Hasło w Wikisłowniku Muchomor czerwony (Amanita muscaria (L.) Lam.) – gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji: Amanita, Amanitaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].
Po raz pierwszy gatunek ten opisany został przez Karola Linneusza w 1753 r. jako Agaricus muscarius, w 1783 r. Jean-Baptiste Lamarck przeniósł go do rodzaju Amanita nadając mu obecną nazwę. Przez różnych badaczy opisywany był jeszcze pod różnymi nazwami, tak, że obecnie ma ponad 40 synonimów łacińskich[2].
Nazwę polską podał Józef Jundziłł w 1830 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka muchomor, bedłka, muchar czerwony, muchomor pospolity, muchomor zwyczajny[3].
Średnica do 20 cm. U bardzo młodych okazów kulisty, potem półkulisty, z czasem niskołukowaty, a u starszych okazów płaski i nieco wgłębiony na środku. Powierzchnia gładka, u starszych okazów przy brzegu delikatnie karbowana. Początkowo okryty jest białawą osłoną. Po jej rozerwaniu na kapeluszu pozostają białe lub białożółte łatki. W czasie wilgotnej pogody jest lepki[4].
Białe lub bladożółtawe, brzuchate, gęsto ustawione, wolne[4].
Wysokość do 20 cm, grubość do 3 cm. Jest walcowaty, łatwo wyłamujący się, za młodu pełny, potem pusty. Kolor biały lub żółty, posiada obwisły, biały (czasami żółtawy) pierścień. Podstawa bulwiasta, otoczona kilkoma rzędami wałeczkowatych zgrubień i bez wyraźnej pochwy[4].
Biały, kruchy, nie zmienia koloru po uszkodzeniu, bez zapachu i o łagodnym smaku[4].
Biały. Zarodniki gładkie, elipsowate, o rozmiarach 9-11 × 6–9 μm[5].
Gatunek kosmopolityczny szeroko rozprzestrzeniony w strefie klimatu umiarkowanego na całej półkuli północnej, ale występuje także w niektórych rejonach o klimacie ciepłym, np. w Ameryce Środkowej, w Hindukuszu, czy nad Morzem Śródziemnym. Wraz z siewkami sosny jego zarodniki i grzybnia zostały przeniesione w różne inne rejony świata i obecnie pojawia się także w Australii, Nowej Zelandii, Afryce Południowej i Ameryce Południowej[6]. W Europie Środkowej bardzo pospolity[7]. W Polsce również bardzo pospolity[3].
Rośnie na ziemi w różnego typu lasach liściastych, iglastych i mieszanych, szczególnie często pod brzozą brodawkowatą. Owocniki pojawiają się od czerwca do listopada[3].
We wszystkich atlasach grzybów opisywany jest jako grzyb trujący. Ze względu na charakterystyczny wygląd, do przypadkowych zatruć dochodzi rzadko, najczęściej u dzieci. Bywają zatrucia samobójcze i u osób spożywających ten gatunek grzyba w celach odurzających.
W krajach europejskich używano go w przeszłości jako trucizny na muchę domową, ponieważ w kontakcie z muchomorem, mucha padała jak martwa. W rzeczywistości, mucha jest jedynie odurzona i ożywa po około 3 dniach, lecz do tej pory domownicy zazwyczaj sprzątną tak leżące muchy, pozbywając się ich. Bardzo często muchomory w ten sposób były używane przy tradycyjnych piecach na biomasę, co powodowało śmiertelne wysuszenie muchy po upadku na rozgrzaną płytę[8][9].
Zawiera muskarynę – trujący alkaloid o działaniu parasympatykomimetycznym, oraz pochodne 3-hydroksyizoksazolu, kwas ibotenowy i muscymol (panteryna C4H6N2O2). Wieland i Motzel w 1953 zidentyfikowali bufoteninę jako substancję halucynogenną, żadne późniejsze badania jednak nie potwierdziły jej obecności w muchomorach; współcześnie uważa się, że jej nie zawierają[10].
Głównym trującym składnikiem wbrew łacińskiej nazwie grzyba, nie jest muskaryna, lecz kwas ibotenowy[7]. Muskaryna występuje w muchomorze czerwonym w znikomej ilości (około 0,0002%)[8]. Kwas ibotenowy jest nietrwały i podczas dekarboksylacji przechodzi w mniej szkodliwy muscymol. Dlatego właśnie świeże osobniki są znacznie bardziej trujące niż suche. Ze względu na przeciwstawne działanie składników toksycznych objawy zatrucia są mniej wyrażone. Zmiany świadomości czy objawy zatrucia zaczynają się od 30 minut do 2 godzin po spożyciu i są podobne do objawów wynikających z konsumpcji roślin atropijnych mianowicie Datura stramonium, Atropa belladonna i Hyoscyamus niger. Podczas kontrolowanych badań u różnych ludzi zanotowano różne objawy, najczęściej stan zmęczenia, pomieszanie postrzegania przestrzennego, wizualnego i utrata poczucia czasu (także u niektórych odczucie że czas wcale nie płynie), suchość w ustach, rozszerzenie źrenic i pocenie się. Artykuły naukowe nie są zgodne czy późniejsze objawy dotyczące rozdrażnienia układu pokarmowego i inne typowe reakcje organizmu na zatrucie są charakterystyczne dla zatrucia substancjami zawartymi w grzybie. Tak czy inaczej u niektórych ludzi były notowane wymioty, biegunka, duszność oraz zwolnienie (a czasami przyspieszenie) tętna. Żadne uszkodzenia organów wewnętrznych nie były nigdy zanotowane, chociaż podejrzewa się, że mogą powstać zmiany patologiczne w mózgu gdy grzyb jest zażywany często. Po dwóch godzinach po zażyciu człowiek staje się bardzo senny, najczęściej zasypia głębokim i malowniczym snem który trwa średnio 8 godzin. Wszystkie efekty po spożyciu najczęściej zanikają po 24 godzinach. Biologiczne efekty zależą od czasu zebrania tych grzybów. Te zebrane w późniejszych miesiącach jesieni powodują więcej mdłości i są mniej narkotyczne niż te zebrane we wcześniejszych miesiącach. Różnica w stężeniu różnych substancji indywidualnych grzybów jest wielka, a co za tym idzie potencjał toksykologiczny i halucynogenny grzyba. Efektywna dawka dla myszy to 2.5 mg kg−1, a dla szczurów 3.5 mg kg−1. Generalnie szacuje się, że śmiertelna dawka surowego grzyba dla człowieka to 15 średniej wielkości okazów. Śmiertelne ofiary zatrucia po zjedzeniu muchomora czerwonego są bardzo rzadkie i często przypisywane konsumpcji muchomora plamistego, który jest najbardziej zbliżonym w wyglądzie gatunkiem, a różnica w składzie chemicznym obu jest wielka, szczególnie pod względem koncentracji muskaryny i kwasu ibotenowego[11]
Grzyb ten bioakumuluje pierwiastek chemiczny wanad, w koncentracjach nawet 400 razy wyższych niż te zazwyczaj odkrywane w glebie. Wanad istnieje w grzybie pod postacią amawadinu, związku złożonego o wzorze Ca(H2O)5 [V{NO[CH(CH3)CO2]2}2]2. Funkcje biologiczne tego składnika w grzybie, jak i efekty wywierane na organizm zwierzęcy są jak dotąd niezbadane[12][13].
Leczenie polega na wykonaniu płukania żołądka, adminstracji węgla aktywowanego oraz leczeniu objawowym, najlepiej w ośrodku intensywnej terapii. Nie ma specyficznej odtrutki[14].
Może być pomylony z muchomorem królewskim (Amanita regalis), który ma brunatny kolor, blaszki żółte i rośnie tylko pod świerkami[4]. lub z muchomorem cesarskim, ale ma on jaśniejszy, pomarańczowożółty kolor, trzon i blaszki żółte i bulwę trzonu otoczoną pochwą[15]. Bardzo młode okazy muchomora czerwonego, niemające jeszcze łatek, mogą być pomylone z gołąbkiem winnym (Russula xerampelina)[7].
.JPG)
Muchomor czerwony (Amanita muscaria (L.) Lam.) – gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae).
