L' amanite towe-moxhe [1] (on lome eto "tchapea d' macrale" [2], mins ci mot la est emacralé), c' est èn epweznant tchampion del famile des amanites ki vént dins les bwès.
amanite towe-moxhe Li tchampion dins l' bwès el Walonreye(portrait saetchî pa Jean-Pol Grandmont)Si tchapea si stind et s' agrandi avou l' ådje. Et fé vormint tuzer a on tchapea come les macrales avént. [3]
C' est on tchampion avou on tchapea 20 cm lådje, di rodje coleur. Mins i pout tourner a l' orandje, et minme å djaene e divnant pus vî. Come dit pus hôt, li tchapea s' alårdjixh et s' racroler tot divnant vî.
Sol tchapea, gn a des toplin di blankès taetches, ki c' est des peas plakêyes après l' tiesse do tchimpion. Asteme ! l’ åbusson pout aveur sitî rlavé del plouve, et les blankès peas evoye.
Les lames sont libes, blankes a djaene citron.
Li pî fwait 25 cm di hôt so 3 cm di lådje. Il est blanc et lisse, et a èn anea. Mins, pa des côps, ci-ci manke.
Li rinfelmint do pî (bule) mostere des ptits gris bokets d' vwele ki s' disfirlotchèt.
Il a ene blanke tchå, ene miete orandjêye dizo l' pelete do tchapea.
Il a ene douce odeur eyet on bon gosse.
I vént al tere dins les bwès, ttossu bén dins les sapinires, ki les bwès d' åbes ås foyes, aprume so des surès teres.
I crexhe di l' esté disk' al fén di l' erire-såjhon.
C' est èn epwezoné tchampion, a cåze des foitès dôzes di totès sôres di pwezons inte di zels li muscarene. Did la si no e sincieus latén Amanita muscaria.
onk k' a tourné a l' orandje
onk k' on voet bén l' anea
On tot djonne ki vént d' rexhe di tere
onk on pô pus vî
deus veyou do dzo, k' on voet les libès lames
Si tchapea si stind et s' agrandi avou l' ådje. Et fé vormint tuzer a on tchapea come les macrales avént.
