম্ব্ৰিয়ান যুগত উদ্ভৱ হোৱা কিছুমান কোমল দেহৰ পৃষ্ঠদণ্ডী। সকলো মাছৰে এ়ডাল প্ৰকৃত মেৰুদণ্ড নেথাকিবও পাৰে।
1.জলজ, অলুণীয়া বা সাগৰীয় পানীত বাস কৰা শীতলৰক্তী কশেৰুকী প্ৰাণী।
2.শৰীৰটো প্ৰৱাহৰৈশিক, দীঘলীয়া।
3.দেহটোক তিনিটা খণ্ডত ভগাব পাৰি, যেনে- মূৰ, কাণ্ড আৰু নেজ।
4.মুখত হনু আৰু দাঁত নেথাকে।
5.মূৰত এযোৰ চকু, এখন মুখ আৰু এযোৰ বাহ্যিক নাসাৰন্ধ্ৰ থাকে।
6.ইহঁতৰ গাত সাধাৰণতে যুগ্ম আৰু অযুগ্ম পক্ষ বা ফান থাকে। ফানৰ সহায়ত মাছে পানীত সাঁতুৰি ফুৰে আৰু দেহৰ ভাৰসাম্য বজাই ৰাখে। যুগ্ম ফানবোৰ হ’ল বক্ষ ফান (Pectoral fin), আৰু শ্ৰোণী ফান (Pelvic fin)। অযুগ্ম ফানবোৰ হ’ল পৃষ্ঠীয় ফান (Dorsal fin), পায়ু ফান (Anal fin) আৰু পুচ্ছ ফান (Caudal fin)।
7.নেজডাল মঙহাল আৰু প্ৰাণীটোক চলনৰ সময়ত সন্মূখৰ পিনে ঠেলি দিয়াত সহায় কৰে।
8.মাছৰ শৰীৰটো বাকলিৰে আবৃত। অৱশ্যে বাকলিবিহীন মাছো আছে।
9.হাওঁফাঁওৰে উশাহ লোৱা ডিপ্নই উপশ্ৰেণীৰ মাছবোৰৰ বাহিৰে আনবোৰ মাছৰ নাসাৰন্ধ্ৰ গ্ৰসনীৰ লগত সংযুক্ত নহয়।
10.মাছে জলক্লোমৰ দ্বাৰা উশাহ নিশাহ লয়। কিছুমান মাছৰ অতিৰিক্ত শ্বসনাংগও থাকে।
11.ক্লোমৰন্ধ্ৰৰ সংখ্যা 10 যোৰতকৈ অধিক নহয়। সাৰাৰণতে 5 যোৰকৈ থাকে।
12.সংবেদী পাৰ্শ্বৰেখাবোৰ সুবিকশিত।
13.হৃদযন্ত্ৰটো দুটা কোঠালীযুক্ত – এটা অলিন্দ আৰু এটা নিলয়।
14.বহিঃকৰ্ণ আৰু মধ্যকৰ্ণ নেথাকে কিন্তু অন্তঃকৰ্ণ থাকে আৰু ইয়াত তিনিটা অৰ্ধবৃত্তাকাৰ নলিকাযুক্ত।
15.10 যোৰ কপালীয় স্নায়ু থাকে।
16.বৃক্ক মেছ’নেফ্ৰিক প্ৰকাৰৰ। কিছুমানত প্ৰনেফ্ৰিক নলিকাও থাকে।
17.জননাংত প্ৰকৃত জনন নলী থাকে।
18.লিংগভেদ আছে।
19.ভ্ৰূণাত্মক স্তৰত এমনিঅ’ন আৰু কৰিয়ন নামৰ বীজাৱৰণ নেথাকে।
20.নিষেচন বাহ্যিক।
মাছৰ শ্ৰেণীটো অতি ডাঙৰ আৰু ইয়াৰ শ্ৰেণীবিভাজন প্ৰক্ৰিয়াও জটিল। বহুতো মাছৰ চৰিত্ৰ ইহঁতৰ জীৱাশ্মবোৰৰ পৰাহে জানিব পৰা গৈছে। মুলাৰে প্ৰথমতে নিম্নখাপৰ কশেৰুকী প্ৰাণীবোৰৰ শ্ৰেণীবিভাজন কৰিছিল আৰু মৎস্যক শ্ৰেণী হিচাপে গণ্য কৰি ইয়াক 6 টা উপশ্ৰেণীত ভাগ কৰিছিল। এই 6 টা উপশ্ৰেণী হ’ল – ডিপ্ন’ই (Dipnoi), টেলিঅ’ষ্টি (Teleostei), গেন’ইডি (Ganoidei), ইলাছম’ব্ৰাংকি (Elasmobranchi), মাৰ্ছিপ’ব্ৰাংকি (Marsipobranchi) আৰু লেপ্ট’কাৰ্ডি (Leptocardi)। বিস্তৃতি, প্ৰাচীন ইতিহাস, আৰু অন্য মেৰুদণ্ডী প্ৰাণীৰ লগত লগত তুলনা কৰি মাছবোৰক বৰ্তমানৰ বিজ্ঞানীসকলে ইয়াক অতিশ্ৰেণী (Super Class) হিচাপে গণ্য কৰিছে। আধুনিক যুগৰ বিজ্ঞানী বাৰ্গে (Berg, 1940) মৎস্যসমূহক 7 টা শ্ৰেণীত ভাগ কৰিছে, যেনে – টেৰিক্থিছ (Pterichthys), কক্ক’’ষ্টি (Coccostei), একান্থ’ডি (Acanthodii), ইলাছম’ব্ৰাংকি (Elasmobranchii), হল’চেফালি (Holocephali), ডিপ্ন’ই (Dipnoi) আৰু টেলিঅ’ষ্টমি (Teleostomi)। এইবোৰৰ প্ৰথম তিনিটা পৃথিৱীৰ পৰা সম্পূৰ্ণৰূপে বিলুপ্তি হৈছে আৰু ইহঁতক একেলগে প্লেক’ডাৰ্মি (Placodermi) বুলি কোৱা হয়।
=শ্ৰেণী: 1. প্লেক’ডাৰ্মি (Placodermi)=
1.ইহঁতৰ শৰীৰটো অস্থিময় বৰ্মৰে সুৰক্ষিত হৈ থাকে বাবে ইহঁতক প্লেক’ডাৰ্ম বোলা হয়।
2.হাইয়ড (Hyoid) হাড়ে নিলম্বিকাৰ কাম নকৰে।
3.যুগ্ম ফান আছে।
উদাহৰণ: কক্ক’ষ্টিয়াছ (Coccosteus)
শ্ৰেণী: 2. কন্দ্ৰিক্থিছ (Chondricthyes):
1.দেহটো পৃষ্ঠীয় অংকীয়ভাৱে চেপেটা।
2.ছালখন টান, শ্লেষ্মাগ্ৰন্থিযুক্ত আৰু প্লেক’ইড বাকলিৰে আবৃত।
3.মুখখন অংকীয়।
4.কংকালতন্ত্ৰ কোমলাস্থিৰ (Cartilage) দ্বাৰা গঠিত।
5.মধ্য আৰু যুগ্ম ফান থাকে।
6.মতা মাছৰ শ্ৰোণী ফানৰ গুৰিত এযোৰ আলিংগক (Clasper) থাকে।
7.বায়ুথলী আৰু হাওঁফাওঁ নেথাকে।
8.সংবেদী কোষবোৰ লাওঁখোলাৰ লগত সংযুক্ত।
9.অৱস্তক গুহা (Cloaca) থাকে।
10.কশেৰুকা সম্পূৰ্ণ আৰু পৃথক।
11.5 যোৰ জলক্লোম আছে।
12.নিষেচন আভ্যন্তৰিণ।
এই শ্ৰেণীটোক 2 টা উপশ্ৰেণীত ভগোৱা হৈছে।
উপশ্ৰেণী: 1. ছিলাচি বা ইলাছম’ব্ৰেংকি (Selachii or Elasmobranchi)
1.মধ্য অক্ষ অবিহনে যুগ্ম ফান থাকে।
2.বক্ষ ফানৰ গুৰিটো ঠেক।
3.ইহঁতৰ জলক্লোমবোৰ পৃথক পৃথক কোঠালিত থাকে।
4.চকুৰ পিছফালে এটা সৰু ৰন্ধ্ৰ থাকে।
5.আলিংগক থাকে।
এই উপশ্ৰেণীৰ বিলুপ্ত মাছবোৰক প্ৰট’ছিলাচি (Protoselachii) আৰু জীৱিত মাছবোৰক ইউছিলাচি (Euselachii) বোলা হয়।
অতিবৰ্গ: 1. প্লিউৰ’ট্ৰিমেটা (Pleurotremata):
1.ক্লোমৰন্ধ্ৰবোৰ পাৰ্শ্বীয়ভাবে অৱস্থিত।
2.দাঁতবোৰ চোকা আৰু শংকু আকৃতিৰ।
3.বক্ষীয় চক্ৰৰ সোঁ আৰু বাওঁফালটো পৃষ্ঠীয়ভাৱে পৃথক।
বৰ্গ: 1. লেম্নিফৰমিছ (Lamniformes):
1.পৃষ্ঠীয় ফান দুখন কন্টকবিহীন।
2.পায়ু ফান থাকে।
উদাহৰণ: ডগফিছ (Scoliodon), ষ্টেগ’ষ্ট’মেটা (Stegostoms, Tiger shark), হাতুৰিমুৰীয়া চাৰ্ক (Sphyrna) ইত্যাদি।
অতিবৰ্গ: 2. হাইপ’ট্ৰিমেটা (Hypotremata):
1.ক্লোমৰন্ধ্ৰবোৰ অংকীয় দিশত অৱস্থিত।
2.বক্ষীয় ফানৰ সন্মূখৰ ফালটো মূৰ নাইবা শৰীৰৰ লগত সংযুক্ত হৈ থাকে।
3.হায়মেণ্ডিবুলাৰত (Hyomandibular) ক্লোমীয় ৰশ্মি (Branchial rays) নেথাকে।
4.বক্ষচক্ৰ (Pectoral girdle) দুয়োটা ফাল প্ৰত্যেকে প্ৰত্যেকৰ লগত সংযুক্ত হৈ থাকে নতুবা ৰাজহাড়ৰ লগত সংযুক্ত হৈ থাকে।
বৰ্গ: 1. ৰাজিফৰ্মিছ (Rajiformes):
1.মূৰ আৰু বক্ষীয় ফানৰ মাজত বৈদ্যুতিক অংগ নেথাকে।
2.আদিনেত্ৰকোটৰ (Preorbital) কোমলাস্থিৰ বৃদ্ধি নহয়।
উদাহৰণ: স্কেট বা ৰাইন’বেটাছ (Rhinobatus),। ঈগল ৰে (Myliobatus)।
বৰ্গ: 2. ট’ৰপেডিনিফ’ৰমিছ (Torpediniformes):
1.মূৰ আৰু বক্ষীয় ফানৰ মাজত বৈদ্যুতিক অংগ থাকে।
2.আদিনেত্ৰকোটৰ (Preorbital) কোমলাস্থিৰ বৃদ্ধি হৈ বৃহৎ আকৃতি ধাৰণ কৰে।
উদাহৰণ: ট’ৰপেড’ বা ইলেট্ৰিক ৰে (Torpedo)।
শ্ৰেণী: 3. হল’ছেফালি (Holocephalii):
1.লাওঁখোলাৰ পেলেট’-কোৱাৰ্ডেট (Palato-quadrate) কোমলাস্থিডাল নিউৰ’ক্ৰেনিয়ামৰ (Neuro-cranium) লগত সংযুক্ত হৈ থাকে।
2.জলক্লোম 4 যোৰ আৰু ইহঁতক অপাৰকুলামে ঢাকি ৰাখে।
3.ক্ল’আকা নেথাকে।
4.শ্ৰোণীচক্ৰৰ সোঁ আৰু বাওঁফালটো সংযুক্ত হৈ নেথাকে।
উপশ্ৰেণী: 2. কাইমেৰা (Chimarae):
1.পৃষ্ঠদণ্ড আছে আৰু ইয়াক অসংখ্য কেলছিয়ামযুক্ত আঙঠিয়ে আংশিকভাৱে আৱৰি ৰাখে। 2.বক্ষ ফানবোৰ সাধাৰণ প্ৰকৃতিৰ।
বৰ্গ: 1. কাইমেৰিফৰমিছ (Chimaeriformes):
উদাহৰণ: কাইমেৰা (Chimerae)
শ্ৰেণী: 3. ডিপ্ন’ই (Dipnoi):
1.দুই ধৰণৰ শ্বসনাংগ থাকে – জলক্লোম আৰু হাওঁফাওঁ।
2.মাত্ৰ এযোৰ জলক্লোম থাকে।
3.অপাৰকুলাম, বায়ু থলী আৰু ক্ল’য়েকা আছে।
4.ছাইক্ল’ইত বাকলিৰ ছালখন আবৃত।
5.যুগ্ম ফানবোৰ খণ্ডিত।
6.শ্ৰোনীচক্ৰ যুৰীয়া নহয়।
বৰ্গ: 1. ছেৰাট’ডিফ’ৰমিছ (Ceratodformes):
1.অন্তঃলাওঁখোলাটো (Endocranium) কোমলাস্থিযুক্ত।
2.বায়ুথলী এটা।
উদাহৰণ: ছেৰাট’ডাছ (Ceratodus), নিঅ’ছেৰাট’ডাছ (Neoceratodus)।
বৰ্গ: 2. ছেৰাট’ডিফ’ৰমিছ (Lepidosireniformes):
1.অন্তঃলাওঁখোলাটো আৱৰণযুক্ত।
2.বায়ুথলী যুৰীয়া।
উদাহৰণ: প্ৰট’পটেৰাছ (Protopterus), লেপিড’চাইৰেন (Lepidosiren)
শ্ৰেণী: 4. টেলিঅ’ষ্টমি (Teleostomi):
1.অন্তঃকংকাল কম বেছি পৰিমাণে অস্থিযুক্ত।
2.লাওঁখোলাটো সাধাৰণতে হায়’ষ্টাইলিক (Hyostylic)।
3.ছালখন গ্লেনইড, ছাইক্লইড বা টিন’ইড বাকলিৰে আবৃত। 4.অপাৰকুলাম থাকে।
5.যুগ্ম আৰু অযুগ্ম ফান থাকে।
6.ক্ল’য়েকা আৰু আলিংগক থাকে।
এই শ্ৰেণীটোক দুটা উপশ্ৰেণীত ভগোৱা হৈছে।
উপশ্ৰেণী: 1. ক্ৰছপ্টেৰিজি (Crossopterygii):
1.যুৰীয়া ফানযুক্ত আৰু এইবোৰ মধ্যস্থ খলপাযুক্ত।
2.দেহটো বাকলিৰি ঢাক খোৱা।
3.অন্তঃনাসাৰন্ধ্ৰ আছে আৰু মুখগহ্বৰৰ লগত যুক্ত।
4.কেইটা জীৱিত প্ৰজাতিত বাহিৰে বাকীবোৰ বিলুপ্ত হৈছে।
উদাহৰণ: লেটিমেৰিয়া (Letimeria), ছিলাকেন্থাছ (Celacanthus, বিলুপ্ত)।
উপশ্ৰেণী: 2. একটিন’প্টেৰিজি (Actinopterygii):
1.ইহঁতে আদিম চৰিত্ৰ দেখুৱায়। 2.অন্তঃনাসাৰন্ধ্ৰ নেথাকে। 3.শল্কীয় (Squamosal) অস্থি নেথাকে। 4.যুগ্মফানৰ পক্ষৰশ্মিৰ (Fin rays) চেছেলিয়াবোৰে (Basalia) ছালৰ লগত লাগি নেথাকে। এই উপশ্ৰেণীটো 18 টা বৰ্গত বিভক্ত।
বৰ্গ: 1. পলিপটেৰিফৰমিছ (Polypteriformes):
1.ছালখন সাধাৰণ তীৰ্যককোণী (Rhombic) গেনইড বাকলিৰে আবৃত।
2.পৃষ্ঠীয় ফানৰ অসংখ্য ফিনলেটছ্ (Finlets) আছে।
3.নেজডাল বিষমপুচ্ছীয়।
4.বক্ষীয় ফানৰ সংযোগ স্থলত এটা সুস্পষ্ট ভূমি আছে।
5.বায়ুথলী দ্বিখণ্ডিত আৰু অন্ত্ৰৰ অংকীয় দিশৰ লগত সংযুক্ত হৈছে।
উদাহৰণ: পলিপটেৰাছ (Polypterus)
বৰ্গ: 2. এছিপেনচেৰিফৰমিছ (Acipenseriformes):
1.দেহটোত 5 শাৰী অস্থিযুক্ত প্ৰশক্ল (Scutes) আছে।
2.নাসামণ্ডল দীঘলীয়া।
3.অন্তঃলাওঁখোলা কোমলাস্থিযুক্ত।
4.পুচ্ছফান বিষমপুচ্ছীয় (Heterocercal)।
উদাহৰণ: এছিপেন্চাৰ (Acipenser)
বৰ্গ: 3. এমিফৰমিছ (Amiiformes):
1 বাকলি ছাইক্ল’ইড প্ৰকৃতিৰ।
2.কশেৰুকাকায় (Vertebral centra) পশ্চগৰ্তী (Opisthocoelus) নহয়।
3.বক্ষীয় প্ৰকোষ্ঠিকা (Pectoral radials) স্কেপুলা-কোৰাকয়ড কোমলাস্থিৰ লগত সংযুক্ত।
উদাহৰণ: এমিয়া (Amia)
বৰ্গ: 4. লেপিড’ষ্টেইফৰমিছ (Lepidosteiformes):
1.ছালখন তীৰ্যককোণী (Rhombic) গেনইড বাকলিৰে আবৃত।
2.নাসাৰন্ধ্ৰটো দীঘলীয়া নাসামণ্ডলৰ প্ৰান্তত অৱস্থিত।
3.পুচ্ছ ফান কিছু পৰিমাণে বিষমপুচ্ছীয়।
4.কশেৰুকাবোৰ সম্পূৰ্ণকৈ অস্থিভূত (Ossified) আৰু পশ্চগৰ্তী।
উদাহৰণ: লেপিড’ষ্টিয়াছ (Lepidosteus)
বৰ্গ: 5. ক্লুপিফৰমিছ (Clupeiformes):
1.বাকলিবোৰ সুবিকশিত আৰু ছাইক্লইড প্ৰকৃতিৰ।
2.পুচ্ছ ফান সমপুচ্ছীয় (Homocercal)।
3.পৃষ্ঠীয় আৰু পায়ু ফানত কন্টক নেথাকে।
4.কশেৰুকাকায় সম্পূৰ্ণৰূপে অস্থিভূত।
5.ৱেবাৰ অস্থিকা (Weberian ossicle) নেথাকে।
উদাহৰণ: নট’পটেৰাছ (Notopterus), ক্লুপিয়া (Clupeia)।
বৰ্গ: 6. স্কপেলিফৰমিছ (Scopeliformes):
1.পৃষ্ঠীয় আৰু পায়ু ফানত কন্টক নেথাকে।
2.এখন চৰ্বীময় ফান (Adipose fin) থাকে।
3.মুখখন ডাঙৰ আৰু ইয়াত অসংখ্য সৰসৰু দাঁত থাকে।
4.সাধাৰণতে সংদীপ্তি অংগ থাকে।
উদাহৰণ: হাৰপ’ডন (Harpodon)
বৰ্গ: 7. ছাইপ্ৰিনিফৰমিছ (Cypriniformes):
1.ৱেবাৰ অস্থিয়ে অন্তঃকৰ্ণ আৰু বায়ুথলীক সংযোক কৰে।
2.বায়ুথলীটো পাচন নলীৰ লগত এডাল নলিকাৰ দ্বাৰা সংযুক্ত হৈ থাকে।
3.উদৰৰ তলফালে অংকীয় ফান থাকে।
ইয়াক আকৌ দুটা উপভাগত ভগোৱা হৈছে –
ভাগ : 1. ছাইপ্ৰিনি (Cyprini): শৰীৰটোত সাধাৰণতে বাকলি থাকে যদিও কিছুমানৰ নেথাকে।
ইহঁতৰ তৃতীয় আৰু চতুৰ্থ কশেৰুকা ইটোৱে সিটোৰ লগত যুক্ত হৈ নেথাকে। উদাহৰণ: ৰৌ মাছ (Labeo rohita), ভকুৱা (Catla)।
ভাগ : 2. চিলুৰি (Siluri): বাকলি নেথাকে। উৰ্দ্ধহনুৰ হাড়ডাল সৰু হৈ পিচ্ছিকাবোৰক Barbules) ধৰিৰাখে। দ্বিতীয়, তৃতীয়, চতুৰ্থ আনকি কেতিয়াবা পঞ্চম কশেৰুকাও একেলগে সংযুক্ত হৈথাকে। উদাহৰণ: এৰিয়াছ (Arius), শিঙি মাছ (Heteropneustes), মাগুৰ মাছ (Clarius), বৰালী মাছ (Wallago) ।
বৰ্গ: 8. এংগুইলিফৰমিছ (Anguilliformes):
1.দেহটো চুঙা আকৃতিৰ আৰু দীঘলীয়া।
2.ছালখন নগ্ন যদিও সৰু সৰু বাকলি কিছুমান ছালত পোত খাই থাকে।
3.পৃষ্ঠীয় আৰু পায়ু ফান দীঘলীয়া আৰু ঠেক।
4.শ্ৰোণী ফান থাকিলে উদৰীয় অঞ্চলত থাকে।
5.ফানবোৰত কন্টক নেথাকে।
6.বায়ুথলীটো অন্ত্ৰৰ লগত সংযুক্ত হৈ থাকে।
উদাহৰণ: এংগুইলা (Anguilla)
বৰ্গ:9. বেলনিফৰমিছ (Beloniformes):
1.দেহটো দীঘলীয়া আৰু ছালত ছাইক্ল’ইড বাকলি থাকে।
2.ফানত কন্টকনেথাকে।
3.অংকীয় ফান উদৰীয়।
4.ইহঁতৰ কিছুমানে মাছে গ্লাইডিং প্ৰক্ৰিয়াৰে পানীৰ ওপৰলৈ জাপ মাৰি কিছু সময়ৰ বাবে ভাসমান হৈ উৰিব পাৰে।
উদাহৰণ: বেল’নি (Beloni), উৰণীয়া মাছ (Exocoetus)
বৰ্গ:10. চিগ্নাথিফৰমিছ (Syngnathifomes):
1.দেহটো বাকলি নাইবা অস্থিযুক্ত আঙঠিৰে আবৃত।
2.মুখখন অগ্ৰপ্ৰান্তৰ মূৰত অৱস্থিত আৰু নাসামণ্ডল নলি আকৃতিৰ।
3.পৃষ্ঠীয়, পায়ু আৰু বক্ষীয় পক্ষ বা ফানৰ পক্ষৰশ্মিবোৰ শাখাযুক্ত নহয়।
উদাহৰণ: সামূদ্ৰিক ঘোঁৰা (Hippocampus), চিগ্নেথাছ (Syngnathus)
বৰ্গ:11. অফিঅ’চেফালিফৰমিছ (Ophiocephaliformes):
1.দেহটো ছাইক্ল’ইড বাকলিৰে আবৃত।
2.মূৰটো দোপাখোৱা আৰু ডাঙৰ ডাঙৰ বাকলিৰে আবৃত।
3.ফানবোৰ কন্টকহীন।
4.অতিৰিক্ত শ্বসনাংগ থাকে।
5.বায়ুথলী দীঘলীয়া আৰু পুচ্ছ অঞ্চললৈ বিস্তৃত।
গৰৈ মাছ (Channa)
বৰ্গ:12. চিমব্ৰেংকিফৰমিছ (Symbranchiformes):
1.দেহটো সাপৰ নিচিনা দীঘলীয়া আৰু ছালত বাকলি নেথাকে।
2.বায়ুথলী নেথাকে।
3.ফানত কন্টকনেথাকে।
4.পৃষ্ঠীয়, পুচ্ছ আৰু পায়ু ফান নিৰবিচ্ছিন্ন ভাৱে সংলগ্ন হৈ থাকে।
5.ক্লোমৰন্ধ্ৰ এটা, অনুপ্ৰস্থীয় আৰু অংকীয়।
উদাহৰণ: কুচিয়া (Amphipnous cuchia)।
বৰ্গ:13. পাৰ্চিফৰমিছ (Perciformes):
1.ফান কন্টকযুক্ত।
2.দুখন পৃষ্ঠীয় ফান।
3.বক্ষীয় অঞ্চলত অংকীয় ফান থাকে আৰু ইয়াত 6 ডালতকে বেছি পক্ষৰশ্মি নেথাকে।
4.ৱেবাৰৰ অস্থি নেথাকে।
উদাহৰণ: কাৱৈ মাছ (Anabus), ট্ৰাইকিউৰাছ (Trichirus)।
বৰ্গ:14. প্লিউৰ’নেক্টিফৰমিছ (Pleuronectiformes):
1.পানীৰ তলত বাস কৰাৰ বাবে অভিযোজিত হ’বলৈ বাবে ইয়াৰ দেহটো চেপেটা। 2.চকু দুটা অংকীয় ফালে অৱস্থিত।
3.লাওঁখোলাটো অপ্ৰতিসম।
4.ফানত কন্টক নেথাকে।
5.পূৰ্ণাংগ প্ৰাণীথ বায়ুথলী নেথাকে।
উদাহৰণ: চাইনাপ্টুৰা (Synaptura), প্লিউৰ’নেক্টাছ(Pleuronectus)।
বৰ্গ:15. মাষ্টাচেম্বেলিফৰমিছ (Mastacembeliformes):
1.দেহটো ঈল মাছৰ নিচিনা দিঘলীয়া।
2.পৃষ্ঠীয়, পুচ্ছ আৰু পায়ু ফান উপৰা উপৰিকৈ সংযুক্ত হৈ থাকে। কেতিয়াবা সৰু পুচ্ছ ফানখন পৃথক হৈ থাকে।
3.পৃষ্ঠীয় ফানৰ সন্মূখত কিছুমান মুক্ত কন্টক থাকে।
4.পায়ু ফানৰ তিনিডাল কন্টক থাকে।
5.অংকীয় ফান নেথাকে।
6.বক্ষ ফান থাকে।
উদাহৰণ: মাষ্টাচেম্বেলাছ (Mastacembelus)
বৰ্গ:16. ইকিনেইফৰমিছ (Echeneiformes):
1.প্ৰথম পৃষ্ঠীয় ফানখন ৰূপান্তৰিত হৈ এঠা খাই ধৰিবলৈ অভিযোজিত হয়।
2.বাকলিবোৰ চাইক্লইড প্ৰকৃতিৰ।
3.দ্বিতীয় পৃষ্ঠীয় ফান আৰু পায়ু ফানত কন্টক নেথাকে
4.বায়ুথলী নেথাকে।
উদাহৰণ: ইকিনেইছ (Echeneis), ৰিম’ৰা (Remora)।
বৰ্গ:17. টেট্ৰ’দন্তীফৰমিছ (Tetrodontiformes):
1.বাকলিবোৰ কাইটলৈ ৰূপান্তৰিত হয়।
2.অস্থিযুক্ত প্লেটে দেহটো আগুৰি ৰাখে।
উদাহৰণ: অষ্ট্ৰাচিঅ’ন (Ostracion), টেট্ৰাড’ন (Tetradon)।
বৰ্গ:18. লফিফৰমিছ (Lophiformes):
1.পৃষ্ঠীয় ফান দুখন।
2.বায়ুথলী নেথাকে।
3.বক্ষফান ঠেংসদৃশ।
উদাহৰণ: লফিয়াছ (Lophius)।
মাছ (ইংৰাজী: fish) একপ্ৰকাৰৰ জলজ প্ৰাণী। মাছে ফুলৰ সহায়ত উশাহ লয়। ইহঁতৰ আঙুলি অথবা ভৰি নেথাকে। বেছিভাগ মাছেই শীতল ৰক্তৰ প্ৰাণী। পৰ্বতীয়া জল ধাৰাৰ পৰা, অতি গভীৰ সমুদ্ৰ পৰ্যন্ত মাছ পোৱা যায়। বৰ্তমানলৈকে অন্য যিকোনো মেৰুদণ্ডীৰ তুলনাত মাছৰ সৰ্বাধিক, প্ৰায় ৩৩,১০০ টা নথিভুক্ত প্ৰজাতি পোৱা গৈছে।
মাছবোৰ মানুহৰ খাদ্যৰ এটা প্ৰধান উৎস। খাদ্যৰ বাবে মানুহে সাগৰ আৰু পুখুৰীত মাছৰ চিকাৰ কৰে আৰু ব্যৱসায়িক ভাৱে পালনো কৰে। বহু লোকে আলংকৰিক মাছক সৌন্দৰ্যবৰ্ধনৰ বাবে একুৰিয়ামতো ৰাখে। ধৰ্মীয় চিহ্ন, কলা, কিতাপ আৰু চলচিত্ৰৰ বিষয় হিচাপে যুগ যুগ ধৰি মাছ সংস্কৃতিৰ এক অবিছেদ্য অংগ ৰূপে পৰিণিত হৈ আহিছে।
সাধাৰণতে মাছ বুলিলে একে পূৰ্বজৰ পৰা সৃষ্টি হোৱা উভচৰ, সৰীসৃপ, চৰাই আৰু স্তন্যপায়ীবোৰক ধৰা নহয়, যদিও ইয়াক জীৱ বৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজনৰ এটা সঠিক গোট বুলি গণ্য কৰা নহয়, কিয়নো তিমি মাছৰ দৰে স্তন্যপায়ী তথা মিছামাছৰ দৰে পতংগকো মাছ বুলিয়েই কোৱা হয়। শ্ৰেণীবিভাজনত পৰম্পৰাগত মৎস বা মাছ শব্দক এক প্ৰকাৰগত গোট বুলিহে কোৱা হয়।
মাছ হিচাপে গণ্য কৰা জীৱবোৰ হৈছে কেম্ব্ৰিয়ান যুগত উদ্ভৱ হোৱা কিছুমান কোমল দেহৰ পৃষ্ঠদণ্ডী। সকলো মাছৰে এ়ডাল প্ৰকৃত মেৰুদণ্ড নেথাকিবও পাৰে।
ਮੱਛੀ ਸ਼ਲਕਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਜਲਚਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇੱਕ ਜੋੜਾ ਪੰਖਾਂ ਨਾਲ ਯੁਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਛਲੀਆਂ ਮਿੱਠੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੰਦਰ ਤਟ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਛਲੀਆਂ ਖਾਣ ਅਤੇ ਪੋਸਣ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੋਮਾ ਹਨ। ਕਈ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ, ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਛਲੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮਛਲੀਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 28, 500 ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਕੋਈ 2,18,000 ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਈ ਮਛਲੀਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜਲੀ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਵ੍ਹੇਲ ਇੱਕ ਮੱਛੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਮੱਛੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਜਲੀ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਜੀਵਨ ਗਲਫੜੇ (ਗਿਲਜ) ਨਾਲ ਯੁਕਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਡਾਲੀਨੁਮਾ ਅੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਲਿੰਬ) ਤਾਂ ਉਹ ਫਿਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਬਿਨਾਂ ਉਂਗਲਾਂ ਵਾਲੇ।[1][2]
ਕੁੱਝ ਮਛਲੀਆਂ ਨਹੀਂ ਕੇਵਲ ਵਿਸ਼ਾਲਕਾਏ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਇੰਨੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੇ ਇੰਸਾਨ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਵੀ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੱਛੀ ਪ੍ਰਜਨਣ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ਦਾ ਆਲ੍ਹਣਾ ਉਸਾਰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅੰਡੇ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵੰਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮੱਛੀ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚੋਂ ਹਵਾ ਤੇ ਲੇਸਦਾਰ ਪਦਾਰਥ ਛੱਡਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਕੇ ਝੱਗ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਝੱਗ ਤੈਰ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਜਾਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਨਾਲ ਚਿਪਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਜੀਵ ਆਂਡੇ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਦੇ ਹੇਠ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਂਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਂਡੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਆ ਕੇ ਇਸ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ମାଛ ଏକ ଜଳଚର ଜୀବ ଅଟେ । ଏହା ଗାଲିସିଦ୍ୱାରା ଶ୍ୱାସକ୍ରିୟା କରିଥାଏ ।
மீன் (fish) என்பது நீரில் வாழும் முதுகெலும்பு உள்ள ஒரு விலங்கு இனம் ஆகும். இவற்றை நான்கு கால்கள் இல்லா முதுகெலும்புள்ள நீர் வாழ் உயிரினம் என்று வரையறை செய்யலாம். மீன்களின் முன்னும் பின்னும் உள்ள புறங்கள் குவிந்த அமைப்புடையவை. இவற்றின் உடலானது தலை, உடல், வால் என மூன்று தனித்தனிப் பகுதிகளைக் கொண்டுள்ளன. இவற்றிற்கு தனியாக கழுத்துப்பகுதி இல்லை. இவை இணைத்துடுப்புகளாலும், நடுமுதுகுத் துடுப்புகளாலும் நீந்திச் செல்கின்றன.
பெரும்பாலான மீன்கள் புறவெப்ப (குளிர்-இரத்த விலங்குகள்) தன்மையுடையன. அதாவது சுற்றுசூழலுக்கு ஏற்ப அவை தங்கள் உடல் வெப்பத்தை மாற்றிக்கொள்ளும். ஆனாலும் வெள்ளை சுறா, சூரை மீன் போன்ற சில பெரிய மீன்களும் அதிக மைய வெப்பநிலையைத் தாங்கிக்கொள்ளும் ஆற்றலுடையன.[1][2]
இவை நீரிலேயே மூச்சுவிட்டு உணவுண்டு இனப்பெருக்கம் செய்து வாழும் உயிரினம் ஆகும். பல்வேறு வகையான மீன்கள் நன்னீரிலும், உப்பு நீரிலும் வாழ்கின்றன. மீனின் வகைகள் அளவாலும், நிறத்தாலும், வடிவத்தாலும் மிகவும் வேறுபட்டு காணப்படுகின்றன.
நீராதாரம் தான் பெரும்பான்மையான மீன் இனங்களின் வாழிடங்களாகும். இவை பெரும்பாலான நீர்வாழ் பகுதிகளை ஆக்கிரமித்துள்ளன. சில மீன்கள் ஆழம் குறைவான சிறு குட்டைகளிலும், சில மீன்கள் ஆழ் கடல்களில், ஒளி புகா பேராழத்திலும் வாழ்கின்றன. உயரமான மலை நீரோடைகள் (எ.கா., கேர், கட்ஜன்) இருந்து தாழ்ந்த, ஆழ்ந்த கடல்களின் ஆழத்திலும் (எ.கா., கல்பர்ஸ் (குள்ள மீனினம், தூண்டி மீன்), என கிட்டத்தட்ட அனைத்து நீர் சூழல்களிலும் அவை காணப்படுகின்றன. சுமார் 33,100 மீன் சிற்றினங்கள், மற்ற எந்த ஒரு முதுகெலும்பிகளிலும் இல்லாத அளவிற்கு உயிரினப்பல்வகைமையைக் கொண்டுள்ளன.[3]
உலகப்பொருளாதாரத்தில், மனிதர்களுக்கு உணவுப்பொருளாக மீன்வளம் ஒரு முக்கியப் பங்கு வகிக்கிறது. பெரும்பாலான உலக நாடுகளின் வணிக, வாழ்வாதாரம் மீன்பிடித்தல் ஆகும். மேலும் உணவுக்காகவும், அழகுக்காகவும் மீன் வளர்த்தல் ஒரு மாபெரும் துறையாக உருவெடுத்துள்ளது. மீன்கள், மீன் பிடிப்பவர்களால் வளர்க்கப்படும் செல்லப்பிராணிகளாகவும், பொதுமக்கள் கண்டுகளிக்கும் மீன்காட்சியங்களில் அழகுக்காகவும் வளர்க்கப்படுகின்றன.
பல்வேறு பண்பாடுகளில் மீனானது புனித தெய்வமாக, பண்பாட்டுச் சின்னமாக, சமய அடையாளங்களாகவும் திகழ்கிறது. பல்வேறு காலகட்டங்களில் கதை, இலக்கியம், காவியம், வானுடவியல், வரலாறு, போன்றவற்றில் முக்கியப் பாத்திரமாகவும் திகழ்ந்துள்ளது.
வகைப்பாட்டியலில் மீன் ஒரு ஒற்றைத்தொகுதியைச் சார்ந்து முன்னிலைப்படுத்துவதில்லை, ஏனெனில் மீனின் பரிணாம வளர்ச்சி ஒரே நிகழ்வாகக் கொள்ள இயலாது. முதுகெலும்பிலிகளிலிருந்து முதுகெலும்புள்ளவைகளின் கூர்ப்பு நுழைவாயிலாக மீனினம் விளங்குகின்றன. இவை முதுகெலும்பிகளின் ஆதிவுயிரினமாகக் கொள்ளப்படுகிறது.[4]
புதைபடிவ பதிவுகளில் மேற்கொண்ட ஆய்வுகளிலிருந்து மீனினத்தின் ஆதிவுயிரி, சிறிய அளவில், கவசம் கொண்டு, தாடைகளற்றதாக இருந்தது. இதற்கு ஆஸ்ட்ரகோடர்ம்ஸ் என்று பெயர். ஆனால் தற்போது தாடையற்ற பல்வேறு மீனினங்கள் பெரும்பாலும் அழிந்துவிட்டன. லாம்பயர்ஸ் தாடையுள்ள மீன்களின் முன்னோடியாகக் கணிக்கப்படுகிறது. முதல் தாடையுள்ள மீனினம் பிளாக்கோடெர்மி படிமத்திலிருந்து பெறப்பட்டது.
தாடையுள்ள முதுகெலும்பிகளின் பன்முகத்தன்மை அவற்றின் பரிணாமத் தேவை, நன்மைகளைக் கருத்தில் கொண்டு பரிணாம வளர்ச்சியடைந்திருக்கலாம் என கருதப்படுகிறது. மீன் தாடையின் பரிணாம வளர்ச்சி உணவு விழுங்கல், வேட்டையாடல், கடிக்கும் ஆற்றல், மேம்பட்ட சுவாசம், அல்லது அதன் காரணிகளின் கலவையாக இருந்திருக்கலாம்.
மீன் ஒரு பவளப்பாறை போன்று பாம்பு வடிவ உயிரினத்திலிருந்து பரிணமித்து உருவாகியிருக்கலாம் என அனுமானிக்கப்படுகிறது. ஏனெனில் மீனின் இளவுயிரி தோற்றத்தில் ஆதிமீன் இனத்தைப் போன்றது. மீன்களின் ஆதிவுயிரிகள் இளவுயிரியைப் போன்றே இருந்திருக்கக் கூடும். ஏனெனில் இன்றும் சில கடற்பீச்சிகளின் (சீ-ஸ்கர்ட்ஸ்) தோற்றம் முதிருயிரி, இளவுயிரிலிருந்து எவ்வித மற்றமும் அடைவதில்லை.
தாடையற்ற மீன்கள்
ஹைபரார்சியா (லாம்பயர் மீன்கள்)
?†யூகோனோலோன்டா (விலாங்கு போன்ற மீன்வகை)
†தெரஸ்பிடோமார்ஃபி (தாடையற்ற மீன்கள்)
?†திலோடொன்டி (தாடையற்ற செதிலுள்ள மீன்கள்)
?†அனாஸ்பிடா (தாடையற்ற ஆதி லாம்பயர் மீன்கள்)
†காலிஸ்பிடா (தாடையற்ற எலுப்புச்சட்டக மீன்கள்)
?†பிடுரியாஸ்பிடா (பெரிய முன்னீட்டி முற்கொண்ட கவசத்துடன் கூடிய தாடையற்ற மீனினம்)
†ஆஸ்டியோஸ்ட்ரெசி (தாடையற்ற வலுவான எலுப்புச்சட்டக மீன்கள்)
நதொஸ்டொமெட்டா → தொடர்ச்சி கீழ்வருமாறு
†பிளாகோடெர்மி (கவச மீன்கள்)
அகாந்தொடியன்ஸ் and கோண்ட்ரித்யஸ் (குருத்தெலும்பு மீன்கள்)
அக்டினொடெரிஜீ கதிர்முள் மீன்கள் 
?†ஆனிகோடொன்டிஃபார்மிஸ் கதுப்புத்துடுப்பு மீன்கள் 
ஆக்டினிஸ்டியா (சீலகாந்து மீன்கள்)
†போரோலுபிஃபார்மிஸ் கதுப்புத்துடுப்பு மீன்கள் 
திப்னாய் (நுரையீரல் சுவாச மீன்கள்)
†ரைசோடோன்டிடே (வேட்டையாடும் கதுப்புத்துடுப்பு மீன்கள்)
†ட்ரிஸ்டிகொப்டெரிடே (நாற்காலுருக்கொண்டவை)
மீனின வகைப்பாடு இணை ஒற்றைத்தொகுதிக் குழுவில் வகைப்படுத்தப்படுகிறது, ஏனெனில் டெட்ராபோடுகள் எனும் நாற்காலிகளும் பழைய முறையில் வகைப்படுத்தப்பட்டன. இக் காரணத்திற்காக, பழைய குறிப்புகளில் காணப்படும் மீன்களுக்கென்ற தனி வகுப்பு முறையாக பயன்படுத்தப்படவில்லை.
மரபுவழி வகைப்பாடு மீன் வகைகளை மூன்று வகுப்புகளாகவும், சில நேரங்களில் வகைப்பட்டியல் கிளையின் கீழ் அழிவுற்ற இனங்களுடன் வகைப்படுத்தவும் செய்கின்றன. சில நேரங்களில் அவை அவற்றின் சொந்த வகுப்புகளாகவும் உள்ளன: [5][6]
மேலே குறிப்பிட்டுள்ள வகைப்பாடு பொதுவாக நுணுக்கமின்றி மேலோட்டமான குழுக்காளாக எடுத்தாளப்பட்டுள்ளன. இதில் கோண்ட்ரிக்தியஸின் முன்னொடிகளாக அக்னதன்கள் உள்ளன. இவை ஒருசேர அகாந்தோடீயன்களாகவும், ஆஸ்டெய்தியஸின் முன்னோடிகளாகவும் இருந்துள்ளன. புதிய வகைப்பாட்டுத் தொகுதியில் இவை மேலும் நுணுக்கமாக வகைப்படுத்தப்படுகிறது. அவை கீழ்வருமாறு :
† – அழிந்த வகையினத்தைக் குறித்தல்
தொல்லுயிராய்வாளர்கள் கோனடோன்ட்டா வகுப்பினங்கள் முதுகெலும்பிகளின் முதன்மை விலங்காகக் கருதுகின்றனர்.
அக்னதா
(பசிபிக் ஹேக் மீன்கள்)
கோண்ட்ரிக்தியஸ் மீன்கள்
(சுறாக்கள்)
அக்டினோட்டெரிகீயை
(பழுப்பு நன்னீர் மீன்கள்)
சார்கோப்டெரிகீயை
(சீலொகாந்துகள்)
மீனின் உடலமானது, தலை, நடுவுடல், வால் என மூன்று பகுதிகளைக் கொண்டது.
இவற்றில் மிகப்பெரும்பாலானவை உடலில் செதில்களைக் கொண்டவை. சில தட்டையாகவும் சில உருண்டையாகவும், சில முள்ளுடம்புடனும், சில புழு போலவும் இருக்கும்.
பிலிப்பைன்சு நாட்டில் உள்ள நீர்நிலைகளில் வாழும் குட்டிக் கோபி என்னும் சிறு மீன் வகை சுமார் 13 மில்லி மீட்டர் நீளம் தான் இருக்கும். ஆனால் திமிங்கிலச்சுறாமீன் என்னும் மீன் சுமார் 18 மீட்டர் (60 அடி) நீளம் கொண்டிருக்கும். திமிங்கிலச்சுறா மீன் சுமார் 14 மெட்ரிக் டன் எடை கொண்டிருக்கும் (அதாவது இரண்டு யானையின் எடை இருக்கும்).
சில மீன்கள் கண்ணைக் கவரும் சிவப்பு, மஞ்சள், நீல நிறங்களிலும் சில இனங்கள் உடல் முழுதும் பல நிறக் கோலங்களையும், கோடுகளையும், திட்டுகளையும் கொண்டவையாக இருக்கும்.
இவை செவுள்கள், நுரையீரலால் சுவாசிக்கின்றன.
5-7 இணைகள் செவுள் பிளவுகளைக் கொண்டுள்ளன. செவுள்களின் மீது செவுள்மூடி காணப்படுகிறது.
சில மீன்கள் நுரையீரலைக் கொண்டு சுவாசிக்கின்றன.
மீன் ஒரு மூடிய-வளைய இரத்த ஓட்ட அமைப்பைக் கொண்டுள்ளது. இதயம் உடல் முழுவதும் ஒரு வளையத்துள் இரத்தத்தை இயக்குகிறது. பெரும்பாலான மீன்களில், இதயத்தில் நான்கு பகுதிகளைக்கொண்டுள்ளன, இதில் இரண்டு அறைகள், நுழைவுப்பகுதி மற்றும் வெளியேறும் பகுதி என நான்கு கூறுகளாக உள்ளன. இதன் முதல் பகுதி சைனஸ் வெனோசஸ் ஆகும். இது ஒரு மெல்லிய தசையறையைக் கொண்டுள்ளது. இது சிரைகளிலிருந்து இரத்தத்தை இரண்டாவது பகுதிக்கு கடத்துகின்றது. தமனி ஒரு கூறு புகவிடும் தன்மையது. இது மூன்றாம் பகுதியான சிரைக்கு இரத்தத்தை அனுப்புகிறது. நான்காவது பகுதிக்கு இரத்தத்தை முடுக்குவது பல்பஸ் அர்ட்ரியோஸஸ் எனும் பகுதி ஆகும். இதன் மூலம் இரத்தம் ஆக்ஸிஜனேற்றத்திற்கான ஆலைகளுக்கு அனுப்பப்படுகிறது.
உணவுப்பாதையில் தெளிவான இரைப்பை, கணையம், போன்ற உறுப்புகள் உண்டு.
சிறுநீரகம் மீசோநெஃப்ரிக் வகையைச் சார்ந்தது.
செதில்கள் பிளக்காய்டு, சைக்ளாய்டு, டீனாய்டு, கேனாய்டு எனப் பலவகைகள் உண்டு.
பெரும்பாலான மீனினங்கள் மேம்பட்ட உணர்வு உறுப்புகளைக் கொண்டிருக்கின்றன. கிட்டத்தட்ட எல்லா பகல் வேளையிலும் ஒரு மனிதனைப் போன்றே வண்ணன்களை அறியும் பார்வைத்திறன்களை மீன்கள் பெற்றுள்ளன. பல மீனினங்கள் சுவை, மணம் அறியும் திறன் பெற்ற அசாதாரண உணர்வுறுப்புகளான வேதிவுணர்விகளை (கீமோரெசப்டார்ஸ்) கொண்டுள்ளன. பெரும்பாலான மீன்களின் உணர்திறன் அவற்றின் பக்கவாட்டு கோடு களில் உள்ளன, இது மென்மையான நீரோட்டங்களையும், அதிர்வுகளையும் கண்டறிந்து, அருகிலுள்ள மீன், இரையை அணுகத்தூண்டுகிறது.
கெளுத்தி, சுறா மீன்களில் சிறப்பானதொரு லோரன்ஜினி அம்பல்லே எனும் உணர்வுறுப்பைக் கொண்டிருக்கின்றன. அவை உறுப்புகளில் பலவீனமான மில்லிவோல்ட் மின்னோட்டங்களையும் கண்டறியும் திறன் பெற்றவை. ஏனெனில் தென் அமெரிக்க பகுதியில் வாழும் சில மின்சார மீன்கள் (ஜிம்னோடிஃபார்ம்ஸ்) பலவீனமான சில மின்னோட்டங்களை உருவாக்கலாம், அவை வழியறிதல் மற்றும் சமூகத் தொடர்புகளுக்காக பயன்படுத்துகின்றன.
மீன்கள் உள்ளத்தில் வரைபடமாக இடங்கள், சமிக்ஞைகள், அடையாளங்கள், அமைவிடச்சின்னங்கள், போன்றவற்றை நினைவுகூர்கின்றன. இவற்றின் சிறப்பான நினைவகம் மற்றும் காட்சி பாகுபாடறியும் திறன் ஆகியன அறிவியல் அதிசயங்களாகும்.
பெரும்பாலான மீனினங்களில் கேட்டல் திறன் மிக முக்கிய உணர்திறன் ஆகும். அவற்றின் பக்கவாட்டு கோடுகளினாலும், அவற்றின் காதுகளைப் பயன்படுத்தியும் மீன்கள் உணர்வு ஒலிகளை அறிந்துகொள்கின்றன. மீன்களுக்கு காதுகள் இருந்தாலும், பல மீன்களால் நன்றாக கேட்க இயலுவதில்லை.
பெரும்பாலான விலங்குகளுக்கு பார்வைத்திறன் ஒரு முக்கிய உணர்திறனாகும். மீன்களுக்கும் நிலவாழ் முதுகெலும்பிகளான பறவைகள், பாலூட்டிகளைப் போன்ற, அதேசமயத்தில் ஒப்புமையில் பெரிய கோளவடிவ வில்லைகளாக இருக்கின்றன. இவற்றின் விழித்திரை (ரெடினாக்கள்) பொதுவாக தண்டு, கூம்பு வடிவமுடையவை. இதனால் இருள் [ஸ்கோட்டோபிக்] மற்றும் ஒளியறிதல் திறன், சில சிற்றினங்கள் வண்ணமறியும் திறனும் பெற்றுள்ளன. சில மீன்கள் புற ஊதாக்கதிரையும், சில மீன்கள் துருவமுனைப்பு ஒளியியும் காண இயலும். தாடையற்ற மீன்களுள், லேம்ப்ரே மீன் இனங்கள் நன்கு வளர்ந்த கண்களைக் கொண்டன. அதேவேளையில் ஹேக் மீனினம் மட்டும் பழமையான ஒளிநேர்ப்பகுதியைக் கொண்டிருக்கின்றன. மீன் பார்வைதிறன் காட்சி சூழலுக்குத் தகுந்தாற்போல் மாற்றிக்கொள்கின்றன. உதாரணமாக ஆழ்கடல் மீன்கள் இருண்ட சூழலுக்குத் தகுந்தாற்போல் மிகவும் பொருத்தமாக பார்வைத்திறனைக் கொண்டுள்ளன.
மீன்களின் உடல் வெப்பநிலையானது தான் வாழும் சூழ்நிலையின் வெப்பத்தைப் பொறுத்து இருக்கும். தனக்கென தனி வெப்பநிலை கொண்டிரா. எனவே மீன்களை சூழ்வெப்பநிலை விலங்குகள் என்று சொல்வர். சில வெப்ப மண்டல நாடுகளின் நீர்நிலைகளிலும், சில மீன் இனங்கள் கடுங்குளிர்ப்பகுதியான ஆர்ட்டிக் பெருங்கடல் போன்ற பகுதிகளிலும் வாழ்கின்றன.
மீன்கள் முட்டையிட்டு படிநிலைகளில் குஞ்சுகளைப் பெறுபவை. இவற்றில் ஒரு பாலினக் கருவுறல் உடலினுள்ளோ அல்லது வெளிபுறத்திலோ நிகழலாம். எ.கா. சுறா, கட்லா
முதன்மைக் கட்டுரை: மீன் வகைகள் பட்டியல்
மீன்கள் சுமார் 500 மில்லியன் ஆண்டுகளுக்கு முன்பே தோன்றின என்று அறிவியல் அறிஞர்கள் கூறுகின்றனர். மீன்களிலே பொதுவாக நான்கு பெரும் பிரிவுகள் உள்ளன:
மீன் (fish) என்பது நீரில் வாழும் முதுகெலும்பு உள்ள ஒரு விலங்கு இனம் ஆகும். இவற்றை நான்கு கால்கள் இல்லா முதுகெலும்புள்ள நீர் வாழ் உயிரினம் என்று வரையறை செய்யலாம். மீன்களின் முன்னும் பின்னும் உள்ள புறங்கள் குவிந்த அமைப்புடையவை. இவற்றின் உடலானது தலை, உடல், வால் என மூன்று தனித்தனிப் பகுதிகளைக் கொண்டுள்ளன. இவற்றிற்கு தனியாக கழுத்துப்பகுதி இல்லை. இவை இணைத்துடுப்புகளாலும், நடுமுதுகுத் துடுப்புகளாலும் நீந்திச் செல்கின்றன.
பெரும்பாலான மீன்கள் புறவெப்ப (குளிர்-இரத்த விலங்குகள்) தன்மையுடையன. அதாவது சுற்றுசூழலுக்கு ஏற்ப அவை தங்கள் உடல் வெப்பத்தை மாற்றிக்கொள்ளும். ஆனாலும் வெள்ளை சுறா, சூரை மீன் போன்ற சில பெரிய மீன்களும் அதிக மைய வெப்பநிலையைத் தாங்கிக்கொள்ளும் ஆற்றலுடையன.
இவை நீரிலேயே மூச்சுவிட்டு உணவுண்டு இனப்பெருக்கம் செய்து வாழும் உயிரினம் ஆகும். பல்வேறு வகையான மீன்கள் நன்னீரிலும், உப்பு நீரிலும் வாழ்கின்றன. மீனின் வகைகள் அளவாலும், நிறத்தாலும், வடிவத்தாலும் மிகவும் வேறுபட்டு காணப்படுகின்றன.
நீராதாரம் தான் பெரும்பான்மையான மீன் இனங்களின் வாழிடங்களாகும். இவை பெரும்பாலான நீர்வாழ் பகுதிகளை ஆக்கிரமித்துள்ளன. சில மீன்கள் ஆழம் குறைவான சிறு குட்டைகளிலும், சில மீன்கள் ஆழ் கடல்களில், ஒளி புகா பேராழத்திலும் வாழ்கின்றன. உயரமான மலை நீரோடைகள் (எ.கா., கேர், கட்ஜன்) இருந்து தாழ்ந்த, ஆழ்ந்த கடல்களின் ஆழத்திலும் (எ.கா., கல்பர்ஸ் (குள்ள மீனினம், தூண்டி மீன்), என கிட்டத்தட்ட அனைத்து நீர் சூழல்களிலும் அவை காணப்படுகின்றன. சுமார் 33,100 மீன் சிற்றினங்கள், மற்ற எந்த ஒரு முதுகெலும்பிகளிலும் இல்லாத அளவிற்கு உயிரினப்பல்வகைமையைக் கொண்டுள்ளன.
உலகப்பொருளாதாரத்தில், மனிதர்களுக்கு உணவுப்பொருளாக மீன்வளம் ஒரு முக்கியப் பங்கு வகிக்கிறது. பெரும்பாலான உலக நாடுகளின் வணிக, வாழ்வாதாரம் மீன்பிடித்தல் ஆகும். மேலும் உணவுக்காகவும், அழகுக்காகவும் மீன் வளர்த்தல் ஒரு மாபெரும் துறையாக உருவெடுத்துள்ளது. மீன்கள், மீன் பிடிப்பவர்களால் வளர்க்கப்படும் செல்லப்பிராணிகளாகவும், பொதுமக்கள் கண்டுகளிக்கும் மீன்காட்சியங்களில் அழகுக்காகவும் வளர்க்கப்படுகின்றன.
பல்வேறு பண்பாடுகளில் மீனானது புனித தெய்வமாக, பண்பாட்டுச் சின்னமாக, சமய அடையாளங்களாகவும் திகழ்கிறது. பல்வேறு காலகட்டங்களில் கதை, இலக்கியம், காவியம், வானுடவியல், வரலாறு, போன்றவற்றில் முக்கியப் பாத்திரமாகவும் திகழ்ந்துள்ளது.
చేపలు లేదా మత్స్యాలు మంచినీటిలో, ఉప్పునీటిలో జీవిస్తూ 25,000 జాతులు ఉన్నాయి.చేపలను వాటి శ్వాసా అవయవాల అమరికను బట్టి" 1.ఊపిరితిత్తుల చేపలు,2.మొప్పల చేపలు అని రెండు రకాలుగా విభజించ వచ్చును.చేపల ఆహారపు అలవాటును బట్టి 1.సర్వభక్షకచేపలు, 2.శాకాహారపు చేపలు, 3.మాంసాహారపు (స్వజాతి భక్షక) చేపలు అని గుర్తించ వచ్చును.అదే విధముగా అవి నివసించే అలవాటును అనుసరించి1. మంచినీటిచేపలు 2.ఉప్పునీటి చేపలు అనిచెప్పవచ్చును.చేపలు మానవఆహారముగా అత్యధిక ప్రాధాన్యతను కలిగిఉన్నాయి.అత్యధికచిన్న చేప 0.25 సెంటి.మీ.ఉంటే పెద్దచేప 2మీ.కంటే ఎక్కువ పొడవుగా ఉంటాయి.డయోడాన్ అనే చేపఅత్యంత విష పూరిత మైనది.ఇది సముద్రజలాలలోనే నివసిస్తుంది.చేపలన్నీ మానవఆహారముగా వినియోగమవుతున్నాయి.చేపలను 1.ఆనందానికి, ఆహ్లాదకరానికి గాజు తోట్టెలలో పెంచు పద్ధతిని 2.ఆహారానికై చెరువులలో పెంపకము చేయు పద్ధతిని, 3.సముద్రము, నదులు.కాలువలలో పంజారాలలో (cage culture) పెంచు పద్ధతులను శాస్త్రీయ, సాంకేతికపరిజ్ఞానముతో పెంపొందించారు. (డా.చిప్పగిరి).మానవ ఆహారముగా వినియోగించు చేపలు, రొయ్యలు, నాచులు, ముత్యాలు, ఆలిచిప్పల పెంపకమును" జలవ్యవసాయము -Aquaculture" అంటారు (Aquaculture in India-C.Gnaneswar and C.Sudhakar-1997).చేపల మాంసము తెల్లనికండరాలతో, విటమిన్-A, D, E, Kలతో, రుచికరమైన, బలవర్ధకమైన, క్రొవ్వుపదార్థములు తక్కువగా కలిగిన, సులభముగా జీర్ణ మయే మానవ ఆహారము.నదులు, సముద్రాలు, కాలువలు, సరస్సుల నుండి చేపలను పట్టి తేవటముతో పాటు వాటి పిల్లలను ఉత్పత్తి చేసి, కృత్రిమముగా, శాస్ర్తియ పద్ధతులలో పెంపకము చేస్తున్నారు (.చేపలపెంపకము-చిప్పగిరిజ్ఞానేశ్వర్) చేపలపెంపకమును ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రములో దాదాపు 6లక్షల ఎకరాలలో చేపట్టార
ఆహారముగా చేపలు : చేపలు ఆరోగ్యనికి ఛాల మంచిది. చేపల్ని మూడు రకాల ప్రధాన తరహాలుగా గుర్తించవచ్చు .
వీటిలో శరీరంలో తైలం అధికముగా ఉండేవి ఒక రకము -->సాల్ మన్, మాక్రెల్, ట్యూనా, హెర్రింగ్, సార్డినెస్ మున్నగునవి .వీటిలో తైలము ఎక్కువ & విటమిను ' ఎ, డి, ఒమెగా ఫ్యాటీయాసిడ్స్ అధికముగా ఉంటాయి . రెండో రకము ... వైట్ ఫిష్ -> వీటిలో తైలము తక్కువ ., ప్రోటీన్లు అధికంగా ఉంటాయి ఒమెగా ఫ్యాటీయాసిడ్స్ తక్కువగా ఉంటాయి . వీటిని తినడము వల్ల ఆరోగ్యము మెరుగవుతుంది . మూడోరకము --> నిజానికి చేపలు కావు, అవి రొయ్యలు, పీతలు, ఆల్చిప్పలు వంటివి . వీటిలో ' సెలీనియం, జింక్, అయోడిన్, కాపర్ వంటివి చాలా ఎక్కువగా లభిస్తాయి . మానవుని ఆరోగ్యానికి ఎంతో మేలు చేస్తాయి .
'బంగారుతీగ' రకం చేపలు మంచినీటిలోనే పెరుగుతాయి. 'ట్యూనా'ల్లాంటివి సముద్రపు నీటిలోనే పెరుగుతాయి. 'బంగారుతీగ' చేప ఉప్పునీటిలో చనిపోతే, 'ట్యూనా' మంచి నీటిలో చనిపోతుంది. ఇలాంటి చేపల్ని 'స్టెనోహాలిన్' చేపలు అంటారు. కానీ 'సాల్మన్, ఈల్'ల్లాంటి చేపలు ఉప్పు, మంచి నీళ్లలోనూ జీవించగలవు. కానీ వీటిని పరిసరాలకు అనుకూలంగా తయారుచేయాలి (అక్లైమెటైజ్). ఇలాంటి చేపలను 'యూరోహాలెన్' రకం చేపలంటారు.
Fish -------Calories ---TotalFat ---Saturated---Protein ---Cholesterol
Ocean-----110 --------2g -----------0g ------------21g----------50 mg
చేపలు ఉత్తమ పోషకాల్ని అందిస్తాయి. గుండెజబ్బుతో బాధపడుతున్నవారు చేపల్ని తినడం మంచిది. వీటిల్లో 18-20 శాతం మాంసకృత్తులు ఉంటాయి. ఇవి తేలిగ్గా అరుగుతాయి. వీటి మాంసకృత్తుల్లో మనకవసరమైన ఎనిమిదిరకాల అమైనో యాసిడ్లు లభిస్తాయి. ముఖ్యంగా గంధకం కలిగిన లైసీన్, మిథియోనిన్, సిస్టీన్ అమైనోయాసిడ్లు లభిస్తాయి. చేపల... రకం, వయస్సును బట్టి వీటిలో కొవ్వు 0.2 నుండి 20 శాతం వరకూ ఉంటుంది. కానీ, దీనిలో ఉండే కొవ్వు నాణ్యమైనది (పోలి అన్శాచురేటెడ్ ఫ్యాటీ యాసిడ్స్). దీనిలో ఉండే ఒమెగా-3 ఫ్యాటీ ఆసిడ్లు పిల్లల పెరుగుదలకు అవసరం. ఇవి గుండెజబ్బుల్ని కలిగించవు. పిండంలో మెదడు పెరుగుదలకు ఈ కొవ్వు దోహదపడుతుంది. దీనివల్ల నెలలు నిండకుండానే ప్రసవించే ప్రమాదం తగ్గుతుంది. చేప కొవ్వు ద్వారా ఎ, డి, ఇ, కే విటమిన్లు మన శరీరానికి తేలికగా అందుతాయి. సూక్ష్మ పోషకాలైన విటమిన్ ఎ, డి చేపల్లో పుష్కలం. థయామిన్, రిబోఫ్లేవిన్, నియోసిన్లు చేపల్లో అధికంగా ఉంటాయి. ఆకుకూరల ద్వారా లభించే విటమిన్ ఎ కన్నా చేపల్లో ఉన్న విటమిన్ ఎ తేలిగ్గా అందుతుంది. ఇది మంచి కంటిచూపుకు దోహపడుతుంది. చేపల కాలేయంలో ఉండే విటమిన్ డి ఎముకల పెరుగుదలకు కీలకం. ఆహారంలో ఉన్న కాల్షియాన్ని స్వీకరించడానికి, వినియోగానికి విటమిన్ డి అవసరం. థయామిన్, నియోసిన్, రిబోఫ్లేమిన్ ఆహారంలో శక్తి వినియోగానికి, విడుదలకు అవసరం. తాజా చేపల్ని తిన్నప్పుడు విటమిన్ సి కూడా అందుతుంది. సముద్రపు చేపల్లో అయోడిన్ అధికంగా ఉంటుంది. చేపల్లో ఇనుము, కాల్షియం, జింకు, భాస్వరం, ఫ్లోరిన్లు బాగా ఉపయోగపడే రూపంలో ఉంటాయి. చిన్న చేపల్ని (చేతి పరికెలు) ముల్లుతో సహా తిన్నప్పుడు కాల్షియం, భాస్వరం, ఐరన్ అధికంగా లభిస్తాయి. కానీ, ముల్లు తీసేసి తింటే ఇవి తక్కువగా లభిస్తాయి. గట్టి ఎముకలకు, పళ్లకు ఫ్లోరిన్ అవసరం. రక్తవృద్ధికి హీమోగ్లోబిన్ అవసరం. ఇందుకు ఇనుము బాగా తోడ్పడుతుంది. ఇది చేపల్లో విరివిగా లభిస్తుంది. అయోడిన్ మెదడు ఎదుగుదలకు దోహదపడుతుంది. ఇది చేపల్లో పుష్కలంగా లభిస్తుంది. ఇది లోపస్థాయిలో ఉన్నప్పుడు గాయిటర్ అనే జబ్బు వస్తుంది. మానసిక ఎదుగుదల లేకుండా పోతుంది. జింక్ అత్యవసర ఎంజైమ్ల ఉత్పత్తికి, నిరోధకశక్తి పెరుగుదలకు, ఆరోగ్యకర చర్మానికి అవసరం.
రోజూ చేపలు తినటం మధ్యవయసు దాటిన పురుషులకు ఎంతో మంచిదని శాస్త్రవేత్తలు చెబుతున్నారు మరి. అప్పుడప్పుడు మాత్రమే చేపలు తినేవారితో పోలిస్తే.. ఇలా రోజూ చేపలు తీసుకునేవారిలో గుండెజబ్బులు, మధుమేహం, పక్షవాతం వంటి ముప్పు కారకాలు తక్కువగా ఉంటున్నాయని వివరిస్తున్నారు. బొజ్జ, అధిక రక్తపోటు, రక్తంలో చక్కెర పెరగటం, మంచి కొలెస్ట్రాల్ తగ్గటం, ట్రైగ్జిరైడ్లు ఎక్కువ కావటం వంటివన్నీ మధుమేహం, గుండె జబ్బులు, పక్షవాతం రావటానికి దోహదం చేస్తాయి. ఈ కారకాల్లో మూడు గానీ అంతకుమించి గానీ ఉన్నవారికి గుండెపోటు, పక్షవాతం వచ్చే ముప్పు రెట్టింపు అవుతోంది. అయితే చేపలు ఎక్కువగా తినేవారిలో లావు పొట్ట, అధిక రక్తపోటు వంటివి రావటం తగ్గుతుందని కొరియా శాస్త్రవేత్తలు చేసిన పరిశోధనలో వెల్లడైంది. అధ్యయనంలో భాగంగా 40-69 ఏళ్ల వారిని ఎంచుకొని.. వారి ఆహార అలవాట్లు, తదితర అంశాలను పరిశీలించారు. చేపలు, ఎన్-ఫ్యాటీ యాసిడ్లను తీసుకోవటం వల్ల గుండెజబ్బు, పక్షవాతం ముప్పులపై ప్రభావాన్ని అంచనా వేశారు. మిగతా వారితో పోలిస్తే రోజూ చేపలు తినేవారిలో ఈ అంశాలు 57 శాతం తక్కువగా ఉంటున్నట్టు గుర్తించారు. చేపల్లో దండిగా లభించే ఒమేగా-3 ఫ్యాటీ యాసిడ్లు గుండెకు మేలు చేస్తాయి. ఇవి ట్రైగిజరైడ్ల మోతాదును కూడా తగ్గిస్తాయని వివరించారు. చేప నూనె మాత్రలు అధిక రక్తపోటుతో పాటు గుండెజబ్బు మూలంగా వచ్చే మరణాలనూ తగ్గిస్తాయని చెబుతున్నారు. అయితే చేపలను బోలెడంత నూనె పోసి వండితే ఈ ప్రయోజనాల కంటే ముప్పు ఎక్కువ. తక్కువ నూనెతో వండుకోవటం చాలా అవసరం.
మాంసం కన్నా చేపలు తినటం మంచిదని పోషకాహార నిపుణులు చాలాకాలంగా చెబుతూనే ఉన్నారు. ఇవి బొజ్జ, రక్తపోటు పెరగకుండా చేస్తూ.. గుండెజబ్బులు, మధుమేహం, పక్షవాతం ముప్పుల నుంచి కాపాడేందుకు దోహదం చేస్తాయి. తాజాగా చేపల గురించి మరో ఆసక్తికరమైన విషయం వెల్లడైంది. వీటిని దండిగా తినేవారికి పెద్దపేగు, మల ద్వారా క్యాన్సర్ల ముప్పూ తగ్గుతున్నట్టు తాజా నివేదిక ఒకటి వెల్లడిస్తోంది. అలాగే ఈ క్యాన్సర్లతో మరణించే అవకాశం కూడా 12% తగ్గుతుండటం గమనార్హం. వయసు, మద్యం అలవాటు, మాంసం తినటం, కుటుంబంలో క్యాన్సర్ చరిత్ర వంటి ముప్పు కారకాలను పరిగణలోకి తీసుకొని పరిశీలించినా.. చేపలతో మేలు జరుగుతున్నట్టు బయటపడింది. చేపల్లోని ఒమేగా 3 కొవ్వు ఆమ్లాలతో ఈ ప్రయోజనాలు కలుగుతున్నాయని భావిస్తున్నారు. చేపలు తినే అలవాటు, క్యాన్సర్లకు గల సంబంధంపై గతంలో చేసిన 41 అధ్యయనాలను క్రోఢీకరించి ఈ ఫలితాలను అంచనా వేశారు. అందువల్ల చేపలను అంతగా తిననివారు వీటిని తరచుగా తీసుకోవటం ద్వారా గుండెజబ్బు, పెద్దపేగు క్యాన్సర్ వంటి వాటి బారిన పడకుండా కాపాడుకోవచ్చని న్యూజెర్సీ-రాబర్ట్ వుడ్ జాన్సన్ మెడికల్ స్కూల్కి చెందిన డాక్టర్ మైఖేల్ గోచ్ఫెల్డ్ వివరిస్తున్నారు. అయితే ఎక్కువ నూనెలో వేపుడు చేసిన చేపలతో క్యాన్సర్ల ముప్పు పెరుగుతుందని అధ్యయన కర్త డాక్టర్ జీ లియాంగ్ హెచ్చరిస్తున్నారు.
చేపలు ఆరోగ్యానికి చాలా మంచిది.
కొన్ని రకాల చేపలు ఆహారంగా వినియోగించబడగా మిగిలిన భాగములు, తృణీకరించబడిన చేపలు ఎండబెట్టిన పిదప పొడి చేసి చేపల భోజనం (Fish Meal) తయారుచేస్తారు. కోళ్ళు, పందులు, పశువుల పెంపకములో దీనిని ప్రధానమైన కృత్రిమ ఆహారంగా ఉపయోగిస్తారు.
చేపల దాణా తయారీలో చేపల్ని పెద్దపెద్ద పాత్రలలో ఉడకబెట్టుట, బొగ్గులపై కాల్చుట లేదా ఆవిరిలో మెత్తబరుచుట జరుగుతుంది. వీనిలో 60 % మాంసకృత్తులు, ఎక్కువ కాల్షియం, ఫాస్ఫేట్లు, 5.6% నూనెలు ఉంటాయి. అధిక పోషక విలువలను కలిగివుంటాయి. కావున పశువుల్లో పాల దిగుబడి, కోళ్ళలో గుడ్ల దిగుబడి ఎక్కువగా ఉంటుంది.
సొరచేపలు మొదలైన చేపల్లోని అనవసరమైన మాంసమును చిన్నచిన్న ముక్కలుచేసి, కడిగి 80 వద్ద సజల ఎసిటికామ్లములో ఉడకబెట్టబడుతుంది. తర్వాత దీనిని ఆమ్లము, క్రొవ్వుల నుంచి శుద్ధిపరచుటకై నీటితో, పెట్రోలియంతో కడుగుతారు. దీనిని పొడిగాలిలో ఆరబెట్టిన పిదప 10 % కాస్టిక్ సోడాలో 80 వద్ద జలవిశ్లేషణ చేయాలి. మాంసం లోని ప్రోటీన్లు ద్రావణ రూపంలోకి మారతాయి. ఈ ద్రావణమును ఎసిటికామ్లముతో తటస్థపరచి ఆవిరిపై ఇగిర్చినప్పుడు సహజ పరిమళముగల మెత్తని పొడి తయారవుతుంది. దీనిలో 35 % మాంసకృత్తులుంటాయి.
జలవిశ్లేషిత ప్రోటీన్లు తేలిగ్గా జీర్ణమవుతాయి. కావున పోషక పదార్ధాల లోపముగలవారు అధికంగా వినియోగించడానికై సరఫరా చేయబడుతుంది. 10 % ఈ పొడి 90 % గోధుమ పిండితో కలిపి రొట్టెలు, బిస్కట్లు, కేక్ లు తయారీలో కూడా వాడవచ్చును.
గంబూజియా, ఇసోమస్, ఖీలా, పుంటియస్, బెరీలియస్, డానియో, అంబాన్సిస్, పాంఛాక్స్ వంటి చేపలు దోమల లార్వాలను ఆహారంగా తీసుకుంటాయి. కావున ఇలాంటి చేపలను రిజర్వాయిర్లలో, బావులలో, చెరువులలో వాడుట ద్వారా దోమల సంతానాన్ని నియంత్రించి వానిద్వారా మానవులలో సంక్రమించే మలేరియా, బోద వ్యాధుల వంటి వ్యాధులను నియంత్రించవచ్చును. తెగిపోయిన అవయవాల స్థానంలో కొత్త అవయవాలను తయారు చేసుకోగలిగే సామర్థ్యం ఫ్లాట్ వార్మ్ ప్లానేరియా అనే చేపకుంది. ప్లానేరియా చేప 32 ముక్కలుగా విడిపోయిన తరువాత.. ప్రతి ముక్కకు తల, కళ్లు ఇలా అన్ని అ వయవాలు, అవయవ వ్యవస్థలు ఏర్పడి పూర్తిస్థాయి చేపలుగా మనుగడ సాగించగలదు.
చేపలకు కనురెప్పలు ఉండవు కాబట్టి అవి ఎప్పుడు చూసినా కళ్లు తెరిచే ఉన్నట్టు కనిపిస్తాయి. అయితే అవి కూడా ఎంతో కొంత సేపు నిద్రపోతాయి. కొన్ని చేపలు పగటివేళ నిద్రిస్తే మరికొన్ని రాత్రివేళల్లో నిద్రిస్తాయి. నిద్రపోయే సమయం రాగానే సముద్రంలో ఉండే చేపలు నీటిలోతుల్లో ఉండే గుహల్లోకి, పగడపు లోయల్లోకీ వెళ్లి బంకమన్నులాంటి పదార్థాన్ని పూతగా తమ దేహాలపై ఏర్పాటుచేసుకుని తమ ఉనికిని ఇతర ప్రాణులు కనిపెట్టకుండా జాగ్రత్తగా నిద్రపోతాయి. చేపలు నిద్రించేపుడు వాటి జీవ ప్రక్రియలు కొంతమేర నెమ్మదించడంతో అవి అంత చురుగ్గా ఉండవు. అంతే కానీ అవి తమ స్పృహను పూర్తిగా కోల్పోవు. నిద్రించే చేపలపై పరిశోధనల మూలంగా తేలిందేమంటే అవి గాఢనిద్రలోకి చేరుకోకుండానే నెమ్మదిగా నీటిలో ఈదుతూనే ఉంటాయి.
2.png)
.jpg)
2.png)
2.png)
.jpg)
.JPG)
.JPG)
2.png)
2.png)
2.png)
.jpg)
_-_konzumne_pastrve.jpg)
2.png)
.jpg)
2.png)
2.png)
.jpg){kind=small}
.JPG)
2.png)
_Red_cap_oranda_at_Visakhapatnam,_India_01.JPG)
2.png)
|first1= and |first= specified (help)
చేపలు లేదా మత్స్యాలు మంచినీటిలో, ఉప్పునీటిలో జీవిస్తూ 25,000 జాతులు ఉన్నాయి.చేపలను వాటి శ్వాసా అవయవాల అమరికను బట్టి" 1.ఊపిరితిత్తుల చేపలు,2.మొప్పల చేపలు అని రెండు రకాలుగా విభజించ వచ్చును.చేపల ఆహారపు అలవాటును బట్టి 1.సర్వభక్షకచేపలు, 2.శాకాహారపు చేపలు, 3.మాంసాహారపు (స్వజాతి భక్షక) చేపలు అని గుర్తించ వచ్చును.అదే విధముగా అవి నివసించే అలవాటును అనుసరించి1. మంచినీటిచేపలు 2.ఉప్పునీటి చేపలు అనిచెప్పవచ్చును.చేపలు మానవఆహారముగా అత్యధిక ప్రాధాన్యతను కలిగిఉన్నాయి.అత్యధికచిన్న చేప 0.25 సెంటి.మీ.ఉంటే పెద్దచేప 2మీ.కంటే ఎక్కువ పొడవుగా ఉంటాయి.డయోడాన్ అనే చేపఅత్యంత విష పూరిత మైనది.ఇది సముద్రజలాలలోనే నివసిస్తుంది.చేపలన్నీ మానవఆహారముగా వినియోగమవుతున్నాయి.చేపలను 1.ఆనందానికి, ఆహ్లాదకరానికి గాజు తోట్టెలలో పెంచు పద్ధతిని 2.ఆహారానికై చెరువులలో పెంపకము చేయు పద్ధతిని, 3.సముద్రము, నదులు.కాలువలలో పంజారాలలో (cage culture) పెంచు పద్ధతులను శాస్త్రీయ, సాంకేతికపరిజ్ఞానముతో పెంపొందించారు. (డా.చిప్పగిరి).మానవ ఆహారముగా వినియోగించు చేపలు, రొయ్యలు, నాచులు, ముత్యాలు, ఆలిచిప్పల పెంపకమును" జలవ్యవసాయము -Aquaculture" అంటారు (Aquaculture in India-C.Gnaneswar and C.Sudhakar-1997).చేపల మాంసము తెల్లనికండరాలతో, విటమిన్-A, D, E, Kలతో, రుచికరమైన, బలవర్ధకమైన, క్రొవ్వుపదార్థములు తక్కువగా కలిగిన, సులభముగా జీర్ణ మయే మానవ ఆహారము.నదులు, సముద్రాలు, కాలువలు, సరస్సుల నుండి చేపలను పట్టి తేవటముతో పాటు వాటి పిల్లలను ఉత్పత్తి చేసి, కృత్రిమముగా, శాస్ర్తియ పద్ధతులలో పెంపకము చేస్తున్నారు (.చేపలపెంపకము-చిప్పగిరిజ్ఞానేశ్వర్) చేపలపెంపకమును ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రములో దాదాపు 6లక్షల ఎకరాలలో చేపట్టార
ငါး သည် ရေတွင် နေထိုင်သော တိရိစ္ဆာန်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး လေထုထဲရှိ အောက်ဆီဂျင်အစား ရေထဲမှ အောက်ဆီဂျင်ကို ပါးဟက်(ရေထဲတွင် အသက်ရှူနိုင်သော အင်္ဂါတစ်မျိုး) များကို သုံး၍ ရှူလေ့ရှိသည်။ ငါးအမျိုးအစားအမြောက်အများရှိသည်။ ငါးများတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် အကြေးခွံ နှင့် ဆူးတောင်များ ရှိတတ်သည်။ ရေကန်များ မြစ်ချောင်းများတွင် နေထိုင်သော ရေချိုငါးများ ရှိသကဲ့သို့ သမုဒ္ဒရာ ဆားငန်ရေတွင် နေထိုင်သော ပင်လယ်ငါးများလည်း ရှိသည်။ အချို့သော ငါးများသည် ၁ စင်တီမီတာ အရှည်ပင်မရှိပေ။ အကြီးဆုံးငါးမှာ ဝေလငါးမန်း (whale shark) ဖြစ်ပြီး ၁၅ မီတာရှည်ကာ ၁၅ တန်လေးသည်။
လူတို့သည် ငါးအမျိုးမျိုးကို စားသုံးကြသည်။ လူတို့အများဆုံး စားသုံးလေ့ရှိကြသော ငါးများမှာ carp၊ ကော့ဒငါး (cod)၊ ဟဲရင်းငါး (herring)၊ perch၊ ငါးသေတ္တာငါး (sardines)၊ sturgeon၊ တီလားပီးယား (tilapia)၊ trout၊ tuna နှင့် အခြားငါးအမျိုးမျိုးတို့ဖြစ်ကြသည်။ အချို့သောသူတို့သည် ငါးကို အလှမွေးတိရိစ္ဆာန်အဖြစ်မွေးကြသည်။ အလှမွေးငါးများတွင် ရွှေငါး(Goldfish) နှင့် တိုက်ငါး(Siamese Fighting Fish) တို့မှာ ထင်ရှားသည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် လူတို့က ငါးများကို အများသုံးကန်များတွင် အလှ နှင့် စိတ်နှလုံးအေးချမ်းစရာ အဖြစ် မွေးမြူကြသည်။
ငါးများမည်ကဲ့သို့ အသက်ရှူကြသနည်း။ မည်ကဲ့သို့ အစာစားကြသနည်း။ အသံကို ကြားနိုင်သလော။ အနံ့ကို ခံနိုင်သလော။ ငါးများတွင် ရန်သူကို တိုက်ဖျက်ရန် မည်ကဲ့သို့ လက်နက်များ ရှိပါသနည်း။ ယင်းအချက်အလက်များအပြင် ငါးနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အခြားမှတ်သားဖွယ်ရာ ဗဟုသုတကိုလည်း ဤအကြောင်းရပ် တွင် ဖော်ပြထားသည်။
ရေနေသတ္တဝါ အများအပြားရှိသည့်အနက် ငါးသည် နေ၌ နေသားအကျဆုံးသော ရေနေသတ္တဝါ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာတွင် ရေနေသတ္တဝါသည် ကုန်းသတ္တဝါထက် ဦးစွာပေါ်လာခဲ့သဖြင့် ငါးသည် လူထက် အလျင်ကျသော ရေသတ္တဝါတစ်မျိုး ဖြစ် သည်ဟု ဆိုသည်။ ငါးတို့၏ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများကို ကျောရိုးရှိ ကုန်းသတ္တဝါများမပေါ်မီ ရှေးနှစ်ပေါင်း အသိန်း အသန်းကဖြစ်သော ကျောက်ထပ်များတွင် တွေ့ရှိရသည်။ ငါးသည် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်ရှိ ပင်လယ်၊ မြစ်၊ ချောင်း၊ အင်း၊ အိုင်များတွင် အမျိုးအစား မြောက်မြားစွာပင် ရှိသော်လည်း တိရစ္ဆာန်လောက တစ်ခုလုံးတွင်ရှိသော တိရစ္ဆာန်ဦးရေနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ငါးဦးရေမှာ မပြောပလောက်ချေ။
ငါး၏ ပုံပန်းသည် ရေတွင်ကျက်စားနိုင်ရော သဘာဝက အကောင်းဆုံး ဖန်တီးပေးထားသော ပုံပန်းဖြစ်ပေသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ငါး၏ ပုံပန်းသည် ရေတွင် သွားလာ လျက်ရှိသော လှေသဖွယ် ရှည်လျားသေးသွယ်ပြီး ဦးပိုင်းသည် ချွန်လျက်ရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ငါးသည် နို့တိုက်သတ္တဝါ များကဲ့သို့ သွေးပူသတ္တဝါမဟုတ်။ သွေးအေးသတ္တဝါ ဖြစ်သည်။ ပါးဟက်များဖြင့် အသက်ရှူကြ၍ အမြီး၊ ဆူးတောင်များဖြင့် လိုရာသို့ သွားလာနိုင်ကြပေသည်။ ဆူးတောင်များကို အရိုး များက ဖဲထီးတံသဖွယ် အောက်ကပင့်မထား၏။ လည်ပင်းဟူ၍ လည်း သီးသန့်မရှိချေ။ တက်မသဖွယ် ပြားချပ်နေသော အမြီး က လိုရာသို့ သွားလာနိုင်ရန် မတ်ပေးသည်။
များသောအားဖြင့် ငါးသည် မိမိလောက် အားမရှိသော သတ္တဝါကလေးများကို စားသောက်ခြင်းဖြင့် အသက်ရှင်သည်။ ရေသတ္တဝါကလေးများကို ဖမ်းယူနိုင်ရန်၎င်း၊ ငါးကြီးများ၏ ခံတွင်းမှ ရှောင်ကွင်း လွတ်မြောက်နိုင်ရန်၎င်း၊ လျင်မြန်ဖို့ လိုသဖြင့် ငါး၏ ခန္ဓာကိုယ်သည် ပါးပါးလျားလျား ရှိရသည်။ မြေပြင်တွင် နေကြသော ငါးမျိုးများလည်း ရှိသေးသည်။ ထိုငါး မျိုး၏ ပုံသဏ္ဌာန်သည် အချို့၌လုံး၍နေသည်ကိုတွေ့ရသည်။ အချို့ငါးများမှာ ချောမွတ်သော အရေပြားများဖြင့်၎င်း၊ အချို့ တွင်မူ မာကျောသော အရေပြားများဖြင့်၎င်း ဖုံးလျက်ရှိကြ သည်။
ငါး၏ စကယ်လီတန်သည် မှတ်သားဖွယ် ကောင်းလှ သည်။ ကျောရိုးအဆက်သည် ချောင်နေသဖြင့် ယင်းကို အလိုရှိသလို လှည့်ပတ် တွန့်လိမ်၍ ရပေသည်။ အမြီးနှင့် ဆူးတောင်တို့၏ လှုပ်ရှားမှုကို ကြွက်သားများက ထိန်းထား၏။ ငါး၏ထူးဆန်းသည့် အင်္ဂါတစ်ခုမှာ ငါးစည်ဖောင်းခေါ်သော လေအိတ်ဖြစ်သည်။ ထိုလေအိတ်ရှိခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကို ယခုတိုင် တပ်အပ်သေချာစွာ မသိနိုင်သေးချေ။ ငါး၏ ကိုယ် ခန္ဓာကို ချိန်သားတကျရှိစေရန် စီစဉ်ပေးသော အင်္ဂါအစိတ် အပိုင်း ဖြစ်သည်ဟူ၍သာ ယူဆရသည်။ အဆုတ်ပါသော ငါး သည် လေအိတ်ကို အဆုတ်သဖွယ်လည်းအသုံးပြုတတ်ပေ သည်။ ငါးတွင် နှလုံးမှ သွေးများကို ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းသို့ ပျံ့နှံ့စေခြင်း၌ အမြင့်တန်းစား သတ္တဝါများမှာကဲ့သို့ပင် ဖြစ် သည်။ ရေထဲရှိ အောက်စီဂျင်၏ အစွမ်းဖြင့် သွေးကို ပါးဟက် အတွင်းတွင် သန့်စင်စေသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ ရေသည် ညစ် ပတ်၍နေတတ်ရာ ထိုအခါ၌ ငါးသည် ရေမျက်နှာပြင်ပေါ်သို့ တက်လာကာ လေကို အားရစွာရှူသည်။ သို့ရာတွင် ငါး၏ ကိုယ်အင်္ဂါစိတ်အပိုင်းများသည် ရေထဲရှိ အောက်ဆီဂျင်ကို လွယ်ကူစွာ မယူနိုင်ကြချေ။ ငါးသည် ရေကို ပါးစပ် အတွင်းသို့ သွင်းယူလိုက်ပြီးနောက် ပါးဟက်များမှ ထုတ်လိုက်ခြင်းဖြင့်အောက်ဆီဂျင်ကို ရနိုင်ကြပေသည်။
ငါးကို အကြမ်းအားဖြင့် ရေချိုငါးနှင့် ရေငန် သို့မဟုတ် ပင်လယ်ငါးဟု နှစ်မျိုးခွဲခြားနိုင်၏။ ငါးမှန်လျှင် ဟင်းသီး ဟင်းရွက်စားဟူ၍ မရှိလှချေ။ အသားစားသာ များသည်။ အချို့ငါးများသည် မိမိတို့နေထိုင်ရာ ပတ်ဝန်းကျင် အရောင် များနှင့် လိုက်အောင် မိမိတို့၏ အရောင်ကို ပြောင်းလဲပေး တတ်သည်။ ထိုကြောင့် ရန်သူများက ရုတ်တရက်မမြင်နိုင်၍ အသက်ဘေးမှ ချမ်းသာရာ ရကြလေသည်။ ငါးတို့သည် အများ အားဖြင့် ဥများကိ ဥပြီးနောက် ပစ်ထားတတ်ကြသည်။ သို့ရာ တွင် မိမိဥများကို အသက်နှင့်လဲ၍ ကာကွယ်စောင့် ရှောက် တတ်သော ငါးမျိုးအချို့လည်း ရှိသေးကြောင်းကို လေ့လာသိရှိ ရပေသည်။
ငါးများတွင် အမြင့်တန်းစား သတ္တဝါများမှာကဲ့သို့ မျက်နှာ၊ ပါးစပ်၊ နှာခေါင်း၊ မျက်စိ စသည်တို့ပါရှိကြသည်။ မျက်ခွံများ မရှိသဖြင့် ငါးတို့သည် ဘေးဖက်သို့ ကျယ်ကျယ်ဝန်းဝန်း မြင် နိုင်ကြပေသည်ု။ သို့ရာတွင် အလွန်ဝေးသောအရပ်များသို့ကား ထွင်းဖောက်၍ မမြင်နိုင်ကြချေ။ ရေနက်သော ပင်လယ်များရှိ ငါးတို့တွင် အလွန်သေးငယ်သော မျက်လုံးများ ရှိကြ၏။ ငါးတွင် အနံ့ကိုကောင်းစွာ ခံစားနိုင်သော သတ္တိမရှိကြောင်းကို တွေ့ရသည်။ နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့ခံနိုင်သည် မှန်သော်လည်း အာရုံကို ကောင်းစွာမသိနိုင်ချေ။ ငါး၌ အခြားတိရစ္ဆာန်များ ကဲ့သို့ လှုပ်ရှားနိုင်သော လျှာမျိုးမရှိ။ လျှာသည် ထူ၍ ကြမ်း တမ်း၏။ တစ်ခါတစ်ရံ အစာကို ထက်ပိုင်းပိုင်း၍ စားလေ့ ရှိသည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် မိနေသောသားကောင်သည် အဆ မတန် ကြီးထွားနေလျှင် ယင်းကို တစ်ခါတည်းပင် မျိုချတတ် လေသည်။ နားဖြင့် အာရုံကို ကောင်းစွာ မခံစားနိုင်သော်လည်း အတွေ့အာရုံမှာမူ လွန်စွာကောင်းပေသည်။
ငါးတို့၏ ပါးစပ်သည် တစ်ကောင်နှင့်တစ်ကောင် မတူချေ။ အချို့ငါးတို့တွင် ပါးစပ်သည် ပါးဟက်တစ်ခုနှင့် တစ်ခုကြား တွင် ကန့်လန့်ဖြတ်လျက် ရှိတတ်သည်။ အချို့ငါးများတွင် ပါးစပ်များသည် အလွန်သေးငယ်ပြီး ဝိုင်းနေတတ်သည်။ အချို့ ငါးများ ပါးစပ်သည် နှုတ်သီးရှည်ကြီးကဲ့သို့ ဖြစ်နေတတ်သည်။ ပါးစပ်သည် ငါးတစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုးမှာ မတူသကဲ့သို့ မေးရိုး သည်လည်း တစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုးမှာ မတူချေ။ အချို့ငါးမျိုးရှိ မေးရိုး များသည် ဆန့်ထုတ်နိုင်သော အကြောမျှင်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသဖြင့် မိမိထက်ကြီးမားသော ငါးများကိုပင် မျိုနိုင် ကြသည်။ အချို့ငါးမျိုး၏ မေးရိုးသည် ပြွန်သဖွယ်ဖြစ်နေသဖြင့် အစာကို မျိုချနိုင်သည်မှာ အံ့ဩစရာပင် ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ရေနက်သော ပင်လယ်များ၌ နေသော ငါးများသည် မေးရိုးကို အဆမတန် ဆန့်ထုတ်နိုင်ကြသည်။
ငါးများ၏အသွေးအရောင်သည် ပတ်ဝန်းကျင်၏ အရောင် နှင့် လိုက်အောင် ပြောင်းလဲတတ်ကြောင်း ဆိုခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ပူအိုက် သော ဒေသများတွင် တောက်ပြောင်သော ပင်လယ်ရေညှိပင် များပေါက်ရာ ထိုအရပ်ရှိ ငါးများ၌လည်း တောက်ပြောင်သော အရောင်များရှိကြသည်။ သမုဒ္ဒရာရှိ ငါးတို့သည် ကျောက်မီးသွေး တမျှ နည်းနက်ကြပေသည်။ ရေနက်ရာ၌နေသော 'ပင်လယ် တံငါ'ခေါ် ငါးတို့တွင် ထွန်းလင်းသောအရောင်များ ထူးဆန်းစွာ ရှိသည်။ ထိုငါးတို့သည် မိမိတို့ထံမှထွက်သော အလင်းရောင်ကို အသုံးပြုကာ အခြားငါးများကို ဖမ်းယူစားသောက်ကြသည်။ များသောအားဖြင့် ငါးသည် အသားစား သတ္တဝါများ ဖြစ် သော်လည်း အချို့ငါးများမှာ ရေတွင်ပေါက်သော အပင်ကလေး များကို စားတတ်ကြသည်။ ငါးကြီးများက ငါးကလေးများကို စား၍ ငါးကလေးများကတစ်ဖန် ငါးဥများနှင့် ရေသတ္တဝါ ကလေးများကို စားသောက်ကြသည်။
ငါးတစ်မျိုးတစ်မျိုးသည် တစ်ရာသီတွင် ဥပေါင်း ၅ဝဝဝဝဝဝ မှ ၉ဝဝဝဝဝဝ အထိ ဥတတ်သဖြင့် ထိုငါးဥ များမှ အောင်မြင်စွာ ပေါက်လာကြမည်ဆိုလျှင် ရေလောကကြီး တစ်ခုလုံးတွင် ငါးများဖြင့် ပြည့်ကျပ်နေပေလိမ့်မည်။ သို့ရာတွင် ဥဘဝ၌၎င်း၊ ငါးပေါက်စဘဝ၌၎င်း၊ ငါးကြီးများ၏ ရန်ကြောင့် ပျက်စီး ဆုံးပါးခြင်း ရှိသဖြင့် ဥပေါင်း ၉ဝဝဝဝဝဝ ဥပါမှ တစ်ကောင်တစ်လေသာ အဖတ်တင်သည်။
ငါးအမျိုးမျိုးရှိသဖြင့် ငါးများ၏ အကျင့်သည်လည်း အမျိုး မျိုး ရှိကြသည်။အချို့ငါးများသည် ရာသီအလိုက် ပင်လယ်ကို စွန့်ကာ မြစ်ချောင်းများကို ဆန်တက်ပြီး ဥများကို အုတတ်ကြ ၏။ အချို့ငါးများသည် ငါးကလေးများကို အကောင်လိုက် မွေး တတ်ကြသည်။ ထိုငါးပေါက်စကလေးများသည် အများအားဖြင့် အမိ၊ အဘ ဖြစ်သော ငါးကြီးများနှင့် ပုံပန်းတူ၏။ ကိုယ် အရွယ်နှင့် အချိုးအစား၌သာလျှင် ကွာခြားကြသည်။ အချို့ငါး များမှာ အံ့ဩဖွယ်ပင် အသက်ရှည်ရှည် နေနိုင်ကြသည်။ သို့ရာ တွင် အချို့ငါးမျိုးသည် ဥအုပြီးနောက်မကြာမီအတွင်း သေကုန် ကြသည်။
ငါးသည် ရေသတ္တဝါဖြစ်၍ လေထဲတွင် ကြာရှည်ထားလျှင် သေတတ်၏။ ညစ်ပတ်နေသောရေထဲတွင်လည်း ကြာရှည် အသက်မရှင်တတ်ချေ။ သို့ရာတွင် လေထဲတွင် အတန်ကြာ အောင် အသက်ရှူနေနိုင်သော ငါးမျိုးလည်း ရှိသေးသည်။ ထို ငါးမျိုး၌ အဆုတ်ရှိသည်။ ယင်းတို့သည် ရေအတော်အတန် ခန်းခြောက်နေသော ရွှံ့ထဲတွင် တာရှည်နေနိုင်သည်ကို တွေ့ရ ပေသည်။ ဆောင်းရာသီတွင် ရေခဲထဲ၌မြုပ်၍ နွေဦးချိန်တွင် ရေခဲအရည်ပျော်သောအခါ အသက်ရှင်လျက် ပြန်ထွက်လာ သော ငါးမျိုးလည်း ရှိသေးသည်။
ဟင်းသီးဟင်းရွက်စား ငါးများသည် ပါးစပ်ကျဉ်း၍ သွားလာရာတွင်လည်း မဖျတ်လတ်ကြချေ။ အသားစားငါး များသည် အများအားဖြင့် ပါးစပ်ကျယ်၍ အသွားမြန်သည်။ ငါးအမျိုးပေါင်း ၁၃ဝဝဝ ကျော်ခန့်ရှိသည်။ ထိုမျှ များပြား သော ငါးမျိုးတို့တွင် ပုံအမျိုးမျိုး၊ အရောင်မျိုးမျိုး၊ အကျင့် မျိုးမျိုး ရှိကြသည်။ အချို့ငါးမျိုးသည် မြွေကဲ့သို့ ရှည်လျားလျား ဖြစ်သည်။အချို့သည် ပုဝိုင်းဝိုင်းဖြစ်၍ အချို့ငါးမျိုးတွင် နှုတ်သီး ချွန် များရှိကြသည်။ ငါးပျံခေါ် ငါးမျိုးသည် လေထဲတွင် ကိုက် ၂ဝဝ မျှအထိ ပျံသန်းသွားနိုင်ပေသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ ပင်လယ် ကူး သင်္ဘောကြီးများ၏ ကုန်းပတ်ပေါ်သို့ပင် ရောက်အောင် ပျံ နိုင်သည်။ ထိုငါးမျိုးကဲ့သို့ အံ့ဖွယ်ကောင်းသော ငါးတစ်မျိုးမှာ သစ်ပင်တက်နိုင်သည့် ငါးမျိုးဖြစ်၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် အတွေ့ရ များသည်။ ထိုငါးမျိုးသည် ရေအိုင်၌ ရေခန်းခြောက်လာလျှင် နေရာသစ်ရှာဖွေရန် ကုန်းပေါ်သို့တက်၍ ခရီးသွားတတ်သည်။ ခရီးသွားရာတွင် ညနှင့်နံနက်စောစော၌သာ သွားတတ်သည်။ ခရီးလမ်းတွင် သစ်ပင်များနှင့် ဆိုင်မိလျှင် နောက်ဆုတ်လေ့မရှိ။ သစ်ပင်ပေါ်သို့ တက်သွားတတ်သည်။ ညနှင့် နံနက်၌သာ ခရီး သွားလာခြင်းမှာ ထိုအချိန်များ၌ နှင်းကျသဖြင့် မြေကြီးမှာ အတန်ငယ် စိုစွတ်နေတတ်သောကြောင့်ပင် ဖြစ်လေသည်။ ထိုမျှ များပြားသော ငါးမျိုးများတွင် မိမိတို့ကိုယ်ကို ကာ ကွယ်ရန်၎င်း၊ ရန်သူကို တိုက်ဖျက်ရန်၎င်း လက်နက်သဖွယ် ပါရှိသော ငါးမျိုးများကို တွေ့ရပေသည်။ ထိုငါးမျိုးများအနက် အချို့တွင် အလွန်ထက်သော သွားစွယ်များရှိ၍ အချို့တွင် နှုတ်သီးချွန်ကြီးများရှိကြသည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်ကို လွှတ်နိုင်သည့် ငါးမျိုးလည်း ရှိသည်။ အပြင်းထန်ဆုံး လွှတ်နိုင်သည့်ငါးများကို ဘရာဇီးနိုင်ငံရှိ မြစ်ချောင်းများနှင့် တောင်အမေရိကတိုက်ရှိ တိုင်းပြည်များတွင် အတွေ့ရများသည်။ အချို့ငါးများ၏ ကိုယ်ထည်တစ်ခုလုံးတွင် ဆူးများရှိသဖြင့် ရန်သူများ၏ ဘေးရန်ကို ကာကွယ်နိုင်ကြပေသည်။
ငါးများတွင် ပေါ်လွင်သော အရောင်အမျိုးမျိုး ရှိသည်။ ဗက်တာဖလိုင်းငါးခေါ် ငါးတစ်မျိုး၌ အနက်နှင့် အဝါရောင်များ ရှိ၏။ မြေထဲပင်လယ်ကမ်းခြေနှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ၌ တွေ့ရ သော ပဲရော့ငါးခေါ် ငါးမျိုးတွင် အနီ၊ အစိမ်း၊ ခရမ်းရောင်များ ရှိသည်။ ငါးမျိုးပေါင်း မြောက်မြားစွာတွင် အိမ်၌ အလှမွေး သော ရွှေငါးငွေငါးများလည်း ပါဝင်လေသည်။ ငါးသည် အခြားတိရစ္ဆာန်များနည်းတူ သွားလာလှုပ်ရှားနေ ကြသော်လည်း အခြားတိရစ္ဆာန်များကဲ့သို့ အသံမပြုနိုင်ချေ။ သို့ရာတွင် ငါးများမှ ထူခြားသော အသံတစ်မျိုးကို ကြားရ တတ်သည်။ ထိုအသံမှာ အခြားတိရစ္ဆာန်များ၌ ဖြစ်ပေါ်သော အသံမျိုးကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ သွားတိုနှစ်ချောင်းကို တစ်ခုနှင့်တစ်ခု မတော်တဆကြိတ်မိခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော အသံဟု ဆိုသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ၌ သီချင်းဆိုသံကဲ့သို့ အသံမျိုးကိုလည်း ကြားရတတ်သည်။ ထိုအသံမျိုးသည် ဝမ်းတွင်းရှိ လေအိတ်မှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု သိပ္ပံပညာရှင်အချို့က ယူဆကြသည်။ အသီးအနှံတို့မှလွဲလျှင် လူတို့၏ အဓိက အစားအစာမှာ ငါးဖြစ်သည်။ ငါး၏အသားတွင် ကျွန်ုပ်တို့ ကိုယ်ခန္ဓာအတွက် လိုအပ်သော ပရိုတင်း၊ အဆီ၊ တွင်းထွက်ဓာတ်၊ ဗီတာမင်တို့ ပေါများစွာ ပါရှိသည်။ ကျွန်ုပ်တို့ သုံးစွဲနေသော ဗီတာမင် အေနှင့် ဗီတာမင် ဒီသည် ငါးအသည်းမှရသော အဆီကို ဖော်စပ်ယူသော ပစ္စည်းများဖြစ်သည်။
ငါးသည် ဘေးပြုတတ်သော ပိုးကောင်များကို ဖျက်ဆီးပစ် ခြင်းဖြင့် လူတို့အတွက် အသုံးဝင်သေးသည်။ အထူးသဖြင့် ငါးသည် ခြင်ကို အဖျက်ဆီးနိုင်ဆုံးဖြစ်သည်။ ငှက်ဖျားရောဂါ၊ အဝါဖျားရောဂါတို့ကို ကူးစက်ပြန့်ပွားစေတတ်သော ခြင် တို့၏ အကြီးဆုံးရန်သူမှာ ငါးပင်ဖြစ်သည်။[၁]
ငါး သည် ရေတွင် နေထိုင်သော တိရိစ္ဆာန်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး လေထုထဲရှိ အောက်ဆီဂျင်အစား ရေထဲမှ အောက်ဆီဂျင်ကို ပါးဟက်(ရေထဲတွင် အသက်ရှူနိုင်သော အင်္ဂါတစ်မျိုး) များကို သုံး၍ ရှူလေ့ရှိသည်။ ငါးအမျိုးအစားအမြောက်အများရှိသည်။ ငါးများတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် အကြေးခွံ နှင့် ဆူးတောင်များ ရှိတတ်သည်။ ရေကန်များ မြစ်ချောင်းများတွင် နေထိုင်သော ရေချိုငါးများ ရှိသကဲ့သို့ သမုဒ္ဒရာ ဆားငန်ရေတွင် နေထိုင်သော ပင်လယ်ငါးများလည်း ရှိသည်။ အချို့သော ငါးများသည် ၁ စင်တီမီတာ အရှည်ပင်မရှိပေ။ အကြီးဆုံးငါးမှာ ဝေလငါးမန်း (whale shark) ဖြစ်ပြီး ၁၅ မီတာရှည်ကာ ၁၅ တန်လေးသည်။
ჩხომეფი (Fish) — წყარიშ გაგაჩამი ჩხოლარეფი, ნამუეფსჷთ ვა უღუნა რსხულიშ იროიანი ტემპერატურა. ჩხომეფიშ ზჷმა-წონა გოშხვანერაფილიე: პანდაკიშ სიგჷრძა 7,5 მმ-ის ოჭირინუანს, ოდო ვერშაპიშობური ზვიგენიშ 15-20 მ-ას. ჩხომეფიშ უმენტაშობას ჩერიაშობური რსხული უღუ, ნამთინეს — ხასჷლეფშე (კამბალა) ვარა ოჭიშ-ქვარაჸურე (სკაროსი) ლაბარტყია, გვერშორო (სარღალა) ლაგირძია ვარა ლიშიშორო (ზუღაშ ლიშჩხომი) წჷმოჭიფარაფილი, ნამთინე ბურთიშობური (ექინიჩხომი) ვარა ხვიანდაგიშობურიე (ქაშაყეფიშმაფა).
ჩხომეფიშ რსხული სიმეტრიულიე, კამბალაშ მოხ, ნამუსჷთ ჟირხოლო თოლი ცალ განშე უღუ. რსხული ფორილიე ქერენჭით. ექინჩხომიშ რსხული გოქუნილიე გჷნძე ქერცით, ზინთხიშობურეფიშ რსხულს 5 რანწკას რე ძვალამი ბართეფი. ლოქო დო შხვეფიშ რსხული ტაცალე რე. ჩხომეფიშ კანი დიდი მუდანობათ იკათუანს ლორწიშ გჷშმართუმუ ართკურთხამი ჯარკვალეფს. ტომბა ზუღაშ ჩხომეფიშ უმენტაშობას ზუღაშ მანათებელი ორგანოეფი უღუ. ჩხომეფიშ ფერი კანიშ შხვადოშხვანერ პიგმენტეფშა რე მიკობუნაფილი. მუჭოთ თაშინ, თინეფიშ ოჭიშიშ განი უმოსი რუმე რე, ვინდარო ქვარაშ. დო საართოთ დიდო მორგე ჩხომეფი რენა.
ჩხომეფიშ ძელამი სისტემა დასაბაღას დიფერენცირაფილი რე დო თიწკჷმა მერსხუაფილიე ნამთინე ჩხომეფიშ ელექტრული ორგანოეფი, ოდო უმენტაშობას - ძვალამ ზვიგენეფიშ უმენტაშობას დო ზინთხიშობურ ჩხომეფს უგუნწყუმუ ქორდა უღუნა.
ჩხომეფი (Fish) — წყარიშ გაგაჩამი ჩხოლარეფი, ნამუეფსჷთ ვა უღუნა რსხულიშ იროიანი ტემპერატურა. ჩხომეფიშ ზჷმა-წონა გოშხვანერაფილიე: პანდაკიშ სიგჷრძა 7,5 მმ-ის ოჭირინუანს, ოდო ვერშაპიშობური ზვიგენიშ 15-20 მ-ას. ჩხომეფიშ უმენტაშობას ჩერიაშობური რსხული უღუ, ნამთინეს — ხასჷლეფშე (კამბალა) ვარა ოჭიშ-ქვარაჸურე (სკაროსი) ლაბარტყია, გვერშორო (სარღალა) ლაგირძია ვარა ლიშიშორო (ზუღაშ ლიშჩხომი) წჷმოჭიფარაფილი, ნამთინე ბურთიშობური (ექინიჩხომი) ვარა ხვიანდაგიშობურიე (ქაშაყეფიშმაფა).
ჩხომეფიშ რსხული სიმეტრიულიე, კამბალაშ მოხ, ნამუსჷთ ჟირხოლო თოლი ცალ განშე უღუ. რსხული ფორილიე ქერენჭით. ექინჩხომიშ რსხული გოქუნილიე გჷნძე ქერცით, ზინთხიშობურეფიშ რსხულს 5 რანწკას რე ძვალამი ბართეფი. ლოქო დო შხვეფიშ რსხული ტაცალე რე. ჩხომეფიშ კანი დიდი მუდანობათ იკათუანს ლორწიშ გჷშმართუმუ ართკურთხამი ჯარკვალეფს. ტომბა ზუღაშ ჩხომეფიშ უმენტაშობას ზუღაშ მანათებელი ორგანოეფი უღუ. ჩხომეფიშ ფერი კანიშ შხვადოშხვანერ პიგმენტეფშა რე მიკობუნაფილი. მუჭოთ თაშინ, თინეფიშ ოჭიშიშ განი უმოსი რუმე რე, ვინდარო ქვარაშ. დო საართოთ დიდო მორგე ჩხომეფი რენა.
ჩხომეფიშ ძელამი სისტემა დასაბაღას დიფერენცირაფილი რე დო თიწკჷმა მერსხუაფილიე ნამთინე ჩხომეფიშ ელექტრული ორგანოეფი, ოდო უმენტაშობას - ძვალამ ზვიგენეფიშ უმენტაშობას დო ზინთხიშობურ ჩხომეფს უგუნწყუმუ ქორდა უღუნა.
አሳ ማንኛውም በውሃ ውስጥ የሚኖር ባለጥንድ ስንጥብ እና ብዙ ነጠላ ስንጥቦች የጀርባ አጥንት ያለው እንስሳ ነው። አብዛሀኛዎቹ የአሳ ዝርያዎች ደመ ቀዝቃዛ ሲሆኑ እንደ ውሀው መጠነ ሙቀት የራሳቸውን ሰውነት አስማምተው መኖር ይችላሉ።
ትልቅ-አፍ ባስ የሚባለው የለጋ ውሃ የዓሣ ዝርያ ሲሆን፡ በአማካኝ እስከ 11ኪሎ ድረስ ይደርሳል። ባስ የሠንፊሽ፡ ማለትም የፀሃይ ጨረር መሳይ ስንጥብ ያላቸው አሳዎች ቤተሰብ ነው።
ሙሉ ለሙሉ ያደገ የጅረት ቀስተደመና ትራውት ዓሣ ከ0.5 እስከ 2.3ኪሎ ሲመዝን፤ በሀይቅ ውስጥ የሚኖር ቀስተደመና ትራውት ደግሞ እስከ 9.1ኪሎ ድረስ ይመዝናል።
ካትፊሽ (አምባዛ)
ሳመን በለጋ ውሃ ተወልደው ወደ ውቅያኖስ ከሚፈልሱት የዓሣ ዝርያዎች አንዱ ነው። ሆኖም በርካታ የሳመን መንጋዎች እድሜያቸውን ሙሉ በለጋ ውሃ ለማሳለፍ የተወሰኑ በመሆናቸው የለጋ ውሃ አኗኗር ዘዴዎችን መርጠው እንደሚኖሩ ይታወቃል። የሳመን እንቁላል፡
ያደገ ናይል ፐርች በአማካኝ እስከ 121–137ሴ.ሜ. የሚደርስ የዓሣ ዝርያ ሲሆን፡ በጣም ትልቅ የሚባለው እስከ 200ኪሎ ድረስ ይመዝናል።
ብሉጊል የሠንፊሽ ቤተሰብ የለጋ ውሃ ዓሣ ነው። ብሉጊል፡ ወይንም ሰማያዊ-ስንጥብ የሚባለው የስንጥቦቹ ማለቂያ ደማቅ ሰማያዊ ስለሆነ ነው።
የለጋ ውሃ ሎብስተር (ጐርምጥ)፣ ክሮውፊሽ፣ ወይንም ደግሞ ክሬይፊሽ ተብሎ የሚታወቀው እስከ 17.5ሴ.ሜ ድረስ ይረዝማል።
ተላፒያ ወደመቶ የሚሆኑ የተለያዩ ዓሣዎች ቤተሰብ የጋራ መጠርያ ነው። ተላፒያ በጠቅላላው ከ21 ዲግሪ ሴንቲግሬድ የማያንስ ሙቀት ያለው ለጋ ውሃ ውስጥ የሚኖሩ ዓሣዎች ናቸው።
ዋና መጣጥፍ፦ ሠርጣን
ክራፒ፡ ወይንም ሳክ-ኦ-ሌ፡ የሠንፊሽ ቤተሰብ ሲሆን፡ ከለጋ ውሃ ዓሣዎች በጣፋጭነቱ ይታወቃል።
ስትራይፕድ ባስ በአማካኝ ከ67 እስከ100ሴ.ሜ. ረዝሞ ከ4.5 እስከ14.5 ድረስ የሚመዝን የሮክፊሽ አይነት ነው። ስትራይፕድ ባስ ሥጋ ነጭ ቀለም፣ ልዝብ ጣዕምና መካከለኛ ገጽታ አለው፤ እጅግ በጣም ሁለገብ በመሆኑም በተለያየ አይነት መልክ ማብሰል ይቻላል፦ በመጥበሻ መለብለብ፣ በግሪል መጥበስ፣ በእንፋሎት ማብሰል፣ በኮርቡዮን ፖች ማድረግ፣ አሮስቶ፣ በኦቨን ብሮይልድ፣ ሳውቴ የተደረገ፣ ፍራይድ ወይንም ደግሞ ባተር ተደርጎ ፍራይድ። የስትራይፕድ ባስ ሥጋ ጥሬ ወይንም ደግሞ ፒክል አድርጎም መመገብ ይቻላል።
ማከረል የኦሜጋ-3 ዘይት ይዘቱ ከፍተኛ ስለሆነ፡ በዓሣ አጥማጆች በጣም የሚፈለግ የዓሣ ዝርያ ነው። ማከረል በማንኛውም ውቅያኖስ የሚገኝ ሲሆን፡ በ2009እ.ኤ.አ፡ ከአምስት ሚሊዮን ቶን በላይ ማከረል ዓሣ ተጠምዿል።
የአውሮፓ ባስ የውቅያኖስ ዓሣ ሲሆን፡ አንዳንድ ጊዜ ግን በለጋ ውሃ ውስጥ ይገኛል።
